View of Sprawozdanie z I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. „Diagnoza psychologiczna jako przedmiot badania i nauczania”, Poznań, 11 czerwca 2011 roku

(1)

POLEMIKI, RECENZJE, SPRWOZDANIA

52&=1,.,36<&+2/2*,&=1(QU

119

Trudno nie zauwaĪyü, Īe omawiana ksiąĪka umoĪliwia czytelnikowi pierwsze i syn-tetyczne spojrzenie na tematykĊ zaufania interpersonalnego wĞród dzieci i młodzieĪy. Wiedza dotycząca zaufania w tych dwóch okresach rozwojowych jest niepełna, a w ksiąĪce znajdujemy najbardziej istotne uwagi na temat kształtowania siĊ umiejĊt-noĞci, która opiera siĊ nie tylko na wiarygodumiejĊt-noĞci, poufnoĞci i uczciwoĞci, lecz takĪe wymaga koherencji miĊdzy aspektami poznawczymi, afektywnymi i dotyczącymi zacho-wania w stosunku do grup i jednostek, osób obcych i bliskich. RzeczywiĞcie trudno o znalezienie równie kompletnego i integralnego modelu zaufania, który mógłby byü zastosowany zarówno wĞród dzieci, jak i młodzieĪy czy dorosłych. Warto równieĪ pod-kreĞliü, Īe potraktowanie tego tematu w aspekcie rozwojowym przez uznanych w krĊ-gach psychologicznych autorów pozwala zwróciü uwagĊ na istotny fakt, Īe zaufanie for-muje siĊ od wczesnych lat Īycia. JeĞli stworzymy odpowiednie warunki do jego wzrostu, to dokonamy osobistego i społecznego wkładu w „bankowe konto emocji” (uĪywając metafory Stephena R. Coveya), dziĊki któremu łatwiej zaczniemy wierzyü, Īe ludzie z natury są raczej dobrzy i godni zaufania – a to niewątpliwie poprawi wskaĨnik naszego zaufania interpersonalnego.

Małgorzata SzczeĞniak Pontificia Facoltà di Scienze dell’Educazione, Rzym

Gloria Rondón Colegio Rudolf Steiner, Medellín

SPRAWOZDANIE

Z I OGÓLNOPOLSKIEJ KONFERENCJI NAUKOWEJ

PT. „DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA

JAKO PRZEDMIOT BADANIA I NAUCZANIA”

POZNA

ē, 11 CZERWCA 2011 ROKU

I Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Diagnoza psychologiczna jako przedmiot badania i nauczania” odbyła siĊ 11 czerwca 2011 roku w Poznaniu. Organizatorem kon-ferencji był Zakład Psychologii Ogólnej i Psychodiagnostyki Instytutu Psychologii Uni-wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Diagnoza psychologiczna stanowi jeden z głównych obszarów psychologii. Jej nie-podwaĪalne znaczenie w pracy psychologa sprawia, Īe jest wyzwaniem nie tylko dla praktyków-diagnostów, lecz takĪe dla dydaktyków uczących procesu diagnozowania, jak

(2)

120

równieĪ zainteresowanych tym tematem badaczy. Spojrzenie na zjawisko diagnozy z wielu róĪnych perspektyw było główną ideą przyĞwiecającą organizatorom i uczestni-kom konferencji.

Poruszana tematyka obejmowała miĊdzy innymi takie obszary, jak (1) szeroko ro-zumiane problemy kształcenia na poziomie uniwersyteckim (w tym: budowa programów studiów w zakresie nauczania diagnozy, metody dydaktyczne, poĪądane rezultaty ukoĔ-czenia kursów diagnozy w zakresie wiedzy i umiejĊtnoĞci diagnozowania, ewaluacja procesu kształcenia, kształcenie akademickie w kontekĞcie praktyki po studiach); (2) kompetencje diagnostyczne, moĪliwoĞci i ograniczenia pracy psychologów praktyków (tj. narzĊdzia diagnostyczne, warunki społeczno-materialne, specyficzne grupy klien-tów); (3) metody badawcze wykorzystywane w badaniach naukowych nad procesem diagnostycznym i osobami diagnozującymi.

Konferencja stała siĊ platformą do wymiany wiedzy i doĞwiadczeĔ na temat naucza-nia, badania i prowadzenia procesu diagnostycznego. Jej rezultatem były równieĪ wnio-ski odnoszące sie do omawianego zagadnienia. ĩywa dyskusja, jaka wywiązała siĊ w toku obrad, zainspirowała uczestników do stawiania kolejnych pytaĔ i wspólnego poszukiwania odpowiedzi. Zastanawiano siĊ miĊdzy innymi nad takimi problemami, jak rola wykładowcy we współczesnych czasach, kiedy treĞü wykładów udostĊpniana jest drogą cyfrową, a przekazywana studentom wiedza ma charakter ogólnodostĊpny, czy nad sposobami prowadzenia zajĊü umoĪliwiającymi studentom zdobycie wiedzy i kom-petencji diagnostycznych w sytuacji ograniczeĔ formalnych, np. niewystarczającej iloĞci czasu przeznaczonego na zajĊcia; rozbieĪnoĞci pomiĊdzy obserwowalnymi efektami kształcenia a wymaganiami na rynku pracy, np. w pracy klinicznej; kształtu współczes-nego procesu diagnozowania i jego efektów oraz innych ograniczeĔ.

KonferencjĊ otworzył dyrektor Instytutu Psychologii UAM, prof. dr hab. Jerzy BrzeziĔski, który podkreĞlił znaczenie podejmowanej w czasie konferencji tematyki i podziĊkował organizatorom oraz zaproszonym goĞciom za trud włoĪony w jej reali-zacjĊ. Wszystkie wystąpienia, które pojawiły siĊ podczas konferencji, moĪna podzieliü na trzy kategorie: diagnoza jako przedmiot dydaktyki, badaĔ oraz praktyka.

Pierwszy wykład, pt. „Problemy kształcenia na poziomie uniwersyteckim”, wy- głosiła prof. dr hab. Anna BrzeziĔska, ukazała ona liczne dylematy związane ze współ-czesnymi sposobami nauczania (dotyczące nie tylko diagnozy), wynikające z transfor-macji, jaka nastąpiła w wielu obszarach Īycia (społecznego, kulturowego, technicznego) od czasów, gdy dzisiejsi nauczyciele sami byli uczniami. Zwróciła teĪ uwagĊ na ogrom-ne zmiany, jakie zaszły w sposobie funkcjonowania studentów (ale równieĪ uczniów), takie jak: ich wysoka sprawnoĞü w zdobywaniu bardziej dostĊpnej dziĞ wiedzy; liczne kompetencje, przewyĪszające zasoby nauczyciela czy wykładowcy, oraz związaną z tym koniecznoĞü dostosowania metod nauczania do wymagaĔ i moĪliwoĞci uczniów. Prof. BrzeziĔska omówiła takĪe trzy główne ideologie edukacji: ideologia transferu kul-turowego, ideologia romantycznego indywidualizmu oraz ideologia progresywizmu kulturowego pod wzglĊdem ich moĪliwoĞci i zagroĪeĔ w procesie dydaktycznym we współczesnym Ğwiecie.

Kolejne trzy wystąpienia dotyczyły nauczania przedmiotu Diagnoza – podstawowe kompetencje na kierunku psychologia w Instytucie Psychologii UAM. Referentami byli

(3)

₁₂₁

członkowie zespołu, przygotowujący i prowadzący zajĊcia z tego przedmiotu. Prof. Wła-dysław Jacek Paluchowski przedstawił krótką historiĊ oraz główne załoĪenia aktualnie realizowanego programu, ukazując mocniejsze i słabsze strony wypracowanych do tej pory rozwiązaĔ. NastĊpnie dr Anna Słysz omówiła cele oraz Ğrodki dydaktyczne wyko-rzystywane podczas üwiczeĔ i konwersatoriów bloku Diagnoza psychologiczna. Mgr Piotr HaładziĔski w swojej analizie skoncentrował siĊ na efektach kształcenia ocenia-nych na podstawie wyników testu wiadomoĞci, który jest przeprowadzany wĞród stu-dentów jako zwieĔczenie kursu Diagnoza psychologiczna. W swoim wystąpieniu pod-kreĞlił, jak waĪna jest ĞwiadomoĞü wystĊpowania błĊdów o charakterze systematycznym i losowym, których identyfikacja moĪe pozwoliü na ich póĨniejszą kontrolĊ i bardziej adekwatną ocenĊ wiedzy studentów.

W krĊgu problematyki dydaktyki diagnozy psychologicznej utrzymane były równieĪ wystąpienia dr Moniki Tarnowskiej, dr Mai Filipiak oraz dra Bartosza Zalewskiego – zespołu prowadzącego zajĊcia dydaktyczne w Szkole WyĪszej Psychologii Społecznej w Warszawie. Autorzy poruszyli w swoich wykładach wiele interesujących zagadnieĔ, takich jak kompetencje potrzebne psychologom do profesjonalnego przeprowadzenia procesu diagnostycznego oraz ich wpływ na przebieg diagnozy i dobór odpowiedniej interwencji. Przedstawili równieĪ analizĊ porównawczą dwóch specyficznych metod dydaktycznych z udziałem osób badanych, wykorzystywanych w praktycznym naucza-niu diagnozy: metodĊ pracy z wybranymi przez siebie uczestnikami badaĔ, którzy opo-wiadają o swoich problemach, oraz z tak zwanymi „standardowymi klientami”. Metoda „standardowego klienta”, polegająca na zatrudnianiu aktorów w roli osób badanych, którzy odgrywają niezmiennie tĊ samą rolĊ „chorego”, jest powszechnie wykorzysty-wana za granicą do szkolenia m.in. studentów psychiatrii, ale w Polsce jest mało znana. Szczególną uwagĊ badacze ci zwrócili na trudnoĞci związane z pracą obiema metodami, m.in. na koszty emocjonalne ponoszone zarówno przez osoby badane, jak i badające, czyli studentów, a takĪe odnieĞli siĊ do działaĔ, jakie powinni podjąü, oraz warunków, jakie naleĪy stworzyü, aby dydaktycy nauczający diagnozy mogli zredukowaü negatyw-ne aspekty związanegatyw-ne z sytuacją prowadzenia samodzielnegatyw-nego badania oraz wykonywaü efektywną pracĊ.

Mgr Dominika Ustjan podjĊła refleksjĊ na temat efektywnoĞci nauczania diagnozy, której miarą moĪe byü miĊdzy innymi przebieg oraz wynik diagnozy prowadzonej przez absolwenta psychologii w ramach pracy zawodowej. Autorka wystąpienia zwróciła uwagĊ m.in. na luki w wiedzy teoretycznej i umiejĊtnoĞciach diagnostycznych absol-wentów (koĔczących róĪne uczelnie), które utrudniają im póĨniejszą rzetelną pracĊ.

Losy absolwentów psychologii były równieĪ przedmiotem referatu dr Barbary Mróz, która omówiła róĪne moĪliwoĞci podyplomowego kształcenia umiejĊtnoĞci zawodowych po studiach psychologicznych. Wskazane zostały równieĪ nowatorskie metody kształce-nia, tj. za poĞrednictwem internetu.

Bardziej szczegółowo o jednym z takich kursów mówiły dr hab. Aneta Borkowska i dr Beata Daniluk, które zaprezentowały ogólne ramy, metody i przebieg procesu kształ-cenia na podyplomowych studiach kwalifikacyjnych funkcjonujących pod nazwą „Diag-noza i terapia neuropsychologiczna”, prowadzonych w Instytucie Psychologii UMCS. Autorki referatu poruszyły równieĪ problematykĊ trudnoĞci związanych z ograniczoną

(4)

122

liczbą metod słuĪących do diagnozy neuropsychologicznej na polskim rynku i kwestie stosowania narzĊdzi anglojĊzycznych.

Poza problemami dydaktyki diagnozy psychologicznej pojawiły siĊ równieĪ refe-raty, w których uwagĊ słuchaczy skierowano w stronĊ praktycznych aspektów diagnozy psychologicznej. Prof. Ewa TrzebiĔska wskazała na koniecznoĞü poszerzenia obszaru diagnozy psychologicznej (która tradycyjnie dąĪyła do identyfikacji procesów patolo-gicznych) o ocenĊ zasobów oraz poziomu dobrostanu. Zdaniem prof. TrzebiĔskiej uwzglĊdnienie pozytywnych aspektów funkcjonowania osoby badanej pomaga w rozpo-znaniu problemów i moĪliwoĞci pacjenta oraz zaplanowaniu odpowiedniej interwencji. Z kolei dr Agnieszka Pasztak odniosła siĊ do specyfiki procesu diagnostycznego w pracy z dzieümi do trzeciego roku Īycia. Omówiła liczne trudnoĞci i ograniczenia, jakie wyni-kają m.in. z badania małych klientów, współpracy z ich rodzicami, małej iloĞci narzĊdzi diagnostycznych. Poruszona została równieĪ kwestia kompetencji diagnosty, potrzeb-nych w pracy z tak specyficznym klientem, jakim jest niemowlĊ lub małe dziecko.

W wystąpieniu prof. dr hab. GraĪyny Krasowicz-Kupis oraz dr Katarzyny Wiejak analizie podlegał inny aspekt diagnozy psychologicznej, a mianowicie problem trafnoĞci i rzetelnoĞci kwestionariuszy osobowoĞci. Przedstawione zostały wyniki własnych badaĔ empirycznych, dotyczących rozumienia pojĊü, zwrotów i związków frazeologicznych, zaczerpniĊtych z trzech kwestionariuszy osobowoĞci: EPQ-R S. B. Eysencka, NEO-FFI i NEO-PI-R P. T. Costy i R. R. McCrae oraz Kwestionariusza OsobowoĞciowego R. B. Cattella. Z uzyskanych rezultatów wynika, Īe wiele terminów uĪywanych w kwestio-nariuszach jest błĊdnie rozumianych lub niejasnych dla studentów szkół wyĪszych, natomiast wiĊkszoĞü związków frazeologicznych była dobrze rozumiana przez te osoby. Te kontrowersyjne wyniki stały siĊ przyczynkiem rozwaĪaĔ na temat konsekwencji wykorzystywania tych narzĊdzi w diagnozie psychologicznej, biorąc pod uwagĊ fakt, Īe stosowane są one do badania osób o róĪnym (czĊsto niĪszym) poziomie wykształcenia.

Problemy poruszane podczas konferencji stały siĊ inspiracją do Īywej dyskusji, w wyniku której pojawiły siĊ kolejne pytania, nowe pomysły i refleksje na temat diagnozy psychologicznej.

Maja StaĔko-Kaczmarek Instytut Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu