ARTUR JAN KUKUàA
WSPIERANIE ROZWOJU
INFRASTRUKTURY SPOàECZEēSTWA INFORMACYJNEGO
W SàABO ROZWINIĉTYCH WOJEWÓDZTWACH POLSKI
NA PRZYKàADZIE PROJEKTU
„SIEû SZEROKOPASMOWA POLSKI WSCHODNIEJ”
WPROWADZENIE
Przed Polską, a zwáaszcza przed jej sáabo rozwiniĊtymi województwami staje dziĞ wyzwanie modernizacji gospodarki regionalnej, idącej w kierunku zbudowania nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki nowego typu, którą okreĞlamy mianem gospodarki opartej na wiedzy (GOW). Podstawą dla niej są m.in.: wysokiej jakoĞci kapitaá ludzki, nowoczesne technologie (innowacyj-noĞü), efektywnie dziaáająca sfera badawczo-rozwojowa oraz nowoczesna edukacja. Jak pokazują liczne przykáady paĔstw i regionów, w których obrano taki wáaĞnie kierunek rozwoju spoáeczno-gospodarczego, GOW daje realne szanse na rozwój oraz poprawĊ konkurencyjnoĞci gospodarczej i atrakcyjnoĞci inwestycyjnej takĪe obszarów sáabo rozwiniĊtych, które wczeĞniej skazane by-áy na postĊpującą marginalizacjĊ. Podstawą dla wskazanego kierunku rozwoju paĔstw i regionów jest rozwiniĊte spoáeczeĔstwo informacyjne.
Celem niniejszego opracowania byáo zaprezentowanie moĪliwoĞci wspie-rania rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego w sáabo rozwiniĊtych wojewódz-twach Polski Wschodniej poprzez realizacjĊ jednej z kluczowych dla jego rozwoju inwestycji wspóáfinansowanej z Funduszy Strukturalnych Unii Euro-pejskiej – Projektu Sieü Szerokopasmowa Polski Wschodniej (SSPW). SSPW
Dr ARTUR JAN KUKUàA – adiunkt Katedry Samorządu Terytorialnego i Polityki Lokalnej
Instytutu Nauk Politycznych i Spraw MiĊdzynarodowych KUL, adres do korespondencji: Al. Racáawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: ajkukula69@kul.lublin.pl
dotyczy zasadniczo rozbudowy infrastruktury technicznej, infrastruktury tele-komunikacyjnej (związanej z udostĊpnieniem Internetu), które stanowią dziĞ bazĊ dla organizacji i funkcjonowania spoáeczeĔstwa informacyjnego. ZapóĨ-nienia w rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej na interesującym nas ob-szarze sprawiają, Īe jej rozbudowa ma absolutnie podstawowe znaczenie dla obecnej oraz przyszáej kondycji spoáeczeĔstwa informacyjnego. Z tego wáa-Ğnie powodu opracowanie koncentruje siĊ na projekcie wspierającym rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej a konkretnie sieci áącz szerokopasmowych. Wobec powyĪszego, a takĪe uwzglĊdniając skalĊ oddziaáywania licznych in-westycji skáadających siĊ na Projekt SSPW, uzasadniona jest bliĪsza prezenta-cja najwiĊkszego jak dotąd przedsiĊwziĊcia tego typu w Polsce.
W opracowaniu przedstawione zostaáy m.in. teoretyczne podstawy spoáe-czeĔstwa informacyjnego, stan jego infrastruktury w Polsce (zwáaszcza na ob-szarze Polski Wschodniej), a takĪe techniczne, prawne i administracyjne uwa-runkowania rozbudowy krajowej sieci szerokopasmowej. Dodatkowym, wa Ī-nym w przekonaniu autora zadaniem opracowania byáo podkreĞlenie znacze-nia unijnej polityki spójnoĞci oraz jej celów i instrumentów wsparcia finan-sowego w okresie programowania 2007-2013, uwzglĊdniających w powaĪnym stopniu potrzebĊ budowy „nowej gospodarki” oraz wzmacniania jej bazy, którą jest spoáeczeĔstwo informacyjne.
W opracowaniu wykorzystano wspólnotowe, krajowe oraz regionalne do-kumenty i strategie rozwoju, dodo-kumenty i analizy Komisji Europejskiej, UrzĊdu Statystycznego Unii Europejskiej (Eurostatu) oraz związane z podej-mowaną problematyką opracowania autorów polskich i zagranicznych.
1. FENOMEN
SPOàECZEēSTWA INFORMACYJNEGO
Proces ksztaátowania siĊ nowego typu spoáeczeĔstwa, okreĞlanego dziĞ mianem spoáeczeĔstwa informacyjnego (ang. information society), obserwu-jemy od poáowy XX wieku. Jego geneza jest związana z pojawieniem siĊ oraz stopniowym upowszechnianiem w tamtym okresie elektroniki oraz technologii teleinformatycznych. W Japonii, gdzie elektronika (zwáaszcza uĪytkowa) roz-wijaáa siĊ wówczas najszybciej, na początku lat 60. XX wieku zaczĊto mówiü o spoáeczeĔstwie zdolnym do komunikowania siĊ przy pomocy komputera. Po raz pierwszy terminu johoka shakai, oznaczającego spoáeczeĔstwo informa-cyjne, uĪyá w 1963 r. w artykule poĞwiĊconym ewolucyjnej teorii
spoáeczeĔ-stwa informacyjnego (opartego na „przemysáach informacyjnych”) japoĔski antropolog Tadao Umesao (1920-2010). Zagadnieniem tym zainteresowaá siĊ japoĔski dziennik „Hoso Asahi”, który zapoczątkowaá dyskusjĊ na temat przy-száoĞci japoĔskiej gospodarki oraz japoĔskiego spoáeczeĔstwa, postulując po-szukiwanie dla nich nowych kierunków rozwoju, opartych juĪ nie jedynie na kapitale materialnym, ale w wiĊkszym stopniu na wiedzy i nowych technolo-giach. Termin „spoáeczeĔstwo informacyjne” zostaá spopularyzowany przez japoĔskiego futurologa Kenichi KoyamĊ w jego pracy pt. Wprowadzenie do
teorii informacji1. Bardzo szybko okazaáo siĊ, Īe fenomen rodzącego siĊ wów-czas nowego spoáeczeĔstwa – spoáeczeĔstwa informacyjnego – nie odnosi siĊ jedynie do praktycznego wykorzystania technik komputerowych i jest zjawi-skiem, które posiada swój gáĊboki wymiar spoáeczny, a nawet polityczny.
Wybitny wspóáczesny socjolog amerykaĔski Daniel Bell2, analizując prze-miany wspóáczesnych spoáeczeĔstw, zauwaĪyá, Īe w spoáeczeĔstwie postindu-strialnym dominującymi zasobami staáy siĊ informacje oraz tworzona na ich podstawie wiedza. W wyniku tych zmian powstaáo zapotrzebowanie na spe-cjalistów zarządzających informacjami i wiedzą. Bell wskazaá na charaktery-styczne – jego zdaniem – cechy nowego spoáeczeĔstwa bazującego na in-formacji, tj.: wzrost znaczenia wiedzy, naukowców i róĪnego rodzaju specjali-stów, ukierunkowanie spoáeczeĔstw na postĊp techniczny i innowacje, wzrost znaczenia nowoczesnych usáug oraz rozwój czwartego i piątego sektora gos-podarki narodowej.
Wedáug Manuela Castellsa, twórcy koncepcji spoáeczeĔstwa sieciowego, jednym z najwaĪniejszych elementów przemian wspóáczesnych spoáeczeĔstw jest wáaĞnie rewolucja informatyczna3. PóĨniejszy spektakularny rozwój ta-kich przeáomowych innowacji, jak Internet czy telefonia komórkowa, umoĪli-wiá komunikacjĊ oraz dostĊp do informacji w sposób i na skalĊ wczeĞniej niespotykane. DziĊki technologiom ICT (ang. Information and Communica-tion Technology) odlegáoĞü dzieląca ludzi przestaáa mieü znaczenie, a Ğwiat szybko „skurczyá siĊ” tworząc „globalną wioskĊ”, co doprowadziáo ostate-cznie do sytuacji, w której informacje, wiedza oraz niczym nieograniczona ko-munikacja staáy siĊ dobrami podstawowymi dla wspóáczesnych spoáeczeĔstw.
1
K. K o y a m a, Introduction to Information Theory, Tokyo 1968.
2
D. B e l l, The Coming of Post-Industrial Society. A Venture in Social Forecasting , New York: Basic Books 1973.
3
M. C a s t e l l s, The Information Age: economy, society and culture, vol. 1, Cambridge, MA; Oxford, UK: Blackwell 2000.
SpoáeczeĔstwo informacyjne jest nowym typem spoáeczeĔstwa uksztaáto-wanym przede wszystkim w paĔstwach wysoko rozwiniĊtych, gdzie nowocze-sne technologie informacyjne i komunikacyjne stanowią podstawowe skáa-dowe Īycia spoáecznego i gospodarczego. SpoáeczeĔstwo informacyjne jest wiĊc spoáeczeĔstwem, które moĪe funkcjonowaü w otoczeniu posiadającym rozbudowaną infrastrukturĊ telekomunikacyjną, obejmująca swoim zasiĊgiem wszystkich obywateli wraz z rozbudowanymi zasobami informacyjnymi do-stĊpnymi publicznie4. Jest to jednoczeĞnie spoáeczeĔstwo, które przywiązuje duĪą wagĊ do edukacji uwzglĊdniającej nowoczesne technologie oraz umiejĊt-noĞci informatyczne. Podstawowym jego celem jest powszechny i nieskrĊpo-wany dostĊp do informacji za poĞrednictwem najwaĪniejszego medium wspóá-czesnego Ğwiata – Internetu. Wedáug Organizacji Wspóápracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wspóáczesne spoáeczeĔstwa bĊdą w coraz wiĊkszym stop-niu spoáeczeĔstwami informacyjnymi, tj. takimi, w których informacje bĊdą stanowiáy istotną czĊĞü wartoĞci dodanej wiĊkszoĞci dóbr i usáug, zaĞ dziaáal-noĞü informacyjna bĊdzie w coraz wiĊkszym stopniu charakteryzowaü oby-wateli i ich gospodarstwa domowe5. Interesującą i zarazem najbardziej uni-wersalną definicjĊ spoáeczeĔstwa informacyjnego daje Michael Casey, wedáug którego spoáeczeĔstwo informacyjne to takie, w którym informacja staje siĊ kluczowym elementem spoáeczno-ekonomicznej dziaáalnoĞci czáowieka oraz wprowadzanych przez niego zmian6.
Technologie ICT, wykorzystywane przez spoáeczeĔstwo informacyjne, mają dziĞ podstawowe znaczenie dla wzrostu spoáeczno-gospodarczego paĔstw i re-gionów. Dla przykáadu w Unii Europejskiej, w ostatnich latach, technologie te
4
Wedáug znawców techniki telekomunikacyjnej do jej infrastruktury naleĪy zaliczyü zespóá wszystkich Ğrodków technicznych, za pomocą których realizowane są róĪnego rodzaju usáugi telekomunikacyjne, tj. usáugi gáosowe, przesyáanie danych, dostĊp do sieci internetowej, transmisja sygnaáu telewizyjnego, zakáadanie wirtualnych sieci korporacyjnych itp. InfrastrukturĊ tĊ tworzą m.in. napowietrzne i ziemne kablowe linie telekomunikacyjne, kanalizacje kablowe (ziemne oraz w kanalizacji komunalnej), kable i przewody (metalowe oraz Ğwiatáowodowe), sáupy i maszty oraz aktywne i pasywne urządzenia przetwarzające i przesyáające sygnaáy telekomunikacyjne (analogowe/cyfrowe). Do tzw. infrastruktury towarzyszącej tej infrastrukturze zalicza siĊ m.in. systemy zasilania, klimatyzacji i wentylacji, systemy przeciwpoĪarowe, systemy kontroli dostĊpu i zdalnego nadzoru.
5
Zob. dokumenty Komitetu Organizacji Wspóápracy Gospodarczej i Rozwoju ds. Polityki Informatycznej (ICCP – Information, Computer and Communication Policy) na stronie OECD, www.oecd.org (data dostĊpu 15.01.2013).
6
M. C a s e y, Europejska polityka informacyjna. Wyzwania i perspektywy dla administracji
publicznej, ToruĔ: MiĊdzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu 2001, s. 34.
byáy odpowiedzialne za blisko jedną czwartą wzrostu wspólnotowego PKB oraz za 40% wzrost produktywnoĞci gospodarki wspólnotowej7.
2. WSPARCIE UNII EUROPEJSKIEJ DLA SPOàECZEēSTWA INFORMACYJNEGO
(2007-2013)
NajwaĪniejszym instrumentem wspierającym rozwój spoáeczeĔstwa infor-macyjnego, w tym jego infrastruktury technicznej na obszarze Unii Europej-skiej, jest obecnie Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)8. EFRR ukierunkowuje swoje wsparcie zgodnie z celami Polityki SpójnoĞci Unii na lata 2007-20139. Rodzaj oraz zakres wsparcia spoáeczeĔstwa informa-cyjnego przez EFRR jest zróĪnicowany, w zaleĪnoĞci od celu Polityki Spój-noĞci (PS), finansowanego przez ten fundusz. Wsparcie dla spoáeczeĔstwa informacyjnego wchodzi obecnie w zakres wszystkich celów PS.
W ramach Celu I EFRR koncentruje siĊ na wspieraniu zrównowaĪonego, zintegrowanego rozwoju gospodarczego, m.in. poprzez wsparcie spoáeczeĔ-stwa informacyjnego, w tym „infrastruktury áącznoĞci elektronicznej, opraco-wanie zawartoĞci, usáug i aplikacji na poziomie lokalnym, poprawĊ bezpie-czeĔstwa dostĊpnoĞci do publicznych usáug on-line i ich rozwój, wsparcie i usáugi na rzecz MĝP w procesie wdraĪania i skutecznego wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) lub wykorzystania no-wych pomysáów.”10.
W ramach Celu II EFRR wspiera dziaáania o podobnym charakterze, jak w przypadku Celu I, które nastawione są na wspomaganie spoáeczeĔstwa informacyjnego w regionach, tj. na „propagowanie dostĊpu MĝP do technolo-gii informacyjnych i komunikacyjnych oraz ich wdraĪania i skutecznego
7
Strategia na rzecz badaĔ i rozwoju oraz innowacji w sektorze technologii informacyjno-komunikacyjnych w Europie – Podnoszenie poprzeczki, Komunikat Komisji do Parlamentu
Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoáecznego i Komitetu Regionów, Bruksela, dn. 13.03.2009, KOM (2009) 116 wersja ostat., [SEK(2009) 289], s. 2, zob. teĪ: EU KLEMS Growth and Productivity Accounts, www.euklems.net (data dostĊpu: 20.12.2012).
8
Rozporządzenie (WE) Nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego z dn. 5.07.2006 r. w spr. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1783/1999, Dz. U. L 210/1 z 31.07.2006.
9
Cele polityki spójnoĞci w okresie programowania 2007-2013: I. „Konwergencja”, II. „Konku-rencyjnoĞü regionalna i zatrudnienie”, III. „Europejska Wspóápraca Terytorialna”.
10
korzystania poprzez wspieranie dostĊpu do sieci, tworzenie publicznych punktów dostĊpu do Internetu, zapewnianie wyposaĪenia oraz rozwój usáug i aplikacji, w tym w szczególnoĞci opracowywanie planów dziaáania dla bar-dzo maáych przedsiĊbiorstw i zakáadów rzemieĞlniczych”11.
W ramach Celu III EFRR wspiera dziaáania zmierzające do „poprawy do-stĊpu do usáug transportowych i telekomunikacyjnych oraz ich jakoĞci [...] oraz propagowanie zaawansowanych technologii informacyjnych i komunika-cyjnych” w wymiarze transnarodowym12.
Na poziomie Polski, paĔstwa czáonkowskiego UE, podstawowe znaczenie dla wspierania rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego przy udziale UE oraz instrumentów finansowych angaĪowanych przez PS, ma tzw. Megaustawa, tj.
Ustawa o wspieraniu rozwoju usáug i sieci telekomunikacyjnych, która weszáa
wĪycie 17 lipca 2010 r.13. Jej uchwalenie miaáo na celu stworzenie podstaw
prawnych, dziĊki którym moĪna zapewniü naleĪny obywatelom powszechny dostĊp do zaawansowanych usáug telekomunikacyjnych, a zwáaszcza do Inter-netu szerokopasmowego. Megaustawa dostarczyáa regulacji prawnych, które sprzyjają inwestycjom związanym z telekomunikacją oraz technologiami ICT, przyczyniając siĊ do wiĊkszej konkurencji na krajowym rynku telekomunika-cyjnym.
Megaustawa wydatnie wsparáa jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz przedsiĊbiorstwa wykonujące zadania z zakresu uĪytecznoĞci publicznej przy realizacji lokalnych inwestycji telekomunikacyjnych. DziaáalnoĞü w za-kresie telekomunikacji naleĪy obecnie do zadaĔ wáasnych JST. Przedstawi-ciele samorządów mają ĞwiadomoĞü, Īe inwestycje telekomunikacyjne mają duĪe znaczenie dla rozwoju lokalnych spoáecznoĞci, szczególnie na obszarach sáabo rozwiniĊtych. Obecnie operator publicznej sieci telekomunikacyjnej jest zobowiązany do uwzglĊdnienia uzasadnionych wniosków samorządów o za-pewnienie dostĊpu telekomunikacyjnego. Jednym z najwaĪniejszych uregu-lowaĔ Megaustawy są uáatwienia dla lokalizacji szczególnej formy inwestycji, za jaką uwaĪa siĊ dziĞ regionalne sieci szerokopasmowe. Rozwiązania, które zawdziĊczamy temu aktowi prawnemu, przyczyniáy siĊ do aktywizacji JST w zakresie dziaáalnoĞci związanej z telekomunikacją. Wspieranie samorzą-dowych inwestycji telekomunikacyjnych, zwáaszcza dofinansowanych ze Ğrod-ków strukturalnych UE, staáo siĊ dziĞ zbieĪne z interesami podmiotów gos-podarczych, które dziaáają w branĪy telekomunikacyjnej. Sytuacja na rynku
11
Art. 5, p. 3 b Rozporządzenia (WE) Nr 1080/2006 z dn. 5.07.2006.
12
Art. 6, p. 2 c Rozporządzenia (WE) Nr 1080/2006 z dn. 5.07.2006.
13
telekomunikacyjnym zmieniáa siĊ dziĊki Megaustawie zdecydowanie na ko-rzyĞü spoáecznoĞci lokalnych. W ich Īywotnym interesie leĪy jak najwiĊksza konkurencja na rynku usáug telekomunikacyjnym, w efekcie której uzyskują one lepszy dostĊp za niĪszą cenĊ do najnowszych technologii. Nie bez znacze-nia, w tym przypadku nie tylko dla samorządów lokalnych, ale dla caáego paĔstwa, a zwáaszcza jego gospodarki, jest takĪe postĊp technologiczny krajo-wej branĪy telekomunikacyjnej, związany ze zwiĊkszeniem liczby inwestycji telekomunikacyjnych.
Wáadze paĔstwowe traktują dziĞ absolutnie priorytetowo dziaáania zwią-zane z upowszechnianiem technologii ICT oraz Internetu szerokopasmowego. Przygotowując programy operacyjne do obsáugi funduszy strukturalnych UE na lata 2007-2013 zadbano o wyodrĊbnienie stosownej puli Ğrodków mających wspieraü przedsiĊwziĊcia infrastrukturalne, związane z rozbudową szczegól-nie w regionach zaszczegól-niedbanych w rozwoju, do których zaliczamy województwa Polski Wschodniej. Chodzi tutaj szczególnie o Program Operacyjny Rozwój
Polski Wschodniej 2007-2013 (PORPW), a konkretnie o jego II OĞ Prioryte-tową – Infrastruktura spoáeczeĔstwa informacyjnego14. Potrzeba rozbudowy regionalnej infrastruktury telekomunikacyjnej, niezbĊdnej przy modernizacji regionalnych gospodarek na obszarze Polski Wschodniej jest dziĞ paląca. Wy-raz temu dają obecnie realizowane strategie rozwoju spoáeczno-gospodarczego tych województw, stanowiące podstawĊ takĪe dla dziaáaĔ wspierających roz-wój spoáeczeĔstwa informacyjnego. Jego niedostateczne zaawansowanie na tym obszarze uznaje siĊ za jedną z najpowaĪniejszych barier na drodze do mo-dernizacji oraz zwiĊkszenia konkurencyjnoĞci regionów Polski Wschodniej, a zwáaszcza ich gospodarki, co przekáada siĊ równieĪ na warunki i jakoĞü Īy-cia mieszkaĔców15.
14
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Narodowe Strategiczne Ramy
Odniesienia 2007-2013, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2007.
15
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006–2020, Lublin: Zarząd Województwa Lubelskiego 2005, t. I (Uwarunkowania i diagnoza stanu wyjĞciowego), t. II (Cele i priorytety strategii oraz system wdraĪania). W 2009 r. ukazaáa siĊ aktualizacja I i II tomu Strategii.
3. STAN INFRASTRUKTURY SPOàECZEēSTWA INFORMACYJNEGO W WOJEWÓDZTWACH POLSKI WSCHODNIEJ
Odpowiedzialne za rozwój spoáeczeĔstwa informacyjnego centralne wáadze polskie są Ğwiadome, Īe wiąĪe siĊ on z podejmowaniem skoordynowanych dziaáaĔ oraz nawiązywaniem harmonijnej wspóápracy pomiĊdzy sektorami pu-blicznym i prywatnym, oĞrodkami naukowo-badawczymi czy organizacjami pozarządowymi. Wobec szybkiego wzrostu zapotrzebowania na informacje oraz na usáugi Ğwiadczone drogą elektroniczną zarówno w spoáeczeĔstwie, jak i w gospodarce i administracji, wymagających wykorzystania nowoczesnych technologii ICT oraz Internetu szerokopasmowego, Rząd RP uznaá za koniecz-ne przygotowanie Strategii Rozwoju SpoáeczeĔstwa Informacyjnego (SRSI)16. Przygotowana w 2008 r. SRSI staáa siĊ podstawowym dokumentem okreĞla-jącym politykĊ wáadz paĔstwowych w zakresie rozwoju spoáeczeĔstwa infor-macyjnego. SRSI musiaáa byü spójna z innymi dokumentami strategicznymi okreĞlającymi kierunki rozwoju Polski w warunkach czáonkostwa w Unii Euro-pejskiej, m.in.: Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO)17, Strategią Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK)18, czy Strategicznym Planem Rz ą-dzenia (SPR)19. Zapisy SRSI zgadzają siĊ, z oczywistych wzglĊdów, z poli-tyką Unii Europejskiej dotyczącą spoáeczeĔstwa informacyjnego, którą Wspól-nota rozwija konsekwentnie juĪ od lat 90. ubiegáego wieku. ĝwiadczą o tym m.in. takie inicjatywy jak: eEurope. SpoáeczeĔstwo informacyjne dla wszyst-kich20, i2010. Europejskie spoáeczeĔstwo informacyjne na rzecz wzrostu i
16
Strategia Rozwoju SpoáeczeĔstwa Informacyjnego w Polsce do roku 2013, Warszawa:
Ministerstwo Spraw WewnĊtrznych i Administracji 2008.
17
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie (Narodowa Strategia SpójnoĞci). Dokument zaakceptowany decyzją Komisji
Europejskiej zatwierdzającą pewne elementy Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2007.
18
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015. Dokument przyjĊty przez RadĊ Ministrów w dniu 29.11.2006 r., Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (listopad) 2006. Kwestie związane z rozwojem spoáeczeĔstwa informacyjnego uwzglĊdnia teĪ nowelizacja tej strategii – Strategia
Rozwoju Kraju 2020. Aktywne spoáeczeĔstwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne paĔstwo.
Dokument przyjĊty przez RadĊ Ministrów w dniu 25.09.2012 r., Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2012.
19
Strategiczny Plan Rządzenia, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2008,
http://www.poprzedniastrona.premier.gov.pl/s.php?id=1876&path=10326 (data dostĊpu: 20.01.2013).
20
eEurope. An information society for all, Communication of 8 December 1999 on a Com-mission initiative for special European Council of Lisbon, 23 and 24 March 2000 [COM (1999)
trudnienia21, Europejska Agenda Cyfrowa22 oraz cele kluczowych strategii rozwoju Unii Europejskiej – Strategii LizboĔskiej (2000-2010)23 i obecnie realizowanej Strategii „Europa 2020”24.
W najnowszym opracowaniu Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji RP, poĞwiĊconym kondycji spoáeczeĔstwa informacyjnego w Polsce, za jedną z gáównych barier jego rozwoju uznaje siĊ záy stan infrastruktury Internetu, który przekáada siĊ zarówno na niedostateczne upowszechnienie áączy szero-kopasmowych, jak teĪ ich sáabe parametry techniczne (niedostateczna prze-páywowoĞü)25. Polska znacząco odbiega jeĞli chodzi o dostĊp i zaawansowanie wskazanej infrastruktury, od innych paĔstw wysoko rozwiniĊtych, w tym od wiĊkszoĞci paĔstw czáonkowskich Unii Europejskiej. Podstawowym proble-mem jest ciągle niedostateczny rozwój sieci szerokopasmowej26, a takĪe za-siĊg Internetu mobilnego. Statystyki pokazują, Īe Polska znajduje siĊ na jed-nym z ostatnich miejsc poĞród paĔstw czáonkowskich Unii pod wzglĊdem dostĊpu obywateli i podmiotów gospodarczych do Internetu szerokopasmo-wego. Zgodnie z badaniami Komisji Europejskiej wspóáczynnik penetracji áączy szerokopasmowych (liczba áączy przypadających na 100 mieszkaĔców) w 2011 r. wynosiá w Polsce 16,4% (Ğrednia unijna 27,2%) i plasowaá ją na
687final, not published in the Official Journal, http://europa.eu/legislation_summaries/ information_society/strategies/l24221_en.htm# (data dostĊpu: 20.01.2013).
21
i2010. Europejskie spoáeczeĔstwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia, Komunikat
Komisji do Rady Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoáecznego oraz Komitetu Regionów, Bruksela dnia 1.6.2005 COM (2005) 229 koĔcowy [SEC(2005) 717].
22
Europejska Agenda Cyfrowa, Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego,
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoáecznego oraz Komitetu Regionów, Bruksela dnia 26.08.2010 KOM(2010) 245 wersja ostateczna.
23
Strategia LizboĔska. Droga do sukcesu zjednoczonej Europy, Warszawa: Departament Analiz
Ekonomicznych i Spoáecznych UrzĊdu Komitetu Integracji Europejskiej 2002.
24
Europa 2020. Strategia na rzecz zrównowaĪonego i inteligentnego rozwoju sprzyjającego wáączeniu spoáecznemu, Komunikat Komisji COM 2010(2020), Bruksela 3.03.2010.
25
SpoáeczeĔstwo informacyjne w liczbach (2012), Warszawa: Ministerstwo Administracji
i Cyfryzacji. Departament SpoáeczeĔstwa Informacyjnego 2012.
26
àącznoĞü szerokopasmowa to rodzaj poáączeĔ internetowych, charakteryzujących siĊ duĪą szybkoĞcią przepáywu informacji (mierzona w kilo lub megabajtach: kb/s; Mb/s). Szybki postĊp techniczny sprawia, Īe trudno okreĞliü graniczną przepustowoĞci áączy cyfrowych, od której dane poáączenie moĪna uznaü za szerokopasmowe, dlatego teĪ poáączenia tego rodzaju definiujemy na podstawie rodzaju áączy internetowych. DostĊp szerokopasmowy umoĪliwiają technologie z rodziny DSL (ADSL, SDSL itp.), a takĪe áącza sieci telewizji kablowych, áącza satelitarne oraz poáączenia sieci radiowych (poáączenia szerokopasmowe pozwalają na przekazywanie obrazów wysokiej jakoĞci, odbiór telewizji internetowej, poáączenia telefoniczne z opcją video rozmowy oraz korzystanie z zaawansowanych usáug internetowych).
jednym z ostatnich miejsc we Wspólnocie wraz z Buágarią i Rumunią (dla porównania moĪna wskazaü na Niemcy 33% i HolandiĊ 39%)27. JeĞli chodzi o dostĊpnoĞü szybkiego Internetu mobilnego, sytuacja równieĪ nie przedsta-wia siĊ obiecująco, gdyĪ Polska zajmuje daleką pozycjĊ, ze wspóáczynnikiem pokrycia siecią komórkową 3G jedynie 62% powierzchni kraju (w UE Ğrednia ta waha siĊ w granicach 90%)28.
Związane z Internetem technologie ICT mają obecnie zasadniczy wpáyw na zwiĊkszanie tempa rozwoju spoáeczno-gospodarczego, a tym samym poprawĊ jakoĞci Īycia obywateli, zwáaszcza mieszkaĔców regionów sáabo rozwiniĊ-tych. Nie moĪna dziĞ bez nich rozwijaü nowoczesnej i konkurencyjnej gospo-darki regionalnej. Jedną z najwiĊkszych niedogodnoĞci, jeĞli chodzi technolo-gie ICT w Polsce, są powaĪne dysproporcje regionalne w dostĊpie do nich i ich infrastruktury. Z najwiĊkszą dostĊpnoĞcią technologii ICT spotykamy siĊ w województwach Polski Póánocnej, a konkretnie w województwie kujawsko-pomorskim, warmiĔsko-mazurskim i pomorskim. Najsáabiej wypadają pod tym wzglĊdem sáabo rozwiniĊte województwa Polski Wschodniej.
Szczególnie duĪe znaczenie dla rozwoju spoáeczno-gospodarczego Polski Wschodniej ma stopieĔ wykorzystania Internetu i, co za tym idzie, technologii informacyjnych w przedsiĊbiorstwach zlokalizowanych na tym obszarze. Pod tym wzglĊdem wymienione województwa zajmują dalsze pozycje, co jest nie-korzystne w kontekĞcie koniecznej modernizacji ich gospodarki uwzglĊdniają-cej budowĊ Gospodarki Opartej na Wiedzy (GOW), w tym wzmocnienie in-nowacyjnoĞci oraz transfer nowoczesnych technologii29.
Korzystanie z technologii ICT przez spoáeczeĔstwo oraz podmioty regio-nalnej gospodarki jest moĪliwe tylko na obszarach mających rozwiniĊtą, sta-cjonarną sieü szerokopasmową. Nie moĪna zapominaü o tym, Īe dopiero 27 TamĪe, s. 13. 28 TamĪe, s. 17. 29
Por. PrzedsiĊbiorstwa wykorzystujące Internet w 2010 r. (Tabl. 14) oraz PrzedsiĊbiorstwa wykorzystujące wybrane technologie teleinformatyczne w 2010 r. (Tabl.15), Rocznik Statystyczny
Województw 2011, Warszawa: Gáówny Urząd Statystyczny 2012, s. 492 i 493. Pewnym wyjątkiem moĪe byü tutaj korzystanie z obsáugi administracyjnej przez Internet. W tej dziedzinie niektóre województwa Polski Wschodniej osiągają wskaĨniki wyĪsze od Ğredniej krajowej, przykáadowo, jeĞli weĨmiemy pod uwagĊ urzĊdy administracji wyposaĪone w elektroniczny system zarządzania dokumentacją (Ğrednia krajowa 41%), w województwie lubelskim 58%. Niemniej jednak regionom Polski Wschodniej daleko jest do regionów rozwiniĊtych pod wzglĊdem interesującej nas infrastruktury, np. województwa Ğląskiego, które przoduje pod wzglĊdem wykorzystania systemów elektronicznego zarządzania dokumentacją (71% urzĊdów), zob. SpoáeczeĔstwo informacyjne
noĞü o odpowiednio wysokich parametrach, którą zapewniają áącza szerokopa-smowe, umoĪliwia peáne wykorzystanie dobrodziejstw Internetu oraz czerpa-nie z czerpa-niego konkretnych korzyĞci, przede wszystkim przy prowadzeniu dzia-áalnoĞci gospodarczej, w kontaktach z administracją publiczną, przy korzysta-niu z systemu opieki zdrowotnej czy edukacji na odlegáoĞü.
Zasadniczym problemem, jeĞli chodzi o moĪliwoĞci peánego wykorzysty-wania Internetu oraz związanych z nim technologii w sáabo rozwiniĊtych wo-jewództwach Polski Wschodniej, jest mocno ograniczony na tym obszarze dostĊp do szerokopasmowych áącz internetowych, a takĪe lokalne zróĪnico-wanie w dostĊpie do tych áącz. NaleĪy pamiĊtaü, Īe dane dotyczące dostĊpno-Ğci áącz szerokopasmowych w Polsce są wartodostĊpno-Ğciami uĞrednionymi dla caáego kraju lub jego regionów. W praktyce, lokalnie, wystĊpują bardzo duĪe dyspro-porcje w dostĊpie do tych áącz. W najlepszej sytuacji są województwa dobrze rozwiniĊte oraz duĪe oĞrodki miejskie. Na prowincji sytuacja jest bez porów-nania gorsza i równieĪ bardzo zróĪnicowana. Województwa Polski Wschod-niej mają jedne z najniĪszych wskaĨników dostĊpu do szerokopasmowych áącz internetowych. Na obszarach wiejskich sieü szerokopasmowego Internetu do niedawna prawie nie wystĊpowaáa. Wobec tak duĪej skali wykluczenia w tej dziedzinie, regiony te do niedawna byáy w duĪej mierze cyfrową prowincją kraju30. Przekáada siĊ to do chwili obecnej na moĪliwoĞci rozwoju gospo-darczego tych regionów, w tym na moĪliwoĞci budowy innowacyjnej i konku-rencyjnej GOW. Realizowane z roku na rok w coraz wiĊkszej liczbie inwesty-cje związane z rozbudową sieci szerokopasmowej na interesującym nas obsza-rze sprawiają, Īe poziom wykluczenia cyfrowego sukcesywnie siĊ zmniejsza, niemniej jednak róĪnice w dostĊpnie do Internetu, zwáaszcza Internetu szero-kopasmowego, pomiĊdzy obszarami wiejskimi i miejskimi wewnątrz poszcze-gólnych województw mogą te zapóĨnienia skutecznie utrzymywaü jeszcze przez wiele lat. Jest to sytuacja bardzo niekorzystna dla rozwoju województw Polski Wschodniej i dlatego samorządy zaczĊáy obecnie traktowaü inwestycje związane z rozbudową nowoczesnych sieci szerokopasmowych priorytetowo.
JeĞli chodzi o dostĊp polskich przedsiĊbiorstw do Internetu szerokopasmo-wego, równieĪ wyraĨnie zaznacza siĊ regionalne zróĪnicowanie w dostĊpie do wysokoprzepustowych áącz stacjonarnych. Wedáug danych Gáównego UrzĊdu Statystycznego z 2010 r. szerokopasmowy Internet wykorzystywaáo w Polsce jedynie 69% przedsiĊbiorstw. W województwach Polski Wschodniej dostĊp do niego byá na niĪszym poziomie, zadowalającym jedynie w województwie
30
Zob. jak ksztaátowaáa siĊ w tym wzglĊdzie sytuacja w ostatnich latach na podstawie raportu
podlaskim (74,6) i podkarpackim (64,1%). Najsáabiej pod tym wzglĊdem przedstawiaáa siĊ sytuacja w województwie ĞwiĊtokrzyskim (56,8%)31.
Niekorzystną sytuacjĊ w zakresie dostĊpu do szerokopasmowego Internetu na obszarze Polski Wschodniej ratuje, ale tylko w nieznacznym stopniu, coraz lepsza oferta Internetu mobilnego operatorów telefonii komórkowej. Nie jest to jednak rozwiązanie, które moĪe stanowiü podstawĊ dla rozwoju spoáeczeĔ-stwa informacyjnego na obszarach sáabo rozwiniĊtych, zarówno ze wzglĊdu na ograniczenia natury technicznej, jak teĪ ciągle jeszcze zbyt wysokie koszty Internetu mobilnego w Polsce.
4. PROJEKT
SIEû SZEROKOPASMOWA POLSKI WSCHODNIEJ
Jednym z gáównych problemów infrastrukturalnych na obszarze Polski Wschodniej, jak juĪ napisano, jest ograniczony zasiĊg istniejących sieci teleko-munikacyjnych, a takĪe techniczne nieprzystosowanie sieci abonenckich opera-torów telefonii stacjonarnej do realizacji usáug szerokopasmowych. Na nieko-rzyĞü uĪytkowników Internetu na tym obszarze dziaáają równieĪ realia ekono-miczne związane z funkcjonowaniem krajowego rynku telekomunikacyjnego. W opinii operatorów telekomunikacyjnych niezbĊdne inwestycje telekomunika-cyjne, zwáaszcza na terenach nieobjĊtych do tej pory siecią szerokopasmową oraz na terenach sáabo zaludnionych lub zamieszkanych przez ludnoĞü o niskich dochodach, nie są opáacalne. Przy takim podejĞciu, uzasadnionym z bizneso-wego punktu widzenia, mieszkaĔcy oraz przedsiĊbiorcy województw Polski Wschodniej nie mieliby szans na uzyskanie w przewidywalnej perspektywie czasowej dostĊpu do nowoczesnej, taniej, stacjonarnej infrastruktury szerokopa-smowej, która stanowi dziĞ podstawĊ funkcjonowania spoáeczeĔstwa informa-cyjnego. SzansĊ na zmianĊ tej niekorzystnej sytuacji daje na obszarze Polski Wschodniej Projekt „Sieü Szerokopasmowa Polski Wschodniej” (SSPW).
SSPW jest jednym z najwaĪniejszych projektów wspierających rozwój spoáeczeĔstwa informacyjnego oraz związanej z nim infrastruktury telekomu-nikacyjnej w Polsce. Realizowane pod patronatem Ministerstwa Rozwoju Re-gionalnego przedsiĊwziĊcie ma na celu zapewnienie do koĔca obecnego okresu programowania (2007-2013) dostĊpu do usáug szerokopasmowych 90% gospodarstw domowych i 100% instytucji publicznych i przedsiĊbiorstw w 5
31
Por. PrzedsiĊbiorstwa wykorzystujące Internet w 2010 r. (Tabl. 14), Rocznik Statystyczny
województwach Polski Wschodniej – lubelskim, podkarpackim, podlaskim, ĞwiĊtokrzyskim i warmiĔsko-mazurskim32. Realizacja projektu jest zgodna z II Osią Priorytetową Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) i jej Dziaáaniem II. 1 („Sieü szerokopasmowa Polski Wschodniej”), mających na celu zwiĊkszenie dostĊpu do Internetu szerokopasmowego w Polsce Wschodniej ze szczególnym uwzglĊdnieniem sieci NGA (ang. Next Generation Access)33, a dokáadniej zwiĊkszenie dostĊpu do Internetu instytucji publicznych, przedsiĊbiorstw i mieszkaĔców obszarów peryferyjnych zagro-Īonych wykluczeniem cyfrowym34.
Projekt SSPW obejmuje budowĊ na zagroĪonym wykluczeniem cyfrowym obszarze ponadregionalnej infrastruktury teleinformatycznej, uzupeániającej juĪ istniejącą infrastrukturĊ, oraz rozwój regionalnych sieci szkieletowych zgodnie z zasadą neutralnoĞci technologicznej, tj. bez faworyzowania kon-kretnych technologii. Z technicznego punktu widzenia, najlepszym rozwiąza-niem dla regionalnych sieci szkieletowych są poáączenia Ğwiatáowodowe. Dlatego teĪ w ramach SSPW przewiduje siĊ zbudowanie szkieletowej sieci Ğwiatáowodowej speániającej wymogi stawiane tzw. sieciom nastĊpnej
genera-cji – NGN (ang. Next Generation Network). Ponadto zostaną wybudowane
obiekty bĊdące punktami styku z operatorami sieci dostĊpowych (punkty dys-trybucyjne). Tworzona sieü bĊdzie otwarta na równych zasadach dla
32
Zgodnie z zasadą wydatkowania funduszy strukturalnych (n+2) w okresie programowania 2007-2013, projekt ten moĪna realizowaü do koĔca 2015 r.
33
Istotne jest tutaj –zdaniem specjalistów- rozróĪnienie pomiĊdzy sieciami NGA (ang. Next Generation Access) i NGN (ang. Next Generation Network) oraz ich uwarunkowaniami technicznymi. Nie istnieje jednoznaczna definicja sieci NGN ani nie okreĞlono jeszcze standardów charakteryzujących jej komponenty. Wynika to stąd, Īe sieü NGN jest strukturą otwartą, zdolną realizowaü usáugi telekomunikacyjne o dowolnym profilu i treĞci. Sieü NGN to twór techniczny, za pomocą którego moĪna dostarczaü usáugi telekomunikacyjne (usáugi gáosowe, dostĊp do Internetu, transmisja sygnaáu audiowizualnego – TV, telefonia video). Realizacja usáug tego rodzaju bĊdzie przeniesiona do nowego Ğrodowiska telekomunikacyjnego opartego na sieciach IP2. JednoczeĞnie zaciera siĊ róĪnica pomiĊdzy Ğrodkami technicznymi, które bĊdą wykorzystane do dostarczania usáug telekomunikacyjnych abonentom. Opierając siĊ na uproszczeniach koncepcji sieci NGN zakáadamy, Īe kaĪda usáuga dostarczana abonentowi oparte na protokole IP, bĊdzie wymagaáa oddzielnego serwera usáugi, lecz wszystkie serwery usáug bĊdą przyáączone do wspólnej sieci szkieletowej. Sieü szkieletowa bĊdzie dostarczaü usáugi abonentom za pomocą sieci NGA. Celem sieci NGA bĊdzie wiĊc dostarczanie usáugi oferowanej przez sieü NGN do abonentów (zob. Rozwój
sieci NGA w Polsce (Dokument Konsultacyjny), Urząd Komunikacji Elektronicznej, www.uke.gov.pl/uke/redir.jsp?place=galleryStats&id=47940 (data dostĊpu: 5.01.2013).
34
Zob. PO RPW, (wersja zaktualizowana, zaakceptowana przez KE w dn. 28.06.2012), s. 91-94 oraz Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Szczegóáowy opis osi priory-tetowych, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2012, s. 40-44.
kich przedsiĊbiorców telekomunikacyjnych zainteresowanych oferowaniem usáug szerokopasmowych wszystkim odbiorcom koĔcowym w regionach Pol-ski Wschodniej (mieszkaĔcom, przedsiĊbiorstwom i instytucjom), w tym takĪe tym podmiotom, które oparte na tej infrastrukturze, bĊdą rozbudowywaü wáa-sne systemy dostĊpu szerokopasmowego. Biorąc pod uwagĊ tendencje ryn-kowe oraz migracjĊ obecnie budowanych systemów w stronĊ wielousáugo-wych sieci nastĊpnej generacji NGN i wynikające z tego zmiany przyszáego zapotrzebowania na Internet, pozwoli to na zachowanie peánej neutralnoĞci zarówno rynkowej, jak i technologicznej. Tworzona sieü bĊdzie mogáa byü wykorzystywana przez wszystkich uczestników rynku na obszarze Polski Wschodniej35. PrzyjĊcie powyĪszych rozwiązaĔ sprawia, Īe podmioty komer-cyjne bĊdą mogáy obecnie budowaü wáasne sieci dostĊpowe na terenach, które dotychczas nie byáy dla nich atrakcyjne z inwestycyjnego punktu widzenia.
Zakres inwestycji w ramach Projektu SSPW zostaá okreĞlony dla kaĪdego z powiatów piĊciu województw Polski Wschodniej z osobna. W efekcie reali-zacji Projektu SSPW minimum 90% gospodarstw domowych oraz 100% in-stytucji publicznych i przedsiĊbiorstw w województwach Polski Wschodniej uzyska gwarantowany dostĊp do Internetu szerokopasmowego o prĊdkoĞci transmisji co najmniej 6 Mbit/s do uĪytkownika (download) oraz 1 Mbit/s od uĪytkownika (upload). Dziaáania prowadzone równolegle do omawianego pro-jektu powinny zapewniü pozostaáym gospodarstwom domowym (do 10%) do-stĊp do Internetu szerokopasmowego o prĊdkoĞci 1 Mbit/s „do uĪytkownika” i 144 kbit/s „od uĪytkownika”. Projekt jest finansowany ze Ğrodków PO RPW oraz budĪetów województw biorących w nim udziaá, zaĞ w przewaĪającej mie-rze z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1 007 442 031,31 zá)36. Caákowita wartoĞü Projektu SSPW to 1 447 092 175, 62 zá. Przewiduje siĊ, Īe ostatecznie dodatkowe Ğrodki, porównywalne z caákowitym budĪetem pro-jektu, zostaną do koĔca jego realizacji zainwestowane takĪe przez operatorów komercyjnych, którzy są zainteresowani udziaáem w rozbudowie sieci dostĊ-powych.
35
Zob. szczegóáy techniczne SSPW, http://www.e-swietokrzyskie.pl/sspw/index.php/o-projekcie (data dostĊpu: 10.01.2013).
36
Udziaá finansowy poszczególnych województw w Projekcie SSPW przedstawia siĊ nastĊpująco: woj. lubelskie: 385 084 244,27 zá (z UE 266 968 119,29 zá); podkarpackie 294 727 169,64 zá (204 490 341,94 zá); podlaskie 252 358 083,25 zá (176 825 734,13 zá); ĞwiĊtokrzyskie 200 728 908,93 zá (139 420 589,31 zá); warmiĔsko-mazurskie 314 193 769,53 zá (219 737 246,64 zá), zob. http://www.polskawschodnia.gov.pl/projekty/strony/siec_szerokopasmowa_polski_ wschodniej.aspx (data dostĊpu: 5.01.2013).
SSPW jest projektem realizowanym wspólnie przez samorządy piĊciu województw Polski Wschodniej, aczkolwiek kaĪde z województw tej grupy realizuje tylko swoją czĊĞü budowanej sieci szkieletowej. Kluczowe znaczenie dla powodzenia tego Projektu ma wspóápraca samorządów wojewódzkich z JST, na terenie których realizowane są poszczególne inwestycje. Jej zasady, okreĞlające przykáadowo dziaáania uáatwiające prowadzenie inwestycji, znala-záy siĊ w podpisanych pod koniec 2007 r. listach intencyjnych, wymienionych przez wáadze interesujących nas województw z wáaĞciwymi samorządami. Studia wykonalnoĞci Projektu SSPW dla poszczególnych województw przy-gotowaáo Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zostaáy one przekazane na przeáomie 2011/2012 r. samorządom wojewódzkim zaangaĪowanym w Pro-jekt. Zarówno samorządy wojewódzkie, jak teĪ liczne podmioty gospodarcze uczestniczące w rozbudowie sieci szerokopasmowej, musiaáy bardzo starannie przygotowaü siĊ do realizacji inwestycji regionalnych, speániając liczne wa-runki formalno-prawne, związane z bardzo skomplikowanymi przedsiĊwziĊ-ciami infrastrukturalnymi (m.in. przygotowanie niezbĊdnych dla tego typu inwestycji dokumentów budowlanych, uregulowanie kwestii wáasnoĞci grun-tów, na których realizowane są inwestycje, respektowanie regulacji dotyczącej ochrony Ğrodowiska i obszarów chronionych NATURA 2000).
ZakoĔczenie prac przygotowawczych, związanych z realizacją Projektu SSPW przeciągnĊáo siĊ z róĪnych powodów aĪ do początków 2013 r. Przy-czyny tego niepokojącego zarówno wáadze centralne, jak i regionalne opóĨ-nienia, byáy czĊsto niezaleĪne od samorządów i podmiotów gospodarczych zaangaĪowanych w Projekt. NajwiĊcej problemów związanych byáo z przy-gotowywaniem studiów wykonalnoĞci dla skomplikowanych technicznie i or-ganizacyjnie inwestycji, czasocháonnym procesem notyfikacji pomocy publi-cznej związanej z Projektem SSPW w Komisji Europejskiej, niedoskonaáo-Ğciami procedur przetargowych, duĪą liczbą oferentów startujących w przetar-gach, w tym takĪe oferentów z zagranicy wymagających czasocháonnej ob-sáugi (táumaczenia korespondencji urzĊdowej i dokumentacji technicznej), czy koniecznoĞcią dokonania korekt w przepisach prawnych umoĪliwiających re-alizacjĊ Projektu SSPW przez samorządy.
Pierwszym z piĊciu samorządów wojewódzkich naleĪących do grupy woje-wództw Polski Wschodniej, któremu udaáo siĊ zakoĔczyü dziaáania przygoto-wawcze do Projektu SSPW i rozpocząü dziaáania inwestycyjne, jest woje-wództwo ĞwiĊtokrzyskie. ĝwiĊtokrzyskie jako pierwsze z piĊciu województw w Polsce Wschodniej rozstrzygnĊáo przetarg związany z budową przewidzia-nej w Projekcie SSPW sieci szerokopasmowej. 14 stycznia 2013 r. Komisja
Europejska wydaáa zgodĊ na dofinansowanie pierwszej czĊĞci budowy szerokopasmowej sieci Ğwiatáowodowej w ramach Projektu SSPW w
woje-wództwie ĞwiĊtokrzyskim, przeznaczając na ten cel za poĞrednictwem PO
RPW blisko 156 mln zá (áączny koszt realizacji SSPW w tym województwie to ponad 200 mln zá). Zgoda Komisji jest konieczna, jeĞli koszty dofinansowania inwestycji z funduszy strukturalnych przekraczają 50 mln euro. Komisja jest zobowiązana do badania zasadnoĞci wydatkowania duĪych Ğrodków finanso-wych na konkretne przedsiĊwziĊcia, analizuje ich cele oraz zgodnoĞü z pod-stawowymi politykami wspólnotowymi oraz ustawodawstwem Wspólnoty37. W chwili obecnej (I kwartaá 2013) powoli koĔca dobiegają przygotowania pozostaáych samorządów wojewódzkich do rozpoczĊcia realizacji Projektu SSPW. Projekt SSPW bĊdzie realizowany do koĔca Perspektywy Finansowej Unii Europejskiej 2007-2013, jednakĪe w związku z jego rozmiarami, stop-niem skomplikowania inwestycji oraz sygnalizowanymi opóĨnieniami, zosta-nie ukoĔczony w 2015 r. Pozwalają na to obowiązujące w obecnej perspekty-wie finansowej zasady wydatkowania funduszy strukturalnych Wspólnoty (dla lat 2011-2013 zasada n+2).
WaĪnym uzupeánieniem dziaáaĔ związanych z rozbudową infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach Projektu SSPW bĊdą projekty „miĊkkie” nasta-wione na podnoszenie umiejĊtnoĞci informatycznych spoáeczeĔstwa zamiesz-kującego obszar województw Polski Wschodniej. Dziaáania te bĊdą adreso-wane do konkretnych Ğrodowisk lokalnych oraz grup osób, dla których umie-jĊtnoĞci informatyczne bĊdą miaáy kluczowe znaczenie.
UWAGI KOēCOWE
Wzmocnienie potencjaáu spoáeczeĔstwa informacyjnego województw Pol-ski Wschodniej bĊdzie ĞciĞle związane z pomyĞlnym zakoĔczeniem licznych inwestycji infrastrukturalnych skáadających siĊ na Projekt SSPW. DziĊki tym inwestycjom, w stosunkowo niedáugim, kilkuletnim okresie, nadrobione zo-stanie jedno z najwiĊkszych zapóĨnieĔ rozwojowych na tym obszarze, zwią-zane z dostĊpem do infrastruktury telekomunikacyjnej oraz sieci Internetu szerokopasmowego.
Realizacja Projektu SSPW pozwoli na zdecydowanie wiĊksze, niĪ to miaáo miejsce w przeszáoĞci, wykorzystanie Internetu na obszarze Polski
37
http://www.e-swietokrzyskie.pl/sspw/index.php/aktualnosci/64-siec-szerokopasmowa-w-swietokrzyskiem-jest-zgoda-brukseli (data dostĊpu: 25.01.2013).
niej, przede wszystkim w sferze gospodarczej (transfer informacji, wiedzy, technologii), przy budowie nowoczesnej e-administracji, usprawnianiu dziaáa-nia systemu opieki zdrowotnej oraz w edukacji. Realizacja Projektu doprowa-dzi do poprawy konkurencji na rynku Internetu, a takĪe zwiĊkszy ĞwiadomoĞü, wiedzĊ i kompetencje spoáeczeĔstwa, związane z wykorzystaniem tego me-dium oraz technologii ICT, co ostatecznie przyniesie liczne korzyĞci zarówno gospodarce, jak i mieszkaĔcom województw Polski Wschodniej. Powodzenie Projektu SSPW bĊdzie wiĊc miaáo bezpoĞrednie przeáoĪenie na rozwój gospo-darczy interesujących nas regionów, przyczyni siĊ do stopniowego zwiĊksza-nia innowacyjnoĞci oraz poprawy konkurencyjnoĞci ich gospodarki, co sprawi, Īe bĊdzie to obszar bardziej atrakcyjny zarówno do zamieszkania, jak i in-westowania.
Tak duĪego i kosztownego przedsiĊwziĊcia, jakim jest Projekt SSPW, nie moĪna by zrealizowaü bez finansowego wsparcia UE. Wspólnota dostrzega znaczenie rozwiniĊtej infrastruktury szerokopasmowej dla skutecznej realiza-cji polityki spójnoĞci, w tym dla zrównowaĪonego rozwoju spoáeczno-gospo-darczego jej regionów, zwáaszcza regionów zaniedbanych w rozwoju. Wspie-ranie rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego to oczywiĞcie nie tylko kwestia rozbudowy odpowiedniej infrastruktury, ale takĪe wiele innego typu przed-siĊwziĊü, mających na celu m.in. promocjĊ róĪnego rodzaju udogodnieĔ tech-niczno-organizacyjnych dla spoáeczeĔstwa i administracji publicznej oraz edu-kacjĊ w zakresie technologii informacyjnych, podejmowanych zarówno przez podmioty gospodarcze, jak i instytucjonalne. Niemniej jednak naleĪy mieü na uwadze to, co juĪ wczeĞniej podkreĞlono, a mianowicie, Īe w przypadku regionów sáabo rozwiniĊtych, w których najwiĊksze zapóĨnienia rozwojowe dotyczą wáaĞnie infrastruktury telekomunikacyjnej, jej rozbudowĊ naleĪy trak-towaü priorytetowo i poprzez jej wzmacnianie stymulowaü rozwój spoáeczeĔ-stwa informacyjnego, stanowiącego dziĞ podstawĊ przemian sfery spoáeczno-gospodarczej paĔstw i regionów.
Optymizmem napawa fakt, Īe nowa Polityka SpójnoĞci Unii Europejskiej na lata 2014-2020, rodząca siĊ w bólach z powodu powaĪnych trudnoĞci fi-nansowych, gospodarczych i politycznych, jakie obecnie przeĪywa Wspólno-ta, koncentruje siĊ na priorytetach Strategii „Europa 2020”, w tym na inte-ligentnym wzroĞcie (ang. smart growth)38. Zakáada on rozwój gospodarki
38
Por. Polityka SpójnoĞci 2014-2020. Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia,
Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 2011 (http://ec.europa.eu/ regional_policy/sources/docoffic/official/regulation/pdf/2014/proposals/regulation2014_leaflet_pl.p df (data dostĊpu: 21.01.2013).
opartej na wiedzy i innowacjach, dla której absolutną podstawą jest dobrze rozwiniĊte i sprawnie funkcjonujące spoáeczeĔstwo informacyjne. W związku z tym moĪemy byü pewni, Īe – takĪe w przyszáoĞci – Unia Europejska bĊdzie zainteresowana wspieraniem rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego. Skorzy-sta na tym takĪe Polska oraz jej spoáeczeĔstwo informacyjne.
BIBLIOGRAFIA
B e l l D., The Coming of Post-Industrial Society. A Venture in Social Forecasting, New York: Basic Books 1973.
B i j a k - K a s z u b a M., Polityka regionalna, [w:] Integracja europejska, red. A. Marszaáek, Warszawa: PWE 2004.
C a s e y M., Europejska polityka informacyjna. Wyzwania i perspektywy dla administracji
publicznej, ToruĔ: MiĊdzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu 2001.
C a s t e l l s M., The Information Age: economy, society and culture, Cambridge, MA; Oxford, UK: Blackwell 2000-2004, vol. 1-3.
Czynniki rozwoju regionalnego Polski Poáudniowo-Wschodniej, red. B. Plawgo, Biaáystok:
WyĪsza Szkoáa Administracji Publicznej im. S. Staszica 2005, t. I.
Dokumenty Komitetu Organizacji Wspóápracy Gospodarczej i Rozwoju ds. polityki informa-tycznej (ICCP, Information, Computer and Communication Policy) udostĊpnione na stronie OECD (www.oecd.org).
Europa 2020. Strategia na rzecz zrównowaĪonego i inteligentnego rozwoju sprzyjającego wáączeniu spoáecznemu, Komunikat Komisji COM 2010(2020), Bruksela 3.03.2010. eEurope. An information society for all, Communication of 8 December 1999 on a Commission
initiative for special European Council of Lisbon, 23 and 24 March 2000 [COM (1999) 687final, not published in the Official Journal] (http://europa.eu/legislation_summaries/ information_society/strategies/l24221_en.htm# (data dostĊpu: 20.01.2013).
Europejska Agenda Cyfrowa, Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego,
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoáecznego oraz Komitetu Regionów, Bruksela dnia 26.8 2010 KOM(2010) 245 wersja ostateczna.
„Forbes”, miesiĊcznik gospodarczy, wydanie internetowe z dn. 22.09.2011 r. (http://www.forbes.pl/ artykuly/sekcje/wydarzenia/huebner-powalczmy-o-ponad-300-mld-zl,19692,1)
Gospodarka regionalna i lokalna, red. Z. Strzelecki, Warszawa: PWN 2008.
H a b e r L., N i e z g o d a M., SpoáeczeĔstwo informacyjne, Kraków: Wydawnictwo Uniw. JagielloĔskiego 2006.
i2010. Europejskie spoáeczeĔstwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia, Komunikat
Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spo-áecznego oraz Komitetu Regionów, Bruksela dnia 1.06.2005 COM (2005) 229 koĔcowy {SEC(2005) 717}.
M o l l e W., Ekonomika integracji europejskiej. Teoria, praktyka, polityka, GdaĔsk: Fundacja Gospodarcza NSZZ „SolidarnoĞü” 2000.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie (Narodowa Strategia SpójnoĞci). Dokument zaakceptowany decyzją Komisji
Europejskiej zatwierdzającą pewne elementy Narodowych Strategicznych Ram Odniesie-nia, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2007.
Polityka SpójnoĞci 2014-2020. Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia,
Komi-sja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 2011 (http://ec.europa.eu/ regional_policy/sources/docoffic/official/regulation/pdf/2014/proposals/regulation2014_le-aflet_pl.pdf ; data dostĊpu: 21.01.2013).
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Narodowe Strategiczne ramy
Od-niesienia 2007-2013, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2007.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Narodowe Strategiczne ramy
Od-niesienia 2007-2013. Szczegóáowy opis osi priorytetowych, Warszawa: Ministerstwo
Roz-woju Regionalnego 2012.
Rozwój Regionalny w Polsce. Raport 2009, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
2009.
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2012, Warszawa: Gáówny Urząd Statystyczny 2012.
Rocznik Statystyczny Województw 2011, Warszawa: Gáówny Urząd Statystyczny 2012. Rozporządzenie (WE) Nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego z dnia 5.07.2006 r. w spr.
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1783/1999, Dz. U. L 210/1 z 31.07.2006.
Rozwój oraz polityka regionalna i lokalna w Polsce, red. J. Kaja, K. Piech, Warszawa: Szkoáa Gáówna Handlowa 2005.
Rozwój Regionalny w Polsce. Raport 2009, red. P. ĩuber, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2009.
Strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójnoĞci gospodarczej, spoáecznej i terytorialnej na lata 2007-2013, Dziennik UrzĊdowy Unii Europejskiej z 21.10.2006 r., L 291/14.
Strategia LizboĔska. Droga do sukcesu zjednoczonej Europy, Warszawa: Departament Analiz
Ekonomicznych i Spoáecznych UrzĊdu Komitetu Integracji Europejskiej 2002.
Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne spoáeczeĔstwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne paĔstwo. Dokument przyjĊty przez RadĊ Ministrów w dniu 25.09.2012 r., Warszawa:
Mini-sterstwo Rozwoju Regionalnego (wrzesieĔ) 2012.
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015. Dokument przyjĊty przez RadĊ Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r., Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2006.
Strategia Rozwoju SpoáeczeĔstwa Informacyjnego w Polsce do roku 2013, Warszawa:
Mini-sterstwo Spraw WewnĊtrznych i Administracji (grudzieĔ) 2008.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006–2020, Lublin: Zarząd Wojewódz-twa Lubelskiego 2005, t. I i II (w 2009 r. ukazaáa siĊ aktualizacja I i II tomu Strategii).
Strategiczny Plan Rządzenia, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa (marzec) 2008
(http://www.poprzedniastrona.premier.gov.pl/s.php?id=1876&path=10326; data dostĊpu: 20.01.2013).
Ustawa z dn. 7.05.2010 r. o wspieraniu rozwoju usáug i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. z dn. 16 czerwca 2010, nr 106, poz. 675).
Uchwaáa Sejmiku Województwa Lubelskiego Nr XXXVI/530/05 z dn. 4.07.2005 r. W a r d a J., Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej, Lublin: Verba 2005.
Z a c h e r L.W., SpoáeczeĔstwo postinformacyjne w kontekĞcie ewolucji spoáeczeĔstw i wizji przyszáoĞci, [w:] L. H a b e r, M. N i e z g o d a, SpoáeczeĔstwo informacyjne, Kraków:
Wy-dawnictwo Uniw. JagielloĔskiego 2006.
Zbiór dokumentów Wspólnoty Europejskiej w zakresie funduszy strukturalnych i Funduszu SpójnoĞci na lata 2007-2013. Komentarz, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
2006.
ħródáa internetowe:
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (www.mrr.gov.pl), Gáówny Urząd Statystyczny (www. stat.gov.pl).
Europejski Urząd Statystyczny – Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europa.eu).
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (www.ukie.gov.pl, od 1 stycznia 2010 r. UKiE zostaá wáączony w skáad Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP).
Urząd Komunikacji Elektronicznej (www.uke.gov.pl).
Urząd Marszaákowski Województwa Lubelskiego (www.lubelskie.pl). Portal Unii Europejskiej (www.europa.eu).
SUPPORTING THE DEVELOPMENT
OF THE INFORMATION SOCIETY INFRASTRUCTURE IN THE POORLY DEVELOPED REGIONS OF EASTERN POLAND
THE CASE OF THE PROJECT
“BROADBAND NETWORK OF EASTERN POLAND”
S u m m a r y
Poland and especially its poorly developed regions are facing a challenge of modernization with the aim of building modern and competitive, knowledge-based economies. The purpose behind this orientation of socio-economic development is to transform countries and regions into advanced information societies. The author of the article presents how the development of information society in Poland’s underdeveloped regions can be supported through the implementation of one particular investment project, whose role for the growth is fundamental. This is the project named "Broadband Network of Eastern Poland", which is co-financed by the EU Structural Funds. This study presents, among others, the theoretical foundations of the concept of information society, the state of information infrastructure in Poland, technical and organizational conditions of the development of broadband networks and the importance of the European Union Cohesion Policy for building information society in 2007-2013. The analyses included in the article are rooted in the Community’s, national and regional documents and strategies for economic development, as well as in statistical research undertaken by the European Commission, the Statistical Office of the European Union (Eurostat), Poland’s Central Statistical Office (GUS), along with Polish and foreign studies related to the issues discussed in the article.
Sáowa kluczowe: spoáeczeĔstwo informacyjne, infrastruktura telekomunikacyjna, Internet szerokopasmowy, áącza szerokopasmowe, rozwój regionalny, Polska Wschodnia
Key words: information society, telecommunications infrastructure, broadband Internet, broadband connections, regional development, Eastern Poland.
