K r o n ik a
779
społecznych, gospodarczych i naukow ych. Z re fe ra tó w p rz e b ija dum a z osiągnięć historycznych P o lsk i i poczucie w spó ln oty z krajem . W w y b o rz e i opraco w an iu tem atyki n a u k o w e j dotyczącej Polski, z w y ją tk ie m m oże k ilk u re fera tó w , nie od czuw a się p rze ciw sta w ien ia: kraj — em igracja, większość w y p o w ied z i n aw et k r y tycznych w obec ustroju i gospod ark i P o lsk i L u d o w e j utrzym ana jest w tonie o biek tyw nym . Jest to zjaw isk o m ające głębokie u w a ru n k o w a n ie społeczne w sytuacji S tan ów Zjednoczonych, k raju , w którym t r w a proces fo rm o w a n ia się jedn olitego narodu, złożonego z poszczególnych grup etnicznych, z których każda p ragn ie w nieść do ogóln on arodow ej skarbnicy s w o je w ła sn e w artości, w ła s n e tradycje.
Ś w iad om ość określonej sy tu acji społecznej determ inu je specyficzne zadania stojące przed intelektualistam i polskiego pochodzenia. U j ą ł je w p rzem ów ien iu za m yk ającym K ongres p rof. W . L e d n ic k i4. F o rm u łu ją c postulaty w obec gru p y, któ rej sam b y ł członkiem, sięg n ął autor do w zo ru X IX -w ie c z n e g o m odelu inteligenta polskiego, człow ieka zaangażow anego społecznie, pojm u jącego s w o ją fu n k c ję jak o służbę id eało m n aro d o w y m i społecznym w o bron ie in teresów szerokich m as lu d o wych. W a rs tw ę in teligencji polskiej, w y kształco n ą w k r a ju na p rzełom ie w ie k ó w X I X i X X , p rze ciw sta w ił autor intelektualistom w ykształconym na Zachodzie i na leżącym do elity u m ysłow ej p on ad k la so w e j i p on adn aro d o w ej.
Inteligent p olsk i to przede w szystkim działacz społeczny, k ieru ją cy się o bo k ro zumu — go rą cy m sercem. T ak ą w a r s t w ę p ra g n ą ł L ed n ick i w id zieć w in teligencji polskiej w Stanach Zjednoczonych. Jej g łó w n y m zadaniem stóje się kształtow anie w n ow ym śro d ow isk u p ra w d z iw e j w ie d z y o Polsce i Polakach, p odkreślanie w k ła du P o la k ó w w naukę, ku ltu rę i cy w ilizację ogó ln ośw iato w ą oraz in fo rm o w a n ie o roli, ja k ą odegrali P o lacy w historii A m ery k i. In teligen cji polskiej w A m ery ce p rzyp ad ła w udziale w a lk a z relik tam i k o m p le k só w niższości nie tylko u d a w n e j em igracji •— „am basad o ró w nędzy p o ls k ie j”, ja k ich n a z w a ł autor, ale zakorzenio nych ró w n ież u m łodego pokolenia, które kom pleksy te w yn iosło z dom u i nie stra ciło ich w szkole am erykańsk iej, w zetknięciu z k u ltu rą am erykańską, którą u w a żało za w yższą. M ożna w y p len ić te kom pleksy, przede w szystkim w sk a z u ją c na w ielk ie trad ycje historyczne P o lsk i, na ro lę je j kultury.
M yśli w y raż o n e przez L edn ick iego są w p ro gra m ie K o n gresu ja k b y centralną osią koncentrującą g łó w n e tendencje, którym K o n gres m ia ł służyć. W sk a z u je na to dobór tem atyki re fera tó w , g łó w n ie historycznych, z jedn ej strony p od k reśla jąc ej rolę P o la k ó w w uk ształtow aniu się dzisiejszej A m ery k i, z d rugiej — w s k a z u ją c e j na postępow e i dem okratyczne trad ycje w dziejach P o lsk i, na ro z w ój n au k i i sztuki w Polsce, a wreszcie — u w y p u k la ją c e j ro lę P o lsk i w świecie. W tym zakresie każda niem al sekcja o b ra d u ją c a na K o n gresie dostarczyła w ie lu p rz y k ła d ó w osią gnięć nauki i m yśli polskiej.
Janina Zurawicka
Z B I Ó R W S P O M N I E Ń W Y B I T N Y C H F I Z Y K Ó W W S P Ó Ł C Z E S N Y C H
D z iałający w ram ach A m eryk ań sk iego Instytutu F izy k i w N o w y m Jorku O śro dek H istorii i Filozofii F izyki p rzy stąpił w 1966 r. do grom adzenia w y p o w ie d z i w y bitnych fiz y k ó w współczesnych na temat ich w k ła d u do ro z w o ju fizyki. H istorycy nauki w sp ó łp ra c u ją c y z O środkiem p rz e p ro w a d z a ją z tym i fizy k am i w y w ia d y na g ry w a n e na taśmę m agn etofonow ą, a następnie tekst jest spisyw an y i autoryzo w a n y przez uczonego i przez p rze p ro w a d zają cego w y w ia d .
4 W a c la w L e d n i c k i , The R ole of the Polish Intellectual in A m erica. „T h e Polish R e v ie w ”, nr 21/1967.
780
K r o n ik aOtrzym ane w ten sposób dokum enty o charakterze w spom nieniow ym , stano w ią c e cenne uzupełnienie innych źródeł ‘historycznych, są p rze ch o w y w an e w B ib lio tece im. N iełsa Bohra, w chodzącej w sk ład O środka. P o śró d kilkudziesięciu fiz y ków , z którym i p rzeprow adzon o w y w ia d y , zn ajd u ją się laureaci n agrody N o bla: L . W . A lv a re z , H. A . Bethe, J. Cockroft, E. G. Segre, a także tak znani uczeni, jak R. P. Feynmain, H . Sh apley i V. F. W eisskopf.
