Biuletyn patrystyczny

Marek Starowieyski, Józef

Grzywaczewski, Bronisław

Kądziela, Stanisław Kalinkowski

Biuletyn patrystyczny

Collectanea Theologica 54/4, 165-177

1984

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54,/1984/fasc. IV

BIU LETY N PA TRY STY C ZN Y

Z a w a r to ś ć : I. P U B L IK A C JE . 1. S tu d i a P a tr is tic a M e d io la n e n s ia (c.d.). — 2. „ J a h r b u c h f ü r A n tik e u n d C h r is te n t u m ” . — 3. C o rp u s C h r is tia n o r u m , S e ­

rie s G ra eca (с. d.). II. S P R A W O Z D A N IA . 1. IX M ię d z y n a ro d o w a K o n f e r e n c ja

S tu d ió w P a tr y s ty c z n y c h (O x fo rd , 5— 10 w r z e ś n ia 1983 r.) o ra z w a ln e z e b ra n ie A s s o tia tio n I n t e r n a t io n a le d ’E tu d e s P a tr is tiq u e s . — 2. K o n g re s T eo lo g ó w P o ls k ic h (L u b lin , 14·—16 w rz e ś n ia 1983 r.). — 3. R o d z in a w K o śc ie le s t a r o ­ ż y tn y m . S y m p o z ju m p a tr y s ty c z n e (L u b lin , 24—25 lis to p a d a 1983 r.). *

P U B L IK A C J E

1. „ S tu d ia P a tr is t ic a M e d io la n e n s ia ” (c.d.)

W p ie r w s z y m B iu le ty n ie p a tr y s ty c z n y m (C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 48, 1978, fasc. II I, 178— 180) o m ó w iłe m p ie rw s z e sie d e m to m ó w s e r ii p r a c S tu d ia

P a tr is tic a M e d io la n e n s ia — S P M , w y d a w a n y c h p rz e z „ V ita e P e n s ie r o ” —

w y d a w n ic tw o U n iv e r s ité C a tto lic a d e i S a c ro C u o re w M e d io la n ie . U k a z a ło się sześć n a s tę p n y c h to m ó w , k tó r e o m ó w im y w n in ie js z y m b iu le ty n ie .

T o m V III — F. L. P i z z o l a t o (w y k ła d o w c a n a u n iw e r s y te ta c h w P a d ­ w ie i M e d io la n ie ), L a d o ttr in a e se g e tic a d i S. A m b r o g g io , 1978, s. 359, c e n a 20 000 L . T o m te n n a w ią z u je do in n y c h to m ó w „ a m b r o z ja ń s k ic h ” te j se rii, a w ię c do V, V II i X I. O m ó w io n y z o s ta ł w n im o b sz e rn ie p ro b le m P is m a Ś w ię ­ te g o w d z ie ła c h św . A m b ro żeg o . W ro z d z ia le I o m ó w io n o n a u k ę o P iś m ie Ś w ię ­ ty m u św . A m b ro ż e g o , w I I — h a rm o n ię o b y d w u T e s ta m e n tó w , w I I I — n a ­ tc h n ie n ie P is m a Ś w ię te g o , w IV — ro d z a je lite r a c k ie P is m a Ś w ię te g o , w V — r o d z a je n a u k i, ja k ą c z e rp ie m y z P is m a (m o ra lis, n a tu r a lis , ra tio n a lis, in s p e c ­

tiv a , m y s tic a ), w V I — s to s u n e k litte r a -c a r o do s p ir itu s w P iś m ie S v A ę ty m ,

w V II — s z a c u n e k P is m a Ś w ię te g o , w V III — se n sy b ib lijn e , w I X — n o rm y e g z e g ety czn e.

T o m IX p o św ię c o n y je s t św . A u g u s ty n o w i. P ie r F r a n c o B e a t r i c e ( w y k ła d o w c a n a u n iw e rs y te c ie w M e d io la n ie ), T r a d u x p e c c a ti. A lle f o n t i

d e lla d o ttr in a a g o stin ia n a d e l p e c c a to o rig in a le , 1978, 332, c e n a 23 000 L.

W p ra c y a u to r d o s z u k u je się ź ró d e ł n a u k i św . A u g u s ty n a o g rz e c h u p ie r w o ­ r o d n y m i z n a jd u je j ą w k rę g a c h ju d e o c h r z e ś c ija ń s k ic h , d o k ła d n ie j — e n k r a - ty k ó w .

T o m X p o św ię c o n y je s t z n a k o m ite m u p a tro lo g o w i m e d io la ń s k ie m u , p ro f. Jó z e fo w i L a z z a ti, d łu g o le tn ie m u re k to r o w i U n iw e r s y te tu S a c ro C u o re w M e­ d io la n ie : P a ra d o sis p o lite ia . S tu d i p a tr is tic i in o n o re G iu se p p e L a za ti, a c u r a d i R. C a m t a l a m e s s a e L. F. P i z z o l a t o , 1979, s. X X X IV + 531, ce’m 34 000 L. T o m z a w ie r a w s tę p w y d a w c ó w , fo to k o p ię lis tu p a p ie ż a J a n a P a w ia I I do n ro f. L a z z a tie g o , ta b u la g ra tu la to ria , b ib lio g r a fię jeg o p r a c (s. X X V II— X X X IV ). P o ty m n a s tę p u ie trz y d z ie ś c i p ra c u m ie sz c z o n y c h w k ilk u d z ia ła c h .

L e tte r a tu r a s u i m a r ty r io : P ie r F ra n c o B e a t r i c e , M a r tir io ed a scesi n e l s e r m o n e p s e u d o -c ip r ia n e o „De c e n te s im a , s e x a g e s im a , tr ic e s im a ”, 3— 24;

* R e d a k to re m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t S ta n is ła w К a 1 i n к o w s к i, W a rs z a w a .

1 66 BIULETY N PATRYSTYCZNY

B e n e d e tto R i p o s a t i , L a s tr u ttu r a d e g li I n n i aïle tr e v e r g in i m a r tir i d e l

P e r is te p h a n o n d i P r u d e n z io , 24—41; M a n lio S i m o n e t t i , U n te s to in e d ito s u sa n M a g n o d i T ra n i, 42—54. A p o lo g e tic a : L u ig i A l f o n s i , L a s tr u ttu r a d e lla I A p o lo g ia d i G iu stin o , 57— 76; F ra n c o B o l g i a n i , S u llo s c r itto p e r - d u to d i T e o filo d ’A n tio c h ia „C ontro E rm o g e n e ”, 77— 118; L e llia C ra c c o E u g -

g i n i, U n c in q u a n te n n io d i p o le m ic a a n tip a g a n a a R o m a , 119— 144; L u ig i F r a n c o P i z z o l a t o , T e r tu llia n o e la d ia le ttic a , 145— 177; J a n H e n d r ik

W a s z i n k, O ss e r v a z io n i s u i „De te s tim o n io a n im a e ” d i T e r tu llia n o , 178—· 184. A le ss a n d ria : A ld o C e r e s a - G a s t a 1 d о, L a d im e n s io n e d e ll’a m o re n e ll in te r p r e ta z io n e o rig e n ia n a d e l „ C antico d e i C a n tic i”, 187— 195; C a rm e lo

C u r t i , L ’in te r p r e ta z io n e d i P s 67, 14 i n E u se b io d i C esarea. L a s u a fo r tu n a

p re s so g li e s e g e ti g re e t e la tin i d e i S a lte rio , 195—207; V itto r i P e r i , „ C o ra m h o m in ib u s /a p u d D e u m ”. A c c e n ti d ’a n tic le r ic a lis m o e u a n g e lic o i n O rig en e, 208

— 232; A n to n io Q u a c q u a r e l l i , C ol C risto la p r e g h ie r a a l P a d re (O rig.

D e ora t. 22), 233—246; G io v a n n i R e a l e , P ilo n e d i A le s s a n d r ia e la p r im a e le b o r a z io n e filo s o fic a d é lia d o ttr in a d é lia c rea zio n e, 247—287; M a r ta S o r d i , D io n isio d i A le s s a n d r ia e le v ic e n d e d é lia p e r s e c u z io n e d i V a le r ia n o i n E g itto ,

288— 295; J o s e p h V o g t , S y n e s io n v o n K y r e n e : H e lla d e , F e ld h e rr , P rie s te r, 296—307. P oes га c r istia n a : Q u in tin o C a t a u d e l l a , P r u d e n z io e il s e m e d i

g ra n o (P r u d e n t. C a th e m . X , 120 ss.), 311—317; J a c q u e s F o n t a i n e , P o é sie e t litu r g ie . S u r la s y m b o liq u e c h r is tiq u e d es lu m in a ir e s , de P r u d e n c e à Is id o re d e S e v ille , 318—346; D a g N o r b e r g , U n e h y m n e de ty p e ir la n d a is e n I t a ­ lie, 347— 357. A m b r o s ia n a : R a n ie ro C a n t a l a m e s s a , L a c o n c e zio n e te o lo ­ g ie a d é lia P a sq u a in s a n t’A m b r o g g io , 361— 375; E n ric o C a t t a n e o , Il „ S a n t A q u ilin o ”: b a ttis te r o о m a u so le o ? U na le ttu r a a m b ro sia n a d e i m o sa ic i, 376—

388; G io rg io F e d a l t o , A m b r o g g io e la c h ie s a m e tr o p o lita m i d i A q u iliia , 389— 405; M a rc e lla F o r l i n P a t r u c c o , I l te m a p o litic o d e lla v itto r ia e d e lla croce in A m b r o g g io e n e lla tr a d iz io n e a m b ro sia n a , 406— 418; M a ria

G ra z ia M a r a , L ’in te r p r e ta z io n e a m b r o s ia n a d i R o m . 1, 20. „ In v isib ilia p er

ea q u a e s u n t v is ib ilia d e m o n s tr a n tu r ”, 419—435; A n to n io V. N a z z a r о, A m ­ b ro s ia n a I. N o te d i c r itic a te s tu a le e d eseg esi, 436— 446; M. P e l l e g r i n o , „ M u tu s... lo q u a r C h r is tu m ”. P e n s ie r i d i s a n t’A m b r o g g io s u p a ro la e s ile n zio ,

447—457; P a o lo S i n i s c a l c o , I m m a g i n i d e l b e n e e d e l m a le in A m b r o g g io

(D e C a in e t A b e l 1, 4 s.; E x p o s, e u a n g . sec L u c a m 4, 7 ss.), 458— 474. V a ria :

P ie r r e C o u r c e l l e , L e s le c tu r e s c h r é tie n s de Vep iso d e d e s C y c lo p e s, 477— 484; O rs o lin a M o n t e v e c c h i , N o m e n C h r is tia n o r u m , 485— 500; A lb e rto

P i n c h e r l e , T r e n o te r e lle , 501— 506; G e r a r d V e r b e к e, F oi e t c u lte c h e z N é m e s iu s d ’E m è s e . P h y s io n o m ie d ’u n e s y n th è s e , 507—531. N ie s te ty w to m ie ty m b r a k ja k ic h k o lw ie k in d e k s ó w , czy m to m te n r ó ż n i się n a n ie k o rz y ś ć o d p o p rz e d n ic h . T o m X I p o w r a c a do p ro b le m a ty k i a m b r o z ja ń s k ie j : C e n to a n n i d i b ib lio ­ g r a fia a m b r o s ia n a (1874— 1974) a c u r a d i P . F. B e a t r i c e , R. C a n t a l a ­ m e s s a , A. P e r i c , L. F. P i z z o l a t o , C. S c a g l i o n i , G. T i b i l e t t i , G. V i s s o n à, 1981, s. 529, c e n a 38 000 L. P r a c y d o k o n a n o p rz y s z e ro k ie j k o n s u lta c ji; p o ls k ie d a n e k o n s u lto w a ł o. A n d rz e j B o b e r S J , s tą d te ż b ib lio ­ g r a f ia p o ls k a n a w e t w o rto g ra fii, co je s t z u p e łn ie w y ją tk o w e , je s t p o p r a w n a . B ib lio g ra fię u ło żo n o w e d łu g la t, w ic h o b rę b ie p o d a n o d z ie ła w e d łu g n a s t ę ­ p u ją c e g o p o r z ą d k u ; w y d a n ia , p rz e k ła d y , p ra c e . N a k o ń c u z n a jd u je m y d o b re in d e k s y a n a lity c z n e p o z w a la ją c e n a s z y b k ie z n a le z ie n ie p o tr z e b n y c h d a n y c h . D o s k o r y g o w a n ia : to m 21 P O K f i g u r u je ja k o P s. A m b ro ż y .

T o m X I I z a w ie r a a k t a k o lo k w iu m o d b y te g o w M e d io la n ie 17— 19 V 1979 r o k u i p o św ię c o n e g o a n tr o p o lo g ii O ry g e n e s a i G rz e g o rz a z N y ssy : A r c h é e T e ­ ios. L ’a n tr o p o lo g ia d i O rig en e e d i G reg o rio d i N issa . A n a lis i sto ric o -re lig o sa , 1981, s. 340, c e n a 56 000 L. T o m z a w ie r a d z ie się ć p ra c , z a p is d y s k u s ji o ra z d o k u m e n t k o ń co w y . O to ty tu ły p r a c : U go В i a n с h i, L ’i n t e n ti o n d u C o llo q u e.

A n a ly s e h is to ric o -re lig ie u se . 9—27; H e n r i C r o u z e l . L ’a n th r o p o lo g ie d ’O ri- g èn e: d e l’a rc h e a u te lo s. 36—49: J o s e p R i u s C a m p s . L a h ip o te s is o rig e

-BIULETY N PATRYSTYCZNY

₁₆₇

n ia n a so b re e l f i n u ltim o (p é r i te lo u s). I n t e n to de v a lo ra c iö n , 58— 117: M o­

n iq u e A l e x a n d r e , P ro to lo g ie e t e sc h a to lo g ie c h e z G ré g o ire de N y sse ,

122— 159; G. C h r is to p h e r S t e a d , I n d iv id u a l p e r s o n a lity in O rig e n a n d th e

C a p p a d o c ia n , 170— 191; E u g e n io С o r s i n i , L a p o le m ic a c o n tr o E u n o m io e la fo rm a ziio n e d e lla d o ttr in a su lla c re a z io n e in G re g o rio d i N issa , 197— 212; A n ­

to n io Q u a c q u a r e l l i , L ’a n tr o p o lo g ia d e l m a r tir e n e l p a n e g e ric o d e l N is-

sen o a S a n T e o d o ro d i A m a sea ,. 217—228; G iu lia S f a m e n i G a s p a r roi, R e s ta u r a z io d e ll’im a g in e d e l c e le s te e a b b a n d o n o d e ll’im a g in e d e l te r r e s tr e n e lla p r o s p e ttiv a o r ig e n ia n a d e lla d o p p ia c re a zio n e , 231— 266; D a rio M. C o s i , N o ta s u lV u tttiz z a z io n e c ristia n a d e lla le g e n d a d e lla fe n ic e , 274— 279. K o ń c o w e

s tr o n y k s ią ż k i z a w ie r a j ą d y s k u s je p le n a r n e o ra z d o k u m e n t k o ń c o w y k o llo - k w iu m . P o k a ż d y m n a to m ia s t z r e f e r a tó w o d b y ła się d y s k u s ja , k tó r e j z a p is ro z d z ie la p o sz c z e g ó ln e re f e r a ty .

T o m X I I I p o św ię c o n y je s t O ry g e n e so w i: G iu s e p p e S g h e r r i ( w y k ła d o ­ w c a w s e m in a r iu m d u c h o w n y m w L u cca, W łochy), C h iesa e sin a g o g a n e lle

юp e r e d i O rig en e, 1982, 500, c e n a 65 000 L. W p r a c y z o s ta ł o m ó w io n y s to s u n e k K o śc io ła i ju d a iz m u ; je s t to w a ż n y p rz y c z y n e k do d z ie jó w K o śc io ła w ep o ce p r z e d k o n s ta n ty ń s k ie j. W s z y s tk ie to m y są b a rd z o p o rz ą d n ie d ru k o w a n e , b e z b łę d ó w i są, z w y ­ ją tk ie m to m u X , o p a trz o n e w b a rd z o d o b re in d e k s y , p o z w a la ją c e n a sz y b k ie z o r ie n to w a n ie się w te m a c ie . Z a w ie r a ją p o n a d to s tre s z c z e n ia w ję z y k u a n ­ g ie lsk im . P o tr z y n a s ty m to m ie m o ż e m y so b ie p o z w o lić n a s tw ie rd z e n ie , że s e r ia

S tu d ia P a tr is tic a M e d io la n e n s ia z d o b y ła so b ie ju ż tr w a łe m ie js c e w ś ró d p u ­

b lik a c ji d o ty c z ą c y c h O jc ó w ze w z g lę d u n a w y so k i p o z io m p r a c w n ie j d r u ­ k o w a n y c h .

ks. M a r e k S ta r o w ie y s k i, W a r s z a w a 2. „Jahrbuch fü r A n tik e und C h risten tu m ”

W p o p rz e d n ic h n u m e r a c h b iu le ty n u in f o rm o w a liś m y o z a w a rto ś c i „ J a h r ­ b u c h ” . W y p a d a n a m d ziś o m ó w ić d w a k o le jn e n u m e r y : 24(1981) i 25(1982). N r 24(1981) s. 180 + 34 ta b l., s k ła d a się z tr z e c h części: ro z p r a w y , r e c e n ­ z je i w ia d o m o ś c i F . J . D ö lg e r - I n s titu t. N u m e r z a w ie r a n a s tę p u ją c e r o z p r a w y : S. C. B a r t o n , G. H. R. H o r s l e y , A H e lle n ic C u lt G ro u p a n d th e N e w

T e s t a m e n t C h u rc h e s, 7— 41; A. S t u i b e r, D ie d re i s e m e ia v o n D id a ch e X V I,

42—44; M. F u s s 1, Z u r T r o s tto p ik in d e n H o m ilie n d es B a sileio s, 45— 56; W . G e e r l i n g s , H io b u n d P a u lu s. T h e o d iz e e u n d P a u lin is m u s i n d e r la

te in is c h e n T h e o lo g ie a m A u s g a n g d es v ie r te n J a h r h u n d e r ts , 56—66; H. W r e -

d e, E in e te tr a r c h is c h e G ig a n to m a c h ie i n S p a la to , 67—-70; H . B r a n d e n ­

b u r g , A r s h u m ilis . Z u r F rage e in e s c h r is tlic h e n S tils i n d e r K u n s t d e s 4.

J a h r h u n d e r ts n a c h C h ris tu s, 71— 84; K. E i с h n e r, D ie P r o d u k tio n s m e th o ­ d e n d e r a ta d tr ö m is c h e n S a r k o p h a g fa b r ik i n d e r B llü te z e it u n te r K o n s ta n tin ,

85— 113; E. L e c c h e s i P a l l i , E in e G r u p p e k o p tis c h e r S te l e n u n d d ie H e r ­

k u n f t ih r e r fig ü r lic h e n M o tiv e u n d O r n a m e n te , 114— 130; K . W e s s e l , E in v e r k a n n te s D e n k m a l d e r fr ü h b y z a n tin is c h e n K e is e r Ik o n o g r a p h ie . D er „ A p o - s te l- l n ta g l io ” i n d e r M ü n c h n e r S ta a tlic h e n M ü n z s a m m lu n g , 131— 139. W n u ­

m e rz e z o s ta ły o m ó w io n e n a s tę p u ją c e d z ie ła : G nosis. F e s ts c h r ift f ü r H a n s J o ­

nas: G ö ttin g e n (J. F r i с к e 1) ; U. B ia n c h i (w yd.). M y s te r ia M ith r a e . L e id e n

1979 (A. K e h l ) ; F. N o rm a n n , T e ilh a b e — e in S c h lü s s e lw o r t d e r V ä te r th e -

ologie, M ü n s te r 1978 (P. S t о с k m e i e r) ; K. K o h lw e s, C h r is tlic h e D ic h tu n g u n d s tilis tis c h e F o rm b e i P a u lin u s v o n N ola, B o n n 1979 (J.-L . C h a rle t);

M. R e stle , S tu d i e n z u r fr ü h b y z a n tin is c h e n A r c h it e k tu r K a p p a d o k ie n s , W ien 197-9 (R. K r a u t h e i m e r): T h. U lb e rt. F r ü h c h r is tlic h e B a s ilik e n m i t d o p -

p e la p s id e m a u f d e r I b e r is c h e n H a lb in s e l, B e r lin 1978 (N. D u v а 1).

N r 25(1982). s, 205 + 10 ta b l. + 7 p la n ó w . U k ła d to m u je s t ta k i sa m ja k p o p rz e d n ie g o . T o m z a w ie r a n a s tę p u ją c e a r ty k u ły : J. F o n t a i n e , C h r is te n

-168 BIU LETY N PATRYSTYCZNY t u m is t a u c h A n ti k e . E in ig e Ü b e r le g u n g e n z u B ild u n g u n d L ite r a tu r in d e r la te in is c h e n S p ä ta n tik e , 5— 21; G. S c h ö l l g e n , D er A d r e s s a te n k r e is d e r g r ie c h is c h e n S c h a u s p ie ls c h r ift T e r tu llia n s , 22—27; M. W a c h t , P r iv a te ig e n ­ t u m b e i C ic e ro u n d A m b r o s iu s , 23— 64; C. С o 1 p e, H e id n is c h e , jü d is c h e u n d c h r is tlic h e Ü b e r lie fe r u n g i n d e n S c h r i ft e n a u s N a g H a m m a d i X , 65— 101; J . G . D e c k e r s , S t. G e r e o n in K ö ln ■— A u s g r a b u n g e n 1978/79. N e u e B e fu n d e

z u G e s ta lt u n d F u n k tio n d e s s p ä ta n tik e n Z e n tra lb a u s,. 102— 131; K. J. S с h e Ι-

ί ο n , T h e D ip ty c h o f th e Y o u n g O ffic e H o ld er, 132— 171; J . E n g e l m a n n ,

D er G r e if a ls A p o th e o s e tie r , 172— 176. W n u m e r z e z n a jd u j ą się re c e n z je , n a ­

s tę p u ją c y c h k s ią ż e k : P. W. v a n d e r H o rst, A e liu s A r is tid e s a n d th e N e w

T e s ta m e n t, L e id e n 1980 (A. K e h l ) ; R. T u rc a n , M ith r a e t le m ith r ia c is m e ,

P a r i s 1981 (A. K e h l ) ; K . P ic h le r , S tr e it u n d d a s C h r is te n tu m , F r a n k f u r t M. 1980 (H. C h a d w i c k ) ; O rig e n e s , D ie g r ie c h is c h e r h a lte n e n J e r e m ia -

h o m ilie n . E in g e le ite t, Ü b e rs e tz t u n d m i t E r k lä r u n g e n v e r s e h e n v o n E. S c h ä ­

d e l, S tu t tg a r t 1980 (R. G ö 1 g e r) ; W . A. B ie n e rt, D io n y s iu s v o n A le x a n d r ie n , B e r lin 1978 (W. U l l m a n n ); J . F o n ta in e , N a iss a n c e de la p o é sie d a n s l’O c c i­

d e n t c h r é tie n , P a r i s 1981 (J .-L . C h a r l e t ) ; P ru d e n z io , H a m a r tig e n ia , a c u ra

d i R. P a lla , P is a 1981 (J .-L . С h a r 1 e t) ; J. B a d e w ie n , G e sc h ic h tsth e o lo g ie

u n d S o z i a lk r i ti k i m W e r k S a lv ia n s v o n M a rse ille , G ö ttin g e n 1980 (H .-J. D i e-

s n e r ) ; F la v iu s C re sc o n iu s C o rip p u s , I n la u d e m lu s t i n i A u g u s ti m in a r is , e d ite d b y A . C a m e ro n 1976 (В. E. M u l v i h i l l ) ; U. J. S tä c h e , F la v iu s C res­

c o n iu s C irip p u s, I n la u d e m lu s ti n i A u g u s ti m in o r is , E in K o m m e n ta r , B e rlin

1976 (B. E. M u l v i h i l l ) ; J. K o llo w itz , H . H e d e r jü r g e n , D ie r a v e n n a tis c h e n

S a r k o p h a g e , B e r lin 1979 (J. E n g e m a n n ) ; L ’E m p e r e u r J u lie n , to m II : D e la lé g e n d e au m y th e , P a r is 1981 (A. K e h l ) . N a k o ń cu , p o d o b n ie j a k w p o ­ p r z e d n im to m ie , n a s t ę p u ją w ia d o m o ś c i F. J. D ö lg e r - I n s titu t. ks. M a r e k S ta r o w ie y s k i, W a r s z a w a 3. „ C o rp u s C h r is tia n o r u m . S e rie s G r a e c a ” (c.d.) O m ó w ie n ie n in ie js z e s ta n o w i k o n ty n u a c j ę a r t y k u łó w w S T V 16(1978) n r 2, 284—287, C T h 40(197®) fa s c . II I, 188 n. o ra z 52(19®2) fa s e . I. 171—176.

C o rp u s C h r is tia n o r u m . S e r ie s G ra eca — C C h rG r w y d a w a n y je s t p rz e z zesp ó ł

u c z o n y c h z L e u v e n : E. D e k k e r s , M. G e e r a r d , C. L a g a , M. P i n n o y . A. v a n R o e y, G. V e r b e k e , ja k o k o la b o r a c ja w y d a w n ic tw B re p o ls z T u r n - h o u t i U n iv e r s ity P r e s s w L e u v e n .

T o m V II : M a x im i C o n fe ss o ris Q u a e stio n e s a d T h a la s s iu m , q u a e s tio n e s I—LV , u n a c u m la t in a in t e r p r e ta ti o n e I o a n n is S c o tti E r iu g e n a e iu x t a p o p o - sita , e d id e r u n t C a rl L a g a e t C a rlo s S t e e l , 1980, C X V II + 556. C la v is II I 7688. W B iu le ty n ie p a tr y s ty c z n y m C T h 48(1978) fa s c . II I, 179, z w r a c a łe m u w a ­ gę n a z a in te r e s o w a n ie p o s ta c ią i te o lo g ią M a k s y m a W y z n a w c y , w y m ie n ia ją c n ie k tó r e z n ie d a w n o w y d a n y c h p u b lik a c ji. P ie r w s z e w y d a n ie k ry ty c z n e p ie r w s z e j części Q u a e stio n e s a d T h a la s s iu m je s t d o w o d e m teg o w z r a s ta ją c e g o z a in te re s o w a n ia . N ie ste ty , b a d a n ia n a d M a k s y m e m b y ły u tr u d n io n e w ła ś n ie p rz e z n ie k o m p le tn o ś ć i n ie d o s k o n a ło ś ć w y d a ń o ra z b r a k w y d a ń k ry ty c z n y c h . S tą d in ic ja ty w a w y d a n ia k ry ty c z n e g o d z ie ł M a k s y m a z a p o c z ą tk o w a n e g o ty m to m e m i k o n ty n u o w a n e g o w to m ie X . Q u a e stio n e s p o w s ta ły w A fry c e , p r a w ­ d o p o d o b n ie w ła ta c h 630— 634, a w ię c p rz e d o k re s e m s p o ró w m o n o te le c k ic h . M a k s y m w y ja ś n ia w n ic h tr u d n o ś c i z w ią z a n e z i n t e r p r e ta c ją P is m a Ś w ię te ­ go, k tó r y c h lis tę p r z y s ła ł m u jeg o p rz y ja c ie l, b liż e j n ie z n a n y k a p ła n i h ig u - m e n T h a la s s io s , a u to r C z te r e c h c e n tu r ii o m iło ś c i i w s tr z e m ię ź liw o ś c i (p o r. C la v is II I. 7848; M . v a n P a r i i s, Ir e n ik o n 52, 1979, 214—230). P y ta n i a n ie o g ra n ic z a ły się z re s z tą do s a m e j B ib lii, a le d o ty c z y ły ta k ż e in n y c h p ro b le m ó w , n p. z a g a d n ie ń ascezy . D zieło z a w ie r a p y ta n ia i o d p o w ie d z i, n a le ż y w ięc. d o g a t u n k u z w a n e g o Q u a e stio n e s e t re s p o n s io n e s , g r. E r o ta p o k r is e is . (p o r.

BIULETY N PATRYSTYCZNY ₁₆₉

352, sz c z e g ó ln ie 332—339 o ra z H. D ö r r i e s , R A C 6, 347—370). P o n a p is a n iu d z ie ła M a k s y m p rz e c z y ta ł je i o p a tr z y ł sc h o lia m i, k tó r e z n a jd z ie m y w ty m w y d a n iu . P o n a d to w to m ie z n a jd u je m y e d itio p r in c e p s p r z e k ła d u ła c iń s k ie g o te g o d z ie ła d o k o n a n e g o p rz e z J a n a S z k o ta E riu g e n ę (f870) o d k ry te g o p rz e z d r. P a u la M e y w a e r t s . Q u a e s tio n e s M a k s y m a W y z n a w c y n a le ż ą do n a j ­ w a ż n ie js z y c h d z ie ł te o lo g ic z n y c h M a k s y m a i u fa ć n a le ż y , że w k r ó tc e o tr z y ­ m a m y c ią g d a ls z y teg o d z ie ła ta k w a ż n e g o d la p o z n a n ia te o lo g ii w c z e sn o - b iz a n ty js k ie j.

T o m V I I I : A n a s ta s ii S in a ita e V ia e d u x , e d id it K a r l- H e in tz U t h e - m a η n, 1981, C C X L V II -f- 455 + I I I B eilag e. C la v is II I, 7745. V ia e d u x , czyli

H o d e g e s s ta n o w i n a jw a ż n ie js z e d z ie ło d o g m a ty c z n e „N o w eg o M o jż e sz a ” , o jc a

m n ic h ó w n a S y n a ju , ż y ją c e g o w p o c z ą tk u V III w. D zieło to s k ie ro w a n e je s t p rz e c iw m o n o fiz y to m , z a w ie r a m . in. sz e re g c ie k a w y c h c y ta tó w O jcó w , choć n ie z a w sz e d o k ła d n ie c y to w a n y c h . V ia e d u x je s t p ie r w s z y m to m e m w y d a n ia k ry ty c z n e g o d z ie ł A n a s ta z e g o S y n a ity .

T o m I X : V ita e d u a e a n tiq u a e s a n c ti A th a n a s ii A th o n ita e , e d id i t J. N o- r e t, 1982, C L I II + 249. B H G , 187'— 188. T o m te n z a w ie r a d zieło w y k r a c z a ją c e p o z a e p o k ę O jcó w , d o ty c z y b o w ie m św . A ta n a z e g o A to n ity , z a ło ż y c ie la Ł a w r y n a A to sie (962), z m a rłe g o około 1004 r., je d n e g o z tw ó rc ó w ż y c ia z a k o n n e g o n a A to sie, n a le ż ą c e g o do n a jw a ż n ie js z y c h c e n tr ó w m o n a s ty c z n y c h ś w ia ta . Z a c h o w a ły się d w a je g o ż y c io ry sy : A sta rs z y , a u to r s tw a A ta n a z e g o z P a n a - giou, u c z n ia A ta n a z e g o A to n ity , o ra z m ło d sz y B. W y d a n ie p o w s ta ło ja k o w y n ik d y s k u s ji n a te m a t w a rto ś c i o b y d w u ż y w o tó w p o m ię d z y P . L e m e r l e i J. L e r o y, 'k tó r a m ia ła m ie js c e w la t a c h s z e ś ć d z ie sią ty c h . W la ta c h s ie d e m ­ d z ie s ią ty c h p o d ję to ż m u d n e p r a c e w y d a n ia o b y d w u te k s tó w , k tó r y c h w y n i­ k ie m je s t p r a c a J. N o r e t. W y d a n ie o b y d w u ż y c io ry só w tr z e b a u z n a ć za w ie lk i k r o k w b a d a n ia c h n a d m o n a s ty c y z m e m g re c k im , p o n ie w a ż o b y d w a ż y c io ry sy , o b o k w ia d o m o ś c i o św . A ta n a z y m , p rz y n o s z ą n a m w ie le w ia d o m o ś c i o ż y c iu z a k o n n y m X w. T o m X : M a x im i C o n fe ss o ris Q u a e stio n e s e t d u b ia , e d id it J o s é D e c ­ l e r k , 1982, C C L III -j- 255. C la v is II I, 7689. Q u a e stio n e s e t d u b ia , n a le ż ą c e do w sp o m n ia n e g o w y ż e j g a tu n k u Q u a e s tio n e s e t r e s p o n s io n e s , z o s ta ły w y d a ­ n e p rz e z C o m b e fisa , p r z e d r u k w P G 90, 785— 856, w sp o só b w y ją tk o w o n ie ­ d o s k o n a ły ze w z g lę d u n a z ły p rz e k a z rę k o p iś m ie n n ic z y . O b e c n e w y d a n ie o p ie ­ r a się n a w y b r a k o w a n y m k o d e k sie cało ści d z ie ła (V at. gr. 1703) o ra z tr z e c h w y b o ra c h fr a g m e n tó w , częścio w o p o k ry w a ją c y c h się z V at. gr. 1703. W y d a w c a o p u b lik o w a ł w cało ści rę k o p is w a ty k a ń s k i i części w ła s n e tr z e c h w y b o ró w : u w a g a t a je s t w a ż n a d la z ro z u m ie n ia , n a p ie r w s z y r z u t o k a s k o m p lik o w a n e ­ go, w y d a n ia te k s tu . M im o o g ro m n e g o p o s tę p u , ja k i s ta n o w i to w y d a n ie , ja k d o tą d n ie p o s ia d a m y te k s tu c a ło śc i Q u a e stio n e s e t d u b ia i n a le ż y c z e k a ć n a d a ls z e o d k ry c ia n o w y c h rę k o p isó w . T o m X I : A n o n y m u s I n E c c le s ia s te n c o m m e n ta r iu s q u i d ic itu r C a te n a T r iu m P a tr u m , c u iu s q u e e d itio n e m p r in c ip e m c u r a v it S a n to L u с à, 1983, L V I + 139. C la v is IV , С 100. N a te m a t k o m e n ta r z y do K o h e le ta p is a łe m w C T h 52(1982) fasc. I, 172— 174. D a n e ta m p o d a n e n a le ż y u z u p e łn ić : S tu d ia in o n o re A . A r id d iz o n i, w k tó r y c h z n a jd u j ą się a r t y k u ły A. L a b a t e i S. L u с à, s. 485—490 i 557— 582, w y d a n o w R z y m ie ; b ib lio g r a fię n a le ż y u z u ­ p e łn ić a r ty k u ła m i S. L u с à, G li sc o lii s u ll’E c c le sia ste d e l V a llicelU a n o greco

E 21, A u g u s tin ia n u m 19(1979), 287— 296; t e n ż e , L ’ese g e si d i N ilo d i A n c ir a s u ll’E cclesia ste, S ile n o 3(1977); o ra z S. L e a n z a , S u i c o m m e n ta r io d i E c c le ­ sia ste d i D id im o A le s s a n d r in o . S tu d ia P a tr is t ic a X V II, O x fo rd 1982, 300—316.

P o z a w y lic z o n y m i k o m e n ta r z a m i do K o h e le ta d o d a ć n a le ż y z a g in io n e : H ip o ­ lita , A ta n a z e g o , A k a c ju s z a z C e z a re i i A p o lin a r e g o z L a o d y c e i. J a k w id a ć z p o w y ższeg o z e s ta w ie n ia , w ie le k o m e n ta r z y do K o h e le ta z a g in ę ło i k a te n y p rz y n o s z ą n o w e f r a g m e n ty d z ie l z a g in io n y c h . K a te n a n o si n a z w ę „ tr z e c h

BIU LETY N PATRYSTYCZNY

O jc ó w ” , p o n ie w a ż z a w ie r a eg zeg ezę K o h e le ta p o d łu g G rz e g o rz a z N yssy, G rz e g o rz a T e o lo g a (ch o d zi tu je d n a k o G rz e g o rz a C u d o tw ó rc ę ) o ra z M a k sy ­ m a W y z n a w c y — t a o s t a tn i a w ia d o m o ś ć je s t sz c z e g ó ln ie c e n n a , p o n ie w a ż n ie p o s ia d a n o w ia d o m o ś c i o ta k o w y m k o m e n ta r z u M a k s y m a . P o n a d to K a te n a tr z e c h O jc ó w je s t n ie z a le ż n a od k a te n y P ro k o p a . J e ś li ch o d z i o a u to r ó w , to k a te n a c y tu je ic h w sp o só b d o w o ln y , m o ż n a j ą n a z w a ć , z a w y d a w c ą , ra c z e j k o m e n ta r z e m k a te n o w y m n iż p r a w d z iw ą k a te n ą . W sz y s tk ie o m ó w io n e tu t a j to m y s ta n o w ią p rz y k ła d w z o ro w y c h w y d a ń . O p a trz o n e w o b s z e rn e te k s ty k ry ty c z n e , k tó r e z a m ie n ia ją się w ro z p r a w y z d z ie d z in y k o d ik o lo g ii, o p a tr z o n e są w lic z n e in d e k s y , a w r a z ie p o tr z e b y i k o n k o r d a n c je (np. b a rd z o p o tr z e b n a i p o ż y te c z n a w to m ie X ). U z n a ją c je d n a k w p e łn i ro lę w s tę p ó w k ry ty c z n y c h n a le ż a ło b y p o s ta w ić p y ta n ie , czy p o tr z e b n e s ą t a k o b s z e rn e w stę p y , k tó r e w w ię k sz o ś c i w y p a d k ó w n ie in t e r e s u j ą te o lo ­ ga, n a jc z ę s ts z e g o c z y te ln ik a to m ó w . P o n a d to d a je się o d czu ć d o tk liw y b r a k w s tę p ó w te o lo g ic z n y c h i h is to ry c z n y c h . C zy w ię c n ie n a le ż a ło p o d ją ć w s p ó ł­ p r a c y filo lo g ó w i te o lo g ó w e w e n tu a ln ie h is to ry k ó w p rz y w y d a w a n iu d a ls z y c h to m ó w te j t a k d o sk o n a łe j s e r ii w y d a w n ic z e j?

k s. M a r e k S ta r o w ie y s k i, W a r s z a w a

II. S P R A W O Z D A N IA

1. IX M ięd zyn arod ow a K o n feren cja S tu d ió w P a try sty czn y ch (O xford 5— 10 w rześn ia 1983 r.) oraz w a ln e zeb ran ie

A sso tia tio n In tern a tio n a le d’E tudes P a tristiq u es

D z ie w ią ta k o n f e r e n c ja S tu d ió w P a tr y s ty c z n y c h m ia ła m ie js c e ja k z w y k le n a p o c z ą tk u w rz e ś n ia . O d b y w a ła się p o d k ie r o w n ic tw e m p ro f. d r. M. F. W i- 1 e s (R eg iu s P ro fe s s o r, O x fo rd ), p ro f. d r. G. С. S t e a d (E ly P ro f e s s o r, C a m ­ b rid g e ) i p ro f. d r. H. C h a d w i c k (R eg iu s P ro f e s s o r E m e ritu s , C a m b rid g e ) ; s e k r e ta r z e m i o rg a n iz a to r e m k o n f e r e n c ji b y ła n ie s tr u d z o n a E. A. L i v i n g ­ s t o n e — je j to z a w d z ię c z a k o n f e r e n c ja s p r a w n ą i p r ę ż n ą o rg a n iz a c ję .

D o s p r a w o r g a n iz a c y jn y c h n ie b ę d ę t u w r a c a ł; r e la c jo n o w a łe m je w s p r a ­ w o z d a n iu z V III K o n fe re n c ji ■— C T h 51(1981) fa se . I, 144— 146. P is a łe m ta m : „ B io rą c p o d u w a g ę r a n g ę k o n g re s u lic z b a ty lk o tr z e c h u c z e s tn ik ó w z P o ls k i b y ła s ta n o w c z o z a m a ła . Ś ro d o w is k o K U L r e p r e z e n to w a ła ty lk o je d n a osoba, b ra k o w a ło r e p r e z e n ta n tó w A k a d e m ii T eo lo g ii K a to lic k ie j o ra z in n y c h o ś r o d ­ ków ... W y d a je się, że n a le ż y p o sz u k a ć p rz y c z y n teg o z a n ie d b a n ia , b y z a c z te ­ r y la t a s y tu a c ja się n ie p o w tó rz y ła ” (s. 146). N ie p o w tó rz y ła się, g d y ż p r z y ­ je c h a ł ty lk o je d e n p r z e d s ta w ic ie l P o ls k i, n iż e j p o d p is a n y , b ra k o w a ło p r z e d ­ s ta w ic ie li K U L -u , A T K , w y d z ia łó w te o lo g ic z n y c h o ra z in n y c h o ś ro d k ó w z a j ­ m u ją c y c h się s ta ro ż y tn o ś c ią c h rz e ś c ija ń s k ą .

U d z ia ł P o ls k i b y ł j w ię c m n ie j n iż sk ro m n y . N iżej p o d p is a n y w y g ło sił k o m u n ik a t R e m a r q u e s s u r les so u r c e s de q u e lq u e s a p o p h te g m e s d e s P è re s; do p o ls k ie j o b ecn o ści m o ż n a b y z a lic z y ć r e f e r a t h is to ry c z k i s z w a jc a r s k ie j p o c h o d z e n ia p o lsk ie g o , I r e n y B a c k u s , k tó r a w y g ło s iła M a s te r T h e m e :

S o m e o f th e 16th c e n tu r y L a ti n T r a n s la tio n o f th e G r e e k F a th e rs : C h r y s o ­ s to m b y T r a p e z u n tiu s (1487) a n d M a h u s iu s (1547). B a sil b y T r a p e z u n tiu s (1520) a n d C o r n a r u s (1540); J u s t i n M a r ty r b y P e r o n iu s (1554), G e le n iu s (1555) a n d L a n g (1565).

A k tó w V II K o n f e r e n c ji d o ty c h c z a s n ie o p u b lik o w a n o ·— (m ia ła w y d a ć A k a d e m ia B e r liń s k a w iserii T e x te u n d U n te r s u c h u n g e n ); a k ty V III K o n ­ f e r e n c ji w y d a n o ja k o X V II to m „ S tu d ia P a tr is t ic a ” , O x fo rd ... 1982 (P e r g a ­ m o n P re s s ) — z a w a rto ś ć p o d a je „V ox P a t r u m ” n r 4, 1983, s·. 386—391.

N a k o n fe r e n c ję , j a k i n a p o p rz e d n ią , s k ła d a ły się n a s tę p u ją c e ty p y w y ­ s tą p ie ń :

BIULETY N PATRYSTYCZNY _{* 171}

ic h ty tu ły : p ro f. d r F a ir y v o n L ilie n fe ld (E rla n g e n ) — S t. N in o , A p o s tle

a n d I llu m in a to r o f G eorgia, w y k ła d in a u g u r a c y jn y ; p ro f. d r F. X . M u r p h y ,

C S sR (A lfo n sia n a , R o m a) — E sc h a to lo g ic a l P e r s p e c tiv e s i n th e G r e e k F a t­

h e rs : O rig e n to C h ry so s to m ; p ro f. d r A. S p i r a (M o g u n cja) — T h e Im p a c t o f C h r is tia n ity o n A n c ie n t R h e to r ic ; p ro f. d r A. G. H a m m a n (A u g u s tin ia -

n u m , R o m a) — h ’u sa g e d e s P s a u m e s d a n s les p r e m ie r s s iè c le s c h ré tie n s; p ro f, d r M. F. W i l e s (O x fo rd ) — A s te r iu s : a n e w c h a p te r i n th e h is to r y

o f A r ia n is m ; p ro f. d r R. A. M a r k u s (N o ttin g h a m ) — F r o m A u g u s tin e to G r e g o r y th e G re a t: sa cred , se c u la r a n d p r o fa n e ; p ro f. d r A. M. R i t t e r

(H e id e lb e rg ) — T h is or T h a t T h e o lo g y . R e fle c tio n s u p o n th e „ T h e R e c e p tio n

o f th e P h ilo s o p h ic a l N o tio n o f G od as a D o g m a tic P r o b le m o f E a rly C h ri- ti a n T h e o lo g y ” — i n m e m o r y o f H e in r ic h D örrie; p ro f . d r C. K a n n e n -

g i e s s e r, S J (N o tre D a m e ) — A r iu s R e d iv iv u s . T h e C u r r e n t D eb a te; p ro f. d r H. J. D r i j V e r s (G ro n in g e n ) — E a st o f A n tio c h . F orces a n d S tr u c ti-

r e s in th e D e v e lo p m e n t o f E a rly S y r ia c T h e o lo g y ; p ro f. d r R. P . C. H a n s o n

(M a n c h e s te r) — T h e A r ia n D o c trin e o f th e In c a r n a tio n ; p ro f. d r G. Q u i s - p e 1 (U tre c h t) — T h e P r is c illia n is t O r ig in o f I r is c h C h r is tia n ity ; p ro f. d r A. M a n d o u z e (S o rb o n a ) — L ’A fr i q u e c h r é tie n n e à la lu m iè r e de l’e n ­

q u ê te p ro s o p o g r a p h iq u e ; p ro f, d r B. S t u d e r O S B (A n s e lm ia n u m , R o ­

m a) — L a >foi n ic é e n e c h e z s a in t A u g u s tin ; p r o f d r H. C h a w i c k (C a m ­ b rid g e ) — A u g u s tin e o n P a g a n s a n d C h ris tia n s; p ro f, d r R. W. T h o m s o n (H a rv a rd ) —■ 'J e r u s a le m a n d A r m e n ia : th e In flu e n c e o f P e rso n s a n d P laces; p ro f . d r H. K r a f t (K iel) — S ta tis tis c h e E c h th e its u n te r s u c h u n g e n ; p ro f. d r J . P e l i k a n (Y ale) — N e w m a n a n d th e F a th e rs . T h e V in d ic a tio n o f T r a ­

d itio n .

— M a s t e r T h e m e s : o d b y w a ły się w 15 g r u p a c h : C h r is tia n N o r m s

i n th e se c o n d C e n tu r y ; E a r ly A n tio c h e n e T h e o lo g y ; A r ia n is m ; A p o llin a r iu s ; C a p p a d o c ia n F a th e rs ; C h ry so s to m ; A u g u s tin e ; C h r is tia n A p o c r y p h a l L ite r a ­ tu r e ; T h e B ib le ; A p o p h th e g m a ta P a tr u m ; A c e tic a ; S p ir it a n d O ffic e ; A r c h e o ­ lo g y; P h ilo so p h ic a ; N a c h le b e n o f th e F a th e rs.

— C o m m u n i k a t i o n — w 12 s e k c ja c h w y g ło szo n o p o n a d 350 k o m u ­ n ik a tó w . .

— I n s t r u m e n t a s t u d i o r u m — 38 r e f e r e n tó w r e la c jo n o w a ło p r a ­ ce d o k o n y w a n e w ic h c e n tr a c h . D a w a ły o n e p rz e g lą d teg o , co się d z ia ło w p a tr o lo g ii w c ią g u o s ta tn ic h c z te re c h la t.

P o d o b n ie j a k p rz e d c z te re m a la t y w sz y sc y u c z e s tn ic y o tr z y m a li p r o g r a m z a d r e s a m i w s z y s tk ic h u c z e stn ik ó w , p rz e w o d n ik p o ś w ia to w e j p a tr o lo g ii n a n a s tę p n e c z te ry la ta .

Z o k a z ji k o n f e r e n c ji 6.IX o d b y ło się w a ln e z e b r a n ie A s s o tia tio n I n t e r ­ n a tio n a le d ’E tu d e s P a tr is tiq u e s . R a p o r t o s ta n ie s to w a r z y s z e n ia zło ży ł u s tę ­ p u ją c y p rz e w o d n ic z ą c y , p ro f. d r F. B o l g i a n i (T u ry n ); s tw ie rd z ił, że lic z b a c z ło n k ó w w z ro s ła z 234 do 470, w y d a n o 5 n u m e r ó w b iu le ty n u in f o r m u ją c e ­ go o p ra c a c h p a tr o lo g ó w n a św ie c ie . S p ra w o z d a n ie fin a n s o w a złożył M .-L . G u i 11 a u m i n. W y b ra n o u rz ą d A IE P : A. M . R i t t e r (H e id e lb e rg ) — p r z e ­ w o d n ic z ą c y , W. F r e n d (G lasg o w ) i W. R o r d o r f (N e u c h â te l) — w ic e p r z e ­ w o d n ic z ą c y , G. H u d o n (O tta w a ) — s k a r b n ik , B. G a i n (F r a n c ja ) — z a ­ s tę p c a s k a r b n ik a , A. d e B e r a r d i n o (R om a) — s e k r e ta r z . Do r a d y A IE P w y b r a n o : z A n g lii — H. C h a w i c k , W. F r e n d ; z A r ­ g e n ty n y — F . G a r c i a B a z a n ; z A u s tr a lii — E. O 's b o r n z A u s tr ii — J . D i V j a k ; z B e lg ii — E. D e к к e r s, M. G e e r a r d, .A. d e H a 11 e u x, J . M o s s a y ; z C h ile — S. Z a n a r t u ; z G r e c ji — M. M a t s o u l a s ; z H is z p a n ii — R. R a m o s - L i s s ó n t z H o la n d ii — G. B a r t e 1 i n g, E . v a n d e n B r o e k , J. v a n W i n d e n ; z I r la n d ii — J . O ’M e a r a ; z J a p o n i i — P. N e m e s h e g y i ; z F r a n c j i — M. C a n e v e t , J. F o n t a i n e , M .-L . G u - i l l a u m i n , P. M o n a t , С. M o n d é s e r t ; z K a n a d y —■ G. H u d o n ; z N R D — J. I r m s c h e r ; z N o rw e g ii — К . B o r r e s e n ; z P o ls k i — M. S t a r o w i e y s k i ; z P o r tu g a lii — J. G. F r e i r e ; z R F N — L. A b r

a-172 BIULETYN PATRYSTYCZNY m o w s k i , C. A n d r e s s e n , F. D a s s m a n n , K. S. F r a n k , E. M ü h l e n - b e r g , Ä. M. R i t t e r ; z R u m u n ii — S. A l e x e ; ze S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h D. В a l a s , R. E n o, J. K e l l y , G. E 1 1 1 i n g e r, O. W e r m e l i n g e r ; ze S z w a jc a r ii — E. J u n o d , W. R o r d o r f ; ze S z w e c ji — Р. В e s k o w ; z W łoch — F. В o 1 g i a n i, A. d e B e r a r d i n o , M . G. M a r a , P. S i n o s - c a l c o , B. S t u d e r ; z Z a ire — F. L e r o y . k s. M a r e k S ta r o w i e y s k i W a r s z a w a 2. K on gres T eo lo g ó w P o lsk ich (Lublin, 14— 16 w rześn ia 1983 r.)

W d n ia c h od 14 do 16 w rz e ś n ia 1983 r o k u o d b y ł się n a K a to lic k im U n i­ w e rs y te c ie L u b e ls k im K o n g re s T eo lo g ó w P o ls k ic h p o d h a s łe m C h r z e ś c ija ń ­

s tw o a k u ltu r a p o ls k a . W zię ły w n im u d z ia ł n a s tę p u ją c e se k c je n a u k o w e :

filo z o fic z n a , p sy c h o lo g ic z n a , so c jo lo g ic z n a , te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, b ib lijn a , te o lo g ii d o g m a ty c z n e j, e k u m e n ic z n a , te o lo g ii m o r a ln e j, litu r g ic z n a , p a s to ­ r a ln a , h o m ile ty c z n a , k a te c h e ty c z n o -p e d a g o g ic z n a , te o lo g ii ż y c ia w e w n ę t r z n e ­ go, p r a w a k a n o n ic z n e g o , h is to r ii K o śc io ła , filo lo g ic z n a , h is to r ii s z tu k i k o ś ­ c ie ln e j, m u z y k i i ś p ie w u k o śc ie ln e g o , l i te r a tu r y p o ls k ie j o ra z p a tr y s ty c z n a (po r a z p ierw szy ).

P r z e d p o łu d n ie m o d b y w a ły się p o s ie d z e n ia p le n a r n e , w k tó r y c h b r a li u d z ia ł w sz y sc y u c z e s tn ic y k o n g re s u , p o p o łu d n iu zaś m ia ły m ie js c e s p o tk a ­ n ia p o sz c z e g ó ln y c h se k c ji n a u k o w y c h . P o s ie d z e n io m p le n a r n y m p rz e w o d n i­ czył k a rd . F r a n c is z e k M a c h a r s k i , P rz e w o d n ic z ą c y K o m is ji E p is k o p a tu do s p r a w N a u k i K a to lic k ie j.

W p ie r w s z y m d n iu k o n g re s u , w r a m a c h p o s ie d z e n ia p le n a r n e g o ks. d r B o le s ła w < I n l e n d e r w y g ło sił r e f e r a t p o d ty tu łe m C h r z e ś c ija ń s tw o a logos

p o ls k i. P r e le g e n t w s k a z a ł n a is to tn e z w ią z k i p o ls k ie j k u l t u r y z c h r z e ś c ija ń ­

s tw e m o ra z n a z n a c z e n ie c h r z e ś c ija ń s tw a w tw o r z e n iu się p o ls k ie j k u lt u r y i w d z ie ja c h całe g o n a ro d u . N a le ż y t u z a z n a c z y ć , że te k s t y w s z y s tk ic h w y s tą ­ p ie ń ( r e fe ra tó w , k o m u n ik a tó w n a u k o w y c h o ra z g ło só w w d y s k u s ji) b ę d ą o p u ­ b lik o w a n e w cało ści. W n in ie js z y m s p r a w o z d a n iu s y g n a liz u je m y ty lk o ic h t e ­ m a ty k ę , p rz y cz y m s z c z e g ó ln ą u w a g ę z w r a c a m y n a p r a c e S e k c ji P a tr y s ty c z n e j. P o d c z a s p o s ie d z e n ia te jż e s e k c ji —■ p o d p rz e w o d n ic tw e m ks. dr.. Sz. P i e s z c z o c h a — w y g ło sz o n o p ię ć k o m u n ik a tó w . P ie rw s z y , p o d t y ­ tu łe m P o ls k ie o p ra c o w a n ia g r e c k ic h O jc ó w K o śc io ła w X V I — X V I I w ie k u , w y g ło s iła doc. d r J a n i n a C z e r n i a t o w i c z .

Z d a n ie m p r e le g e n tk i p is m a m i O jcó w K o śc io ła in te r e s o w a li się w o m a ­ w ia n y m o k re s ie p ro f e s o ro w ie A k a d e m ii K r a k o w s k ie j o ra z w y b itn i h u m a ­ n iś c i, m ię d z y in n y m i M ik o ła j C zep el, J a n S o m m e rfe ld , M a c ie j z S z y d ło w a . N a p rz e ło m ie X V I i X V II w ie k u w y d a w a n o w P o ls c e p is m a B a z y le g o W ielk ieg o , J a n a C h ry z o s to m a , C y ry la J e ro z o lim s k ie g o , J u s ty n a , G rz e g o rz a z N a z ja n z u , Ig n a c e g o A n tio c h e ń s k ie g o . O b o k w y d a w n ic tw te k s to w y c h is tn ia ły te ż p r a c e k o m e n ta to r s k ie , a n to lo g ie o ra z in n e d z ie ła pośw ięcone. O jc o m K o ścio ła. T e k s ty p a tr y s ty c z n e w y k o rz y s ty w a n e b y ły w p o le m ik a c h te o lo g ic z n y c h , a ta k ż e p rz y u k ła d a n i u m o d lite w n ik ó w .

W X V II w ie k u w c e n tr a ln e j części R z e c z p o sp o lite j o b s e r w u je się s p a ­ d e k z a in te r e s o w a n ia p is m a m i te o lo g ó w sta ro ż y tn y c h , ty m c z a s e m n a z ie m ia c h w s c h o d n ic h b y ły o n e n a d a l c z y ta n e i k o m e n to w a n e . P is m a m i K o śc io ła p o ­ s łu g iw a ły się w sp ó ln o ty p ra w o s ła w n e , n p. B ra c tw o Św . D u c h a w W iln ie, S ta u r o p ig ia L w o w sk a . Do p o p u la r y z o w a n ia p is m p a tr y s ty c z n y c h p rz y c z y n ia ły się ró w n ie ż d w o ry m a g n a tó w ru s k ic h (C h o d k ie w ic z a , O stro g sk ie g o ). C zęsto u ż y w a n o p rz e k ła d ó w w y d a n y c h w B u łg a rii o ra z n a R usi.

r-BIULETY N PATRYSTYCZNY

g iczn e , ro z m y ś la n ia . P is m a O jcó w K o śc io ła u ż y w a n e b y ły ró w n ie ż w p o le m i­ k a c h te o lo g ic z n y c h .

Do n a jb a r d z ie j z n a n y c h a u to r ó w n a le ż e li: J a n C h ry z o sto m , C y ry l J e r o z o ­ lim s k i, A ta n a z y , B a z y li W ielk i, G rz e g o rz z N a z ja n z u , J a n D a m a s c e ń s k i o raz E fre m S y ry jc z y k .

N a s tę p n ie głos z a b r a ł m g r C z e sła w M a z u r . T e m a t jeg o k o m u n ik a tu b r z m ia ł: T e k s t y ła c iń s k ic h O jc ó w K o śc io ła w z b io r a c h p o ls k ic h w o k r e s ie

Ś r e d n io w ie c z a i O d ro d ze n ia , a z o sta ł o p ra c o w a n y n a p o d s ta w ie z a c h o w a n y c h

in w e n ta r z y i k a ta lo g ó w k s ię g o z b io ró w h is to ry c z n y c h n a le ż ą c y c h do k a p itu ły k r a k o w s k ie j. P o in f o rm o w a ł o b e c n y c h , że p o c h o d z ą c y z 1110 r o k u in w e n ta r z z a w ie ra , o b o k in n y c h k sią g , n ie k tó re d z ie ła G rz e g o rz a W ielk ieg o . W in n y m k o d e k s ie p o c h o d z ą c y m z p rz e ło m u X II i X I I I w ie k u n a 41 ty tu łó w 13 s t a ­ n o w ią p is m a O jc ó w K o ścio ła, w ty m 11 ła c iń s k ic h . T rz e c i sp is k s ią g te jż e k a p itu ły p o c h o d z ą c y z w ie k u X V lu b p o c z ą tk u X V I z a w ie r a o p ró cz rę k o p i­ só w p ie r w s z e d ru k i. N a 244 je d n o s tk i te g o s p is u z n a jd u je m y 30 je d n o s te k o b e jm u ją c y c h 71 ty tu łó w p is m p a tr y s ty c z n y c h . S p o śró d o w y ch 71 ty tu łó w 34 s ta n o w ią p is m a Św . A u g u s ty n a , 5 H ie ro n im a , są też p is m a A m b ro żeg o , L e o n a W ie lk ie g o i B e d y C zcigodnego.

W o m a w ia n y m o k re s ie z n a n o w P o ls c e — z d a n ie m Cz. M a z u r a — 26 p rz e d s ta w ic ie li p a tr y s ty k i ła c iń s k ie j o ra z 25 p rz e d s ta w ic ie li p a tr y s ty k i g re c k ie j.

W p o ls k c h z b io r a c h z n a jd o w a ły się d z ie ła p a tr y s ty c z n e w y d a w a n e z a ­ ró w n o w k r a j u , j a k i za g ra n ic ą . T y c h o s ta tn ic h b y ło w ię c e j.

K o le jn y k o m u n ik a t p o d ty tu łe m W u j e k ja k o tłu m a c z O jc ó w K o ścio ła p r z e d s ta w ił ks. d r A n d rz e j B o b e r . S tw ie r d z ił, że te k s ty p a tr y s ty c z n e t ł u ­ m a c z o n e p rz e z J a k u b a W u jk a n ie zaw sz e są a u te n ty c z n e , a je g o 'tłu m a c z e n ia n ie k ie d y o d b ie g a ją od o ry g in a łu . Do d z ie ł p rz e ło ż o n y c h n a ję z y k p o ls k i p rz e z w s p o m n ia n e g o tłu m a c z a n a le ż ą :

— K a z a n ie n a p rzyg o to vo a n ie n a d z ie ń N a r o d z e n ia }P a ń sk ie g o (p o c z ą tk o w o p r z y p is y w a n o j e św . A u g u s ty n o w i, je d n a k ż e w to k u p ó ź n ie js z y c h b a d a ń o k a z a ło się, że w ła ś c iw y m je g o a u to r e m je s t C e z a ry z A rles),

— K a z a n ie n a I n ie d z ie lę P o s tu (św . A u g u sty n a ), — K a z a n ie na, I I I n ie d z ie lę P o s tu (św . A u g u sty n a ),

■— K a z a n ie o Z m a r tw y c h w s ta n i u P a ń s k im (św. A u g u sty n a ),

— K a z a n ie n a d z ie ń W n ie b o w s tą p ie n ia P a ń sk ie g o (n ie z n a n e g o a u to r a ), — K a z a n ie n a d z ie ń W s z y s tk ic h Ś w ię t y c h (n ie z n a n e g o a u to r a ),

— O s lo w ie c h a p o s to ls k ic h (dzieło św . A u g u s ty n a , lecz tłu m a c z d o d a ł w ła s n e k o m e n ta rz e ),

— O B o ży m N a r o d z e n iu (św. A u g u sty n a ).

. K s. d r h a b . W o jc ie c h K a n i a n a w ią z u ją c do 300 ro c z n ic y z w y c ię s tw a p o d W ie d n ie m w y s tą p ił z k o m u n ik a te m n a te m a t: K r ó l .Jan S o b ie s k i ż a r li­

w y m c z y te ln i k ie m p is m O jc ó w K o ścio ła . P rz y p o m n ia w s z y , że J a n S o b iesk i

b y ł m iło ś n ik ie m k s ią ż e k i że z a m iło w a n ie do c z y ta n ia w y n ió s ł z d o m u r o ­ d z in n e g o , p r e le g e n t p o d a ł do w ia d o m o ś c i, że w k się g o z b io rz e p o z o s ta w io n y m p rz e z k ró la , o b o k d z ie ł h is to ry c z n y c h , d e k re tó w p a p ie s k ic h , p is m p o le m ic z ­

n y c h , te o lo g ic z n y c h czy a sc e ty c z n y c h , a ta k ż e l i te r a tu r y p ię k n e j, z n a jd u j ą się ta k ż e p is m a O jcó w K o ścio ła. N ie k tó r e z n ich , j a k n a p r z y k ła d D e c iv i­

ta te D ei św . A u g u s ty n a , m o w y św . A m b ro ż e g o o ra z p is m a św . E fre m a S y r y j­

c zy k a, s ta n o w iły jeg o u lu b io n ą le k tu rę .

K s. d r W a ld e m a r W o j d e c k i o m ó w ił W p ł y w p is m O jc ó w K o śc io ła na

te o r ię i p r a k ty k ę k a z n o d z ie js k ą w P olsce. S tw ie r d z ił, że k a z n o d z ie js tw o p o ls k ie w o k re s ie R e n e s a n s u s w o ją w ie lk o ś ć z a w d z ię c z a ło z w ią z k o m z l i t e ­ r a t u r ą p a tr y s ty c z n ą . W c z a sa c h O św ie c e n ia , g d y z w ią z k i te o sła b ły , o b n iż y ł się te ż p o z io m k a z n o d z ie js tw a .

W d ru g ie j p o ło w ie X I X w ie k u k a z n o d z ie js tw o zaczęło się s to p n io w o w y z w a ­ la ć z o b c ią ż e ń o k re s u O ś w ie c e n ia i w te d y p o ja w iło się z n o w u z a in te re s o w a n ie

ź ró d ła m i w ia r y : P is m e m Ś w ię ty m i d z ie ła m i O jcó w K o ścio ła. W y b itn i te o r e ­ ty c y i p r a k ty c y k a z n o d z ie js tw a teg o o k re s u , j a k Ig n a c y H o ło w iń sk i, A u g u s ty n L ip n ic k i, J ó z e f S z p a d e rs k i, W ła d y s ła w K ry n ie c k i, A n to n i S z la g o w sk i n a w o ­ ły w a li do c z y ta n ia p is m te o lo g ó w sta ro ż y tn y c h . Z n a c z n ą ro lę w p o p u la r y z a ­ c ji ty c h p is m o d e g ra ło c z a so p ism o „ H o m ile ty k a ” z a ło ż o n e rp rz e z ks. M a r ia n a N a ssa lsk ie g o w 1898 ro k u . W z a b o rz e ro s y js k im d z ie ła .O jcó w K o śc io ła c ie ­ s z y ły się w ię k s z ą p o p u la r n o ś c ią n iż w z a b o rz e a u s tr a c k im .

P o w y s tą p ie n iu ks. W. W o jd e c k ie g o n a s tą p ił a d y s k u s ja n a d p ro b le m a m i p o ru s z o n y m i p rz e z p re le g e n tó w . W ie c z o re m o d b y ło się s p o tk a n ie czło n k ó w S e k c ji P a tr y s ty c z n e j, w cza sie k tó r e g o o m a w ia n o a k tu a ln e z a g a d n ie n ia d y ­ d a k ty k i p a tr y s ty c z n e j. C z ło n k o w ie S e k c ji P a tr y s ty c z n e j w y b r a li n o w y z a rz ą d . F u n k c ję p r e z e s a o b ją ł ks. d r B o g d a n С z ę s z, w ic e p re z e s a — ks. d r A n d rz e j B o b e r , s k a r b ­ n ik ie m z o s ta ł ks. d r h a b . W in c e n ty M y s z o r , a s e k r e ta r z e m ks. d r h ab . F ra n c is z e k D r ą c z k o w s k i .

W y g ło szo n o d w a r e f e r a ty . D oc. d r. h a b . B a r b a r a F i l a r s k a m ó w iła n a te m a t: Ź ró d ła in s p ir a c ji n a js ta r s z e j a r c h ite k tu r y s a k r a ln e j w P olsce. W y k a z a ła z w ią z k i p o ls k ic h z a b y tk ó w a r c h ite k to n ic z n y c h z b u d o w la m i o k re s u p a try s ty c z n e g o .

Doc. d r h a b . T a d e u s z D o b r z e n i e c k i m ia ł w y k ła d p t. D o k tr y n a p a ­

tr y s ty c z n a w ik o n o g r a fii e w a n g e lis ta r z a g n ie ź n ie ń s k ie g o ( X I w .). P o s łu g u ją c

się p rz e ź ro c z a m i p r e le g e n t u k a z a ł m o ty w y b ib lijn e i p a tr y s ty c z n e w ty m ż e e w a n g e lis ta r z u . N a p o d s ta w ie d a n y c h ik o n o g ra fic z n y c h s tw ie rd z ił, że m ógł on p o w s ta ć w c z a s a c h B o le s ła w a Ś m ia łe g o lu b n a w e t z je g o in ic ja ty w y .

W c z a sie w ie c z o rn e g o p o s ie d z e n ia S e k c ji P a tr y s ty c z n e j ks. B. C zesz zło ży ł p o d z ię k o w a n ie d a w n e m u z a rz ą d o w i .sekcji o ra z w y ra z ił ra d o ś ć z d o ­ ty c h c z a s o w y c h je j o sią g n ię ć . P o d je g o p rz e w o d n ic tw e m o d b y w a ła się d a ls z a

d y s k u s ja . K s. S t. L o n g o s z z a b ie r a ją c g ło s d o k o n a ł p r e z e n t a c ji no w o p o w s ta łe j s e r ii „V ox P a t r u m ” Cz. M a z u r p r z e d s ta w ił w y k a z d z ie ł p a t r y s t y ­ c zn y c h , k tó r e m a ją b y ć w y d a n e p rz e z w y d a w n ic tw o P A X . S tw ie r d z o n o , że n ie w sz y sc y w y k ła d o w c y p a tr o lo g ii w S e m in a r ia c h D u c h o w n y c h z a ró w n o d ie c e z ja ln y c h , j a k i z a k o n n y c h u c z e s tn ic z ą w z ja z d a c h p a tr y s ty c z n y c h , co n ie je s t z ja w is k ie m w ła ś c iw y m . N a z a k o ń c z e n ie k o n g re s u p rz e d s ta w ic ie le p o szcz e g ó ln y c h se k c ji n a u k o ­ w y c h p o d a li k r ó tk ie s p r a w o z d a n ia z p r a c w ła s n y c h se k c ji. S e k c ję P a t r y ­ s ty c z n ą re p r e z e n to w a ł d o ty c h c z a s o w y je j p re z e s k s. d r S t. L o n g o s z. M ó w ił o z ja z d a c h p a tr y s ty c z n y c h , ja k i e o d b y ły się w la ta c h 1978— 1982, o w y d a w n ic tw ie p a tr y s ty c z n y m P is m a S ta r o c h rz e ś c ija ń s k ic h P is a r z y (A T K ) o s e r ii p a tr y s ty c z n e j „V ox P a tr u m ” w y d a w a n y m p rz e z M ię d z y w y d z ia ło w y Z a k ła d B a d a ń n a d A n ty k ie m C h r z e ś c ija ń s k im K U L . ks. J ó z e f G r z y w a c z e m sk i, S ie d lc e 3. R o d z in a w K o śc ie le s ta r o ż y tn y m S y m p o z ju m p a tr y s ty c z n e , L u b lin , 24—25 lis to p a d a 1983 r. T e m a t ro d z in y , w y c h o w a n ia , p r z y g o to w a n ia do ż y c ia w r o d z in ie je s t s ta le o b e c n y w m y ś li c z ło w ie k a . S ta n o w i ta k ż e p rz e d m io t ro z w a ż a ń i tr o s k i K o śc io ła w k a ż d y m c z a sie jeg o p o s łu g iw a n ia w ś ró d lu d z i. D ziś, g d y m ó w i

się o k ry z y s ie ż y c ia ro d z in n e g o , s ta je się o n g łó w n y m p u n k te m n a sz e g o z a ­ in te re s o w a n ia . C e n n ą w ię c b y ła in ic ja ty w a M ię d z y w y d z ia ło w e g o Z a k ła d u B a d a ń n a d A n ty k ie m C h rz e ś c ija ń s k im K U L z o rg a n iz o w a n ia s y m p o z ju m p a ­ tr y s ty c z n e g o , p o św ię c o n e g o w ła ś n ie p ro b le m o m ro d z in y . H a sło sy m p o z ju m :

R o d z in a w K o ś c ie le s ta r o ż y tn y m , z g ro m a d z iło p a tr o lo g ó w i b a d a c z y k u l t u r y

a n ty c z n e j z o ś ro d k ó w n a u k o w y c h k r a j u — z P o z n a n ia , K ra k o w a , W a rs z a w y , T a rn o w a , B y dgoszczy, T o r u n ia i L u b lin a . Do u d z ia łu w s y m p o z ju m z o s ta ł z a p ro s z o n y p ro f, d r B e r n h a r d K y t z l e r z F re ie U n iv e r s itä t w B e rlin ie .

BIULETY N PATRYSTYCZNY P o w p r o w a d z e n iu k ie r o w n ik a Z a k ła d u B a d a ń n a d A n ty k ie m C h rz e ś c ija ń s k im K U L , k s. d r. S ta n i s ł a w a L o n g o sza, i p rz e m ó w ie n iu k s. doc. d r. h a b . J a n a Ś ru tw y , p r o r e k to r a K U L , w y g ło sz o n o p r e le k c je p ie rw s z e j se s ji, s k u p ia ją c e j u w a g ę w o k ó ł te m a tu : S ta r o ż y tn a r o d z in a p r z e d c h r z e ś c ija ń s k a . O to ty t u ły w y g ło sz o n y c h r e f e r a tó w : .S ta r o ż y tn a ro d z in a g r e c k a i r z y m s k a —. ks. d r A u g u s ty n E с к m a η n, K U L ; P r a k ty k a i te o r ia w y c h o w a n ia w r o d z in ie w p is m a c h S e n e k i, E p ik t e ta i M a r k a A u r e liu s z a — d r J u l iu s z J u n d z i ł ł , W S P B y d g o szcz; T u lia w z o r e m s ta r o ż y t n e j r z y m s k i e j ż o n y — m g r A n n a К a - ł a b u n, K U L . K s. d r A u g u s ty n E c k m a n n p r z e d s ta w ił w z a ry s ie o b ra z ro d z in y g re c k ie j i rz y m s k ie j s k u p ia ją c u w a g ę n a w y b ra n y c h z a g a d n ie n ia c h . U k a z a ł n ie ty lk o z w y c z a je i s ty l ż y c ia ro d z in n e g o G re k ó w i R z y m ia n , lecz ta k ż e p o d a ł n o rm y p r a w n e o b o w ią z u ją c e w p r z e d c h r z e ś c ija ń s k ie j w sp ó ln o c ie ro ­ d z in n e j. D r J u liu s z J u n d z i ł ł , o m a w ia ją c w s k a z a n ia w y c h o w a w c z e z a w a r te w p is m a c h S e n e k i, E p ik te ta i M a r k a A u re liu s z a , szczeg ó ln ie m o c n o p o d ­ k r e ś lił f a k t t a k z a s k a k u ją c o w ie lk ie j ilo ści tr a f n y c h u w a g ty c h m y ś lic ie li 0 w y c h o w a n iu d zieci.

M g r A n n a K a ł a b u n p r z e d s ta w iła z w ię ź le i in te r e s u ją c o tr e ś ć p o c h o ­ d z ą c e j p ra w d o p o d o b n ie z c z a só w A u g u s ta in s k r y p c ji rz y m s k ie j, z a w ie r a ją c e j p o ś m ie r tn ą p o c h w a łę n ie z n a n e j dziś z im ie n ia m a t r o n y r z y m s k ie j. A u to r , m ą ż z m a r łe j, p o d n o si je j lic z n e z a s łu g i i c n o ty , -przez co T u lia s ta je się p ra w d z iw ie w z o re m s ta ro ż y tn e j rz y m s k ie j żony, g o d n y m p o c h w a ły .

P o d c z a s d ru g ie j s e s ji p o ru s z o n o te m a ty k ę r o d z in y c h r z e ś c ija ń s k ie j w o g ó ln o ści, w y g ła s z a ją c n a s tę p u ją c e r e f e r a ty : „ M ę ż o w ie m iłu jc ie żo n y , ja k

C h r y s tu s u m iło w a ł K o ś c ió ł” (EF 5, 25— 33) — k s. p ro f , d r h a b . J ó z e f К u -

d a s i e w i c z , K U L ; M a łż e ń s tw o i ro d z in a w ,p ie r w o t n y m p r a w o d a w s tw ie

k o ś c ie ln y m — ks. doc. d r h a b . W o jc ie c h G ó r a l s k i , K U L ; O b ro n a d z i e ­ cięcego ż y c ia w n a u c e O jc ó w K o śc io ła ■.— k s. d r S ta n is ła w L o n g o s z, K U L ;

D ie D a r s te llu n g v o n E h e u n d F a m ilie i n d e n e p is c h e n u n d , ly r is c h e n D ic h ­ tu n g e n d e s S ta tiu s u n d s e in e r Z e itg e n o s s e n — p ro f, d r B e r n h a r d К y t z 1 e r.

K s. p ro f. d r h a b . J ó z e f K u d a s i e w i c z p r z e d s ta w ia ją c z a s a d y życia, ro d z in n e g o , n a p o d s ta w ie p e ry k o p y z L is tu św . P a w ła do E fe z ja n p o d k r e ­ śla , iż są o n e p rz y k ła d e m s p e c ja ln e g o g a tu n k u lite r a c k ie g o , tzw . F a m ilie n ­

ta fe ln . J e g o o b e c n o ść d o s trz e g a m y ta k ż e w li te r a tu r z e ż y d o w s k ie j o ra z h e l­

le n is ty c z n e j.

K s. d r S ta n is ła w L om g o s z s c h a r a k te r y z o w a ł s ta n o w is k o s ta ro ż y tn y c h m y ś lic ie li i filo zo fó w , k ie d y p łó d m o ż n a o k re ś lić m ia n e m n o w eg o c z ło w ie k a : czy je s t o n n im d o p ie ro z c h w ilą u ro d z e n ia , czy te ż ju ż od p o częcia. N a s tę ­ p n ie p r e le g e n t p r z e d s ta w ił te m a t o b ro n y ż y c ia d z iec ięceg o w o p a rc iu o p is m a p is a rz y p ie rw s z y c h c z te re c h w ie k ó w i s ta ro ż y tn e k a n o n y k o śc ie ln e . Ź ró d ła, do p o z n a n ia ty c h p ro b le m ó w s ą je d y n ie sz c z ą tk o w e , n ie m n ie j ic h a n a liz a p ro w a d z i do w n io s k u , iż s ta n o w is k o K o śc io ła w te j s p r a w ie od p o c z ą tk u b y ło z g o d n e z d z is ie js z y m i p o g lą d a m i.

P ro f. d r B e r n h a r d К y t z 1 e r o m ó w ił te w y p o w ie d z i S ta c ju s z a , k tó r e p o d k r e ś la ją g o d n o ść i w ie lk ą w a rto ś ć m o r a ln ą m a łż e ń s tw a . B yć m o że ze w z g lę d u w ła ś n ie n a te m y ś li — z d a n ie m a u to r a r e f e r a tu — D a n te w B o s k ie j

k o m e d ii p r z e d s ta w ia S ta c ju s z a ja k o c h rz e ś c ija n in a .

T ego d n ia m ia ła m ie js c e u ro c z y s to ś ć p o ż e g n a n ia k s. d r a A n d r z e ja В o- b e r a S J, z w ią z a n a z z a k o ń c z e n ie m je g o c z y n n e j p ra c y n a u k o w e j n a K a ­ to lic k im U n iw e rs y te c ie L u b e lsk im . W im ie n i u w ła d z u n iw e r s y te tu se rd e c z n e 1 c iep łe sło w a p o d z ię k o w a n ia zło ży ł ks. doc. d r h a b . J a n S r u tw a , p r o r e k to r K U L . .P o n a d to u z n a n ie i p o d z ię k o w a n ie z a o w o c n ą p ra c ę n a u k o w ą i p e d a ­ g o g ic z n ą zło ży ł ks. d r B o g d a n С z ę s z, p rz e w o d n ic z ą c y S e k c ji P a tr y s ty c z n e j p rz y K o m is ji E p is k o p a tu P o ls k i do S p r a w N a u k i K a to lic k ie j. N a to m ia s t za t r u d w s p ó łp r a c y z M ię d z y w y d z ia ło w y m Z a k ła d e m B a d a ń n a d A n ty k ie m C h rz e ś c ija ń s k im K U L p o d z ię k o w a ł ks. d r S ta n is ła w L o n g o s z, k ie r o w n ik z a k ła d u .