Szansa w zorganizowanym działaniu.            

Makroproblemy branży

SZANSA W ZORGANIZOWANYM DZIAŁANIU

Krajowy Związek Grup Producentów Rolnych ul. Jasna 1, 00-013 Warszawa

est paradoksem, że w kraju zajmującym czołowe miejsce w produkcji ziemniaków konsument ma problemy z kupieniem kilo-grama bulw jednolitych odmianowo, o ocze-kiwanej jakości i właściwie przygotowanych do handlu. Niewątpliwie głównym tego po-wodem jest rozdrobniona produkcja i brak dostatecznej liczby gospodarstw z założenia produkujących na rynek, a nie tylko z powo-du tradycji czy wymogów zmianowania. Inną ważną przyczyną jest zupełny brak zorgani-zowania producentów. W dotychczasowej „15” UE, gdzie dominują gospodarstwa ro-dzinne, ponad 50% produktów rolnych trafia z gospodarstw na rynek poprzez spółdziel-nie. W Polsce, nie licząc spółdzielczości mle-czarskiej, to nie więcej niż 2-3%. Taki stan zorganizowania szkodzi przede wszystkim rolnikom.

Czym jest grupa producentów rolnych?

Termin „grupa producentów rolnych” nie oznacza konkretnej formy prawnej, ale od-nosi się do organizacji, której głównym ce-lem jest wspólna sprzedaż produktów wy-tworzonych w gospodarstwach członków.

Członkostwo w dobrze działającej grupie producentów ziemniaka pozwala m.in.: 9 lepiej planować produkcję w

gospodar-stwie i dostosowywać ją do potrzeb od-biorców (przetwórców, handlu, eksporte-rów);

9 oferować wspólnie większe ilości jedno-rodnych (np. odmianowo, jakościowo, co do sposobu przygotowania do handlu) ziemniaków i wspólnie je sprzedawać; 9 obniżać koszty produkcji w

gospodar-stwie, głównie poprzez wspólne zakupy środków do produkcji, wspólne wykorzy-stanie specjalistycznego sprzętu, przygo-towywanie produktów do handlu i

organi-zowanie ich sprzedaży, lepszy dostęp do informacji;

9 wspólnie inwestować; łącząc swoje małe kapitały, można razem zakupić np. sprzęt do sortowania i pakowania ziemniaków. Jakkolwiek proces organizowania się pro-ducentów w celu wspólnej sprzedaży trwa w Polsce ponad 10 lat, to formalnych grup pro-ducentów, prowadzących statutową działal-ność gospodarczą i korzystających z pomo-cy ze środków publicznych, wciąż jest bar-dzo mało. Do końca stycznia 2005 roku naj-więcej formalnych grup utworzyli producenci owoców i warzyw – ponad 50, grup produ-centów zbóż było 23, a produprodu-centów trzody 20. Wydano decyzję jednej grupie producen-tów ziemniaków, ale nie prowadzi ona dzia-łalności gospodarczej. Co najmniej kilkana-ście grup prowadzi działalność w sposób nieformalny. Tak więc proces organizowania się producenci ziemniaków mają przed sobą.

Od czego zacząć?

Grupa powinna być tworzona przez produ-centów, którzy darzą się zaufaniem i są przekonani, że wspólna sprzedaż jest do-brym sposobem poprawy pozycji rynkowej gospodarstw. Tylko w ten sposób powstanie organizacja, której członkowie są w stanie ustalić i wdrożyć w życie jasne zasady współpracy oraz osiągnąć oczekiwane ko-rzyści.

Zgodnie z ustawą o grupach producentów rolnych i ich związkach członkami grupy mo-gą być osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadają-ce osobowości prawnej. W każdym wypadku muszą to być producenci rolni prowadzący gospodarstwo w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, czyli mający wystawiony na siebie nakaz płatniczy podatku rolnego. Pro-ducenci tworzący grupę muszą też

nować określoną w rozporządzeniu MRiRW ilością ziemniaków przeznaczonych do

sprzedaży.

Wyciąg z załącznika do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 lutego 2005 ro-ku, zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu produktów i grup produktów, dla których mogą być tworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz mi-nimalnej liczby członków grupy producentów rolnych (Dz. U. nr 30 poz. 258).

Minimalna wielkość produkcji grupy (w tonach, sztukach, hektarach, złotych) Wykaz produktów i grup produktów dla woj.: małopolskie-go, podkar-packiego, śląskiego, świętokrzy-skiego dla woj.: lubelskiego, lubuskiego, łódzkiego, mazowie- ckiego, opolskiego

dla woj.: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, podlaskiego, pomor- skiego, warmińsko- -mazurskiego, wielkopol-skiego, zachodnio- pomorskiego Mini-malna liczba człon-ków grupy

Ziemniaki świeże lub chłodzone: Odmiany jadalne – wszystkie, lub Odmiany jadalne wczesne, lub Odmiany jadalne pozostałe, lub Odmiany przemysłowe, lub Odmiany jadalne i przemysłowe

600 ton 250 ton 500 ton 750 ton 1000 ton 1200 ton 500 ton 1000 ton 1500 ton 2000 ton 1800 ton 750 ton 1500 ton 2250 ton 3000 ton 5 5 5 5 5

Materiał siewny i sadzeniaki 300 000 PLN 600 000 PLN 900 000 PLN 5

Organizujący się producenci muszą jasno określić cel, dla którego tworzą grupę. Musi on być jednakowo rozumiany przez wszyst-kich członków i wewnętrznie przez każdego zaakceptowany. Z reguły cel ogólny określić jest dość łatwo, ale najczęściej pomija się dyskusję, jak ten cel chcemy realizować w praktyce, jak będziemy prowadzić naszą działalność. Tymczasem brak jasnych zasad funkcjonowania grupy, a także finansowania jej działalności, jest niestety bardzo często przyczyną niepowodzeń już w pierwszym okresie działania, a co za tym idzie rozcza-rowań członków.

Tak więc, zanim przystąpimy do zakłada-nia grupy, musimy posiadać:

9 jasny cel oraz określone sposoby jego osiągnięcia,

9 określone możliwości rynkowe,

9 jasno sformułowaną ofertę sprzedaży, którą możemy przedstawić potencjalnym nabywcom,

9 prosty plan działalności wraz z oszaco-waniem prawdopodobnych przychodów i kosztów.

Dobre przygotowanie grupy do rejestracji, jak również jej dalsze działanie w dużej mie-rze zależy od lidera (liderów), który zechce poświęcić swój czas na pokierowanie pra-cami i ich wykonanie. Dobrze, jeśli z grona

potencjalnych członków zostanie wyłoniona 3-5-osobowa grupa inicjatywna, która pokie-ruje pracami organizacyjnymi.

Jaką formę prawną wybrać?

Taką, która pozwoli na najpełniejsze zreali-zowanie celów grupy. Należy pamiętać, że nie istnieje forma prawna, która zagwarantu-je nam sukces na rynku tylko z tego powodu, że właśnie ją wybraliśmy. Obecnie organizu-jący się producenci najczęściej wybierają formę prawną spółdzielni lub spółki z o. o., jako najbardziej przydatnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie formy te pozwalają najlepiej określić prawo członka do majątku spółdzielni czy spółki, poprzez fakt istnienia udziałów, a nie tylko wpłaty składki członkowskiej, która przezna-czana jest na pokrycie bieżących kosztów działalności i tworzenie majątku, jak to jest w zrzeszeniu czy stowarzyszeniu.

Istotną przesłanką wyboru formy prawnej jest liczba producentów chcących się organi-zować. Aby korzystać z pomocy przewidzia-nej dla grup, minimalna liczba członków nie może być mniejsza niż 5 – wówczas można utworzyć spółkę z o. o. Gdy liczba organizu-jących się producentów wynosi co najmniej 10, możemy już wybierać między spółką z o.o. a spółdzielnią.

Jak opracować statut lub umowę spółki?

Przede wszystkim należy zapoznać się z ustawą, na podstawie której się organizuje-my: spółdzielnia – ustawa z dnia 16 września 1982 roku Prawo Spółdzielcze (tekst jednoli-ty – Dz. U. z 1994 roku nr 30 poz. 210 z późn. zm.), spółka z o.o. – ustawa z dnia 15 września 2000 roku Kodeks Spółek Handlo-wych (Dz. U. nr 94 poz. 1037 z późn. zm.). Ustawy te określają, co obowiązkowo powi-nien zawierać statut lub umowa spółki, a także wskazują na kwestie, które możemy określić w zależności od naszych potrzeb.

Zawsze bardzo ważne jest precyzyjne określenie celów i zadań grupy oraz sposobu ich realizacji, warunków członkostwa, spo-sobów finansowania działalności oraz usta-lenie władz grupy, a także zasad podejmo-wania uchwał (w głosowaniu jawnym czy tajnym, wymagana większość). Precyzyjne określenie warunków członkostwa pozwoli przyjmować tylko tych nowych członków, którzy spełniają stawiane przez grupę wa-runki (np. wielkość i jakość produkcji, teren zamieszkania itp.).

Jeżeli grupa zechce w przyszłości ubie-gać się o pomoc ze środków publicznych, w statucie czy umowie spółki muszą znaleźć się zapisy wynikające z art. 4 ustawy z dnia 15 września 2000 roku o grupach producen-tów rolnych i ich związkach (Dz. U. nr 88 poz. 983; z 2003 roku nr 229 poz. 2273 oraz z 2004 roku nr 162 poz. 1694), w tym głów-nie:

1. zasady przyjmowania do grupy nowych członków oraz występowania ich z grupy, minimalny okres członkostwa i informo-wanie o zamiarze wystąpienia z grupy; 2. zasady zbywania udziałów w spółce

z o. o;

Sporządzając plan działalności, musimy pamiętać, że wykonujemy go przede wszyst-kim dla siebie, że ma nam on pomóc w sku-tecznym działaniu.

3. wymóg przynależności tylko do jednej grupy w zakresie danego produktu; 4. wymóg sprzedaży przez członków grupy

całości produktów za pośrednictwem grupy oraz odstępstwa od tej zasady; 5. zasady dostarczania przez członków

grupy informacji dotyczących wielkości sprzedaży i cen uzyskiwanych za pro-dukty sprzedawane poza grupą;

6. sankcje wobec członka grupy, który nie wypełnia nałożonych na niego obowiąz-ków.

Umowa spółki powinna ograniczać mak-symalnie do 20% liczbę głosów posiadanych

przez wspólnika na zgromadzeniu wspólni-ków.

Co trzeba zaplanować?

Każda grupa producentów, przygotowując się do działalności lub później rozpoczynając jakieś konkretne przedsięwzięcie, musi je dobrze zaplanować. Optymizm i wiara w sukces, które najczęściej cechują podejmu-jących działania, są bardzo ważne, a nawet niezbędne, ale nie wystarczą do osiągnięcia zakładanych efektów końcowych. Osiągnię-cie sukcesu na rynku wymaga dostosowania metod pracy, organizacji i zarządzania do wymagań gospodarki rynkowej.

Grupa jest zrzeszeniem osób, które dla realizacji swoich celów wspólnie prowadzą przedsiębiorstwo. Podstawą sukcesu jest właściwe określenie zasad współpracy mię-dzy członkami a przedsiębiorstwem oraz dobre zaplanowanie działalności marketin-gowej i ekonomiczno-finansowej przedsię-biorstwa. Chcąc dobrze zaplanować działal-ność grupy, musimy odpowiedzieć na nastę-pujące pytania:

• co chcemy robić? • jak chcemy to wykonać? • czym dysponujemy? • czego nam brakuje?

Należy dokładnie określić wszystkie za-soby rzeczowe, finansowe i ludzkie niezbęd-ne do właściwej realizacji zadań. Ważnym elementem planu jest określenie źródeł fi-nansowania działalności naszej organizacji. Przy czym należy pamiętać, że w początko-wym okresie podstawopoczątko-wym źródłem finan-sowania są wpłaty dokonywane przez człon-ków.

Jak sformalizować grupę?

W każdym wypadku konieczna jest rejestra-cja w Krajowym Rejestrze Sądowym – Reje-strze Przedsiębiorców. Opłata za wpis do Rejestru Przedsiębiorców wynosi obecnie 1000 PLN. Opłata za ogłoszenie w Monito-rze Sądowym i Gospodarczym – 500 PLN. Formularze wniosków można otrzymać w siedzibie każdego wydziału gospodarczego KRS lub pobrać ze strony internetowej Mini-sterstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl). Tam też można uzyskać informację, które formularze dla danej formy prawnej należy

wypełnić oraz jakie załączniki do nich dołą-czyć.

Zgodnie z ustawą o swobodzie działalno-ści gospodarczej łącznie z wnioskiem o reje-strację w rejestrze przedsiębiorców można złożyć wniosek o nadanie numeru REGON oraz numeru NIP.

Po uzyskaniu osobowości prawnej zało-żona spółdzielnia czy spółka powinna, zgod-nie z wymogami ustawy o grupach produ-centów rolnych i ich związkach, złożyć wnio-sek do wojewody właściwego ze względu na siedzibę grupy o wpis do rejestru grup, co pozwoli jej ubiegać się o pomoc.

Jaką pomoc można uzyskać?

Zakres pomocy oraz zasady i procedury jej uzyskiwania są określone w następujących aktach prawnych:

- ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwa-rancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji (Dz. U. nr 229 poz. 2273 oraz z 2004 roku nr 42 poz. 386, nr 148 poz. 1551 i nr 162 poz. 1709);

- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzie-lania pomocy finansowej na wspieranie grup producentów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. nr 238 poz. 2391);

- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2004 ro-ku w sprawie wzoru wniosro-ku o przyzna-nie pomocy finansowej na wspieraprzyzna-nie grup producentów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. nr 245 poz. 2464).

Pomoc przyznawana jest na pokrycie kosztów utworzenia i funkcjonowania grupy producentów, według stawki zryczałtowanej. Podstawą uzyskania pomocy są przychody netto grupy ze sprzedaży produktów lub gru-py produktów, ze względu na które grupa została utworzona, wyprodukowanych w gospodarstwach członków. Kwota pomocy wynosi:

a. w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku odpowiednio 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji sprzedanej maksymalnie do 1 000 000 EUR;

b. w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku odpowiednio 2,5%, 2,5%, 2,0%, 1,5% i 1,5% wartości produkcji

sprzedanej przekraczającej 1 000 000 EUR;

c. jednak w poszczególnych latach pomoc dla grupy nie może przekroczyć kwoty: 100 tys., 100 tys., 80 tys., 60 tys., 50 tys. EUR.

Chcąc uzyskać pomoc, grupa powinna w terminie 6 miesięcy od dnia uzyskania decy-zji wojewody o wpisie do rejestru złożyć wniosek o przyznanie pomocy do dyrektora oddziału regionalnego ARiMR właściwego ze względu na siedzibę grupy. Pomoc wypłaca-na jest wypłaca-na wniosek grupy, w formie rocznych

płatności obejmujących kolejne 12-miesięcz- ne okresy prowadzenia działalności przez

grupę, liczone od dnia wydania decyzji o wpisie grupy do rejestru.

Grupy mogą też korzystać z kredytów na inwestycje związane z realizacją ich statuto-wych zadań. Roczne oprocentowanie kredy-tów dla kredytobiorcy wynosi 0,25 stopy re-dyskontowej weksli. Faktyczna wysokość oprocentowania zależy od ustalonej przez Radę Polityki Pieniężnej dla danego okresu stopy redyskontowej.

Kredyt może być on przeznaczony na re-alizację m.in. następujących przedsięwzięć: 9 zakup i modernizacja maszyn, urządzeń i

narzędzi do produkcji rolnej;

9 zakup, budowa i modernizacja elewato-rów i silosów, wstępne przygotowanie płodów rolnych do sprzedaży (czyszcze-nie, mycie, sortowa(czyszcze-nie, pakowanie); 9 zakup ciągników, przyczep rolniczych,

samochodów ciężarowych, dostawczych i specjalistycznych;

9 zakup, budowa, adaptacja i moderniza-cja myjni, obiektów do czyszczenia, sor-towni, przechowalni, zamrażalni, chłodni i schładzalni, pakowalni owoców, warzyw i ziemniaków;

9 zakup, modernizacja, adaptacja i rozbu-dowa budynków i budowli gospodar-czych.

Kwota kredytu nie może przekroczyć 8 mln złotych, a udział własny grupy nie może być niższy niż 30% wartości nakładów inwe-stycyjnych. Spłata kredytu może trwać mak-symalnie 8 lat z możliwością zastosowania 2-letniej karencji w spłacie.

Producenci zainteresowani organizowa-niem się mogą uzyskać bliższe informacje w ośrodkach doradztwa rolniczego, izbach rolniczych, w centrali i oddziałach regional-nych ARiMR (www.arimr.gov.pl). Organizo-wanie się producentów ziemniaka,

szczegól-nie jadalnego, jest nakazem chwili, szansą na lepsze funkcjonowanie na rynku, stabili-zację produkcji, poprawę ekonomicznych efektów gospodarowania. Trzeba jasno po-wiedzieć, że rynek produktów rolnych w Pol-sce, w tym ziemniaka, zostanie

zorganizo-wany, pozostaje tylko pytanie: czy zyski po-wstające na etapie obrotu pozostaną chociaż w części u rolników, czy u pośredników, a rolnicy będą tylko dostarczycielami tanich surowców rolnych? Odpowiedź na to pytanie leży po stronie rolników.