Henryk Stawniak
"Ehe als Lebensbund : die
unauflöslichkeit der Ehe als
Herausforderung für den Dialog
zwischen katholischer und
evangelish-lutherischer Theologie",
Karl-Heinz Selge, Frankfurt am Main
1999 : [recenzja]
Ius Matrimoniale 7 (13), 287-291
że k ażd y z ro z d z ia łó w z a w ie ra tre śc i, k tó r e z w ięźle w p ro w a d z a ją i r e a s u m u ją p o ru s z a n e z a g a d n ie n ia . P o le m ic z n y to k w yw odu c z ę sto w c ią g a c z y te ln ik a i d o d a je je sz c z e b la s k u d o b r e m u językow i p ra w n ic z e m u . A u to r p o n a d to u m ie o c e n ić a r g u m e n ta c je p o sz c z e g ó ln y c h o s ó b i m a o d w a g ę w y razić w ła sn e z d a n ie . W tym te ż d u c h u , id ą c za m y ślą in nych u c z o n y c h , w sk a z u je n a m o żliw o ść w p ro w a d z e n ia w ściśle o k re ślo n y c h p rz y p a d k a c h k o n w a lid a c ji ipso fa c to . N o w o ść ta m o g ła b y p ó jść , w e d łu g R avy, w dw u k ie r u n k a c h : o g r a n ic z e n ia p ra w a z a s k a rż a n ia m a łż e ń s tw a i s a n o w a n ia go p rzy p o k o jo w y m w sp ó łż y ciu stro n (a ffe c tu m a rita li) p rz e z z d e te rm in o w a n y czas (s. 303). K a n o n is ta p rzy tym n ie w y k lu cza w s p ó łis tn ie n ia d o ty ch czaso w y ch ro z w ią z a ń , czyli p o n o w ie n ia zg ody m a łż e ń s k ie j w n ie k tó ry c h p rz y p a d k a c h .
W a rto śc io w e stu d iu m m a te ż sła b e p u n k ty . W ty tu le p ra c y , ja k w cze śn iej z o s ta ło n a d m ie n io n e , p o jaw ił się ju ż b łą d i n ie b ra k ich ta k ż e w d alszej części. N p . s. 6 p o m y łk a w k a n o n ie : z a m ia s t k a n . 1057 m ó w iący o z g o d z ie , je s t 1056 o isto tn y c h p rz y m io ta c h ; e n c y k lik a H u m a n a e vitae n ie z o s ta ła w y d a n a 25 lip c a 1970 a le 1968 r.(s. 308, 312); s. 269, p rz y p . 131 je s t o e d e m z a m ia s t e o d e m . U s te rk i są je d n a k n ieliczn e.
R e c e n z o w a n a p ra c a je s t d o jrz a ła (m im o m ło d e g o w ie k u R avy) i z a słu g u je n a u z n a n ie o r a z p o le c e n ie c z y te ln ik o m , czy to z a in te re so w a n y m p ra w e m m a łż e ń s k im , czy to d u s z p a s te rz o m . Z w ła sz c z a , ż e k o m e n ta rz e p o lsk ie w tej m a te rii, o p ró c z d z ie ł M . Ż u ro w sk ie g o , s ą b a rd z o o g ó ln ik o w e i n ie p o d e jm u ją sz c zeg ó ło w y ch , a p rz e c ie ż isto tn y c h k w estii. P o d ję ty w p u b lik a c ji p ro b le m je s t te ż w ciąż a k tu a ln y i tru d n y z a ra z e m .
ks. H e n ry k S ta w n ia k S D B
Karl-Heinz Selge, Ehe als Lebensbund. Die Unauflöslichkeit der Ehe als H eraus forderung für den Dialog zwischen katholischer und evangelisch-lutherischer Theolo gie, Peter Lang Frankfurt am M ain 1999, CXXXII + ss. 402.
A u to r p u b lik a c ji je s t k a n o n is tą św ieck im , sę d z ią d ie c e z ja ln y m w A rc h id ie c e z ji B e r liń sk iej i w y k ła d o w c ą p ra w a k a n o n ic z n e g o w T e o lo g ic z n o -P e d a g o g ic z n e j A k a d e m ii w B e rlin ie . R e c e n z o w a n a k sią ż k a je s t je g o p ra c ą d o k to r s k ą p r z e d sta w io n ą w r o k u a k a d e m ic k im 1998/99 n a K a to lic k im T eo lo g iczn y m F a k u lte c ie w L in z u , k tó re j p r o m o to re m był p ro f, d r S e v e rin L e d e rh ilg e r.
S tru k tu r a k sią żk i je s t b a r d z o p rz e jrz y sta . P o sp isie tre śc i i s k ró ta c h p r z e d sta w io n o ź ró d ła : n a jp ie rw K o śc io ła k a to lic k ie g o (ra c z e j b łę d n ie , b o w tym ta k ż e w yroki R o ty R z y m sk ie j) i d alej K o śc io ła ew a n g e lic k ie g o , n a s tę p n ie d o k u m e n ty m ie sz a n e i p u b lik a cje d o ty c z ą c e P ism a św ię teg o . N a s tę p n ie n in ie jsz a p u b lik a c ja z a w ie ra w ykaz p o k a ź n e j lite ra tu ry p rz e d e w szystkim n ie m ie c k ie j, w ło sk ie j, fra n c u sk ie j, an g ie lsk ie j i h isz p a ń sk ie j. N ie m a a n i je d n e j p u b lik a c ji p o lsk ie j, a le je s t p o zy cja K. M a jd a ń sk ie g o (j. w ło sk i)
i В. Z u b e rta (j. n ie m ie c k i). N ie m a te ż a n i je d n e j pozycji C a s ta ń o i to m o ż e dziw ić. Po lite ra tu r z e , z a m ie s z c z o n o p o m o c e d o k tó ry c h za k w a lifik o w a n o m ię d z y innym i F ie d b e r- ga, C orpus Iu ris C a n o n ic i; M ig n ę , Patrologia G raeca i L a tin a ; O c h o a , L e x E cclesiae p o s t
C IC . To ró w n ie ż m o ż e b u d z ić z d z iw ie n ie , p o n ie w a ż w y m ie n io n e p o zy cje ra c z e j n a le ż a
ło b y zaliczyć d o ź ró d e ł. Z k o le i z a łą c z n ik z a w ie ra w yw iad z k a rd . R a tz in g e re m z 1998 r. 0 n ie ro z e rw a ln o śc i m a łż e ń stw a . Z n a k o m ic ie je s t n a to m ia s t sk o n s tru o w a n y i logiczny w s tę p (z a w ie ra o n p o d z ia ł n a p o d p u n k ty : m otyw y p o d ję c ia te m a tu , p o s ta w ie n ie p r o b le m u i s ta n d yskusji, m e to d y p ra c y i z a k re s o ra z cel stu d iu m ). Z a s a d n ic z ą c z ęść książki s ta n o w ią cz te ry ro zd ziały , k tó r e s ą p o d b u d o w a n e licznym i i ro z b u d o w a n y m i p rz y p isa m i. Z a k o ń c z e n ie o ra z in d e k sy k a n o n ó w i o só b z a m y k a ją d z ie ło .
G d y ch o d zi o tre ś ć ro z d z ia łó w , to p ierw szy z nich dotyczy p o d sta w o w e g o ro z u m ie n ia m a łż e ń stw a i w ę z ła m a łż e ń sk ie g o w e w sp ó ln e j te o lo g ic z n o -k o śc ie ln e j trad y cji Z a c h o d u (ss. 13-76). A n a liz u je się w n im a rg u m e n ty b ib lijn e S ta re g o i N o w e g o T e sta m e n tu z a n ie ro z e rw a ln o śc ią m a łż e ń stw a , a ta k ż e re c e p c ję n a u k i J e z u s a n a te n te m a t p rz e z ró ż n e re li g ijn e śro d o w isk a. In te re s u ją c e są w n io sk i A u to r a o d n o śn ie d o k lau zu l św. M a te u sz a , gdy stw ie rd za, że m im o w ielo ści ich in te rp re ta c ji w ydaje się słu sz n e ro z w ią z a n ie , iż A p o s to ł n ie m iat z a m ia ru o b ja w ia n ia w oli B o ż ej, ale m ia ł n a w zg lęd zie p r z e d e w szystkim p ra k ty k ę w sp ó ln o ty żydow skiej w k tó re j było to le ro w a n e p ra w o ro zw o d o w e. Je z u s ta k ą p ra k ty k ę p o tę p ił w d ia lo g u z fa ry z e u sz a m i, p ro k la m u ją c n ie ro z e rw a ln o ść ja k o n o w e p ra w o (s. 29). A u to r te ż d o w o d z i, że Je z u s d o p u sz c z a ł ro zw ó d z p o w o d u c u d z o łó stw a , ale n ie p o n o w n e m a łż e ń stw o , ja k o w o lę B o ż ą z p o w o d u z a tw a rd z ia ło śc i se rc a (s. 36). W dalszej części ro z d z ia łu S e lg e k o n fro n tu je n a u c z a n ie i k a n o n ic z n y p o r z ą d e k o n ie ro z e rw a ln o śc i m a łż e ń stw a w h isto ry czn ej p e rsp e k ty w ie o d p ie rw o tn e g o K o śc io ła d o czasu R e fo rm a c ji. A u to r d o strz e g a p o c z ą tk o w e w a h a n ie K o śc io ła rz y m sk o -k a to lic k ie g o co d o te g o p rzy m io tu , n ie je d n o lito ść o p in ii O jc ó w K o ścio ła, ró ż n ą p ra k ty k ę n a ó w cze sn y m W sch o d zie 1 Z a c h o d z ie o ra z p ó ź n ie jsz e b a rd z ie j d o k try n a ln e w ypow iedzi p ap ieży . In n o c e n ty I II wy ra ź n ie ju ż stw ie rd z a - z a u w a ż a A u to r - że w z b ro n io n e je s t ro zw iązy w an ie m ałżeń stw , k tó r e zo stały w a ż n ie z a w a rte . P o d o b n ie te ż D e k r e t d la O rm ia n z 1439 r. w ydany n a S o b o rz e F lo re n c k im p o u c z a o n ie ro z e rw a ln o śc i m a łż e ń stw a , gdyż w yraża o n o n ie ro z e rw a l ny zw iązek C h ry stu sa z K o ś c io łe m , d la te g o te ż w w y p ad k u cu d z o łó stw a n ie w o ln o z a w rz e ć in n eg o m a łż e ń stw a , c h o c ia ż d o z w o lo n a je s t se p a ra c ja . N a u k a w s p o m n ia n e g o so b o ru s ta ła się o d tą d p o d sta w ą te o lo g ic z n e g o ro z u m ie n ia , że w ażny i d o p e łn io n y zw iązek m ałżeń sk i realisty c z n ie o d z w ie rc ie d la zw iązek C h ry stu sa z K o ścio łem . To sp o w o d o w a ło ró w n ież p e w n ą sa k ra liz a c ję u m o w y m ałżeń sk iej, a n ie ro z e rw a ln o ść sta ła się o b o w ią z k iem m ałżeń sk im ja k o w s p ó ln o ty c a te g o życia.
R o z d z ia ł II (ss. 7 7 -192) p o d e jm u je k w estię r o z u m ie n ia m a łż e ń s tw a i w ę z ła w k o n c ep cji p ro te s ta n c k ie j. A u to r z a z n a c z a , że M . L u te r n ie p o d z ie la ! k a to lic k ie g o p o g lą d u o p rz y n a le ż n o śc i m a łż e ń stw a d o p o rz ą d k u o d k u p ie n ia i u sta n o w ie n ia go p rz e z C h ry s tu s a , a le był z d a n ia , że m a łż e ń stw o n ależy d o p o rz ą d k u stw o rz e n ia . Ta k o n c e p c ja była
d la L u tr a ta k p rz e k o n y w u ją c a , że w y pow iedzi z N o w e g o T e sta m e n tu o m a łż e ń stw ie by ty n ie is to tn e . P ro p a g o w a ł o n w ięc m a łż e ń stw o ja k o in sty tu c ję p o r z ą d k u n a tu ra ln e g o , o c h a r a k te r z e sp o łe c z n y m i sa k ra ln y m , a le p o z b a w io n e j c h a r a k te r u s a k ra m e n ta ln e g o , c h o c ia ż są d z ił, że m a łż e ń s tw o je s t o b ra z e m C h ry stu s a i K o śc io ła (ss. 87-90). C o d o n ie ro z e rw a ln o śc i m a łż e ń s tw a - ja k w y n ik a z re c e n z o w a n e g o stu d iu m - to u w a ż a ł iż zw ią z e k je s t n ie ro z e rw a ln y z e sw ej n a tu ry , a le z w y ra ż o n e j w P iśm ie św. w oli B ożej d o z w o lo n e je s t je g o ro z w ią z a n ie i L u te r te g o się trz y m a ł. W tej p r o te s ta n c k ie j k o n c e p c ji n ie r o z e rw a ln o ść je s t je d n a k n ie ty lk o ja k im ś id e a łe m , a le je s t o n a w e w n ę trz n ą rzeczy w isto śc ią zw iązk u d u c h a m iło ści i n a d z ie i c h rz e śc ija ń sk ie j d w ó ch o só b p o b ło g o sła w io n y c h p rz e z B o g a . M a łż e ń s tw o jaw i się ja k o w s p ó ln o ta c a łe g o życia, a le n ie w k a te g o ria c h p ra w n y c h , lecz eg z y ste n c ja ln y c h , b o w ie m je s t w y p e łn ie n ie m p la n u B o g a Stw órcy. M i m o to L u te r o p o w ie d z ia ł się z a św ieck im c h a r a k te r e m m a łż e ń stw a , p o d le g a ją c e g o p r a w u c y w iln em u , a to n ie w y n ik a ło z o d rz u c e n ia s a k ra m e n ta ln o ś c i, ja k w ie lu a u to ró w s ą d ziło , a le z f a k tu iż p rz e z g rz e c h p ie rw o ro d n y stra c iło b e z p o ś re d n ią z a le ż n o ś ć o d S tw ó rcy (ss. 8 4 -8 5 ,1 0 7 ). S k o ro g rz e c h u n ie m o ż liw ia p o z n a n ie p ra w a B o ż e g o , to w ła d z a p a ń s tw o w a b y ła k o m p e te n tn a d o je g o w y k ład n i i d o c z u w a n ia n a d re a liz a c ją D e k a lo g u w św ie cie. D o ju ry sd y k cji K o ś c io ła n a le ż a ł zaś cały z a k re s w e w n ę trz n y - su m ie n ia , m iał o n ró w n ie ż czu w a ć n a d z b a w ie n ie m m a łż o n k ó w , b o w ie m p rz e z w ia rę m o ż e o n o p rzy czy n iać d o ich u św ię c e n ia . W d alszej części A u to r p rz y b liż a u s ta le n ia i re z u lta ty ró ż nych dyskusji g re m ió w m ięd zy w y zn an io w y c h w N ie m c z e c h i Szw ecji, zw łaszcza co d o ro z u m ie n ia n ie ro z e rw a ln o śc i m a łż e ń stw a . Z nich w y n ik a, ż e z a s a d n ic z o in n e w sp ó ln o ty o p o w ia d a ją się z a n ie ro z e rw a ln o śc ią , c h o c ia ż ro z u m ie ją ją ja k o e g z y s te n c ja ln e z a d a n ie m a łż e ń s k ie w y n ik a ją c e z p o r z ą d k u B o ż e g o i Je g o w oli. R o z w ó d je s t p o rz u c e n ie m te g o p o r z ą d k u i o k re ś la ją g o w k a te g o ria c h o sta te c z n y c h ro z w ią z a ń . C z ło w ie k o so b iśc ie o d p o w ie d z ia ln y je s t w o b e c B o g a za ro z w ią z a n ie m a łż e ń stw a , a w ła d z a św ie ck a ty lk o p u b lic z n ie stw ie rd z a , ż e w ę z e ł z o s ta ł ro zw iązan y z g o d n ie z P ism e m św. P o n o w n e m a łż e ń stw o je s t z a k a z a n e , a le n ie a b s o lu tn ie . J e d n a k z a d a n ie m p a s te rz y i w s p ó ln o ty w y zn a niow ej w in n a być tr o s k a o z a w ró c e n ie m a łż o n k ó w z te j g rz e sz n e j d ro g i (ss. 146-148). Z p rz e d ło ż e n ia te ż w y n ik a, że p ro w a d z o n y d ia lo g d a ł p e w n e k o n k r e tn e u sta le n ia , k tó re zbliżyły w s p ó ln o ty w tych k w e stia c h .
W trz e c im ro z d z ia le (ss. 193-305) u w ag a A u to ra e k s p lo ru je k u p o k a z a n iu w sp ó łc ze sn e j ew olucji myśli co d o k a to lic k ie g o u ję c ia m a łż e ń s tw a i je g o trw ało ści. R o z p o czy n a o d p o k a z a n ia S o b o ru T ry d e n c k ie g o ja k o k ato lick iej o d p o w ie d z i n a te o lo g ię m a łż e ń stw a re fo rm a c ji, by p ó ź n ie j w nikliw ie p rz e d sta w ić k o n fro n ta c je m yśli k ato lick iej ze św ieckim u ję c ie m m a łż e ń stw a i w k ła d p a p ie ż y , a zw łaszcza P iu sa X I i P iu sa X II, w o b ro n ie n ie ro zerw aln o ści te j instytucji. D alszy m e ta p e m ro zw o ju je s t p o k a z a n ie n a u k i V aticanum II,
H u m a n a e vitae, F am iliaris consortio, K a te c h iz m u K o śc io ła K a to lic k ie g o , p o n a d to re c e p
cji m yśli p o so b o ro w e j w S y n o d a c h N iem ieck ich i treści listu B isk u p ó w z 1998 r. W reszcie p rzy b liża się n o rm y K P K z 1983 r. w a sp e k c ie m a łż e ń stw a ja k o w s p ó ln o ty ca łe g o życia.
P rz e p ro w a d z o n ą re fle k sję k o n k lu d u je A u to r p rz e k o n a n ie m , że w y m ie n io n e d o k u m e n ty w y raźn ie w iążą w ia rę n u p tu rie n tó w w J e z u s a Z b a w ic ie la ja k o isto tn y p u n k t o d n ie s ie n ia d la te o lo g ic z n e g o w y jaśn ien ia n ie ro z e rw a ln o śc i m a łż e ń stw a . Z k o lei w m iłości z n a jd u je o n a sw oje n a jg łę b sz e u z a s a d n ie n ie , a p o m o c w realizacji je s t w łasce B o ż ej. W ia ra w C h ry stu s a n u p tu rie n tó w je s t w ięc f u n d a m e n te m d la m a łż e ń stw a ja k o w s p ó ln o ty życia. M o ż n a p o sta w ić p y ta n ie , a co z n ie ro z e rw a ln o śc ią m a łż e ń stw a , gdy o so b a je s t o c h rz c z o n a a n ie w ie rz ą c a ? Czy w ów czas n ie m a o p a rc ia o te n fu n d a m e n t?
W re sz c ie o sta tn i ro z d z ia ł (ss. 3 0 6-371) p rz e d s ta w ia k o n c e p c je d o k try n a ln e g o p r o je k tu ro z ja śn ia ją c e g o (u jm u ją c e g o ) rzeczy w isto ść n ie ro z e rw a ln o śc i w ę z ła m o żliw eg o d o p rz y ję c ia [ta k są d z i A u to r] ze stro n y K o śc io ła k a to lic k ie g o i E w a n g e lic k o -L u te ra ń - sk ie g o . W s p ó ln o ty tych o s ta tn io w y m ie n io n y c h k o śc io łó w tr a k tu ją c z w iąze k ja k o w sp ó l n o tę c a łe g o życia, z g o d n ie z m y ślą ich te o lo g ó w , te ż w id z ą go ja k o rzeczy w isto ść w iary. S tą d k o n s e k w e n tn ie n ie w y sta rc z a ją c a je s t f o rm a czy sto cyw ilna, a le n ie d la m a łż e ń stw a ja k o ta k ie g o , lecz d la ta k u k o n sty tu o w a n e g o w p o r z ą d k u stw ó rczy m ( b io rę c ie b ie za m ę ż a /ż o n ę / z rę k i B o g a ). P rz e z b e n e d y k c ję z o s ta je z a ś p o tw ie rd z o n y fa k t, ż e są z łą c z e ni n a c a łe życie i z a c h o w u ją c n ie ro z e rw a ln o ść w ę z ła w y p e łn ia ją w o lę B o ż ą . Z k o lei ze w s p ó łc z e sn y c h d o c ie k a ń te o lo g ó w k a to lic k ic h w y n ik a, z d a n ie m S elg e, ż e p o g łę b ie n ie trw a ło śc i m a łż e ń s tw a ja k o stw ó rc z e g o d z ie ła B o ż e g o re a liz o w a n e g o w m iło ści n u p tu rie n tó w d o b rz e j ą u z a s a d n ia . A k tu a ln ie p o d k r e ś la się ró w n ie ż to , że n u p tu rie n c i s ą p o w o ła n i p rz e z B o g a d o re a liz a c ji s ta n u m a łż e ń s k ie g o i n ie ty lk o p rz e z z g o d ę k o n sty tu u ją zw iąze k a le d z ię k i w ie rz e o tw ie ra ją się n a d a r B o g a . M a łż e ń stw o je s t d a re m B o g a i z a ra z e m z a d a n ie m d la ślu b u jąc y ch . A le te ż d ia k o n czy k a p ła n n ie je s t ty lk o k w alifik o w a nym św ia d k ie m , lecz je s t r e p re z e n ta n te m C h ry stu s a i K o śc io ła , k tó ry o b d z ie la B ożym b ło g o sła w ie ń stw e m . T en n ie ro z e rw a ln y zw ią z e k C h ry stu s a i K o śc io ła , k tó ry u siłu ją p o d ją ć n u p tu rie n c i w sw oim m a łż e ń s tw ie , je s t z a d a n ie m , k tó re g o w y p e łn ie n ie o p ie r a się p rz e d e w szystkim n a ła sc e i z a u fa n iu B o g u . Z a te m m a łż e ń stw o jaw i się ja k o m iejsce s z c z e g ó ln e g o p o w o ła n ia , w k tó ry m re a liz o w a n e je s t w o la B o ż a i d o k o n u je się o b d a r o w a n ie ła sk a m i. W y m iar p ra w n y m a łż e ń s tw a w tej k o n fig u ra c ji je s t ty lk o śro d k ie m u k s z ta łto w a n ia z ie m sk ie j rzeczyw istości.
Z cało ści re fle k sji w y n ik a ją is to tn e u s ta le n ia m ian o w icie, że k o n c e p c ja m a łż e ń stw a ja k o w sp ó ln o ty c a łe g o życia je s t a k c e p to w a n a p rz e z K o śc ió ł k a to lic k i i p rz e z K o ścio ły E w a n g e lic k o -L u te ra ń sk ie . A k c e n tu je się p rz y tym je d n a k p r z e d e w szy stk im w y m iar te o lo g ic z n y zw iązk u , a n ie p ra w n y . K o n s e k w e n tn ie ta k ż e n ie ro z e rw a ln o ść m a łż e ń stw a n ależy d o rzeczyw istości w e w n ę trz n e j m a łż e ń s tw a i te ż ja k o k a te g o r ia te o lo g ic z n a . J e s t o n a , ja k w y n ik a z ro z w a ż a ń , w e w n ę trz n ą tre ś c ią p o rz ą d k u B o ż e g o m a łż e ń s tw a a n ie j a k ą ś n o w ą n o r m ą g ło sz o n ą p rz e z J e z u s a . P o rz ą d e k B o ż y d la w ierzący ch je s t im p e ra ty w e m m o ra ln y m . A le re a lia życia, k tó r e tr z e b a u w z g lę d n ia ć , czyli ro zw o d y i p o w tó rn e m a łż e ń s tw a , n ie n ależy - z d a n ie m A u to r a - k o n fro n to w a ć z n ie ro z e rw a ln o ś c ią m a łż e ń stw a w se n s ie d y sp e n so w a n ia o d te g o p ra w n e g o p rz y m io tu , a le b a rd z ie j a k c e n to w a ć
p ra k ty c z n e ko rzy ści, k tó r e w y n ik a ją z fa k tó w , gdy stw ie rd z i się n ie is tn ie n ie p ie rw sz e g o m a łż e ń s tw a w p o r z ą d k u e g z y ste n c ja ln y m . W tej o p ty c e m y śle n ia m ieści się ta k ż e p o s tu lat p o d a d re s e m p ra w a o s to s o w a n ia ta k ic h n a rz ę d z i e lasty czn o ści ja k : słu sz n o ść k a n o n iczn a, to le ra n c ja i d y sy m u lac ja .
K o n k lu d u ją c m o ż n a stw ie rd z ić , ż e o p ra c o w a n ie K . S e lg e je s t z a s a d n ic z o lo g iczn ą, s p ó jn ą , p o g łę b io n ą i in te re s u ją c ą p u b lik a c ją . C z y te ln ik m a m o żliw o ść p o z n a n ia p o d s ta w ow ych te z n a u k i e w a n g e lic k o -lu te ra ń sk ie j o m a łż e ń stw ie , n e w ra lg ic z n e p u n k ty i o w o c e d ia lo g u e k u m e n ic z n e g o . J e s t to p r ó b a , z a s łu g u ją c a n a u z n a n ie , p o k a z a n ia stycznych p u n k tó w d o k try n y k a to lic k ie j i p r o te s ta n c k ie j co d o k o n c e p c ji s a m e g o m a łż e ń stw a , j e g o isto tn e g o p rz y m io tu n ie ro z e rw a ln o ś c i o ra z s a k ra m e n ta ln o ś c i. S z tu c z n a w y d a je się je d n a k , n ie d o k o ń c a u z a s a d n io n a te z a , że z p e rsp e k ty w y te o lo g ic z n e j p ra w ie w szystko je s t d o u z g o d n ie n ia , n a to m ia s t p ra w o n ie p rz y sta je d o tej rzeczyw istości. P o n a d to n ie m o ż n a a rg u m e n to w a ć z a p rz y ję c ie m te z y w te n s p o s ó b , ż e w p ra w d z ie d o k try n a ln ie n ie d o k o ń c a je s t u z a s a d n io n a , a le je s t p ra k ty c z n ie jsz a d la w sp ó ln o ty k o śc ie ln e j. C z a sa m i te ż z d u m ie w a A u to r, ja k in s tr u m e n ta ln ie m o ż n a w ykorzystyw ać d o k u m e n ty k o śc ie ln e d la z g ó ry p o w z ię te j tezy.
les. H emyk Stawniak SDB
Wanda Stojanowska, W ładza rodzicielska pozam aiżeńskiego i rozwiedzionego ojca. Studium socjologiczno - prawne, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzego rzewskiej, Warszawa 2000, ss. 336.
S p o d p ió r a A u to rk i licznych i c e n io n y c h p r a c z p ra w a ro d z in n e g o (sz c z e g ó ln ie w z a k re s ie o c h ro n y d o b ra d z ie c k a ) w u ję c iu in te rd y sc y p lin a rn y m , p ra c o w n ik a I n s ty tu tu W y m ia ru S p ra w ied liw o ści o r a z p r o fe s o ra A k a d e m ii P e d a g o g ik i S p e c ja ln e j im. M a rii G r z e g o rzew sk ie j w W arsz aw ie i k ie ro w n ik a K a te d ry P ra w a R o d z in n e g o n a W y d ziale P ra w a U n iw e rs y te tu K a rd y n a ła S te f a n a W y szy ń sk ieg o w W arsz aw ie, w yszła k o le jn a p u b lik a c ja k sią ż k o w a - tym ra z e m p o św ię c o n a w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o i o jc a ro z w ie d z io n e g o . S ta n o w i o n a o w o c b a d a ń in te rd y sc y p lin a rn y c h , k tó r e u m o żliw iły ro z w ią z a n ie k ilk u zn a c z ą c y c h p r o b le m ó w d o tą d n ie p o d e jm o w a n y c h ( te m a ty k a s a m o t n e g o o jc o stw a n ie je s t zbyt p o p u la r n a - ta k w lite ra tu r z e p ra w n ic z e j, ja k i n a le ż ą c e j d o in n y ch dyscyplin n a u k i). G łó w n y m c e le m o p ra c o w a n ia n ie je s t o c h r o n a p ra w o jca, lecz o c h r o n a d o b r a d z ie c k a , m .in . je g o p ra w - ja k o p r io ry te tu - p o p rz e z re a liz a c ję p ra w o j ca, w y n ik ający ch z p rz y słu g u ją c e j m u w ład zy ro d z ic ie lsk ie j (n a rów ni z m a tk ą ).
P ra c a s k ła d a się z c z te re c h części: 1) R o z w a ż a n ia d o ty c z ą c e s a m o tn e g o o jc o stw a , in sty tu cji w ład zy ro d z ic ie lsk ie j p o z a m a łż e ń s k ie g o i ro z w ie d z io n e g o o jc a o ra z m e to d o lo gii b a d a ń ; 2) W ła d z a ro d z ic ie lsk a p o z a m a łż e ń s k ie g o o jc a n a p o d sta w ie w y ro k u u sła la
