Zdrowotne uwarunkowania aktywności zawodowej ludzi w starszym wieku

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S ____________________ FOLIA OECONOMI CA 74. 19BB________________ _

Z o f ie Czechowicz*

ZOROWOTNE UWARUNKOWANIA AKTYWNOŚCI ZAWOOOWEJ LUOZI W STARSZYM WIEKU

Obok u s t a le n ia w arunków s ta ty s ty c z n o - d e m o g ra fic z n y c h i so ­ c j a ln y c h , o k r e ś la ją c y c h chęć lu b n ie c h ę ć do kontynuow ania p r a ­ cy zawodowej, p rze d staw io n ych przez d r B. Nowakowską i d r W ł. 0- b ra n ie k a w n in ie js z y m z e s z y c ie , is t o t n e zn acze n ie p rzy p o d ję c iu d e c y z ji o kontynuowaniu p ra c y maję w arunki zdrowotne badanych. Z badart wykonanych w 1974 r . przez W. Pę d ich a w Opolu w yn ik a , że wśród lu d z i w podeszłym wieku z a le d w ie 25X s t a n o w ili lu d z ie zd ro ­ wi k l i n i c z n i e , 62X osób można b y ło o k r e ś l i ć ja k o "le k k o cno- r y c h " , okresowo k o r z y s ta ją c y c h z le c z e n ia a m b u la to ry jn e g o , 10% to p rz e w le k le c h o rz y , wymagający s t a ł e j a m b u la to r y jn e j, a okresowo s z p i t e l n e j o p ie k i l e k a r s k i e j , 3X s t a n o w ili lu d z ie o b ło ż n ie cho­ r z y , tr w a le p o z o s ta ją c y w łó ż k u . Wśród p acjen tó w Po ra d n i G e r ia ­ t r y c z n e j w L o d z i, o b ję ty c h badaniem kw estio nariuszow ym , z n a le ź li s i ę lu d z ie z d r u g ie j i t r z e c i e j grupy - według p o d z ia łu W. P ę d i­ cha - a w ię c b ad ania nad c h ę c ią kontynuow ania p ra c y zawodowej pro­ wadzono wśród osób n ie z u p e łn ie zdrowych.

Na ocenę stan u zdrow ia badanych s k ła d a ło s i ę b adanie podmio­ towe ( z b ie r a n ie wywiadu le k a r s k ie g o ) , przedmiotowe (b a d a n ie l e ­ k a r s k ie ) oraz bad ania la b o r a t o r y jn e . B ad an ie le k a r s k ie powtarzane b y ło co 4-8 ty g o d n i. W związku z tym, że u badanych w ystęp ują róż­ ne s c h o rz e n ia , k tó re trudno b yło b y w tym opracow aniu szeroko o- m awiać, p ostanow iono' na p o d staw ie ogólnego sta n u zdrow ia w yn ik a­ ją c e g o z przeprowadzonego b ad an ia u s t a l i ć , czy p a c je n t może

kon-* Dr n. m ed., P o ra d n ia G e r ia tr y c z n a w L o d z i.

Zofia Czechowicz

tynuować p racę zawodową w zmniejszonym wymiarze g o d zin , czy też jeg o s ta n zdrow ia n ie pozwala na kontynuow anie p r a c y . W o p ra co ­ waniu posłużono s ię Ju ż w c z e ś n ie j ustalonym podziałem na ró ż ­ ne grupy (w yodrębnione spośród b adanej p o p u l a c j i ) , a także ro z ­ szerzono ju ż i s t n i e j ą c e z e s ta w ie n ie ta b e la ry c z n e o ru b ry k i o c e ­ n ia ją c e s ta n zdrow ia badanych osób. W z e s ta w ie n ia c h t a b e la r y c z ­ nych "s ta n zdrow ia d o b ry" oznacza m ożliwość kontynuowania p racy w zmniejszonym wymiarze g o d z in , "s ta n zdrow ia z ł y " oznacza t a k i s ta n zd ro w ia, k tó r y u n ie m o ż liw ia wykonywanie p ra c y zarobkow ej.

Sta n zdrow ia osób p rzeb yw ających na em eryturze k s z t a ł t u j e s ię r ó ż n ie , w z a le ż n o ś c i od rozpatryw anego p r z e d z ia łu wiekowego. Sta n zdrow ia 70* mężczyzn i 74X k o b ie t w wieku 60-6Д l a t um ożliw ia im kontynuow anie p ra c y w zmniejszonym wymiarze g o d z in . W m ia­ rę p rzybyw ania l a t , s ta n zdrow ia u le g a p ogorszeniu w p r z e d z ia ­ le wieku 70-74 l a t ; 47* mężczyzn i t y lk o 33* k o b ie t mogłoby na­ d a l kontynuować p rac ę ( t a b . 1 ).

T a b e l a 1 Osoby p rzeb yw ające na em eryturze (A )

• według w ieku, p ł c i i stan u zdrow ia ô

Wiek >(w la t a c h )

L ic z b a badanych mężczyzn L ic z b a badanych k o b ie t

razem o s t a n ie zdrow ia razem o s t a n ie zdrowia

dobrym złym dobrym złym

50-54 _{1 1 1 1} 55-59 4 1 3 27 22 5 60-64 _{10 7 3 31 23 8} 65-69 27 14 13 56 35 21 70-74 36 17 19 55 18 37 75-79 13 4 9 31 8 23 80-84 6 2 4 14 5 9 85 i w ię c e j • 2 - 2 3 - 3 Razem 99 46 53 218 .j 112 106 i r ó d ł o: Bad an ia w łasne z 1980 r .

W p iś m ie n n ic tw ie g e ria try c z n y m c z ę s to podnoszony j e s t f a k t gorszego stan u zdrow ie k o b ie t w starszym w ie k u . Być może, że j e ­ dnoczesne wykonywanie p ra c y zawodowej w wieku produkc yjnym i obo­ w ią z k i związane z prowadzeniem domu s z y b c ie j n is z c z ą s i ł y b i o l o ­ g ic z n e k o b ie t.

1 .1 . Osoby, k tó r e c h ę tn ie p r z e s z ły na em eryturę

Sp ośróo c z te re c h u s ta lo n y c h w a n k ie c ie powodów chętnego przej­ ś c ia na e m e rytu rę , ważne d la k o n f r o n t a c ji z oceną le k a rs k ą będą dwa: " z ł y s ta n z d ro w ia" i “ chęć odpoczynku". M ężczyźni - za­ równo p raco w n icy f i z y c z n i , ja k i umysłowi - o c e n i a l i zgodnie z o- ceną le k a rs k ą swoje m o ż liw o ści zdrow otne, i tak p rzy podawaniu motywu " z ł y s ta n z d ro w ia ” p rz e w a ż a li b a d a n i, k tó rz y w w ię k s z o ś c i n ie m ogliby kontynuować p r a c y , a przy podawaniu motywu "ch ę ć od­ poczynku" p rz e w a ż a li b a d a n i, k tó r z y m ogliby kontynuować p rac ę w zmniejszonym wymiarze g odzin.

In a c z e j p rz e d sta w ia s ię sprawa z k o b ie ta m i - pracow nicam i f i ­ zycznym i. Otóż Jednakowo złym stanem zdrow ia le g ity m u ją s ię te badane, k tó r e p o d ały motyw " z ł y s ta n z d ro w ia ", Ja k i "ch ę ć od­ poczynku" ja k o powód chętnego p r z e jś c ia na e m e ry tu rę . Tak w ięc badane, z a lic z o n e do grupy pracowników fiz y c z n y c h , jed n o z n a cz n ie t r a k to w a ły te p o ję c ia . Praco w n ice umysłowe w obu tych samych g r a ­ pach le g itym o w a ły s i ę stanem zdrow ia u m o żliw iającym im kontynu o­ w anie p ra c y odpowiedni o: w 37X i 77X. Można w ię c s ą d z ić , że ko­ b ie t y z a lic z a n e do grupy p racow n ic umysłowych są zdrow sze, n iż by to w y n ik a ło z ic h w ła s n e j oceny ( t a b .

2

) .

1 .2 . Osoby, k tó re n ie c h c ia ły p r z e jś ć na em eryturę

Osoby d e k la r u ją c e n ie c h ę ć do p r z e jś c ia na e m e ry tu rę , mimo o s ią g n ię c ia w ieku e m e ryta ln eg o , n ie c h a r a k t e r y z u ją s i ę dobrym stanem z d ro w ia , gdyż 58* mężczyzn i 44* k o b ie t z t e j grupy n ie powinno n ad a l pracow ać ze względu na o g r a n ic z e n ia zdrowotne ( t a b . 3 ) .

Jednakowo ź le o c e n i l i swój s ta n zdrow ia p rac o w n icy f iz y c z n i i u m ysłow i, m otywując n ie c h ę ć do p r z e jś c ia na em erytu rę hasłem

T a b e l a Osoby c h ę tn ie , przechodzące na em erytu rę

według p rz y c z y n , c h a r a k te ru p ra c y zawodowej i stan u zdrow ia

P r z y c iy n a chętnfego p r z e jś c ia

na em eryturę

L ic z b a badan;ifch męzczyzn

_

_{L ic z b a badanych k o b ie t} pracoum i f iz y c z n i _{pracown i umysłowi}

p raco w n icy f iz y c z n i _{p raco w n icy umysłowi} razem o s ta zdrów n ie ia razem o s t a n ie zdrow ia razem o s t a n ie zdrow ia razem

6

_{s t a n ie} fcdrowia

dobrym złym dobrym złym _{dobrym złym dobrym złym}

Brak s i ł •

1

do p racy 4

2

2

_{5 3}

₂

₇ 3 4

11

_{7 4} Z ły stä n zdrow ia 14

2

12

11

2

_{9 26}

₆

₂₀

32

12

20

Chęć odpo­ czynku

12

_{7 5 24 19} 5 - IB 4 14 44 Í4

10

K o n ie c z ­ ność . . pomócy w domu

₆

2

_{4 17}

₁₁

₆

Razem i .

.

30

11

_{19 40 24 16 57} 15 42 104 i64 40 Z o fia C z e ch o w ic z

Osoby n ie c h ę t n ie przechodzące na e m erytu rę

według p rz y c z y n , c h a r a k te ru p ra c y zawodowej i stan u zdrowia

1— —

L ic z b a badanych mężczyzn L ic z b a badanych k o b ie t Przyczyn a n ie ch ę tn e g o p r z e jś c ia na em erytu rę p rac o w n icy

f i z y c z n i p raco w n icyumysłowi pracow nif iz y c z n i p r a c o w n ic y . umysłowi

razem

o s t a n ie

zdrow ia _razem o s t e n ie zdrow ia _razem o s t a n ie zdrow ia _razem zdrow iao s t a n ie

dobrym złym dobrym złym dobrym złym dobrym z ły ®

Warunki • m a t e r i a l ­ ne

2

- 2 1 - ł

2

2

- 6 3 3-Chęć ak tyw ­ - * nego ż y ­ ' V c ia 9 4 5 17 . 8 9 8 4 • 4 ♦ 3 24 19 Razem 11 _{4 7 18} 8

10

10 _{6 4 49 27 22} Zd ro w o tn e u w ar u n k o w an ia a k ty w n o śc i za w od ow ej lu d z i s ta rs z y c h

chęć aktywnego ż y c ia " . Oadanym tym b ra k u je k rytycz n e g o p o d e j­ ś c ia do w łasnych m ożliw ości zdrow otnych. J e s t to o t y l e możliwe, że wśród chorób, k tó re między innym i u n ie m o ż liw ia ją kontynuowanie p r a c y , z n a jd u je s ię ..miażdżyca a ta k u ją c a różne ob szary n a c z y n io ­ we, w tym także n acz yn ia mózgowe, co d a je znaczne o b n iż e n ie k r y ­ tycyzmu , g łó w n ie odnoszące a i ę do własnych. m ożH w o d ci. . J e s t to jed n ak grupa osób d e k la r u ją c e chęć kontynuowania p r a c y , n ie rea- l i z u j ą c a tego zam iaru i n adal p o z o s ta ją c e na e m erytu rz e.

2. Osoby w wieku em erytalnym p ra c u ją c e ( B )

Grupa osób, k tó re o s ią g n ę ły wiek e m e ry ta ln y , a le nadal p r a ­ c u ją j e s t bardzo n ie li c z n a (32 o s o b y ). Spośród 15 mężczyzn nad al p ra c u ją c y c h ,

11

_{m ia ło s ta n zdrow ia u m o ż liw ia ją c y im kontynuowa­} n ia p ra c y w zmniejszonym wymiarze g od zin . Wśród 17 ankietow anych k o b ie t 13 mogło n ad al pracow ać, ja k w y n ik a ło to z b ad ania l e k a r ­ s k ie g o (t a b . 4 ) .

T a b e l a

4

Osoby w wieku em erytalnym nadal p ra c u ją c e (

8

₎

według p ł c i , wieku i stan u zdrowia

L ic z b a badanych mężczyzn L ic z b a badanych k o b ie t Wiek

(w la t a c h ) razem o s ta n ie zdrow ia razem o s t a n ie zdrowia

dobrym złym _{dobrym złym}

.55-59 •

_

₂

₂

60-64

1

-

1

2

1

1

65-69 4 4 -

6

₅

1

70-74 7 5

2

4 4 75-79 3

2

1

3

1

2

Razem 15

11

4 17 13 4 Ź r ó d ł o : Ja k w ta b . 1.

Ł ą c z n ie na

8

_{osób (4 mężczyzn i 4 k o b ie t y ) , których s ta n zd ro­} w ia u n ie m o ż liw ia ł kontynuow anie p r a c y , 5 z n a la z ło s ię w p rze d zia

-le wieku 70-79 l a t . W ro z p a try w a n e j g ru p ie badanych c h ę tn ie przechodzących na em eryturę ( t a b . 1 ) , k tó r a l i c z y 319 osób, moż­ na b y ło obserwować, Ze s ta n zdrow ia pogarsza s i ę z w iekiem , zw ła­ szcza począwszy od 70 roku ż y c ia . N a le ż a ło b y w ię c z a stan o w ić się , czy lu a ^ ie powyżej 70 roku ż y c ia pow inni być je s z c z e z a t r u d n ia n i, n ie z a le ż n ie od m o ty w a c ji.

3. ОзоЬу u progu em erytu ry (C )

O s ta tn ią grupą badanych j e s t grupa osób u progu e m e ry tu ry . Z osób d e k la r u ją c y c h na p rz y s z ło ś ć chęć p r z e jś c ia na em eryturę t y lk o 2 ju ż w c h w i l i o b ecn ej le g ity m u ją s ię złym stanem z d ro w ia, k tó r y jednak u m o ż liw iłb y im kontynuow anie p rac y zawodowej w zmniejszonym wymiarze g odzin. P o z o s ta łe 22 osoby, mimo d e k la r o ­ wanej c h ę c i p r z e jś c ia na em eryturę z c h w ilą u z ysk a n ia u praw nień, mogłyby ze względu na s‘tan zdrow ia p rac ę kontynuow ać. N ie s t e t y s ta n zdrow ia n ie j e s t jedynym motywem k ie ru ją c y m ludźmi w tak wa­ żnych d la n ic h spraw ach, ja k p rac a zawodowa. Spośród 7 osób de­ k la r u ją c y c h n ie c h ę ć do p r z e jś c ia na e m e ry tu rę , 5 może n ad al p r a ­ cować, a 1 osoba ju ż w c h w i l i b adania le g ity m u je s i ę złym stanem zdrow ia i powinna z a p rz e s ta ć p rac y mimo braku upraw nień emery­ ta ln y c h ( t a b . 5 ).

1. Stan zdrow ia badanych osób pogarsza s i ę z w iekiem , a po­ w yżej 70 roku ż y c ia 53X m ężczyzn.! 67* k o b ie t c h a r a k te ry z u je s ię stanem zdrow ia u n ie m o ż liw ia ją cym im kontynuow anie p ra c y zawodo­ w e j.

2. W związku z pogarszaniem s i ę stan u zdrow ia osób po 70 r o ­ ku ż y c ia , n a le ż y p r z y ją ć , że z a tru d n ie n ie powyżej tego wieku z le k a r s k ie g o punktu w id z en ia J e s t n ie c e lo w e .

3. S ta n zdrow ia pracowników fiz y c z n y c h , zw łaszcza k o b ie t, j e s t gorszy n iż s ta n zdrow ia pracowników umysłowych.

». W nioski

T a b e l a

5

j ®

Osoby u progu e m e rytu ry (C )

według p ł c i , wieku i stosunku do p r z e jś c ia na e m erytu rę i stanu zdrowia L ic z b a badanych mężczyzn _{L ic z b a badanych k o b ie t}

p rz e jd ą na em eryturę _{p rz e jd ą na em eryturę} --- 1 Wiek (w l a ­ с:h ę tn ie n ie c h ę t n ie c h ę tn ie n ie c h ę tn ie t a c h ) 0-gółem га- zdro*o sta n ie lia r a ­ zem-o s t a n ie zdrow ia o-gółem Г

8

- zdrow iao s t a n ie r a ­ o s t a n ie zdrowi a do­

brym złym do­brym złym

zero do­ brym złym zem do­ brym Lz ły n 50-54 - - - _ ₃ 3 3 --- j 55-59 3 3 3 - - - - 17 13

12

1

_{4 4} 60-64 5 3 3 -

2

1

1

₃

2

1

1

1

1

-Razem

8

₆

6

_-

2

1

1

_{23 IB 16}

₂

_{5 5} -2 r ó d ł o: Ja k w ta b . 1. Z 0 T* 0t *> 9 Z :t e п о /

Z o f ia Czechowicz

HEALTH DETERMINANTS OF PROFESSIONAL ACTIVITY OF E L D E R L Y _PEOPLE

The a r t i c l e c on ta in s the r e s u l t s of m ed ical e x am ination c a r ­ r ie d out in the environm ent o f e l d e r l y p e o p le . I t s aim was to d eterm ine t h e i r f i t n e s s f o r f u r t h e r work. Both p e rs o n a l o p in io n s o f th e se p eop le and t h e i r o b je c t iv e p s y c h o - p h y s ic a l c a p a b i l i t i e s were taken i n t o a c c o u n t. I t appeared th a t a t the age of 70 and more y e a rs the s t a t e o f h e a lt h of over f i f t y per ce n t of the examined persons excluded any p o s s i b i l i t y o f u n d e rta k in g any pro­

f e s s io n a l work by them. T h is o b s e rv a tio n p e r t a in s , to

8

b ig g e r d eg ree, to women than to men, and to manual than to c l e r i c a l w o rk e rs.