A C T A U N IV E R SIT A T IS LO D ZIEN SIS
FOLIA SO ZO LOG ICA 3 161— 172 1986
(A cta U niv. Lodz., Folia sozol.)
R y szard M ARKOW SKI
W A R U N K I Z A C H O W A N IA Z A S O B Ó W G E N O W Y C H W Y B R A N Y C H G A T U N K Ó W R O ŚLIN G Ó R SK IC H W R EG IO N IE G D A Ń SK IM R EQ U IR EM EN TS FO R A GENE P O O L C O N S E R V A T IO N O F SO M E M O U N T A IN SPECIES IN THE G D A N SK -R EG IO N
ABSTRACT: T he a u th o r has c a rrie d out a p re lim in a ry a n a ly sis an d an estim atio n of odds an d re q u ire m e n ts for th e m a in te n a n c e of m o u n tain p lants in th e G dansk-R egion, i.e. in an a re a of th e ir g re a te s t d e n sity in th e W est P o m eran ia (N o rth ern Poland). S pecies co n ten ts, com m onness of th e p lan ts an d a ro le re s e rv e s in p re s e rv in g oi th e ir lo c a litie s w ere co n sid ered . The a u th o r h as also c o n sid e re d th e ir c o n trib u tio n to p lan t com m unities, th e ir re a c tio n to a n th ro p o p re ss u re , th e ir cap a c itie s for m ig ratio n , an d fin ally th e d e n sity of th e ir p o p u latio n s (sum m ary see p ag e 172).
T r e ś ć
1. W stęp
2. T ym czasow a lista ro ślin g ó rsk ich i sto p ie ń ich ro zp o w szech n ien ia w reg io n ie gdańskim
3. Rola re z e rw a tó w w zach o w an iu lo k a ln y c h p o p u la c ji ro ś lin gó rsk ich 4. S zanse zach o w an ia w y b ra n y c h g a tu n k ó w
5. Podsum ow anie 6. Piśm iennictw o 7. Sum m ary
1. WSTĘP
J e d n ą ze z n a m ie n n y c h c e c h P o m o rza je s t b a rd z o d u ży , ja k n a o b sza r n iżo w y , u d z ia ł ro ślin g ó rsk ic h , z k tó ry c h liczn e w y s tę p u ją n a s ta n o w is k a c h re lik to w y c h . W e d łu g C z u b i ń s k i e g o (1950) ro s n ą tu 34 g a tu n k i, k tó ry c h g łó w n e c e n tr a w y s tę p o w a n ia z n a jd u ją się w g ó ra c h E u ro p y Ś ro d k o w e j. S k u p ie n ie to je s t ty m b a rd z ie j u d e rz a ją c e , że na p rz y le g ły c h od p o łu d n ia te r e n a c h ś ro d k o w e j P o lsk i u d z ia ł i ro la ro ślin g ó rs k ic h są zn ik om e. W o b rę b ie P o m o rza n a jw ię k s z e z a g ę s z c z e n ie g a tu n k ó w o g ó rsk im ty p ie z a się g o w y m i ich s ta n o w is k o b s e rw u je się n a P o je z ie rz u K a sz u b sk im (ryc. 1), g d zie w e d łu g C z u b i ń s k i e g o (1950)
Ryc. 1. Z agęszczenie g a tu n k ó w ro ślin g ó rsk ich na Pom orzu (wg C z u b i ń s k i e g o 1950)
1 — p o n a d 20 g a tu n k ó w , 2 — 15—20 g a tu n k ó w , 3 — 10— 14 g a tu n k ó w , 4 — 5— 9 g a tu n k ó w , 5 — 0— 4 g a tu n k ó w
The sp atial d e n sity of th e m o u n ta in p lan t sp ecies in P om erania (acc. to C z u b i l i -s k i 1950)
1 — o v e r 20 s p e c ie s , 2 — 15— 20 s p e c ie s , 3 — 10— 14 s p e c ie s , 4 — 5—9 s p e c ie s , 5 — 0—4 s p e c ie s
z n a jd u je się od d w u d z ie s tu do trz y d z ie s tu p rz e d s ta w ic ie li te j g ru p y . P od w z g lę d em fito g e o g ra fic z n y m sk u p ie n ie to b y ło r o z p a try w a n e w k il k u o p ra c o w a n ia c h , n a jw s z e c h s tro n n ie j je d n a k w p ra c y S z a f e r a (1930) i w c y to w a n y m ju ż d z ie le C z u b i ń s k i e g o (1950). Z d an ie m w y m
ię-n io ię-n y c h a u to ró w je s t to g ru p a ię-n ie je d ię-n o lita p o d w z g lą d em c z a su p rz y b y cia, sz la k ó w m ig ra c ji i w s p ó łc z e s n y c h a r e a łó w w y s tę p o w a n ia . W w ięk - szo ści są to g a tu n k i n ie c z ą s te w o b s z a ra c h n iżo w y c h , a n ie k tó re , ja k np. B u p l e u r u m l o n g ifo liu m i P l e u r o s p e r m u m a u stria c u m , ta k ż e w w ie lu p a sm a c h g ó rs k ic h K a rp a t i S u d e tó w ( K o c z w a r a 1960). R zad k o ść sze- re g u ty c h ro ślin sta w ia je w g ru p ie z a g ro ż o n y c h s k ła d n ik ó w flo ry w u j ę ciu re g io n a ln y m , a n ie k tó ry c h ta k ż e w s k a li o b s z a ru P o lski.
C elem o p ra c o w a n ia je s t w s tę p n a o c e n a a k tu a ln e g o sta n u , sza n s i w a ru n k ó w z a c h o w a n ia s k ła d n ik ó w g ó rs k ic h w o b s z a rz e n a jw ię k s z e g o ich n a g ro m a d z e n ia n a P o m orzu, tj. w re g io n ie g d ań sk im . Za re g io n te n p rz y ją to te re n w oj. g d a ń s k ie g o w je g o a k tu a ln y c h g ra n ic a c h . R o zp a trz e n ie ty c h z a g a d n ie ń w y d a je sią c e lo w e ze w z g lą d u na w a lo r y fito- g e o g ra fic z n e o m a w ia n e j g ru p y ro ślin , rz a d k o ść w ie lu s k ła d n ik ó w p oza o b sz a re m g ó r, a ta k ż e b ra k od b lisk o 40 la t in fo rm a c ji o s ta n ie i s z a n sa c h ich za c h o w a n ia . J e s t to ty m b a rd z ie j u z a s a d n io n e , że d o ty c h c z a s n ie ro z p a try w a n o lo k a ln y c h p o p u la c ji ty c h ro ś lin p o d w z g lą d e m ich z a g ro ż e n ia w w a ru n k a c h n a s ila ją c e j sią a n tro p o p re s ji.
W n in ie js z y m o p ra c o w a n iu , s ta n o w ią c y m w s tą p n y e ta p b a d a ń , ro z p a trz o n o sk ład g a tu n k o w y o m a w ia n e j g ru p y ro ś lin w re g io n ie g d a ń skim , sto p ie ń ich ro z p o w sz e c h n ie n ia , ro lą r e z e r w a tó w w z a c h o w a n iu sta n o w isk , a ta k ż e u d z ia ł w y b ra n y c h ro ślin w z b io ro w isk a c h ro ś lin n y c h , r e a k c ją n a ró ż n e fo rm y a n tro p o p r e s ji i zd o ln o ści m ig ra c y jn e w sk ali re g io n a ln e j.
M a te r ia ł do o c e n y sk ali fito c e n o ty c z n e j g a tu n k ó w z a c z e rp n ią to z li te r a tu r y fito so c jo lo g ic z n e j i flo ry s ty c z n e i z o b s z a ru P o m o rza Z a c h o d n ie g o i z n a c z n e j cząści P o m o rza W s c h o d n ie g o (od W is ły p o p ó łn o c n o - -w sc b o d n ią a r a n ic ą z a sią n u b u k a ); dla re g io n u g d a ń s k ie g o w y k o rz y s ta n o p o n a d to w ła s n e w ie lo le tn ie o b s e r w a c je i b a d a n ia n a d tą g ru p ą ro ślin , a ta k ż e n ie p u b lik o w a n e n o to w a n ia flo ry s ty c z n e n a s tę p u ją c y c h osób: M. B u liń sk ieg o , W . C h o jn a c k ie g o , W . F a łty n o w ic z a , J. H e rb ic h a , M . H e rb ic h o w e j, H. P io tro w s k ie j, J. Szm ei i K. S zm ejo w ej. Z a u d o s tę p n ie n ie d a n y c h sk ła d a m w y m ie n io n y m oso b o m s e rd e c z n e p o d z ię k o w a n ie .
2. TYM CZA SOW A LISTA ROŚLIN GÓRSKICH
I STOPIEŃ ICH ROZPO W SZECH N IEN IA W REG IO NIE GDAŃSKIM
W y k a z g a tu n k ó w ro ślin g ó rs k ic h d la o b sz a ru P o m o rza p rz e d s ta w io n y już d o sy ć d a w n o (C z u b i ń s k i 1950), p o z o s ta je w z d e c y d o w a n e j w ię k szości p rz y p a d k ó w a k tu a ln y do d zisiaj. N ie m n ie j w św ie tle n o w y c h d a n y c h c h o ro lo g ic z n y c h i ta k s o n o m ic z n y c h w y m a g a o n cz ę śc io w e j k o re k ty . D la w y c z e rp u ją c e g o ro z p a trz e n ia te g o p ro b le m u k o n ie c z n e są
p o n a d to d o d a tk o w e b a d a n ia n a d n ie k tó ry m i g a tu n k a m i. D la te g o też p rz e d s ta w io n a p o n iż e j lista je s t z e s ta w ie n ie m ty m c z a so w y m . W y m ie n io n e w n ie j g a tu n k i p o d z ie lo n o na trz y g ru p y w e d łu g liczb y sta n o w is k p o d a w a n y c h w lite r a tu r z e i u z u p e łn io n y c h w ła s n y m i d an y m i.
P ie rw sz a g ru p a o b e jm u je g a tu n k i b a rd z o rz a d k ie , p o d a w a n e z re g io n u z 1 do 3 sta n o w isk . T y lk o n ie lic z n e z n ic h b y ły tu p o tw ie rd z o n e w o s ta tn ic h 30 la ta c h (o z n acz o n e g w iaz d k ą). Są to: A l l i u m u r sin u m ,
A s p l e n i u m se p te n tr io n a le , C a la m a g ro s tis p s e u d o p h r a g m ite s , C oeloglos- s u m v ir id e , ‘E q u is e tu m v a r ie g a tu m , ’G y m n a d e n i a co n o p e a , Lunaria redi v i v a , Luzula silvá tic o , P e ta s ite s albus, P h e g o p te ris robertiana, *P o ly s ti- c h u m lobatum .
D ru g ą g ru p ą s ta n o w ią g a tu n k i rz a d k ie , w s z y stk ie p o tw ie rd z o n e , p o d a w a n e z 4— 15 sta n o w is k . Są to: A c e r p se u d o p la ta n u s , D u pleurum lon-
g ilo liu m , E q u is e tu m m a x im u m , M a tte u c ia s tr u th io p le ris , P l e u r o s p e r m u m a u stria c u m , P o l y g o n a t u m v e r tic illa tu m .
T rz e c ia g ru p a to g a tu n k i ro z p ro sz o n e , p o d a w a n e z w ią c e j niż 15 sta n o w isk . Są to: A c o n i t u m v a r ie g a tu m , A l n u s incana, B l e c h n u m spicant,
C h a e r o p h y l l u m h ir s u tu m , D r y o p te r is oreo p teris, L y c o p o d i u m selago, Ly- sim a ch ia n e m o r u m , S a m b u c u s racem osa, V e r o n i c a m ontana.
Z te j g ru p y je d y n ie D. o r e o p te r is n ie b y ła n o to w a n a w o s ta tn ic h 30 la ta c h .
Z p rz e d s ta w io n e g o w y k a z u w y n ik a , że g ru p a ro ś lin g ó rs k ic h (bez fo rm za w le c z o n y c h ) liczy 26 g a tu n k ó w . W w iąk szo ści są to sk ła d n ik i r e g lo w e, k ilk a o g ó ln o g ó rs k ic h i p o d g ó rsk ic h , a z a le d w ie 1 su b a lp e jsk i, tj.
B. lo n g ilo liu m . Być m oże do ro ś lin g ó rs k ic h , a w szc zeg ó ln o ści d o g ru p y
p o d g ó rsk ic h , n a le ż a ło b y z a lic z y ć k ilk u in n y c h g a tu n k ó w w y s tę p u ją c y c h w re g io n ie , ja k np. C a rd a m in e íle x u o s a , G ly c e ria n e m o ra lis i M yoso fis
silvatica. N a o m a w ia n y m o b sz a rz e b ra k z a le d w ie 8 g a tu n k ó w , k tó r e b y ły
n o to w a n e z in n y c h te re n ó w P o m o rza Z a c h o d n ie g o (por. C z u b i ń s k i 1950).
W o b rą b ie o m a w ia n e g o re g io n u w ią k sz o ść ro ślin g ó rs k ic h w y s tą p u je n a jc z ę ś c ie j w p o sta c i k ilk u - lu b k ilk u n a s to g a tu n k o w y c h sk u p ie ń . N a j b o g a tsz e są o n e w d o lin a c h rz e c z n y c h , p rz y n a jm n ie j c z ąścio w o p o ro śn ią - ty c h lasam i, o ra z w w ilg o tn y c h d o lin a c h e r o z y jn y c h i o b n iż e n ia c h p o k r y ty c h c ie n isty m i la sa m i b u k o w y m i i m ieszan y m i. S ta n ta k i je s t w y n ik ie m w ie lu u w a ru n k o w a ń z a ró w n o h isto ry c z n y c h , jak i w sp ó łc z e s n y c h (por. C z u b i ń s k i 1950, P i o t r o w s k a 1982). O b e c n ie is to tn ą ro lą o d g ry w a ją n ie w ą tp liw ie sw o is te d la ty c h m ie jsc w a ru n k i m ik ro k lim a - ty c z n e i g leb o w e , a ta k ż e o b e c n o ść w z g lą d n ie m ało z n ie k s z ta łc o n y c h fito c e n o z le ś n y c h w p ły w a ją c y c h n a sp e c y fic z n y fito k lim at.
D la p rz e w a ż a ją c e j cz ąści ro ś lin g ó rs k ic h n a jw ią k s z e z a g ro ż e n ie m o g ą sta n o w ić : o d le sia n ie , z a k ła d a n ie z rą b ó w i m o n o k u ltu r d rz e w s z p ilk o
w y ch , siln e z a k rz e w ia n ie się n a w e t m a ło p o w ie rz c h n io w y c h p o rę b o ra z za b ie g i m e lio ra c y jn e i in n e c z y n n o śc i z w ią z a n e z in te n s y w n y m i fo rm a
mi g o s p o d a ro w a n ia .
3. ROLA REZERW ATÓW W ZA C H O W A N IU LOKALNYCH PO PULACJI ROŚLIN GÓRSKICH
N a o g ó ln ą liczb ę 32 re z e rw a tó w w oj. g d a ń s k ie g o w 18 b y ły n o to w a n e s ta n o w is k a ro ś lin g ó rsk ic h . W w ię k sz o śc i ty c h o b ie k tó w s tw ie r d z a n o 1 lu b 2 g a tu n k i, a je d y n ie w 4 w ię c e j. Do ty c h o s ta tn ic h n a le ż ą : „ P rz e ło m K e k n ic y ” — 10 g a tu n k ó w , „ J a r rz e k i R a d u n i" — 9 g a tu n k ó w Iw tym 1 n ie p o tw ie rd z o n y w o s ta tn ic h k ilk u d z ie s ię c iu la ta c h j, „ O strz y - cki Las" — 5 g a tu n k ó w i „ S ta n is z e w s k ie Z d ro je " — 3 g a tu n k i. W n ie k tó r y c h o b ie k ta c h c h ro n io n y c h n ie u d a ło s ię o d n a le ź ć s ta n o w is k p o d a w a n y c h d a w n ie j, np. A . v a r ie g a tu m , G. c o n o p e a i P. a u s tr ia c u m w r e z e rw a c ie „ W io sło D uże" ( H e r b i c h 1974) o ra z E. v a r i e g a t u m i L. sela g o w re z e r w a c ie „ T w a rd y D ół" ( W s p ó l c z e s n y s ta n Hory... 1979). P ra w d o p o d o b n ie ro ś lin y te w y g in ę ły w w y m ie n io n y c h re z e rw a ta c h .
N a jw ię c e j s ta n o w is k c h ro n io n y c h w r e z e r w a ta c h m a ją a k tu a ln ie t a k ie g a tu n k i, ja k : L. s e la g o (7), A . v a r i e g a t u m (5), A . p seucioplatanus (6), p rz y czy m w 5 re z e r w a ta c h d rz e w o to je s t s k ła d n ik ie m w a rs tw y d rzew , o ra z A . inca n a (4), z k tó r y c h ty lk o w 2 są p e łn o s k ła d o w e p o p u la c je . D ość lic z n ą g ru p ę s ta n o w ią g a tu n k i w y s tę p u ją c e o b e c n ie w 1 lu b 2 r e z e rw a ta c h . C zęść p o z o sta ły c h , a m ia n o w ic ie : A . se p te n tr io n a le , C. vi-
ride, C. p se u d o p lir a g m ite s , D. o r eo p teris , G. co n o p e a , E. v a r ie g a tu m , L. r e d iv iv a , L. silva tic a , P. a lb u s i Ph. robertia n a a lb o n ig d y n ie b y ły
z a b e z p ie c z o n e o c h ro n ą re z e rw a to w ą , a lb o też je ś li b y ły n ią o b ję te , to ich w y s tę p o w a n ia n ie p o tw ie rd z o n o w ty c h o b ie k ta c h w o s ta tn ic h k ilk u d z ie się c iu la ta c h i p ra w d o p o d o b n ie ju ż w y g in ę ły . W s z y s tk ie o s ta tn io w y m ie n io n e ro ś lin y s ą n a jrz a d s z y m i s k ła d n ik a m i g ru p y ro ślin g ó rs k ic h na P om orzu.
Z p rz e p ro w a d z o n e j a n a liz y w y n ik a , że a k tu a ln a sieć re z e rw a tó w z a tw ie rd z o n y c h re g io n u g d a ń s k ie g o ty lk o c z ę śc io w o z a b e z p ie c z a z a c h o w a n ie s ta n o w is k ro ś lin g ó rsk ic h , i to g łó w n ie w o d n ie s ie n iu d o g a tu n k ó w n ie c o c z ę śc ie j s p o ty k a n y c h n a P o m orzu. N ie sp e łn ia n a to m ia s t te j ro li w s to s u n k u d o w ie lu rz a d k ic h s k ła d n ik ó w o m a w ia n e j g ru p y .
4. SZANSE ZA C H O W A N IA WYBRANYCH G ATU N K Ó W
O c e n a sz a n s z a c h o w a n ia lo k a ln y c h p o p u la c ji p o sz c z e g ó ln y c h g a tu n k ó w w y m a g a ro z p a trz e n ia w ie lu ró ż n y c h z a g a d n ie ń , a p rz e d e w sz y stk im
ic h b io lo g ii i ek o lo g ii, d y n a m ik i p o p u la c ji, k ie ru n k ó w s u k c e s y jn y c h p rz e m ia n i a n tro p o g e n ic z n y c h m o d y fik a c ji fito ce n o z, w k tó ry c h o n e w y s tę p u ją . W p r a k ty c e z a c h o d z i n a o g ó ł k o n ie c z n o ść z a w ę ż o n e g o w y b o ru p rz e s ła n e k . W y d a je się, że d la w s tę p n e g o ro z e z n a n ia w m o żliw o śc ia c h z a c h o w a n ia p o p u la c ji sp o ro in fo rm a c ji d o s ta rc z y ć m o że a n a liz a s to p n ia ro z p o w sz e c h n ie n ia sta n o w isk , s k a li fito c e n o ty c z n e j g a tu n k u r o z u m ia n e j ja k o z a k re s ró ż n y c h ty p ó w z b io ro w isk , w k tó r y c h o n e w y s tę p u ją , o b fito ści p o p u la c ji, zd o ln o ści je g o p rz e m ie s z c z a n ia się o ra z re a k c ji n a ró ż n e fo rm y a n tro p o p re s ji.
P rz y jm u ją c p o w y ż sz e z a ło ż e n ia , p rz e a n a liz o w a n o p o d k ą te m m o żli w o ści z a c h o w a n ia w re g io n ie g d a ń sk im 9 p rz y k ła d o w y c h g a tu n k ó w ro ś lin g ó rs k ic h o ró ż n y c h w y m a g a n ia c h e k o lo g ic z n y c h . F ito c e n o ty c z n e s k a le ty c h g a tu n k ó w , k tó r e m o żn a p rz y ją ć za w y z n a c z n ik i sk a l e k o lo g iczn y c h , ilu s tr u je ry c. 2. D la k a ż d e g o o p ra c o w a n a z o s ta ła fre k w e n c ja je g o s ta n o w is k w z b io ro w is k a c h ro ś lin n y c h . Do je j o b lic z e n ia p o s łu ż y ły d a n e z p ra c fito so c jo lo g ic z n y c h i c z ęścio w o flo ry s ty c z n y c h o ra z lic z n e n ie p u b lik o w a n e n o to w a n ia w ła s n e i in n y c h osób. Z b io ro w isk a ro ś lin n e z g a tu n k a m i g ó rsk im i p o d z ie lo n o n a 5 g ru p , a m ia n o w ic ie : 1) le ś n e n ie z n ie k sz ta łc o n e ; 2) n a tu ra ln e , ś ró d le ś n e z b io ro w is k a z w ią z a n e z lasam i; 3) le śn e a n tro p o g e n ic z n e z n ie k s z ta łc o n e w ra z z z a stę p c z y m i za ro ślo - w y m i; 4) n a tu r a ln e i n a w sp ó ł n a tu r a ln e n ie le ś n e ; 5) w tó rn e . Z ryc. 2 w y n ik a , że w s z y s tk ie o m a w ia n e g a tu n k i m a ją w y ra ź n y p u n k t cięż k o ści w n a tu r a ln y c h fito c e rto z a c h le śn y c h , a ty lk o n ie k tó re z n ic h w y k a z u ją do ść w y s o k ie w a rto ś c i fre k w e n c ji w in n y c h ty p a c h z b io ro w isk. N a js z e rs z ą s k a lą fito c e n o ty c z n ą o d z n a c z a ją się ta k ie g a tu n k i, ja k : V. m o n ta n a , L. n e m o r u m , A . v a r ie g a tu m , L. selago, Ch. h i r s u tu m i E. m a
x i m u m . N o to w a n e o n e b y ły w 10 do 14 ty p a c h z b io ro w isk . N a jw ę ż sz y
z a k re s o b s e rw u je się u ta k ic h sk ła d n ik ó w , ja k : B. lo n g ifo liu m , P. austria-
c u m i M. s tr u th i o p t e r i s ; ich o b e c n o ść stw ie rd z o n o ty lk o w 3 d o 5 ty p a c h
fito ce n o z.
V. m o n ta n a i L. n e m o r u m w y s tę p u ją w ró ż n y c h z b io ro w isk a c h , p r e fe ru ją c p rz e d e w s z y s tk im fito c e n o z y łę g o w e i ż y z n y c h b u cz y n , a z w tó r n y c h — ś ró d le ś n e d ro g i i lin ie o d d z ia ło w e w k o m p le k s a c h la s ó w b u k o w y c h . S zlak i te są je d n o c z e ś n ie d ro g a m i ich lo k a ln e j m ig ra c ji. W p ła ta c h a n a liz o w a n y c h z b io ro w is k w y s tę p u ją n a jc z ę ś c ie j sk ąp o , rz a d z ie j
obficie, a w y ją tk o w o ty lk o b a rd z o ob ficie.
R ó w n ie sz e ro k im z a k re s e m fito c e n o ty c z n y m o d z n a c z a się A . v a r i e
g a tu m . W y s tę p u je n a jc z ę ś c ie j w łę g u je sio n o w o -w ią z o w y m , w ty p o w y m
r e g e n e r a c y jn e s ta d ia n a s ie d lis k a c h łę g ó w i n is k ic h g rą d ó w . W z a ro ś la c h to ja d w y k a z u je n a jw ię k s z ą ż y w o tn o ść , co p rz e ja w ia się b u jn y m w z ro stem , w y so k ą p ro d u k c ją k w ia tó w , o w o c ó w i n asio n . G a tu n e k ten o d z n a c z a się d u żą zd o ln o śc ią ro z p rz e s trz e n ia n ia slię w z d łu ż ciek ó w . W sk a z u je n a to m. in. je g o p o ja w ie n ie się n a Ż u ła w a c h n a d je z io re m D rużno, o sie d la n ie się n a ś ró d rz e c z n y c h w y s e p k a c h i w in n y c h m ie js
cach , g d z ie u p rz e d n io n ie w y stę p o w a ł. J e g o m o żliw o ści m ig ra c y jn e ł ą czą się w d u ż e j m ierz e z re p ro d u k c ją n a d ro d z e w e g e ta ty w n e j p o p rz ez w y tw a rz a n ie s w o is ty c h ro z m n ó ż e k ( M a r k o w s k i 1972), k tó r e m o g ą b y ć ro z n o sz o n e p rz e z w odę. P o ró w n a n ie s ta n u s ta n o w is k te j ro ś lin y z p o c z ą tk ó w X X w. z a k tu a ln y m d o w o d zi d u ż e j ic h trw a ło śc i.
Ch. h ir s a tu m n o to w a n y w w ie lu ró ż n y c h z b io ro w isk a c h z n a jd u je
o p ty m a ln e w a ru n k i w łę g u je s io n o w o olszo w y m , je sio n o w o -w ią z o w y m o ra z n a ś ró d le ś n y c h w ilg o tn y c h łą k a c h w d o lin a c h z c iek a m i. S ą to n a o g ó ł p o p u la c je p a n u ją c e w w a rs tw ie z ie ln e j. N ie k tó re ró ż n ic e w e w ła ś c iw o ś c ia c h g ru p o w y c h m ię d z y p o p u la c ja m i le ś n y m i i łą k o w y m i te g o g a tu n k u w sk a z u ją , że m o żn a je u z n a ć za d w ie w y ra ź n e c e n o p o p u - la c je (W. C h o j n a c k i , R. M a r k o w s k i — m at. n iep u b l.). D o ty czy to np. ró ż n ic w ś re d n ie j w a rto ś c i p ro d u k c ji k w ia tó w i ro z łu p e k p rz e z 1 o s o b n ik a , a ta k ż e o d m ie n n o ś c i z a g ę s z c z e n ia o s o b n ik ó w n a 1 m2 i w ilo śc io w y m s to s u n k u o s o b n ik ó w k w itn ą c y c h do n ie k w itn ą c y c h .
In a c z e j z a c h o w u je się E. m a x i m u m , w y k a z u je b o w iem w y ra ź n e o p ti m u m w je d n y m z b io ro w isk u , tj. w p o d g ó rs k im łę g u je s io n o w y m , g d zie o sią g a n a jw y ż s z e s to p n ie ilo śc io w e g o u d z ia łu . T ra fia się p o n a d to w s z e re g u in n y c h zb io ro w isk , co d o w o d z i je g o s z e ro k ie j a m p litu d y fito ce n o - ty c z n e j, o b e jm u ją c e j n a w e t fito c e n o z y p o ln e; j e s t to n ie ty le w y n ik ie m zd o ln o ści z a jm o w a n ia n o w y c h sied lisk , ile ra c z e j o d p o rn o ś c i n a ró ż n o ro d n e fo rm y a n tro p o g e n ic z n e g o o d d z ia ły w a n ia w y n ik a ją c e j z g łę b o k ie go u s y tu o w a n ia o rg a n ó w p o d z ie m n y c h i z m o żliw o ści w e g e ta ty w n e g o o d n a w ia n ia . Z d o ln o ści m ig ra c y jn e g a tu n k u są n ie w ie lk ie .
S p o śró d w s z y s tk ic h g a tu n k ó w ro ś lin g ó rs k ic h re g io n u L. s ela g o je s t je d n y m z n ie lic z n y c h , k tó r e o s ią g a ją n a jw y ż s z e w a rto ś c i fre k w e n c ji w a c id o filn y c h i u b o g ic h la s a c h b u k o w y c h o ra z m ie sz a n y c h b u k o w o - -d ę b o w y ch . J e g o p o p u la c je n a w e t w o p ty m a ln y c h w a ru n k a c h są m ało liczne. P o d o b n ie ja k k ilk a in n y c h je s t ro ś lin ą z d o ln ą d o m ig rac ji, o czy m św ia d c z y m. in. p o ja w ia n ie się w n ie trw a ły c h m u ra w a c h n ak lifo w y c h , w p o d su sz o n y c h o ls a c h i b rz e z in a c h . W y s tę p o w a n ie te g o g a tu n k u w ró ż n y c h p o s ta c ia c h d e g e n e ra c y jn y c h k w a ś n y c h b u c z y n i g rą d ó w w s k a z u je n a p e w n ą o d p o rn o ść n a a n tro p o p re s ję .
T rz y p o z o sta łe g a tu n k i, a m ian o w icie: B. lo n g ito liu m , M. stru th io p le -
ris i P. a u s tria c u m , ja k ju ż w sp o m n ia n o , o d z n a c z a ją się n a jw ę ż s z ą s k a lą
1 IV Veronica montana i ysim achio nemorum A com tum vanegaturo >o ~haerophyUum r' ,»,s u t u r n 10 rqu seru m mo * mum i0 , opca uoi se»ago p'eurospermum t0'. Qustnacun^ to-M a t r e u c ia B u p ie u r u r n 40 longifol »urr »o N" 130 N-W N-67 N-55
Ryc. 2. F re k w e n c ja w y b ra n y c h g a tu n k ó w ro ślin g ó rsk ich w zb io ro w isk ach ro ślin n y c h
I. Z b io ro w is k a le ś n e n ie z n ie k s z ta łc o n e : Bu — w ilg o tn a b u c z y n a n a w a p ie n n a , C A — p r z y s tr u m y k o w y łę g jo s io n o w o -o ls z o w y { C ir c a e o -A ln e tu m *= F r a x in o - A ln e tu m i S te lla r io - A ln e tu m , p r z e jś c io w e p o s ta c i C ir c a e o - A ln e tu m i C a rici r e m o ta e -F r a x in e tu m ), C e A — o ls (C a r ic i e l o n g a ta e - A ln e tu m ) , C rF — p o d g ó rs k i łę g je s io n o w y w fo rm ie p o m o r s k ie j (C a r ic i r e m o ta e F r a x in e tu m , F Q — la s m ie s z a n y b u k o w o - -d ę b o w y w p o s ta c i ty p o w e j (F a y u -Q u e r c e tu m iy p ic u m ) , FU — łę g je s io n o w o - w ią z o w y (F ica rio -U lm e tu m ca m p e a tria , F r a x in o -lJ lm e tu m ), LFc — k w a ś n a b u c z y n a n iż o w a w p o s ta c i z b o c z o w e j (L u zu lo p ilo sa e - -F a g e tu m c la d o n ie to s u m ) , LFt — k w a ś n a b u c z y n a n iż o w a w p o s ta c i ty p o w e j (L u zu lo p ilo s a e - F a g e • tu m iy p ic u m ) , M F d - ż y z n a b u c z y n a n iż o w a w p o s ta c i u b o ż s z e j (M e lic o -F a g e tu m d e s c h a m p s ie to a u m e t c a la m a g r o a tie to s u m ), M Frn — ż y z n a b u c z y n a n iż o w a w p o s ta c i n a jż y ź n ie js z e j {M e lic o -F a g e tu m m e r c u - r ia le to s u m , M .-F . c o r y d a le to s u m , M .-F . e ly m e to s u m ) , M F t — z y z n a b u c z y n a n iż o w a w p o s ta c i ty p o w e j (M e lic o -F a g e tu m iy p ic u m ) , Q C c — a c id o f iln y g rą d w y so k i (S te lla r io - C a r p in e tu m d e s c h a m p s ie to a u m , Q u e r c o -C a r p in e tu m c a la m a g r o a tie to s u m ), O C s — n is k ie g r ą d y (S te lla r io - C a r p in e tu m iic a r ie lo s u m , O u e rc o - ■ C arpinetum c o r y d a le to s u m et s ta c h y e to s u m . G a lio -C a rp in e tu in c o r y d a le to s u m e t s ta c h y e to s u m , T ilio - -C a r p in e tu m c o r y d a le to s u m e t s ta c h y e to s u m ), Q C t — g r ą d ty p o w y (S te llu r io -C a r p in e tu m ty p ic u m , T illo -C a r p ln e tu m ty p ic u m , Q u e r c o -C a r p in e tu m typ icu m )-, II. N a tu r a ln e , ś r ó d le ś n e z b io r o w is k a z w ią z a n e z fito c e n o z a m i le ś n y m i: O s — z b io r o w is k a o b rz e ż y ś r ó d le ś n y c h s tr u m ie n i w k o n ta k c ie z łę g a m i i n is k im i g r ą d a m i o ra z k ę p i u tr w a lo n y c h ławic, r z e c z n y c h , Sz — z b io r o w is k a ś r ó d le ś n y c h ś c ie ż e k w y d e p ty w a n y c h p rz e z z w ie rz y n ą , W z — z b io r o w is k a w ilg o tn y c h lu b p o d to p io n y c h z a g łę b ie ń w b u c z y n a c h , Z — z b io r o w is k a ż r ó d lis k o w e (w ty m G ly c e r ie tu m n e m o r a lis - p lic a ta e ), 111. Z n ie k s z ta łc o n o a n tr o p o g e n ic z n ie z b io r o w is k a le ś n e o ra z z a s tę p c z e z a ro ś lo w e : A lm — a n t r o p o g e n ic z n y la s m ie s z a n y n a s ie d lis k a c h n is k ic h g rą d ó w i łę g ó w , Łęz — łę g i z n ie k s z ta łc o n e w p ro w a d z e n ie m ś w ie r k a d o d rz e w o s ta n u , LFz — k w a ś n a b u c z y n a z n ie k s z ta łc o n a w p r o w a d z e n ie m s o s n y i ś w ie r k a d o d rz e w o s ta n u , P o — p o d s u s z o n y o le s , P o l — n a d r z e c z n e , p o je d y n c z e o ls z e i ic h g r u p y w ś ró d łą k i p a s tw is k , Q C z — g r ą d z n ie k s z ta łc o n y w p ro w a d z e n ie m s o s n y i ś w ie r k a d o d r z e w o s ta n u . S lb — s k r a je ż y z n y c h la s ó w b u k o w y c h , S lg — s k r a je la só w g r ą d o w y c h , Z g — z a k rz e w io n e p ła ty g r ą d u ty p o w e g o , Z o l — n a d r z e c z n e z a ro ś la o ls z o w e , ie sz c z y n o w o -o ls z o w e , w ie rz b o w o -o ls z o w e i g ra b o w o -o ls z o w e n a s ie d lis k a c h łę g ó w i n is k ic h g rą d ó w , ZP — z a r o ś la z rz ę d u P r u n e ta lla , Z pl — z b io r o w is k a p o r ę b o w e n a s ie d lis k u łę g u je sio n o w o - w ią z o w e g o ; IV . N a tu r a ln e i p ó łn a tu r a l n e z b io r o w is k a n ie le ś n e : Łp — łą k i p rz y - s tr u m y k o w e w śró d łę g ó w , M n — m u r a w y n a k lif o w e , P as — p a s tw is k a , Z w t — z b io r o w is k a w y s o k ic h tu r z y c , Zz — z b io ro w is k a z io ło r o ś lo w e (w ty m A e g o p o d io - P e ta s ite tu m ) , V . Z b io r o w is k a w tó r n e : D b — z b io r o w is k a g r u n to w y c h d r ó g le ś n y c h , lin ii o d d z ia ło w y c h i w y d e p ty w a n y c h p o la n e k w b u c z y n a c h (w ty m P r u n e llo -P la n ta g in e lu m ), Rp — z b io r o w is k a ro w ó w p r z y d r o ż n y c h w o b s z a r a c h le ś n y c h , Z p u — z b io r o w is k a p ó l u p r a w n y c h
T he freq u en ce of som e m o u n tain sp ecies in p la n t com m unities
1. N a tu r a l fo r e s t c o m m u n itie s : Bn — w e t b e e c h - f o r e s t on c a lc a r e o u s s o il, C A — C ir c a e o - A ln e tu m “ * “=F r a x in o - A ln e tu m ; S te lla r io - A ln e tu m , tr a n s i tio n a l fo rm s o f C ir c a e o - A ln e tu m a n d C a ric i r e m o ta e - F r a x in e tu m , C e A — C a ric i e l o n g a ta e - A ln e tu m , C rF — C a r ic i r e m o ta e - F r a x in e tu m , FQ — F a g o -Q u e rc e - tu m ty p ic u m , FU — F ic a r io -V lm e tu m c a m p e s tr is , F r a x in o -U lm e tu m , LFc — L u zu lo p ilo a a e -F a g e tu m c la d o n ie to s u m , LFt — L u zu lo p ilo sa e -F a g e tu m ty p ic u m , M F d — M e lic o -F a g e tu m d e s c h a m p s ie to s u m e t c a la m a g r o s tie to s u m , M Fm — M e lic o -F a g e tu m m e r c u r ia le to s u m , M .-F . c o r y d a le to s u m , M .-F . e l y m e to s u m , M F t — M e lic o -F a g e tu m ty p ic u m , Q C c — S te lla r io - C a r p in e tu m d e s c h a m p s ie to a u m , Q u e r c o -C a r p in e tu m c a la m a g r o s tie to s u m , Q C s — S te lla r io - C a r p in e tu m iic a r ie to s u m , Q u e r c o -C a r p in e tu m c o r y d a le to s u m et s ta c h y e to a u m , G a lio -C a r p in e tu m c o r y d a le to a u m e t s ta c h y e to s u m , T ilio -C a r p in e tu m c o r y d a le to s u m et s ta c h y e to s u m , Q C t — S te lla r io -C a r p in e tu m ty p ic u m , T ilio - C a r p in e tu m ty p ic u m , Q u e r c o -C a r p in e tu m ty p ic u m ; 11. N a tu r a l c o m m u n itie s c o n n e c te d w ith f o r e s t p h y to c o e n o s e s in s id e : O s — c o m m u n itie s on f o r e s t b ro o k b a n k s in c o n ta c t w ith a llu v ia l f o r e s t a n d w e t o a k - h o r n b e a m f o r e s ts a n d r iv e r b a rs , Sz — c o m m u n itie s of f o r e s t p a th s tr a m p le d b y g a m e , W z — c o m m u n itie s of s o a k s in b e e c h -fo re s ts , Z — c o m m u n itie s of s p r in g s ( in c lu d in g G ly c e r ie tu m n e m o r a lis - p lic a ta e ) ; III. F o r e s t a n d s e c o n d a r y b ru s h c o m m u n itie s d is tu r b e d w ith a n t h r o p o p r e s s u r e : A im —- a n th r o p o g e n ic m ix e d f o r e s t o n h a b ita ts of m o is t w e t o a k -h o rn b e a m a n d a llu v ia l c o m m u n itie s , Łęz ■— a llu v ia l f o r e s ts w ith in tr o d u c e d s p ru c e , LFz — a c id o p h ilo u s b e e c h f o r e s t w ith p in e a n d s p r u c e in tr o d u c e d in to s ta n d , P o — d r a in e d o ff w e t a ld e r f o r e s t, P ol — s in g le r iv e r s i d e a ld e r s a n d th e ir g r o u p s w ith in m e a d o w s a n d p a s tu r e s , Q C z —* h o r n b e a m - o a k f o r e s t w ith p in e a n d s p r u c e in tr o d u c e d in to s ta n d , S lb — e d g e s of e u tr o p h ic b e e c h - -fo r e s ts , S lg — e d g e s o f h o r n b e a m - o a k f o r e s ts , Z g — f r u tic iz e d p h y to c o e n o s e s o f ty p ic a l o a k -h o rn b e a m f o r e s t, Z ol — d if f e re n t b ru s h c o m m u n itie s o n flo o d p la in te r r a c e s , ZP — b ru s h c o m m u n itie s o f o r d e r P r u n e ta lia , Z p ł — c o m m u n itie s on c le a r in g s of e u tr o p h ic a s h -e lm f o r e s t h a b i ta t ; IV . N a tu r a l a n d s e m in a tu r a l n o n -w o o d y c o m m u n itie s : Łp — m e a d o w s n e a r b r o o k s , M n — g r a s s la n d s o n c liffs , P as p a s tu r e s : Z w t — ta ll s e d g e c o m m u n itie s , Zz — ta ll p e r e n n ia l h e r b c o m m u n itie s (in c lu d in g A e g o p o d iu m -P e ta s ile tu m )} V . S e c o n d a ry c o m m u n itie s : Db — c o m m u n itie s o n tr a m p le d p la c e s a n d p a th s in b e e c h fo r e s ts (in c lu d in g P r u n e llo -P la n ta g in e tu m ), Rp — c o m m u n itie s o f d itc h e s in a f f o r e s te d a r e a s , Z pu
ty p o w e g o , w y s tę p u ją c co n a jw y ż e j z d ru g im sto p n ie m ilo ścio w o ści, na* to m ia st M. s t r u th io p te r is ro ś n ie n a jc z ę ś c ie j w łę g u je s io n o w o -w ią z o w y m . J e s t tu z w y k le g a tu n k ie m p a n u ją c y m lu b n a w p ó ł p a n u ją c y m w w a r stw ie zieln e j. O d p o rn o ść ty c h ro ślin n a z m ia n y w a ru n k ó w w y d a je się n ie w ie lk a . Z a g ro ż e n ie m d la n ic h są m. in. w ie lk o p o w ie rz c h n io w e zręb y , z a k ła d a n ie m o n o k u ltu r d rz e w sz p ilk o w y c h , a ta k ż e z a ro ś lo w y e ta p w tó r n e j su k c e sji. T o le ru ją n a to m ia s t n ie w ie lk ie p o w ie rz c h n io w o lu k i w d rz e w o sta n a c h , co w p ły w a n a w e t d o d a tn io n a ż y w o tn o ś ć o so b n ik ó w i o d n a w ia n ie się p o p u la c ji p o d w a ru n k ie m u m ia rk o w a n e g o z w a rc ia w a rs tw y k rz e w ó w . Z d o ln o ści m ig ra c y jn e ty c h ro ś lin są z ró ż n ic o w a n e . Są o n e n ie w ie lk ie z p rz y p a d k u B. lo n g i lo l i u m i M. stru th io p te ris. Ic h p o p u la c je m o g ą się p rz e m ie sz c z a ć co n a jw y ż e j n a n ie w ie lk ie o d le g ło śc i w o b rę b ie s ta n o w isk a . P. a u s tr ia c u m m oże n a to m ia s t ro z p rz e strz e n ia ć się n a d a ls z e o d leg ło ści, n a co w ie lo k ro tn ie w s k a z y w a n o w lite r a tu r z e (np. H e g i
1926; H a d a ć , S l a v i k , R i c h t e r o v a 1967).
5. PO D SU M O W A N IE
G ru p a ro ślin g ó rs k ic h re g io n u g d a ń s k ie g o — n a jw ię k s z e g o i n a j b o g a tsz e g o ic h s k u p ia n ia n a P o m o rz u — je s t b a rd z o n ie je d n o lita n ie ty l k o fito g e o g ra fic z n ie , a le ta k ż e p o d w z g lę d e m w ie lu in n y c h cech . R óż n ią się o n e sto p n ie m ro z p o w s z e c h n ie n ia , w y m a g a n ia m i e k o lo g icz n y m i, s k a lą fito c e n o ty c z n ą , zd o ln o śc ia m i m ig ra c y jn y m i, r e a k c ją n a o d d z ia ły w a n ia a n tro p o g e n ic z n e itd. S tą d też d la z a c h o w a n ia ic h lo k a ln y c h p o p u la c ji w w ie lu p rz y p a d k a c h re lik to w y c h k o n ie c z n e j e s t z ró ż n ic o w a n ie fo rm i sp o so b ó w ic h z a b e z p ie c z e n ia . P o d sta w o w y m w a ru n k ie m z a c h o w a n ia d o ty c h c z a s is tn ie ją c y c h s t a n o w isk g a tu n k ó w rz a d k ic h i z a g ro ż o n y c h je s t ich b e z w z g lę d n ie k o n ie c z n a o c h ro n a w fo rm ie re z e r w a tó w lu b p rz e s trz e n n y c h p o m n ik ó w p r z y ro d y . D o ty cz y to ta k ic h g a tu n k ó w , ja k : P. lo b a tu m , E. v a r i e g a t u m i B. lo n g ilo liu m . W p rz y p a d k u g a tu n k ó w n ie z n a jd o w a n y c h w re g io n ie g d a ń skim od w ie lu d z ie się c io le c i p o s tu la t o c h ro n y re z e r w a to w e j p o w in ie n b y ć sp e łn io n y n a s ą s ie d n ic h o b s z a ra c h p ó łn o c n e j P olsk i. N a jp iln ie j t a k ie g o p o s tę p o w a n ia w y m a g a ją : A . se p te n tr io n a le , C. p s e u d o p h r a g m ile s ,
C. virid e, G. co n o p e a , L. r e d iv iv a , L. s ilv a tic a i Ph. robertiana. Sam fa k t
u tw o rz e n ia re z e r w a tu n ie z a w s z e je s t w y s ta r c z a ją c y m w a ru n k ie m z a c h o w a n ia p o p u la c ji o k re ś lo n e g o g a tu n k u . W w ie lu p rz y p a d k a c h k o n ie c z n a je s t b e z p o ś re d n ia in g e re n c ja c z ło w ie k a re g u lu ją c a s tr u k tu r ę i sk ła d zb io ro w isk z a le ż n ie od tem p a i k ie ru n k u s u k c e s ji ro ślin n o śc i o ra z o d w y m a g a ń e k o lo g ic z n y c h c h ro n io n y c h g a tu n k ó w .
W ś ró d o m a w ia n e j g ru p y ro ś lin z n a c z n ą c z ęść s ta n o w ią sk ła d n ik i je sz c z e w z g lę d n ie c z ę s te w re g io n ie . W w ię k sz o śc i z w ią z a n e są o n e ze zb io ro w isk a m i p rz e ło m o w y c h o d c in k ó w d o lin rz e c z n y c h . D o ty c h c z a so w e fo rm y u ż y tk o w a n ia ty c h te re n ó w , n a o g ó ł e k s te n s y w n e , ja k np. p rz e rę b o w e u ż y tk o w a n ie lasu , u m ia rk o w a n y w y p a s i k o s z e n ie ś ró d le ś n y c h łąk , n ie s ta n o w ią o b e c n ie d la ty c h ro ś lin b e z p o śre d n ie g o z a g ro ż e n ia .
R o z p a try w a n a g ru p a ro ślin je s t z ró ż n ic o w a n a p o d w z g lę d e m re a k c ji n a o d d z ia ły w a n ie a n tro p o g e n ic z n e i ich p o te n c ja ln e m o żliw o ści z a c h o w a n ia są w z w ią z k u z ty m n ie je d n a k o w e . N ie k tó re sk ła d n ik i, ja k np.
L. n e m o ru m , V . m o n ta n a , A . variegcitum i L. selago, d zięk i d y n a m ic z n e j
re p ro d u k c ji, zd o ln o ścio m m ig ra c y jn y m , d ość s z e ro k ie j a m p litu d z ie fi- to c e n o ty c z n e j, o b e jm u ją c e j n a w e t fito c e n o z y a n tro p o g e n ic z n ie z n ie k sz ta łc o n e , u zn a ć m o żn a za w z g lę d n ie o d p o rn e .
W p rz y p a d k u z m ia n y w a ru n k ó w n a jm n ie js z e sz a n s e p rz e trw a n ia m a
B. longiioH um , g łó w n ie z p o w o d u n ie lic z n y c h s ta n o w is k w re g io n ie ,
w ą sk ie j sk a li fito c e n o ty c z n e j, n ie w ie lk ie j odpornościi n a o d d z ia ły w a n ie c z y n n ik ó w a n tro p o g e n ic z n y c h i zn ik o m ej z d o ln o śc i p rz e m ie sz c z a n ia się. W p e w n e j m ie rz e d o ty c z y to ró w n ie ż M. s t m t h i o p t e r i s i P. a u stria c u m , k tó re g o część s ta n o w is k d a w n ie j p o d a w a n y c h p ra w d o p o d o b n ie ju ż n ie istn ie je .
6. PIŚM IENNICTW O»
C h o j n a c k i , W. 1979. Roślinność z b o c z y k ą t o w y c h Pobrzeża K aszubskie go. A cta Biol. Soc. Sc. G edan., 4: 5-—39.
C z u b i ń s k i , Z. 1950. Zagadnienia geo b o ta n iczn e Pomorza. Bad. lizjogr. n. P olską Zach., 2, 4: 439— 658.
H a d a ć , E., S l a v i k , B., R i c h t e r o v a , H. 1967. T h e Distribution ot Ple urosperm um austriacu m (L.) Iloltm. in C zechoslovakia , P reslia, 39, 4: 375—391.
H e g i, G. 1926. Umbeliilerae. Illustrierte Flora von Mittele uro pa, Bd. 5, T eil 2. .1. F. L ehm anns V erl., M ü n ch en : 926— 1537.
H e r b i c h , J. 1974. Problem zachow ania r ez erw a tó w le ś n y c h w okolicach Opalenia na d dolną Wisłą. O chr. Przy r., 40: 113— 138.
K o c z w a r a , M. 1960. Umbelliterae. Flora Polska, t. 9. PW N , K raków : 7— 137. M a r k o w s k i , R 1972. O bse rw a c je nad w e g e t a t y w n y m ro zm nażaniem A c o n it u m
v ariegatu m L. Bad. fizjogr. n. P olską Zach., B, 25: 185— 188.
P i o t r o w s k a , H. 1982. O góln a c h a r a k t e r y s t y k a w a r u n k ó w s i e d li s k o w y c h re zerw atu Jar rz eki Rad uni na Pojezierzu K aszubs kim . W : H. P i o t r o w s k a (red.), Ro ślin ność rezerw atu Jar rzeki Raduni na Pojezierzu K aszubs kim . O chr. Przyr., 44: 21— 64.
1 O prócz piśm ien n ictw a c y to w a n e g o A utor w y k o rz y sta ł liczne p race flo ry sty czn e i g eo b o tan iczn e, p u b lik o w an e i n iep u b lik o w an e, k tó ry c h w y k azu n ie m ożem y zam ieścić z b rak u m iejsca (Red.).
S z a f o r, W . 1930. Element górski w e Horze niżu polskie go. Rozpr. W ydz. M at.--Przyr. PAU, 6!) (Ser. Ill, 29) Dz. B, 3: 1— 112.
W s p ó ł c z e s n y stan Hory i roślinności re zerw atu „Tward y Dół". 1979 (m aszynopis). O p raco w an iu d la W o jew ó d zk ieg o K o n se rw a to ra P rzy ro d y w G dańsku.
7. SUMMARY
The a u th o r h as c a rrie d out a p re lim in a ry a n a ly s is an d an e stim a tio n of odds an d req u irem en ts lo r th e m a in te n a n c e of a gro u p of m o u n ta in p lan ts in an a re a of th e ir g re a te st d e n sity in th e W est-P o m eran la, i.e. in th e G d ań sk -reg io n (Fig. 1). In his a rtic le he has p re se n te d a v e rifie d an d te m p o ra ry list of th e sp ecies w ith m o u n ta in c h a ra c te r ol d is trib u tio n as w ell as a d e g re e of th e ir com m onness dnd a ro le of n a tu re re s e rv e s in p re s e rv in g th e ir localities. T he nine ex e m p la ry sp ecies h a v e b een a n a ly z e d th o ro u g h ly in o rd e r to le a rn w h e th e r a n d how it is po ssib le to m a in ta in th e ir lo cal p o p u latio n s in th e region. T hus th e a u th o r has co n sid ered n o t on ly the com m onness d e g re e of th o se p la n ts but also th e ir p h y to co en o tic s c a le s / i.e. the ra n g e ol p lan t asso c ia tio n s in w hich th e y o ccu r (Big. 2), th e d e n sity of th e ir p o p u latio n s, th e ir c a p a c itie s for m ig ratio n w ith in th e reg io n , an d fin ally th e ir re a c tio n s to v ario u s form s of a n th ro p o p re ssu re .
A v e rifie d list ol m o u n ta in sp ecies co n sists ol 26 such sp ecies. V e ry ra r e p la n ts am o u n t to ab o u t 42% a n d in re fe re n c e to a m a jo rity ol them no d a ta h av e b een a v a ila b le w ith in th e la s t th irty y ears.
N e a rly 70% ol all th e species belong to th e gro u p of low er m o u n tain b e lt p lan ts, th e o th e rs to all-m o u n tain an d su b m o u n tain p lan ts, a n d o n ly one sp ecies (Bupleuru m longilolium) to su b alp in e ones.
T he ac tu a l n e tw o rk of a c c e p te d re s e rv e s of th e re g io n se c u re s th e sites of on ly som e m o u n tain p lan ts, m ain ly of th o se m ore com m on. It is n e c e ss a ry to p ro tect th e ra re s t an d th re a te n e d p la n ts e itn e r in re s e rv e s or as n a tu re m onum ents. Be sides, th e re is an u rg e n t n eed to r a d irect im pact of a m an, c o n tro llin g th e stru c tu re an d floristic com p o sitio n of com m unities acco rd in g to th e d ire c tio n an d in te n sity ol a su ccessio n as w ell as to eco lo g ical dem an d s of p ro te c te d species.
Som e m o u n tain p la n ts still o ccu r re la tiv e ly often in th e region. T h ey m ainly k e e p on liv in g in p h y to co en o ses d e v elo p e d on slopes of ra v in e s w hich are, in gen eral, u tilized e x ten siv ely . P resen tly , th e u tilizatio n form s like, for in stan ce, s e le c tiv e felling in fo rests, m o d e ra te p a stu re a n d c u ttitn g of m eadow s do not d ire c tly th re a te n th o se plants.
Am ong 9 th o ro u g h ly an alized sp ecies (Fig. 2) Lysimachia neinorum, V e r o n i ca m ontana, A c o n il u m v ariegatum and Lyco p o d iu m selago w hich h a v e re la tiv e ly g re a te s t ch a n c e s to su rv iv e. T h eir m ain c h a ra c te ristic s a re in te n siv e rep ro d u ctio n , m ig ra to ry cap acities, an d co n sid e ra b ly w ide p h y to co en o tic scale em b racin g ev en com m unities d is tu rb e d by a m an. If eco lo g ical co n d itio n s ch an g e, Buple urum lo ngi lo liu m has th e p o o re st c h an ce to su rv iv e, m ain ly b e c a u se ol o n ly few lo calities, n a rro w p h y to co en o tic scale, w eak re s ista n c e to d n th ro p o p ressu re, an d sm all ab ility to rem ove. To a c e rta in d e g re e th is also co n cern s M atteucia struth iople ris an d Ple urosperm um austriacum .
D r R y s z a rd M a r k o w s k i W p ły n ę ło d o R e d a k c ji F o lia s o z o lo g ic a
K a te d ra E k o lo g ii R o ś lin 1980.09.30
i O c h ro n y P r z y ro d y U n iw e r s y te tu G d a ń s k ie g o u l. C z o łg is tó w 46, 81— 378 G d y n io
