Analiza kształtowania się spożycia artykułów żywnościowych w Polsce

Pełen tekst

(1)Barbara Padalec Katedra Statystyki. Analiza kształtowania się spożycia artykułów żywnościowych w Polsce Procesowi wprowadzania gospodarki rynkowej w Polsce towarzyszy wiele negatywnych zjawisk powodujących pogorszenie się sytuacji materialnej znacznej części społeczeI\stwa. Z badal\ przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny' wynika, że w 1996 r. 47% osób w Polsce żylo w gospodarstwach domowych, w których poziom wydatków był niższy od minimum socjalnego, określonego jako granica sfery niedostatku. Z szacunków wynika także, że ok. 1,7 mln osób (4,3% ogólu ludności) żyło w rodzinach mających trudności z zaspokojeniem elementarnych potrzeb, których wydatki były niż sze od minimum egzystencji. Najbardziej narażone na ubóstwo są gospodarstwa domowe osób utrzymujących się z zasiłku dla bezrobotnych, gospodarstwa o niskim poziomie wykształcenia ich członków, rodziny mieszkające na wsi i w małych miasteczkach oraz rodziny wielodzietne. Z baclaI\ nad poziomem zaspokojenia potrzeb gospodarstw domowych w 19951'.2 wynika m.in., że 34% gospodarstw ograniczało zakupy żywności, aby wygospodarować pieniądze na zaspokojenie innych potrzeb. Z kolei 41 % rodzin ograniczało wydatki na inne artykuły, by zaspokoić potrzeby żywnościowe. Tylko co jedenasta rodzina mogła kupować żywność bez ograniczania się. Najlepszą sytuację miały gospodarstwa osób pracujących na własny rachunek, ponieważ 29% z nich nie ograniczało się przy kupowaniu żywności. Najtrudniej było pozyskiwać żywność gospodarstwom utrzymujqcym się z niezarobkowych źródeł, ponieważ 24% zapożyczalo się, aby kupić żywność, a 18% spośród nich nie płaciło comiesięcznych świadczeI\, by móc się wyżywić. Przytoczone informacje odnoszą się do lat 1995-1996, w których nastqpiło zahamowanie tendencji rozszerzania się sfery niedostatku i wzrostu zagrożenia l Wskaźniki. ubóstwa (w .\(wietle bac/(III. budżetów. gospodarstw domowych) [L997J, GUS,. Departament Warunków Zycia, Wa['szawa. 2 Poziom zaspokojenia potrzeb II' 1995 roku [1996], Informacje i Opracowania Stalystyczne, GUS, Warszawa..

(2) I. Barbara Podolec. ubóstwem , obserwowanych w latach 80. i na początku 90. Nadal jednak znaczna część społeczeństwa żyje w trudnych warunkach, ograniczaj[IC wydatki na zaspokojenie podstawowych potrzeb. W świetle powyższych uwag celowe wydaje s ię przeprowadzenie analizy kształtowania się spożycia podstawowych artykułów żywnościowych w zależ n ości o cech demograficznych i spoleczno-ekonomicznych gospodarstw domowych. Chodzi bowiem nie tylko o określenie zmian zachodzących w poziomie spożycia, lecz także o identyfikację grup ludności najbardziej narażonych na ubóstwo. Spożycie rozważano w ujęciu wartościowym, jako wydatki pieniężne na zakup artykułów żywnościowych i niepieniężne (np. wartość artykułów pobranych z u żytkowa nego gospodarstwa rolnego), oraz jako spożycie ilościowe artykułów żywnościowych obejmujące zarówno artykuły zakupione, otrzymane bezpłatnie, jak również pobrane z gospodarstwa rolnego. Podstawowym źródłem informacji o dochodach, wydatkach, poziomie spożycia, źródłach dochodów oraz cechach demograficznych gospodarstw domowych są wyniki badania budżetów rodzinnych. Obejmują one 6 grup społeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych okreśłonych przez główne źródło uzyskania dochodu. Są to: - gospodarstwa pracowników, utrzymujące się głównie z pracy najemnej, - gospodarstwa pracowników u żytkujących gospodarstwo rolne, utrzymu jące się z łącznego dochodu z pracy najemnej i użytkowanego gospodarstwa rolnego, - gospodarstwa rolników, utrzymujące się z gospodarstwa rolnego, - gospodarstwa osób pracujących na własny rachunek, utrzymujące się z pracy na własny rachunek (poza użytkowanym gospodarstwem rolnym) lub wykonywanego wolnego zawodu, - gospodarstwa emerytów i rencistów, utrzymujące się głównie z rent i emerytur, - gospodarstwu osób utrzymujących się z niezarobkowych źródeł, przede wszystkim innych niż emerytura łub renta (np. zasi ł ek dła bezrobotnych). Informacje liczbowe zebrano w dwóch ukłudach: - pierwszy obejmuje 6 grup społeczno-ekonomicznych z uwzgłędnieniem wiełkości gospodarstw domowych. Wyróżniono gospodarstwa 1-,2-,3-,4-,5oraz 6- i więcej osobowe. Ten uk1ad danych zastosowano w analizie spożycia dła 19961'., przy czym analizę wydatków ponoszonych na zakup artykułów żywnościowych powtórzono także dla 1997 r.; - drugi odnosi się do danych rocznych za lata 1993-1996. W tym wypadku uwzględniony zostal typ biologiczny rodziny: mulżellstwo bezdzietne, rodzice z] dzieckiem, rodzice z 2 dzieci, rodzice z 3 dzieci, rodzice z 4 i więcej dzieci, matku (ojciec) samotnie wychowujący dziecko. W zbiorze danych uwzględ niono także odpowiednie wskaźniki cen, by w modelach przekrojowo-czasowych wyeliminować wpływ inflacji na kształtowanie się poziomu wydatków..

(3) Analiza ksztaltmvania. się spożycia. artykulów żywno,'ciowych .. ,. I. Tak zestawione dane liczbowe pozwalają na zbudowanie modeli wydatków w dwóch wariantach: wariant 1: y = f(D, L, S, r,),. (bądź spożycia). wariant 2: y = f(D, L, U, K, T, M, r,), przeciętne miesięczne wydatki na wyróżnioną grupę artykułów żywnościowych w złotych na osobę lub przeciętne spożycie ilościowe wyróżnionych artykułów żywnościowych przypadaj'lce na osobę w gospodar-. gdzie Y oznacza. stwie domowym, W modelach wydatków na żywność przyjęto następujące oznaczenia dla zmiennej objaśnianej: Yo - wydatki na żywność ogółem, YI - wydatki na przetwory zbożowe, pieczywo, wyroby ciastkarskie, Y2 - wydatki na ziemniaki, Y3 - wydatki na owoce i przetwory owocowe, Y4 - wydatki na mięso, podroby i przetwory mięsne, Ys - wydatki na tłuszcze jadalne, Y6 - wydatki na nabiał i jaja, W modelach opisujących kształtowanie się spożycia, zmienne YI-Ys oznaczają odpowiednio spożycie ilościowe wymienionych wyżej artykułów żyw nościowych, natomiast Y6 oznacza spożycie mleka i napojów mlecznych, a Y7 - spożycie jaj, Zmiennymi objaśniającymi są: D - przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny w złotych przypadający na osobę w gospodarstwie domowym, L -liczba osób (przeciętna liczba osób) w gospodarstwie domowym, S - przynależność do określonej grupy społeczno-ekonomicznej opisana przez następujące zmienne zero-jedynkowe: S2 - gospodarstwa pracowników użytkujących gospodarstwo rolne, S3 - gospodarstwa rolników, S4 - gospodarstwa pracujących na własny rachunek, Ss - gospodarstwa emerytów i rencistów, S6 - gospodarstwa utrzymujących się z niezarobkowych źródeł. Zmienne S2' "" S6 przyjmują wartość l, gdy gospodarstwo należy do określonej grupy, O- w przypadku przeciwnym, SI to gospodarstwa pracowników stanowiące podstawę porównania dla pozostałych grup gospodarstw, Następne zmienne to: U -liczba osób na utrzymaniu w gospodarstwie domowym, K -liczba jednostek konsumpcyjnych w gospodarstwie domowym, T - czas, Wpływ czasu na kształtowanie się spożycia ujęto poprzez wprowadzenie zmiennej t, przyjmującej wartości liczb naturalnych cłła kolejnych lat,.

(4) I. Barbara Podolec. a także poprzez wprowadzenie zmiennych zero-jedynkowych pozwalających na okreś l enie poszczególnych lat w odniesieniu do 1993 r. Są to zmi enne 14 1994 r., /s - 1995 L, t6 - 1996 L Przyjmują one wa rtość l w dan ym roku, O - w przypadku przeciwnym. M oznacza ty p biologiczny rodziny. A oto zmienne zero-jedynkowe określające inny niż mal żeństwo bezdzietne (Mo) typ rodzi ny: MI - małżel\stwo z 1 dzieckiem, M 2 - małżeństwo z 2 dzieci, M)małżel\ stwo z 3 dzieci, M4 - malżeństwo z 4 i w i ęcej dzieci, M,I - matka (ojciec) samotnie wychow ujący dzieci, ~ - zmienna ł osowa. We wszystkich przypadkach zaproponowano liniow y łub po tęgo wo -wykładniczy model spożycia, w klórym dochód rozporządzalny (D) stanowi część potęgową, natomiast pozosta łe zmienne stanow i'l wyk ładni czą część modelu. Wybór zmiennych objaś niaj ących przeprowadzono metodą regresji krokowej, a parametry modeli zostały oszacowane metodą najmniejszych kwadratów. Lepsze rezultaty w w i ększości przypadków uzyskano z zastosowania modelu potęgowo-wykładniczego, przyjm ując za kryterium wyboru i stot ność ocen szacowanych parametrów oraz współczynnik determinacji R'. Wyniki estymacji parametrów modeli (istotne na poziomie istotn ośc i a = 0,001) zosta ł y zebrane w tabelach 1-7. Jeżeli model liniowy lepiej opisywał badane związki I wówczas w tabeli zamieszczano wyniki jego oszacowan ia i zaznaczano to gwiazdką ('). Tabela I. Wartości ocen paramelrów modeli wydalków na 1996 i 1997 - warianl I Zmienne Dochód rozl'ortądza lny (D) Liczba osób (L ) Gospodanitwa pracowników użytkujqcych gospodarstwo rolne (S2) Gospodarstwa rolników (S3) Gospodarstwa pracujqcych na w ł asny rachunek (S4) Gosl)Qdarstwu emerytów i rencistów (Ss) Gospodarstwa lIlrlymlljt}cych się 'J. nic7.arobkowych źródeł (S6) Wyraz woJny 1/' Żródlo:. żyw ność. ogólem w lalach. 1996. 1997. 0,4551 -0,0654. 0 ,331 5 -0,0797. x. x. X. 0,085 9. x. x. 0,1697. x ...(),116 3,3221. x 2,4634 0,802. 0,961. obliczenia własne.. Anali za wyników uzyskanych z oszacowania parametrów modeli wydatków (tabele 1-7) oraz modeli spożycia (tabela 8) wed łu g pierwszego wari antu wskazuje, że jedyn ą zmienn ą objaśniającą, która po zastosowaniu regresji krokowej zna łazła się w każdym równaniu jest łi czba osób w gospodarstwie domowym. Wraz ze wzrostem liczby osób w rodzinie obniżają się wydatki na żyw ność ogó łe m przypadające na osobę, wydlltki na poszczegółne artyk ul y żywnościowe, a także spożycie i lo ściowe tych artyku łó w w przeliczeni u na osobę, z założeniem , że poziom pozost ałych zmiennych nie ulega zmianie,.

(5) Analiza. kształtowallia się. spoi.ycia. I. artykułów żywllo.~ciow)'ch .... Tabela 2. Wartośc i ocen parametrów modeli wydatków na przetwory pieczywo i wyroby ciastkarskie w latach J 996 i J 997 - wariant I Zmienne. Dochód rozporządzalny (D) Liczba osób (L) Gospodarstwa prncowników u ży tkuj .} cyc h gospodarstwo rolne (S2) Gospodarstwa ro lników (S3) Gospodarstwa prncujł}cych na wła sny rachunek (S4) Gospodarstwa cmerytów i rencistów (S5) Gospodarstwa lItrzy muj,}cych się z nieiarobkowych żródcl (5'6) Wyraz wolny. R'. zbożowe,. 1996. 1997. x. x -0.0933. -0.0905 0,1756 0 ,2044 x 0,t318. x 3, 1873 0,785. x x x x -0,1 556 3,4575 0 ,688. Żródlo: obliczenia wlasnc.. Tabela 3.. Wartości. ocen parametrów modeli wydatków na ziemniaki. w latach 1996 i J 997 - wariant J Zmienne. Dochód rozpol"l.ądla lny (D) Liczba osób (L) Gospodarstwa pracowników u7,y'kuj'lcych gospodnrs'wo rolne (S2) Gospoonrstwa rolników (S3) Gospodarstwa prncuj.}cych na wlasny rachu nek (S,,) Gospodarstwa emerytów i rencistów (Ss) Gospodarstwa utrzy mujących się z niezarobkowych źródeł (S(j) Wyraz wolny. R'. 1996. 1997. x. x. -{l,080l 0 ,3941 0,463 x 0,2773 0,1672 1,441 0,786. - 0,0719 0 ,2264 0,3913 -{l ,I 101 0,2841 x 1,4097 0,809. Żródlo: obliczenia wlasnc.. Tabela 4 . Wartości ocen parametrów modeli wydatków na owoce i przetwory. owocowe w latach J 996 i J 997 - wariant I Zmienne. Dochód rozporządzalny (D) Liczba osób (L) GOspodllrstw,1pr<lcOWllików u7.ytkujl}cych gospodarstwo roJne (S2) Gospodarstwu roJników (SJ) Gospodanawa pracuj'lcych nu własny rachunek (S'I) Gospodarstwu cl11erytów i renci stów (Ss) Gospodarstwa lItrzymujf}cych si~ z Iliezarobkowych źródeł (S6) Wyraz wolny. R' Źródlo: oblic zenia wlasne.. 1996. 1997. 0,9 162 -0,0388 -0,2247 -0,2554 x. 0,4338 -0,1289. x x -3 ,1898 0,965. x -0,1774 0,2452 x -0,2758 0,006 0,955.

(6) I. Barbara Poc/alec. Tabela 5. Wartości ocen parametrów modeli wydatków na mięsne w latach 1996 i 1997 - wariant 1. mię so ,. 1996. 1997. O,I49M -0, 11 38 0.1895 0,2778 0,09. -0.1391 0,1766 0,3163 0, \ 249. Zmienne. Dochód rozporządza lny (D) Liczba osób (L) Gospodarstwa pracowników uży tkuj ących gospodarstwo mlllc (S2) Gospodarstwa rolników (S3) Gospodarstwa Procuj'lcych na wlasny rachunek (S.). R'. x. x. X. -0.247\ 3,1935 0.977. -0,3438 4,3049 0,972. Gospodarstwa emerytów i rencistów (Ss). Gospodarstwa utrzy mujących się z niczarobkowych żródel (S6) Wyraz wolny. podroby i przetwory. Źródlo: obliczenia wlClsnc.. Tabela 6. Wartości ocen parametrów modeli wydatków na 1996 i 1997 - warianl 1. tłus zcze. Zmienne. Dochód rozporządzalny (D) Liczba osób (L) Gospodarstwa pracowników użytkujących gospodarstwo rolne (S2) Gospodarstwa rolników (Sl) Gospodarstwa pracujących na własny rachunek (S4 ) Gospodarstwa clllclytów i rencistów (S5) Gospodarstwa ut rzym ujących się z niczarobkowych żródel (S6) Wyraz wolny. 1/'. jadalne w latach. 1996. 1996. x -0,12 11 x 0 ,137 x x -0,20 15 2,5845 0,802. 0,1823 -0,0814 0 ,169 1 0,2077 x 0,1895. x 1,338 0,909. Żródło: obliczenia własne.. Tabela 7. Wartości ocen paramelrów modeli wydatków na 1996 i 1997 - warianl 1 Zmienne. Dochód rozporządzal ny (D) Liczba osób (L) Gospodarstwa pracowników ui.y tkującyc h gospodnrstwo rolne (S2) Gospod.rstwa rolników (Sl) Gospodarstwa prn c ujących na własny rachullek (S4) Gospodarstwu emerytów i rencistów (Ss) Gospodarstwa utrzymujących sit; z niezarobkowych źródcł (S6) Wyraz wolny. R' Żródło: obliczcnin wł as ne.. nabiał. i jaja w lalach 1996. 1997. 0,3601 - 0,0708 0.2548 0,30 12 x 0, 1568 x 0,9785 0,933. -0,1277 x 0,1704 x x -0,1 836 3,5667 0,819. x.

(7) I. Analiza kształtowania się ~1)()życia artykułów żywl1o,vciowych .... Tabela 8. Wartości ocen parametrów modeli żywnościowych w 1996 r. - wariant I Zmienne D L. S2 S3 S4 S, S6 Wyraz wolny R2 Źródło:. YI. spożycia. wybranych. artykułów. Y6. Y,. Y3. Y4. Y,. x. x. x. x. x x. 0,2639 -0,0755 0,2742 0,4047. x. -0,0554. 0,7029 -0,427. x. -0,0679 0,2985 0,3679. -0,1298 0,2569 0,3388. -0,0837 0,5941 0,7381. -0,1281 0,3453 0,4435. x x. x. x. x. X. 0,1250. 0,3411. 0,3301. 0,0925 -0,1125 3,1009 0,934. x. 0,2228 -0,2520. x. x x. 2,4512 0,768. 2,3940 0,592. 0,1892. X. x. x. x. -2,7012 0,951. 0,2791 0,960. 0,8653 0,725. 2,0259 0,845. Y,. obliczenia własne. Zmienne zero-jedynkowe określające przynależność do grup społeczno -ekonomicznych wskazują na istotne różnice w ksztaltowaniu się ich poziomu spożycia zarówno w ujęciu wartościowym, jak i ilościowym, W odniesieniu do gospodarstw pracowników, stanowiących podstawę porównania, odmiennym poziomem spożycia wielu artykułów żywnościowych charakteryzują się szczególnie gospodarstwa rolników, Rezultat wskazujący na wyższy poziom ich wydatków uzyskano w obu badanych okresach dla modeli wydatków na ziemniaki, mięso i jego przetwory, tłuszcze jadalne oraz nabial i jaja, niższy natomiast poziom dotyczy wydatków na owoce i przetwory owocowe, Najbardziej podobny do gospodarstw pracowników jest poziom spożycia w gospodarstwach osób pracujących na własny rachunek, Zakładając, że obie grupy gospodarstw charakteryzują się takim samym dochodem i wielkością rodziny, wiele grup ich wydatków nie różni się statystycznie istotne, Są to wydatki na żywność ogólem, wydatki na przetwory zbożowe, tłuszcze jadalne oraz nabial i jaja, W 1996 r. nieistotna była także różnica w poziomie wydatków na ziemniaki oraz na owoce i ich przetwory, Zauważmy, że pod względem spożycia ilościowego (tabela 8) gospodarstwa pracujących na własny rachunek (S4) róż nily się w 1996 r. od gospodarstw pracowników jedynie wielkością spożycia ziemniaków (Y2)' Analizując dalej uzyskane rezultaty, można stwierdzić, że wszystkie grupy gospodarstw charakteryzują się podobnym poziomem spoży cia owoców (Y3)' Ponadto między gospodarstwami pracowników oraz gospodarstwami osób utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (S6) występuje podobieIlstwo pod względem spożycia wszystkich uwzględnionych w badaniu artykułów żywnościowych (z wyjątkiem jaj - Y7 ), Należy dodać, że ujemne różnice w poziomie wydatków tych gospodarstw wskazują zatem na występo wanie różnic w asortymencie kupowanej żywności. Oceniając dalej zróżnicowanie spożycia w grupach społeczno-ekonomicz nych, zwróćmy jeszcze uwagę na rezultaty zamieszczone w tabeli 5, odnoszące się do modeli wydatków na mięso, podroby i przetwory mięsne, Gospodarstwa.

(8) I. Barbara Podolec. pracowników utworzyły z gospodarstwami emerytów i rencistów (S5) jeden podzbiór o wydatkach na tym samym poziomie, od którego w 1996 r. wydatki gospodarstw rolników (S3) różniły się najbardziej" ponieważ o 32%. Następ nie o 18,2% więcej wydawały gospodarstwa pracowników użytkujących gospodarstwo rolne (S,), a także o 9,4% gospodarstwa pracujących na własny rachunek (S4)' Gospodarstwa utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (S6) charakteryzowały się niższym o 28% poziomem tego typu wydatków. W 1997 r. omawiane relacje nie zmieniły się istotnie. Zauważmy ponadto, że w wielu modelach wydatków nie występuje dochód rozporządzalny (D). Zmienność tych wydatków wyjaśniają przede wszystkim zmienne określające przynależność do grup społeczno-ekonomicznych, które pośrednio zawierają w sobie informacje o dochodach. Tabela 9. Wartości ocen parametrów modeli wydatków na w latach 1993-1996 -wariant 2. artykuły żywnościowe. Zmienne. Yu. YI. Y,. Y3. Y4. Ys. Y6. D L U. 0,8082 x. x x. x x -Q,6653 1,9315 -1,0394 -1,7092 -2,1877 -2,8345. 0,0137. 0,833. x. x. x -Q,464 x. x x -Q,1475 -0,1056 -0,033. x x x. 0,7539 x x x -0,2031 -Q,148. x x. x. 's. '6. x x. Wyraz wolny. 0,1587. 0,4412 -Q,5899 -Q ,96 I I -1,2553 -1,6462 -Q,3544 -Q ,0 177 -Q ,O 195 x 0,0321 1,6355. R'. 0,997. 0,997. K. MI M, M3 M4 Md. -0,1321 -0,0988. T. -0,038 -0,0269. '4. x 0,0727. x. x x. x. x x. -0,052. x. x 0,3711. -Q,3208 -0,4532. x. x. -2,3931 0,979. 3,0199 0,985. x -0,1236 -Q ,02 I 5 -Q ,0482. x -Q,3696 -0,5074 -Q,5574 -0,9735 -Q,3542 -Q,0741 -Q ,048 I. x 0,0961 -Q,0232 x -Q,0339. x. x. x. x -1,0987 0,993. 0,1215 1,8421. -2,8988. 0,996. 0,994. x. Zródlo: obliczenia wlasnc. Interesujące rezultaty uzyskano w wyniku zastosowania modeli przekrojowo-czasowych wedlu g wariantu 2. Zauważmy, że zarówno w modelach wydatków (tabela 9),jak i spożycia (tabela 10) istotny wpływ na poziom zmiennych objaśnianych ma typ biologiczny rodziny (lvIi' IvI2' IvI3' IvI4' lvId)' a także, w niektórych przypadkach, liczba osób na utrzymaniu (U) oraz liczba jednostek konsumpcyjnych (K). Pojawienie się tych zmiennych spowodowało we wszystkich modelach wyeliminowanie liczby osób w gospodarstwie domowym (L), Z reguły poziom wydatków oraz spożycia przypadający na osobę w gospodar-. 3. Zwróćmy uwagę, że (eO.277R_. 1) 100% = 32%..

(9) Analiza. Tabela 10. Wartości ocen parametrów modeli w latach 1993-1996 - wariant 2. spożycia artykułów żywnościowych. Zmienne. Y'I. Y'. ,. Y,. y.. Y' 5. Y6'. Yi. D. 0,0136. x. 0,3748. 0,795. 0,0072. x x x. x. x x x. x x x. -1,1205. x. X. MI M, M, M" M". -1,1493 -0,927. x -5,4701 5,8002 -3,4735 -2,4044. x x. 0,0636. L U K. -0,1847 -0,141. -0,442 -0,2865. -2,6347 -1,7697. -3,1205 -1,841. T. /4 /5 /6. Wyraz wolny. R' *. I. kształtowania się spożycia artykułów żywl1o,fciowych".. x. x. 0,8557 -0,2728 -0,2571 -0,2928. 3,6264. -0,1151. x x x -0,1986 -0,5014. x x. x. x. x. X. 0,0722 -O,t276. 0,2112. 1,0485. x x x. 2,3711 -2,2758 x x. x. x. x. -0,4322 -0,687. 0,Q675 -0,0867. X X. X. X. X. X. X X. X. X. X. X. x. 6,0369 0,958. 4,2137 0,987. -2,1918 0,993. -2,3641 0,994. 0,7016 0,976. X. x -0,0258. 10,7645 0,991. X. x. 6,7t23 0,983. model liniowy obliczenia własnc.. Żródlo:. stwic obniża się wraz ze wzrostem liczby dzieci (w porównaniu z małżel\stwami bezdzietnymi). Ponadto zauważmy, żc poziom wydatków realnych na wiele artykułów żywnościowych obniża się w czasie (t), jedynie spożycie owoców wzrasta średnio rocznie o 7% (zakładając stałość pozostałych zmiennych). W analizowanym okresie szczególnie niekorzystnie zaznaczył się 1994 r. (t4)' zarówno w odniesieniu do wydatków ujętych wartościowo, jak i ilościowego spożycia żywności. Dodajmy, że poziom spożycia artykułów zbożowych (Y I ), zicmniaków (Y2 ), tłuszczu (Ys)' młeka (Y6) oraz jaj (Y7 ) w gospodarstwach clomowych lepiej opisują moclele liniowe. Wszystkie modele zaproponowane w wariancie 2 wyjaśniają ponad 95% zmienności wydatków ponoszonych na zakup artykułów żywnościowych oraz ich spożycia. Literatura Bcskid L., Deniszczuk L. [1995]. Sytuacja materialna ludno.\\ci i jej zróŻllicowanie (1989-1994). Procesy tralIsformacji IV Polsce, Zeszyty Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN,nr 16.. Boleslawski L. [1997], Proglloza gospodarstw d011lowych 1996-2020, GUS, Departament Badmi. Demograficznych, Warszawa. Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju. Rok 1997 [1998], GUS, Warszawa. Kramer J. [1997], KOllsumpcja IV gospodarce rynkowej, PWE, Warszawa. Kudrycka l. [1994), Reakcje dostosolvalvcze gospodarstw dO/llO\Vych [w:] KieruJ1ki polityki społeczno-gospodarczej Polski IV fatadl dziewifc.{dziesiątych, Raporty InslyutuRozwoju i Studiów Strategicznych, Wurszawa..

(10) I. Barbara Podolec. Kudrycka I. [1996], Modele dochodów i wydatków gospodarstw domowych Ul okresie transformacji polskiej gospodarki, Z Prac Instytutu Rozwoju i Studiów Strategicznych, nr 28. Padalec B. [1995], Zachowania konslfmpcyjne gospodarstw domowych. Allaliza ekonometryczna. Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie, nr 124, Kraków. Poziom za.~I)okojenia potrzeb IV 1995 roku [1996), Informacje i Opracowania Statystyczne, GUS, Departament Warunków Zycia, Warszawa. Wskaźniki ubóstwa (w !.Iwietle bac/mi !Judżetów gospodarstw dO/1/owych) [1997], GUS, Departament Warunków Życia, Warszawa, Zarzycka Z. [J 992], Czynniki demograficzne i !J1J01ecwc IV analizie konsumpcji, UŁ, Łódź. Zmiany zacllOwmi kOllsf/menckich. K.. Mazurek-ŁopaciJlska. }II. warunkach tral1.\jofmacji po/shej gospodarki (1998],. (red.), Wydawnictwo AE wc. Wrocławiu, Wrocław.. An Analysis ol Trends in Ihe Consumptlon ol Grocery Producls in Poland Thc łaunch of the gro cery market in Poland has been accompanied by numy negative phenomena leading to a deterioration in the materiał sitllation of a significant part of society. Although the years 1995-96 sawa grealer abundance ot' goods on the grocery market. a significant part ar society stilllimits expenditure on satisfying basic needs. In the present articłe, the author conducts an analysis of trends in grocery consllmption according to the demographic and socio-ecollolllic features or dOlllestic hOllseholds. The author consiclers consumption of groceries in qllalitative terms, as weB as in qllantitative terms, embracing both purchased goods, goods obtainecl free ar charge, and goods obtained from farlllsteacls. The analysis is mainJy aimecl at identifying population groups that clit'fer in terms or consllmptionlevels..

(11)