Teresa Michałowska
Z prac nad literaturą staropolską
Biuletyn Polonistyczny 16/50, 65-67
Z PRAC NAD LITERATURĄ STAROPOLSKĄ
W pierwszym k w a r t a le 1973 roku Pracownia H i s t o r i i L i t e r a t u r y S t a r o p o l s k i e j (X V I-X V II w ieku ) I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h PAN z o r g a n i z o w a ł a dwie o g ó l n o p o l s k i e s e s j e naukowe: 1. k o n f e r e n c ję pośw ięconą zagadnieniom s o c j o l o g i i l i t e r a t u r y s t a r o p o l s k i e j , z c y k lu : " L i t e r a t u r a i s p o łe c z e ń s t w o " , o r a z 2. z e b r a n i e , na którym zaprezentowano b ie ż ą o e praoe na temat wybranych problemów h i s t o r i i dawnej l i t e r a t u r y , pod nazwą: "W kręgu p o e z j i i p rozy s t a r o p o l s k i e j " .
1. K o n fe r e n c ja n t . " L i t e r a t u r a i s p o łe c z e ń s tw o " od b y ła s i ę w dniach 26-27 s t y o z n i a b r . O tw orzy ł ją r e f e r a t doc. dra ftab. Stan isła w a G r z e s z o z u k a (feraków, BJ) p t . "0 Środowiskowej i n t e r p r e t a c j i l i t e r a t u r y s t a r o p o l s k i e j " . A u t o r r o z w a ż a ł m o ż liw o ś c i n a k r e ś l e n i a mapy głównyoh nurtów p iś m ie n n ic tw a narodowego w XVI i w X V II wieku na t l e p rzep row a dzonej p r z e z s i e b i e s t r a t y f i k a c j i ówozesnego s p o łe cz eń s tw a . Spośród r e f e r a t ó w poświęoonych ważniejszym aspektom k u ltu r y l i t e r a c k i e j okresu s t a r o p o l s k i e g o : dr Z o f i i P l o r o z a k (War szawa, IBL) " A u to r s t a r o p o l s k i - studium s o o j o l o g i c z n e " , m g r a Władysława K o r o t a j a (Warszawa, IB L ) "Cenzura w P o l - soe w XVI i w X V I I wieku" oraz dr M a r i i S i p a y ł ł o (War szawa, BUW) " C z y t e l n i k a k s ią ż k a w P o l s c e w XVI wieku. (Na po d sta w ie badań p r o w e n i e n c j i b i b l i o t e c z n y c h ) " - z o s t a ł y wy g ło s z o n e t y l k o dwa o s t a t n i e . W .K orotaj u kazał na t l e eu ro pejskim i s t o t ę 1 sposób funkcjonowania oenzury k o ś c i e l n e j i ś w i e c k i e j w P o l s c e , eksponując j e j wpływ na ruch 7/ydawniczy i ro z p o w sz ec h n ia n ie k s i ą ż k i s t a r o p o l s k i e j ; w i e l e m ie js c a po ś w i ę c i ł t e ż . o ś w i e t l e n i u ważnego i znamiennego d la ów czesnej k u lt u r y z ja w is k a , jakim b y ły indeksy k s ią g zakazanyoh. M. S i
66
-p a y ł ł o -p r z e d s t a w iła i n t e r e s u j ą c e - z -punktu w id z e n ia h i s t e r i i c z y t e l n i c t w a w P o ls c e XVI wieku - m a t e r ia ły do ty czą ce prowe- n i e n o j i li c z n y c h druków; zachowane na okładkach lub margine sach ręczne n ota ty n i e t y l k o po zw ala ją odtw orzyć l i s t ę k o l e j nych w ł a ś c i c i e l i p o sz cz eg óln y oh k s i ą ż e k , a l e tak że iz ucają świa t ł o na sposób peroypowania i o c e n ia n ia ic h t r e ś c i .
Dwa d a lsz e r e f e r a t y : mgr Krystyny K o r o t a j o w e j (Warszawa, IBL) "K s ią ż k a w Warszawie
w
X VII wieku" o r a z dra Z big niewa N o w a k a (Gdańsk, B i b l.P A N ) "Gdańska o f i c y n a drukarska G u illem ota -H tłn efeld a w s ł u ż b i e p o l s k i e j r e f o r m a c j i (1 6 0 3 -1 6 5 2 '", poświęcone b y ły a n a l i z i e wybranych z j a w i s k z za kresu d z ie jó w drukarstwa w dawnej P o l s c e . K .K o ro ta jo w a p r z e d s t a w i ł a wyniki badań nad słabo dotyohczas znanym życiem wydaw niczym Warszawy w X V I I wieku, p r e z e n t u ją c w i e l e ciekawych i no wych m ateriałów z t e g o zakresu i po św ięoa jąc uwagę zw łaszoza n a jw c ze śn ie jsz y m oficynom drukarskim. Z.Nowak w gruntownym stu dium ukazał h i s t o r i ę j e d n e j z n a j s t a r s z y c h o f i c y n wydawniczych w Gdańsku, k t ó r e j d z i a ł a l n o ś ć p o zo s ta w a ław
bezpośrednim związ ku z ide olog iczn y m programem k a lw iń s k ie g o odłamu r e f o r m a c j i or a z b r a c i c z e s k ic h .2. Zebranie p t . "W kręgu p o e z j i i prozy s t a r o p o l s k i e j " od b y ł o s i ę w dniach 15-16 marca b r . Dwa początkowe w y s tą p ie n ia b y ł y poświęcone l i r y o e . Doc. dr hab.Henryk Ko w a 1 e w i o z (Poznań, UAK) w r e f e r a c i e " ś r e d n io w ie o z n a l i r y k a żakowska w P o l s c e " omówił n a jd a w n ie js z e z a b y t k i p ie ś n io w e ,w ś r ó d n ich t e k
sty z n a le z io n e p r z e z n ie g o podczas poszukiwań w arohiwach za g ra n ic zn yc h , g łów nie n ie m ie c k ic h . Przeprowadzona p r z e z r e f e r e n t a w nikliw a a n a l i z a tych utworów s t a ł a s i ę źródłem w i e l u no- wyoh i n f o r m a o j i , zarówno h i s t o r y o z n o l i t e r a o k i o h , ja k t e ż d o t y - oząoyoh n a j d a w n i e j s z e j ku ltu ry narodowej.Mgr A l i n a N o w i o k a - J e ż o w a (Warszawa, UW)
w
r e f e r a o i e p t ." G a t u n k i s i e demnastowiecznej l i r y k i m e l i o z n e j " p o d j ę ł a udaną próbę t y p o l o g i i g e n o l o g i o z n e j " p i e ś n i , tańców i padwanów" na t l e b o g a to i w n i k l i w i e zarysowanej p o e t y k i e u r o p e j s k i e j , zw ła s zoz a w ło s k ie j.Dr Anna K r z e w i ń s k a (Toruń, UMK) p r z e d s t a w i ł a r e f e r a t p t . " S ie la n k a s t a r o p o ls k a " , w którym omówiła główne t e n d e n c je rozwoju gatunku na szerokim t l e eu ropejsk im . Wywody
67
-r e f e -r e n t k i , s p e c j a l i z u j ą c e j s i ę od dawna w zaga dnieniu s i e l a n k i , wydawały s i ę s z c z e g ó l n i e przekonywające w swej c z ę ś c i s z c z e g ó ł o w e j , p o św ięconej a n a l i z i e s i e l a n k i dram atycznej. Dr Marian K a c z m a r e k (O p o le, WSP) w r e f e r a c i e "W kręgu p o e ty k i o j - o z y s t e g o heroioum. Z badań nad modelem sarmackiego eposu" z a r y
sował problematykę k r y s t a l i z o w a n i a s i ę w s t a r o p o l s k i e j świado mości l i t e r a c k i e j k o n o e p c ji narodowej e p o p e i, o p i e r a j ą c s i ę w swych wywodaoh na m a t e r ia ła o h wydobytych przeważnie ze wstępów do d z i e ł p o e t y c k ic h o r a z różnego typu dokumentach i l u s t r u j ą o y o h w ied z ę i poglądy p i s a r z y na temat eposu.
Ważne d l a ów czesnej p o e t y k i z a g a d n ie n ie t o p i k i l i t e r a c k i e j p o r u s z y ł a
w
r e f e r a o i e p t . " S tr u k tu r a i fu n k c je toposów w t w ó r - o z o ś o i Samuela Twardowskiego" mgr M aria R u d z k a - S y m o - t i u k (L u b li n , UMCS'. P r z e d s t a w iła ona stan badań i w a ż n i e j sze poglądy t e o r e t y c z n e na temat toposu w św iatow ej l i t e r a t u r z e przed m io tu , a następnie^ p o d j ę ł a próbę sa m o d z ieln ej a n a l i z y funk cjonow ania n ie k t ó r y c h l o c i oommunes w p o e z j i siedem n astow iecz nego t w ó r c y .Problematyka p roz y a r t y s t y o z n e j z n a l a z ł a wyraz w dwóch na stępnych r e f e r a t a c h , z któryoh p ie r w s z y , p t . "Łacińska p roz a M .K .Sarb iew skiego Jako wyraz łamania s i ę t e n d e n c j i renesansowo- -b a rok o w y ch ", w ygłoszony p r z e z doc. dr hab. Krystynę S t a w e o k ą ( L u b lin , KUL), b y ł poświęcony w n ik liw e j a n a l i z i e głównych t e n d e n c j i s t y l i s t y o z n y o h t w ó r c z o ś c i p r o z a t o r s k i e j Sar b ie w s k ie g o na t l e t r a d y o j i s t y l i s t y k i ren e sa n so w e j, ugruntowa n e j ju ż w p iś m ie n n io tw ie polskim t e g o okresu, oraz nowych kon- w e n o ji , k s z t a ł t u j ą c y o h s i ę pod wpływem t e n d e n c j i barokowych.Mgr K r z y s z t o f G ł o m b i o w s k i (Wrocław, IB L) w r e f e r a o i e p t . " ^ K o n t r o w e r s j e ^ Seneki R e to r a w ^ G e s t a Romanorum<C " o mawiał z a g a d n ie n ie związków śre d n iow iec zn eg o z b io r u egzemplów p t . "G ęsta Romanorum" z rzymskim zbiorem " K o n t r o w e r s j i " , wyka z u ją c przy tym dużą d o c i e k l iw o ś ć f i l o l o g i c z n ą i sprawność kom- p a r a t y s t y c z n ą .
- W toku obu k o n f e r e n c j i t o o z y ł a s i ę żywa dyskusja, św iadczą ca o z a in t e r e s o w a n iu , z jakim r e f e r a t y sp otka ły s i ę ze strony u c z e s t n i k ó w ,, p r z y b y ły c h ze w s z y s tk ic h ośrodków u n iw e r s y te c k ic h w k r a ju .
