• Nie Znaleziono Wyników

O. Kolberg i nasza folklorystyka

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "O. Kolberg i nasza folklorystyka"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

Julian Krzyżanowski

O. Kolberg i nasza folklorystyka

Biuletyn Polonistyczny 5/15, 59-62

(2)

O. KOLBERG I NASZA FOLKLORYSTYKA 1 . J e d n ą z c h a r a k t e r y s t y c z n y c h o e c h k u l t u r y d z i s i e j s z e j j e s t żywe i t w ó r c z e z a i n t e r e s o w a n i e s i ę l i t e r a t u r ą l u d o w ą . W r o z ­ m a i t y c h o ś r o d k a c h na uk ow y ch E u r o p y , A m e r y k i , A z j i i A f r y k i p r o ­ w a d z i s i ę b a r d z o i n t e n s y w n e p r a c e nad t w ó r c z o ś c i ą u s t n ą , wy­ d a j e s i ę o k a z a ł e tomy p i e ś n i , b a j e k , p o d a ń , p r z y s ł ó w , z a g a ­ d e k , z b i e r a n y c h w t e r e n i e , o g ł a s z a s i ę z b i o r y d a w n i e j s z e , k s i ę ­ g a r s k o w y c z e r p a n e , w y d a j e s i ę mnóstwo s t u d i ó w z a r ó w n o b i b l i o ­ g r a f i c z n y c h , j a k i n t e r p r e t a c y j n y c h , d o w o d z ą c y c h , i ż f o l k l o r y s t y ­ k a j e s t j u ż d z i s i a j o d r ę b n ą i a u t o n o m i c z n ą d z i e d z i n ą n a u k i o l i t e r a t u r z e . . 9 . ti i m p o n u j ą c y m tym r u c h u p r z o d u j ą dwa k r a j e , R o s j a R a d z i e c k a i S t a n y Z j e d n o c z o n e , z i n n y c h z a ś u s i ł u j ą d o t r z y m a ó im k r o k u F r a n c j a i o b i e r e p u b l i k i n i e m i e c k i e . By p o k a z a ć ogrom p r a c y tam p r o w a d z o n e j , t r z e b a by n a p i s a ć d u ż ą r o e p r a w ę , co d z i s i a j z r o b i ć by można b e z w i ę k s z e g o w y s i ł k u , j a k o ż e w r o k u u b i e g ł y m u k a z a ł s i ę i m p o n u j ą c y z e s z y t c z a s o p i s m a " J o u r n a l o f A m e r i c a n F o l k l o r e ” p o ś w i ę c o n y f o l k l o r y s t y c e na s z e r o k i m ś w i e o i e ( F o l k l o ­ r e R e s e a r c h a r o u n d t h e W o r l d ) . Z a m i a s t t e g o p a r ę f a k t ó w o d u ­ ż e j wymowie. Oto w R o s j i r a d z i e c k i e j , g d z i e o s t a t n i e l a t a p r z y ­ n i o s ł y mnóstwo r e w e l a c y j n y c h o d k r y ć w d z i e d z i n i e e p i k i l u d ó w A z j i Ś r o d k o w e j , t ł u m a c z y s i ę d o s k o n a ł ą k s i ą ż k ę f o l k l o r y s t y w ł o s k i e g o , J ó z e f a C o c c h i a r a o " H i s t o r i i f o l k l o r y s t y k i w E u r o ­ p i e ” , k t ó r a w o r y g i n a l e ( S t o r i a d e l f o l k l o r e i n E u r o p a ) u k a ­ z a ł a s i ę w r . 1 9 5 2 , w p r z e k ł a d z i e z a ś w r . 1 9 6 0 . Wybór t e n d o ­ b r z e ś w i a d c z y o h o r y z o n t a c h n a u k ow y ch f o l k l o r y s t ó w r o s y j s k i c h , C o c c h i a r a bo w ie m , u c z e ń - by d o d a ć n a w i a s e m - Б . M a l i n o w s k i e g o , n a l e ż y d z i s i a j do n a j w y b i t n i e j s z y c h p r z e d s t a w i c i e l i f o l k l o r y ­ s t y k i n o w o c z e s n e j . » P r z y k ł a d d r u g i t o i m p o n u j ą c a b i b l i o g r a f i a b a j k i l u d o w e j p i ó r a S . T h o m p s o n a (The T y p e s o f t h e F o l k t a l e ) , wydana p r z e z F i ń s k ą A k a d e m i ę Nauk w g ł ó w n e j s e r i i FFC ( F o l k l o ­ r e F e l l o w s C o r a u n i c a t i o n s ) w r o k u 1 9 6 1 . W p o r ó w n a n i u z w y d a n i e m p o p r z e d n i m z r . 1928 o b e c n e j e s t t r z y k r o t n i e w i ę k s z e od p o

(3)

60

-p r z e d n i e g o i -p r z y n o s i m a t e r i a ł y w s k a l i ś w i a t o w e j , w ś r ó d n i c h z a ś r ó w n i e ż pewną i l o ś ć p o l s k i c h . A w r e s z c i e , by na ty m po ­ p r z e s t a ć , m a l u t k a P r a o o w n i a L i t e r a t u r y Ludo wej IBL z a s y p a n a j e s t k w e r e n d a m i z r ó ż n y c h k r a j ó w d o t y c z ą c y m i p i e ś n i , b a j e k , p r z y s ł ó w , p r z y czym p o s z u k i w a n i o m k o r e s p o n d e n c y j n y m t o w a r z y s z ą i n n e , o s o b i s t e , m ł o d z i bowiem i n i e m ł o d z i f o l k l o r y ś c i c z e s c y , n i e m i e c c y , r u m u ń s c y i i n * s i ę g a j ą do n a s z y c h m a t e r i a ł ó w i p y ­ t a j ą o s p r a w y , na k t ó r e n i e z a w s z e można o d p o w i e d z i e ć * P r z y c z y n a t e g o j e s t p r o s t a - n a s z e d z i e ł a f o l k l o r y s t y c z n e , z w ł a s z c z a p o c h o d z ą c e z w.XIX„ n a l e ż ą do b i a ł y c h k r u k ó w b i b l i o ­ t e c z n y c h * P o d o b n i e z r e s z t ą p r z e d s t a w i a s i ę s p r a w a i p o z a P o l ­ s k ą * W ZSRK p r z e d d z i e s i ę c i u l a t y ( 1 9 5 3 ) na k o n f e r e n c j i f o l k l o ­ r y s t ó w r a d z i e c k i c h w y s u n i ę t o k o n i e c z n o ś ć w y d a n i a w s t u t o m a c h "Swoda r u s s k o g o f o l k l o r e " , u d o s t ę p n i a j ą c e g o m a t e r i a ł y o g ł a s z a ­ ne p r z e d s t u i w i ę c e j l a t y a d z i s i a j o s i ą g a l n e j e d y n i e w n a j ­ w i ę k s z y c h b i b l i o t e k a c h * J a k d o t ą d , n i k ł ą c z ę ś ć t y l k o t e g o im­ p o n u j ą c e g o p r o g r a m u u d a ł o s i ę z r e a l i z o w a ć , p e ł n e " b o w i e m w p r o ­ w a d z e n i e go w ż y c i e wymaga d u ż e j d o b r z e w y s z k o l o n e j k a d r y p r a ­ cowników n a u k o w y c h , o k t ó r y c h n i g d y n i e j e s t ł a t w o . S pr a w y t e s ą w y s o c e a k t u a l n e d l a n a s i w i ą ż ą s i ę b e z p o ś r e d ­ n i o z n a z w i s k i e m , p r a c ą i d z i e ł e m O s k a r a K o l b e r g a ( 1 8 1 4 - 1 8 9 0 ) * N i e z w y k ł y t e n l u d o z n a w c a p o l s k i p o ś w i ę c i ł ż y c i e b a d a n i o m n a d k u l t u r ą w s i p o l s k i e j i w y n i k i i c h o g ł o s i ł w t r z y d z i e s t u z o k ł a ­ dem t o m a c h d z i e ł a , z a t y t u ł o w a n e g o "Lud* J e g o z w y c z a j e , s p o s ó b ż y c i a , mowa, p o d a n i a , p r z y s ł o w i a , o b r z ę d y , g u s ł a , z a b a w y , p i e ­ ś n i , muzyka i t a ń c e " ( 1 8 5 7 - 1 8 9 0 ) * P r z e d dwoma c z y t r z e m a l a ­ t y można b y ł o o g l ą d a ć w w i t r y n i e a n t y k w a r i a t u w a r s z a w s k i e g o k o m p l e t 32 tomów K o l b e r g a , a l e t y l k o o g l ą d a ć , c e n a j e g o bowiem w y n o s i ł a 2 5 . 0 0 0 z ł , co z r e s z t ą n i e b y ł o sumą w y g ó r o w a n ą , gdy s i ę z w a ż y , i ż za tomy o d d z i e l n e p ł a c i s i ę d z i s i a j 2 0 0 - 3 0 0 z ł , tom z a ś w s t ę p n y ( " P i e ś n i l u d u p o l s k i e g o " ) k o s z t o w a ł o k o ł o 2 0 0 0 z ł ! Dane t e t r z e b a t u p r z y t o c z y ć , s u c h a i c h bowiem wymo­ wa j e s t d a l e k o s i l n i e j s z a od n a j b a r d z i e j n a w e t k w i e c i s t y c h s ł ó w na t e m a t z n a c z e n i a K o l b e r g a i j e g o " L u d u " . Na czym ono p o l e g a ? Po p r o s t u na f a k c i e , i ż j e s t t o n a j p e ł n i e j s z a e n c y k l o p e d i a w i a ­ d o m o ś c i o k u l t u r z e w s i p o l s k i e j , t a k j a k p r z e d s t a w i a ł a s i ę ona w d r u g i e j p o ł o w i e w . XIX, gdy K o l b e r g u s i ł o w a ł j ą u c h w y c i ć i p r z e d s t a w i ć .

(4)

2 . Z n a c z e n i e t o s p r a w i ł o , i ż w r , 1960 z a p a d ł a u c h w a ł a s e j ­ mowa, z l e c a j ą c a P o l s k i e m u T o w a r z y s t w u Lud ozn aw cze mu u d o s t ę p ­ n i e n i © K o l b e r g a w w y d a n i u wznowionym i o d p o w i a d a j ą c y m d z i s i e j ­

szym wymaganiom na ukowym . R e a l i z a c j a t e j u c h w a ł y w y m a g a ł a k i l ­ k u l a t u s i l n y c h p r a c p r z y g o t o w a w c z y c h , k t ó r e p o s z ł y w dwu a r a c z e j n a w e t w t r z e c h k i e r u n k a c h . Po p i e r w s z e t e d y t r z e b a b y ­ ł o u d o s t ę p n i ć w p o d o b i ź n i e t o m y , k t ó r e K o l b e r g w y d a ł z a ż y c i a , po w t ó r e o g ł o s i ć m a t e r i a ł y , k t ó r e z e b r a ł , k t ó r y c h j e d n a k o g ł o ­ s i ć n i e z d o ł a ł , po t r z e c i e w r e s z c i e u k a z a ć j e g o n i e z w y k ł y t r u d c h o ć b y n a p r z y k ł a d z i e j e g o o b f i t e j k o r e s p o n d e n c j i . P r a c e t e , p r o w a d z o n e w r e d a k c j i w r o c ł a w s k i e j pod k i e r u n k i e m p r o f e s o r a J ó z e f a G a j k a , od r o k u 1962 z a ś w P o z n a n i u pod k i e r u n k i e m p r o f . J ó z e f a B u r s z t y , p r z y n i o s ł y d o t ą d p i ę k n y p l o n w p o s t a c i ośm iu tomów " D z i e ł w s z y s t k i c h " K o l b e r g a z " P i e ś n i a m i l u d u p o l s k i e g o " n a c z e l e . P o n i e w a ż p r z e w i d u j e s i ę w y d a w a n ie t u z i n a tomów r o c z ­ n i e , w r . 19 64 w s z y s t k o t o , co K o l b e r g o g ł o s i ł z a ż y c i a , s t a ­ n i e n a p ó ł k a c h b i b l i o t e c z n y c h w p o s t a c i , o j a k i e j n i e s t r u d z o n y l u d o z n a w c a i m a r z y ć n i e m ó g ł , s k a z a n y bowiem n a d o c h o d y p r z y ­ p a d k o w e , d r u k o w a ł swe tomy g d z i e i j a k s i ę d a ł o , n a p a p i e r z e l i c h y m , k t ó r y d z i s i a j p o l a t a c h k i l k u d z i e s i ę c i u k r u s z y s i ę w p a l c a c h od z l e ż e n i a . R ó w n o c z e ś n i e z a c z y n a j ą s i ę uk a z y w a ć tomy o p a r t e n a " t e k a c h k o l b e r g o w s k i c h " , a w i ę c m a t e r i a ł a c h d o t ą d n i e d r u k o w a n y c h a z e b r a n y c h n a P o d h a l u i P o d k a r p a c i u , w Ka~ l i s k i e m i S i e r a d z k i e m , n a P o m o r z u ; d o p e ł n i e n i e m i c h b ę d ą ' s t u ­ d i a K o l b e r g a r o z p r o s z o n e w n a j r o z m a i t s z y c h w y d a w n i c t w a c h p e r i o ­ d y c z n y c h , a w r e s z c i e d z i e ł a m uz y c zn e i w s p o m n i a n a k o r e s p o n d e n ­ c j a , i s t n a k o p a l n i a w i a d o m o ś c i do d z i e j ó w n a s z e j e t n o g r a f i i i s z e r z e j , bo k u l t u r y u m y s ł o w e j w* XIX. R z e c z z r o z u m i a ł a , i ż p r a c a n a d m a t e r i a ł a m i nowymi j e s t d a l e k o t r u d n i e j s z a od w k ł a ­ d a n e j w p r z e d r u k tomów d r u k o w a n y c h , wymaga bowiem n i e t y l k o w i e d z y , k t ó r ą m i a ł sam K o l b e r g , a l e r ó w n i e ż z n a j o m o ś c i t e g o w s z y s t k i e g o , co p r z y n i o s ł a e t n o g r a f i a i f o l k l o r y s t y k a w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ę c i u , k t ó r e n a s od ś m i e r c i t w ó r c y "L u d u " d z i e l ą # K o l b e r g o w i w o l n o b y ł o p o p e ł n i a ć o m y ł k i , wydawcy j e g o p u ś c i z n y m y l i ć s i ę n i e w o l n o ! K o l b e r g m ó g ł s t o s o w a ć p r y m i t y w n e m e t o d y b a d a n i a z j a w i s k , o k t ó r y c h m ó w i ł , j e g o wyd awca d z i s i e j s z y mu­ s i p o s ł u g i w a ć s i ę n o w o c z e s n y m i m e t o d a m i n a u k o w y m i .

(5)

62 -e I j e d n o j e s z c z e - "L u d " K o l b e r g a , u k a z u j ą c y s i ę w o b r ę b i e l a t 1 8 5 1 - 1 8 9 0 , s t a ł s i ę e n c y k l o p e d y c z n y m z b i o r e m m a t e r i a ł ó w p r z e r ó ż n y c h , z m a g a z y n o w a n y c h m e t o d ą l a m u s a , w k t ó r y m sam z b i e ­ r a c z n i e z a w s z e u m i a ł s i ę z o r i e n t o w a ć , choó u s i ł o w w a ł t o r o b i ó p r z y pomocy o d s y ł a c z y i p r z y p i s ó w . D l a c z y t e l n i k a d z i s i e j s z e ­ go l a m u s t r z e b a z m i e n i ć w ł a t w o d o s t ę p n e a r c h i w u m c z y muzeum, t a k by b e z w i ę k s z y c h t r u d n o ś c i można b y ł o z n a l e ź ć w n i m p o ­ s z u k i w a n ą p i e ś ó , p o t r z e b n ą b a j k ę c z y z a g a d k ę , o p i s b u d y n k u g o s p o d a r c z e g o c z y w i a d o m o ś c i o t a k i c h c z y i n n y c h z w y c z a j a c h l u b o b r z ę d a c h . C e l e t e r e d a k c j a z a m i e r z a o s i ą g n ą ć p r z y pomocy k o m e n t a r z y o r a z i n d e k s ó w , u m i e s z c z o n y c h w t o m a c h o s o b n y c h , k t ó r e b ę d ą s i ę u k a z y w a ć p o c z ą w s z y od r . 1963 i s t a n ą s i ę k l u t - ~ c zem c z y p r z e w o d n i k i e m po c a ł o ś c i w s p a n i a ł e j p u ś c i z n y O s k a r a K o l b e r g a . '

N i e z w y k l e żmudna p r a c a n a d n i ą , p r o w a d z o n a pod e g i d ą PAN p r z e z P o l s k i e T o w a r z y s t w o L u d o z n a w c z e , ma - r z e c z p r o s t a - p o d w ó j n e z n a c z e n i e , w e w n ę t r z n e i ś w i a t o w e . Od w e w n ą t r z s t a n o ­ w i o n a poważny w k ł a d w t o w s z y s t k o , co w i ą ż e s i ę u n a s z p o ­ c z y n a n i a m i m i l l e n a m y m i , n a z e w n ą t r z z a ś w ł ą c z a n a s z f o l k l o r w t e p o c z y n a n i a ś w i a t o w e , o k t ó r y c h m ó w i ł o s i ę t u w p i e r w s z e j c z ę ś c i o b e c n y c h u w a g . P r o f . J u l i a n K r z y ż a n o w s k i I n s t y t u t B ad ań L i t e r a c k i c h

BADANIA NAD PIŚMIENNICTWEM ŚLĄSKIM PROWADZONE W NAUKOWYM OŚROD­ KU OPOLSKIM ( p o r . B i u l e t y n P o l o n i s t y c z n y , z e s z . 1 0 , s t r . 6 7 - 7 0 ) S e k c j a p i ś m i e n n i c t w a ś l ą s k i e g o o r a z Z e s p ó ł p r a s o z n a w s t w a I n s t y ­ t u t u Ś l ą s k i e g o w O p o l u S e k c j a P i ś m i e n n i c t w a Ś l ą s k i e g o r o z p o c z ę ł a d z i a ł a l n o ś ć , pod k i e r o w n i c t w e m p r o f . B o g d a n a Z a k r z e w s k i e g o , od p o ło w y 1961 r o k u . Z p o c z ą t k i e m r o k u 1962 u t w o r z o n o p r z y S e k c j i Z e s p ó ł P r a s o z n a w ­ s t w a , k i e r o w a n y p r z e z d r a J a n a R é i t é r a . S e k c j a P i ś m i e n n i c t w a Ś l ą s k i e g o i Z e s p ó ł P r a s o z n a w s t w a z a j ­ m u j ą s i ę r e g i o n a l n ą p r o b l e m a t y k ą k u l t u r a l n ą ś l ą s k a ^ h i s t o r y c z ­ n ą i w s p ó ł c z e s n ą ) . Z g o d n i e z p l a n a m i p e r s p e k t y w i c z n y m i p o d j ę ­ t o a k t u a l n i e p r a c e b a d a w c z o - n a u k o w e w n a s t ę p u j ą c y c h k i e r u n k a c h :

Cytaty

Powiązane dokumenty

To further studies into ship- building materials by studying the effects of welding on the structural performance of ship steel, the fundamental factors affecting flow and fracture

Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie za w skazanie mi tego cennego regestu dokumentov/ dotyczących Łu kasza W atzenrodego przed jego objęciem biskupstw a

W sumie najciekawszy jest materiał ceramiczny, który jednakże ze względu na znaczny stopień rozdrobnienia nie tylko nie pozwala na rekonstruowanie naczyń, lecz

1.M any o f the countries undergoing econom ic transform ation from centrally-planned to free-m arket econom ies experienced high trade deficits in the initial

The last element of the equation 14, the position a degree of competitiveness – of the object j from the point of view of the phenomenon variant i is positive or negative according

Putting aside other aspects and effects of the agrarian reform, I advance the thesis that the difficult post-German heritage in the villages formerly inhabited by German

czynnych mechanizmów wymuszających wyższą efektywność gospodarowa­ n ia... MOŻLIWOŚCI PROEFF.KTYWNYCH ROZWIĄZAŃ W SYSTEMIE DOTOWANIA CEN

Dość wspomnieć, że, po pierwsze, akcjona- riusz uczestniczy w zysku spółki jedynie w przypadku podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy (na którą nie ma właściwie wpływu), a