Strategia rozwoju przedsiębiorczości w województwie krakowskim

Pełen tekst

(1)1999. w. Jan Targa/ski. Strategia rozwoju przedsiębiorczości w województwie krakowskim (wstępna. koncepcja). 1. Wprowadzenie Zrównoważony rozwój gospodarczy w skali regionu czy województwa wymaga nie tylko obiektywnych warunków (worzonych przez gos podarkę ryn · kową, ale także subiektywnych narzęd z i ukierunkowanych na len rozwój, zgodnie z lokalnymi potrzebami, specyfiką reg ionu czy województwa oraz jego uwarunkowaniami społecznymi, gospodarczymi i kulturowymi . Takim narzędziem jest z pewnością "Strategia zrów n oważonego rozwoju województwa krakowskiego", a w niej część poświęcona rozwojowi gospodarczemu . W strategii zrównoważo n ego rozwoju gospodarczego dla woj . krakowskiego przyjęto cztery główne cele (obszary działań strategicznych). Są to: - konkurencyjność gospodarcza, - rozwój innowacyjnych i proeksportowych sektorów gospodarki, - restrukturyzacja tradycyjnych przemysłów , - ład gospodarczy w ukladzie przestrzennym. W strategii sfonnułowano też kryteria oceny jej skuteczno ści, pozwalające monitorować przebieg realizacji stra tegii ł (tabela I).. L Strategia rozwoju gospodarczego wojewddztwa krakowskiego. synte{/1. działań i obS{/1.rÓw strategicZ/lych . Grant KBN 1996-1997..

(2) Jan Tabela I. Kryteria oceny sku tecz.ności strategii rozwoju gospodarczego województwa krakowskiego Kryterium syntetyczne: PKB w skali województwa. Kryteria pomocnicze. Kryteria podstawowe Obszar l Naplyw kapitału zewnętnnego (krajowego i Ulgranicznego). - liczba i struktura podmiotów gospodarczych - wielkość i struktura przewozów drogowych, kolejowych i lotniczych -. wielkość sprzedaży. mediów energetycznych. itd.. - liczba tworzonych miejsc pracy - wielkość nakładów inwestycyjnych. Obszar 2 Wielkość. i dynamika eksportu. Obszar 3 Zmiany struktury sektorowej zatrudnienia i (lub) bezrobocie. -. stopień innowacyj ności przedsiębiorstw. - liczba podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty jakości - liczba podmiotów gospodarczych eksponujących wska1niki struktury gospodarczej wojew6dztwa - struKtura w ł asnościowa przedsiębiorstw -. Obszar 4 Sprawnośt gospodarki województwa mierzona stosunkiem nakładów budżetowych do PKB. -. udział. seklora małych i średnich przedsię· biorstw wielko,ść zatrudnienia w sektorach liczba tworzonych nowych miejsc pracy wskaźniki ochron y środow iska poziom zwolnień podatkowych z tytułu eksponu współczynniki okre~ l ające proporcje zatrud· nienia w ukladzie przestrzennym i sekto-(owym, liczba miejsc pracy poza rolnictwem na ltys , zatrudnionych współczynniki aktywności zawodowej stopa bezrobocia lub odchylenie od ~ redniej bezrobocia zatrudnienie w poszczególnych sektorach gospodarczych liczba i struktura podmiotów gospodarczych ilp współczynniki przestrzennej koncentracji działalności gospodarczej. 2. Diagnoza Poziom rozwoju przedsiębiorczości w województwie krakowskim jest wysokP, zwłaszcza jeśli porówn ać go z innymi województwami. W porównaniu z 1989 r. liczba podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym wzrosła około trzykrotnie (95 300 podmiotów gospodarczych na koniec względnie. 1 M. Wypych. G~ografta przedsiębiorczości w Polsce.. ,,Przegląd Organizacji". 1992, nr9, 5.15..

(3) · krakowskim .... 1996 r.).. Dzięki. w 1996 r., przy. temu rozwojowi poziom bezrobocia jest względnie niski (6,4% ś redni ej. krajowej 13,6%).. Zdecydowanej poprawie ulega baza podatkowa województwa, bowiem. wplywy podatków wzrosly z. 1:Z mld PLN w 1991 r. do 5,3 mld PLN w 1996 r.. tu trzeba, że wprawdzie od 1996 r. n as tąp ił a centralizacja rozdziału kwot nał eżnyc h gminom z tytułu ich udz iału w podatku dochodowym od osób fizycznych, ale równocześni e obserwuje s ię od 1992 r. t e ndencję wzrostu udzialu gmin województwa krakowskiego w podatkach stanow iących dochody budżetu państwa 4 • Miarą rozwoju gospodarczego i atrakcyjności gospodarczej województwa jest też zaangażowa nie kapitału zagranicznego w bezpośrednie inwestycje na tym terenie. Zaangażowa ni e to wzrosło wprawdzie czterokrotnie w stosunku do 1994 r. i wynosi obecnie (1997 r.) 626 mld US D. ale w stosunku do ca łości kapitału zagranicznego zaa n gażowa n ego w Polsce stanowi tylko 5,9%, plasując województwo na siód mym miejscu w kraju, w przeliczeniu tego kapitalu na I mieszkańca (ok. 500 USD)S. Pozycję taką trzeba uznać za ni ezadowalającą z punku widzenia celu strategicznego, jakim jest wzrost konk urencyj n ości województwa, a także z punktu widzenia szeroko rozumianego potencja łu społeczn o-gospodarczego województwa i uwarunkowań jego rozwoju . M ożna pos ta w i ć tezę, że faktyczny poziom za an gażowa nia kapitału zagranicznego w gospodarce województwa jest odzwierciedleniem stopnia zaawansowania procesów transformacji w łas nośc i owej , kapitał zagran iczny bow iem był dotychczas angażowany g łówn ie w duże przedsięwzięcia prywatyzacyjne. Jednak że procesy transformacj i są już na tyle zaawansowane, że oprócz zainteresowania kapitału zagranicznego prywa t yzacją dalszych przedsiębiorstw państwowych. pojawia s ię więk sze ni ż dotychczas zainteresowani e inwestowaniem w sektorze prywatnym. Zjawisko to można tłumaczyć osiągnięciem po okresie 7-10 lat istnienia na rynku okre ś l o n ego poziomu d ojrzałośc i niektórych małych i ś redni c h prze d s i ębio rstw sektora prywatnego. Pewnym og rani czeniem jest jednak ni ezadowa lający poziom inn owacyjn ości procesowej i produktowej tych przedsiębiorstw. (340%)3.. Nadmi e ni ć. l Stwierdzenie to jest o tyle nieprecyzyjne, że dane obejmują nie tylko podatek V AT (stanow struktun.c dochcxlów 56,3%) , ale także podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym cxI osób nie prowadzącyc h działalności gospodarczej (33,42% w strukturze dochcxlów). 4 Woj~wódl,/wO krakbwski~ '96, Wydawnictwo U~du Wojewódzkiego w Krakowie, Kraków, lipiec 1997 , s. 155 i 167 . 'Szcn.cj na temat inwestycji zagranicznych: M. Bednarczyk. Wptywjnw~stycji lagranicUlych na rOlwdj p rltdsi~biorcloJci woj. krakowskj~go, materiały z konrerencji nt. Prltdsi~biorcloJć a rOlwdj gospodarczy woj~wództWa kralr.owskj~go. Zakopane, grudzień 1997, AE w Krakow ie, Kraków 1999. wiący.

(4) Jan. 3. Cele I zadania Itrateglune Wskazane w diagnozie fakty i zjawiska pozwalają sformułować strategiczne cele rozwoju przedsiębiorczości do 2010 r. Wydaje s ię , że cele te m ożna zgru pować w na s tępuj ącyc h czterech obszarach strategicznych: I) wzrost liczby podmiotów gospodarczych (do ok . 200 tys. podmiotów w 2010 r.), w tym:. - wzrost liczby dynamicznych firm średnich , - wzrost liczby firm z osobowością prawną ;. 2) spadek bezrobocia do poziomu - wspomaganie firm. - rozwój. tworzących. przed s iębiorczośc i. poniżej. 5% poprzez:. nowe miej sca pracy ,. wiejskiej do poziomu co najmniej 20% gospo-. darstw prowadzących zarej estrowaną pozarolni czą działalność gos podarczą; 3) wzrost poziomu innowacyjności przez: - stymulowanie zw iązków nauki z przemy słe m, - tworzenie wojewódzkiego (regionalnego) systemu innowacji (REGIS); 4) wzrost ud ziału kapitału zagranicznego w sektorze mały ch i ś redni c h przeds iębiorstw .. Sformułowane w ten sposób cele i zadania strategiczne zaw ierają również kryteria wykonawcze pozwalające bieżąco monitorować s kut ecz no ść działań zw iązan yc h z rea lizacją strategii.. 4. Uzasadnienia I kOlllentarze Uzasadnieniem dla tak wyznaczonych celów strategicznych są prognozy rozwoju przedsiębiorczości formułowane na podstawie zaobserwowanych prawidłowości. Na podstawie zaobserwowanej w latach 1989-1999 (a zw ła szcza w pierwszej połowie tego okresu) dynamiki przyrostu liczby prywatnych podmiotów gospodarczych, można prognozow ać, że dalszy przyrost liczbowy nie będzie wprawdzie już tak bardzo dynamiczny (czterokrotny wzrost w okresie dziesięciolecia), ałe jednak doprowadzi do podwojenia obecnej liczby podmiotów z końc e m nast ępn ej dekady (do 2010 r.) . Równocześnie bardzo istotnym elementem tej prognozy jest bardziej zauważalny przyrost dynamicznych firm średnich i firm posiadających osobowość prawną (w przec iwieństwie do zdecydowanej przewagi li czbowej firm osób fi zycznych zarejestrowanych w lalach 1989- 1999). Pod stawą dla takiej prognozy s ą prawidłowośc i ewolucji małych i średnich firm', które w sprzyjających warunkach rynków wzrostowych potrzebują ok. 10 lat, aby przej ść pomyślnie od fazy powstania i zaistnienia rynkowego do fazy dojrzałości organi zacyj no-prawnej i ekonomicznej . 6 N. Churchill, w. Lcwis, The Five Stages oJ Small Business Growth, Harvard Business Review. May- l une 1983 ..

(5) krakowskim ... Jeś li chodzi o poziom bezrobocia , to jest on obecnie o połowę mniejszy w województwie krakowskim ni ż w skali kraju. Niemniej jednak istnieje w dalszym ciągu mo ż li wość zahamowania jego wzrostu związana z po s t ępem procesów prywatyzacji i restrukturali zacji gospodarki . Dlatego leż utrzy mywanie bezrobocia na poziomie zadowa laj ącym wymaga z jednej strony okreś l e nia "poziomu optimum". poni żej którego mogą wystąpić zagroże nia charakterystyczne dla polit yki "pelnego zatrudnienia" i "zanikanie" rynku pracy. a z drugiej strony, zwrócenia większej niż dotychczas uwagi na przed s iębi o r stwa tworzące nowe miejsca pracy we wszystkich sektorach gospodarki , ale szczególnie w prze m yś le i w roln ictwie. Innowacje są jednym z waż ni ejszyc h ź ródel rozwoju pr zedsięb i orczości', jeśli zatem uznaje s ię ją za istotny elemen t rozwoju gospodarczego, to n a l eży traktować stymu lowanie innowacyjności jako strategiczny obszar d zia łań rozwojowyc h tym bardziej, że - jak wskazują badania - poziom i nno wacyjnośc i województwa nie jest zad owa lający, a wzrost jego konkurencyjności (cel strateg iczny rozwoju gospodarczego), szczególnie w sytuacji ewentualnego przy s tąpi e nia Polski do Unii Europejskiej, wymaga niewątpl iwie podniesienia standardów inn owacyjn ośc i . Wydaje s ię , że do osiąg ni ęcia tego celu nie zbędn e jest nie tylko stymul owanie związków nauki z gos podarką (np. poprzez tworzenie parków technologicznyc h), ale tak że rozwijanie i s tni ejącyc h ju ż zw iązków reg ionalnych i lokal nych systemów innowacyjnych 8 • Na koniec wreszcie warto podkre ś li ć prognozowane w strategii rozwoju przedsiębiorczości zmiany w kierunkach zaangażowania kapitalu zagrani cznego. O ile w latach dziewięćdzies iąt ych kapitał zagraniczny angażowany by ł g łów nie w du że przedsięwz i ęc ia gospodarcze, związane z procesam i prywatyzacj i przedsiębiorstw pań s twowy c h , o tyle pierwsza dekada nowego stu lecia powinna s tać się okresem stralegicznego stymul owania wzrostu udziału kapi tału zagranicznego w sektorze małych i ś redn i ch przed s iębiors tw prywatnych, z których część - jak na to wskazano powyżej - os iągn ęła na tyle znaczący sukces. że mo że i powinna s ta ć s ię przedmiotem poważnego zainteresowania inweśtorów.. Literatura Wpływ inwestycji zagranicznych na rozwój przeds iębiorczości woj. krakowskiego, maleriały z konfere ncji nt. Przedsięb iorczość a rozwój gospodarczy województwa krakowskiego, Zakopane, grudzien 1997. Wyd. AE w Krakowie, Kraków. [1] Bednarczyk M.,. 1999.. 7 P. Drucker./nnowacja i przedsiębiorczość, PWE. Warszawa 1992, s. 39-44 . • J. Targaiski, System innowacji w regionie Krakowa Iw:) Problematyka prus/runi euro· pejskiej, Uniwersytet Warszawski, "Rewasz" , Warszawa 1997 ..

(6) Jan Targa /ski. [2] Churchill N .. Lev is W., The Five Stages ot Smal! Business Growth, Harvard Business Review, May-June 1983. [3] Orucker P .. Innowacja j przedsiębiorczość , PWE , Warszawa 1992. 141 Strategia rozwoju gospodarczego województwa krakowskiego. Synteza dzia/ali j obszarów strategicznych. Grant KBN 1996-1997. [5} TargaIski J., System innowacji w regionie Krakowa [w:] Problematyka przestrzeni europejskiej . ..Rewasz" . Warszawa 1997 . [61 Województwo krakowskie ' 96. Wydawnictwo Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Kraków. lipiec 1997. [7] Wypych M .• Geografia prz.edsiębiorczości w Polsce, "Prze gląd Organizacji" 1992, nr 9. Strategy of Entrepreneurship Stlmulatlon in the Cracow Voivodshlp (Prellmlnary Conception). In (he article the author presents a preliminary conception of the strategy of the stimulalion of entrepreneurship in the Cracow Voivodship up to the year 2010 . It may be accepled as a partial strategy ofthe economic development of the voivodship. rour strategie areas are pointed out and their choice justified: increased number of businesses, reduction of unemployment. innovations introduced on a wider &cale , increase in foreign capilal share in the SME sector. These fou r areas have been identified following the analysis or the level of entrepreneurship and innovations in the CracQw Voivodship ..

(7)