Praca oryginalna Original paper
Coraz powszechniej eksponowane w³aciwoci prozdrowotne mleka warunkowane s¹ przez sk³adniki frakcji bia³kowej (kazeina i bia³ka serwatkowe, pep-tydy) i sk³adniki frakcji t³uszczowej (kwasy t³uszczo-we, witaminy A, E, â-karoten). Sporód kwasów t³usz-czowych w mleku najcenniejsze, z punktu widzenia zdrowia konsumenta, s¹ d³ugo³añcuchowe i kwas ma-s³owy (BA), które posiadaj¹ wiele pozytywnych w³a-ciwoci (22, 24), a mianowicie: antynowotworowe: C4:0 (BA), C18:1cis (OA), C18:2 (CLA), C20:4 (AA), C20:5 (EPA), C22:6 (DHA), przeciwmia¿d¿ycowe: C18:1cis (OA), C18:2 (CLA), C20:4 (AA), C20:5 (EPA), obni¿aj¹ce cinienie krwi: C20:5 (EPA), C22:6 (DHA), przeciwzapalne: C20:4 (AA), C20:5 (EPA), C22:6 (DHA), antybakteryjne: C4:0 (BA), zwiêksza-j¹ce odpornoæ: C18:2 (CLA). Najnowsze badania wskazuj¹, ¿e kwas DHA (C22:6) ma pozytywny wp³yw na prze¿ywalnoæ komórek mózgowych, w zwi¹zku z tym ma znaczenie przy reemisji choroby Alzheimera (15). Sporód badanych czynników najwiêkszy wp³yw na zawartoæ w mleku wielonienasyconych kwasów t³uszczowych (PUFA) ma ¿ywienie.
W krajach rozwiniêtych Europy i Ameryki Pó³noc-nej, osi¹gaj¹cych wysok¹ produkcjê mleka powszech-nie przechodzi siê na ca³oroczne alkierzowe utrzy-manie krów. W tym systemie trawa pastwiskowa za-st¹piona jest kiszonkami. Ten model ¿ywienia stosuje siê coraz bardziej powszechnie w wysoko wydajnych stadach w Polsce. Analiza zawartoci kwasów t³usz-czowych w mleku krów wykaza³a, ¿e znacznie ko-rzystniejszy profil kwasów t³uszczowych wystêpuje w mleku krów ¿ywionych zielonkami w porównaniu do mleka krów ¿ywionych paszami konserwowanymi (4, 5, 9, 10, 13, 20).
W zwi¹zku z powy¿szym zasadnym wydaje siê zba-danie wp³ywu zró¿nicowanych dawek pokarmowych letniej opartej na pastwisku i zimowej opartej na ki-szonkach na zawartoæ komponentów frakcji t³usz-czowej mleka. Powy¿sze stanowi cel przedstawionych w tym artykule badañ.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 155 krowach rasy polskiej holsztyñsko-fryzyjskiej odmiany czarno-bia³ej, które by³y
Wp³yw dawki pokarmowej na zawartoæ sk³adników
frakcji t³uszczowej mleka krów
TERESA NA£ÊCZ-TARWACKA, HENRYK GRODZKI, BEATA KUCZYÑSKA, KRZYSZTOF ZDZIARSKI
Zak³ad Hodowli Byd³a Katedry Szczegó³owej Hodowli Zwierz¹t Wydzia³u Nauk o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Na³êcz-Tarwacka T., Grodzki H., Kuczyñska B., Zdziarski K.
Influence of the ration on the content of fat fraction components in cow milk Summary
The aim of the research was to analyse changes in milk fat fraction content depending on the ration. The research was conducted on 155 cows in the first half of lactation. Milk samples were collected during two consecutive periods of summer and winter feeding. In total 310 milk samples were collected and then components of milk fat fraction were analysed: functional fatty acids (butiric BA, oleic OA, transvacenic TVA, linoleic LA, conjugated linoleic acid CLA, linolenic LNA, eikozapentaenic EPA, dokozapentaenoic DPA and dokozaheksaenoic DHA), vitamins A, E and carotene, cholesterol and free fatty acids (FFA). Fatty acid analyses were performed by the gas chromatography method, vitamins were determined using a UV-VIS spectrophotometer, and cholesterol and free fatty acids by thin-layer chromatography TLC as well as a UV-VIS spectrophotometer. Moreover 33 feeding stuff samples were collected and analysed (dry matter, total protein, crude fat, crude fibre) and then their dietary value was determined. The results obtained indicate that in the case of a summer ration, when cows are fed diet with pasture, milk produced contains more of functional fatty acids: OA, TVA, CLA, LNA, EPA, DHA, and vitamins A, E and carotene than milk from cows fed conserved feedstuff. BA, whose content in milk is higher during feeding with a winter ration, constitutes an exception.
w pierwszej po³owie laktacji. Od 62 krów oceniono mleko produkowane w okresie ¿ywienia letniego i od 93 krów z zimowego okresu ¿ywienia. Od ka¿dej krowy pobierano 2-krotnie próbki mleka w odstêpach miesiêcznych. Ogó-³em przeanalizowano 310 próbek mleka pochodz¹cego od krów utrzymywanych systemem oborowo-pastwiskowym. W pobranych próbkach mleka okrelono podstawowy sk³ad chemiczny (zawartoæ t³uszczu, bia³ka ogólnego, lak-tozy) metod¹ spektrofotometrii w podczerwieni na apara-cie Milko-Scan FT-120 firmy Foss Electric oraz oznaczo-no jakoæ cytologiczn¹ mleka wyra¿on¹ liczb¹ komórek somatycznych w 1 cm3 (w celu wyeliminowania próbek
mleka pochodz¹cego od krów ze stanami zapalnymi po-wy¿ej 500 000).
Oznaczano nastêpuj¹ce frakcje lipidowe: profil 27 kwa-sów t³uszczowych: od C4:0 do C22:6 (w tym CLA cis 9 trans 11), witaminy A, E i â-karoten, cholesterol ca³kowity i wolne kwasy t³uszczowe (WKT). Analizê sk³adu kwa-sów t³uszczowych (jakociow¹ i ilociow¹) wykonano metod¹ chromatografii gazowej, stosuj¹c chromatograf gazowy firmy Hewlett-Packard. Kolumna kapilarna mia³a d³ugoæ 60 m.
Warunki rozdzielania estrów metylowych kwasów t³usz-czowych by³y nastêpuj¹ce: gaz nony hel, temperatury dozownika 220°C, detektora 240°C, pieca programowa-na temperatura pocz¹tkowa 130°C utrzymywaprogramowa-na przez 1 min., I poziom przyrost temperatury do 170°C w tem-pie 6,5°C/min., II poziom przyrost temperatury do 215°C w tempie 2,75°C/min., temperatura 215°C utrzymywana przez 12 min., III poziom przyrost temperatury do 230°C w tempie 40°C/min.; temperatura 230°C utrzymywana przez 5 min. Ca³kowity czas analizy: 60 minut. Wyniki oznaczeñ by³y rejestrowane przy pomocy systemu komputerowego HP Chem-Station. Identyfikacjê kwasów t³uszczowych przeprowadzono na podstawie wzglêdnego czasu ich re-tencji w stosunku do czasu rere-tencji kwasu palmitynowego. Analizê ilociow¹ wykonano metod¹ kalibracji zewnêtrz-nych dla wszystkich kwasów, wykorzystuj¹c wzorce wy-branych kwasów firmy Supelco.
Witaminy rozpuszczalne w t³uszczach: A, E oraz â-ka-roten oznaczano przy wykorzystaniu spektrofotometru UV--VIS (7). Cholesterol ca³kowity i wolne kwasy t³uszczowe (WKT) oznaczano przy wykorzystaniu chromatografii cien-kowarstwowej TLC i spekrofotometru UV-VIS (7).
¯ywienie zimowe oparte by³o na kiszonce z kukurydzy i sianokiszonce, uzupe³nionych kiszonymi wys³odkami, sia-nem i m³ótem oraz pasz¹ treciw¹ (tab. 1). Dawka letnia oparta na pastwisku uzupe³nionym niewielkim dodatkiem siana i pasz treciwych oko³o 10% s.m. dawki. Pasze tre-ciwe stanowi³y mieszanki zbó¿ (w równych czêciach: jêcz-mieñ, owies i pszen¿yto) wzbogacone w okresie zimowym 10-15% dodatkiem ruty poekstrakcyjnej rzepakowej, a latem mieszanki zbo¿owe bez jej dodatku. W okresie ca³ego roku stosowana by³a mieszanka mineralno-witami-nowa Dolfos.
Próbki skarmianych pasz pobierano co miesi¹c. £¹cznie poddano analizom chemicznym i ocenie wartoci pokar-mowej 33 próbki zbiorcze pasz. W paszach oznaczano: su-ch¹ masê, bia³ko ogólne, t³uszcz surowy, w³ókno surowe. Nastêpnie okrelono wartoæ pokarmow¹ pasz przy u¿yciu
programu Winwar 1.6. Do wyliczenia wartoci pokarmo-wej u¿yto rednich arytmetycznych zawartoci sk³adników pokarmowych w paszach.
Po okreleniu iloci skarmianych pasz oszacowano war-toæ pokarmow¹ dawek. Zapotrzebowanie pokarmowe zwierz¹t i wartoæ pokarmow¹ dawek obliczono zgodnie z Normami ¯ywienia (18), przy wykorzystaniu programu Inration 2.63. Wartoæ pokarmow¹ dawek stosowanych w ¿ywieniu krów objêtych badaniami prezentuje tab. 2.
Otrzymane wyniki opracowano statystycznie. Analizê wariancji metod¹ najmniejszych kwadratów przeprowadzo-no za pomoc¹ pakietu SPSS 12.0 przy zastosowaniu tes-towania sta³ych modeli liniowych. W analizie uwzglêdnio-no: kolejnoæ i okres laktacji, rodzaj dawki, wydajnoæ mleka, rok badañ. Istotnoæ ró¿nic obliczono testem Fi-shera.
Tab. 2. Wartoæ pokarmowa dawek stosowanych w ¿ywieniu krów objêtych badaniami k e w a d y rt e m a r a P Dawka a i n t e l izmowa M P J 15,5 15,9 N J T B 2104 1654 E J T B 1715 1701 K W J 14,6 15,15 ) % ( y z s a p e i s a m j e h c u s w a n k ó ³ w ³ a iz d U 24,9 23,85 e i s a m j e h c u s w j e w i c e rt y z s a p ³ a iz d U ) % ( y z s a p 19,9 20,00
Objanienia: JPM jednostka paszowa produkcji mleka okrela-j¹ca energiê (1700 kcal EN); BTJN iloæ bia³ka w³aciwego rzeczywicie trawiona w jelicie cienkim w zale¿noci od iloci dostêpnego azotu; BTJE iloæ bia³ka w³aciwego rzeczywicie trawiona w jelicie cienkim w zale¿noci od iloci dostêpnej ener-gii; JWK jednostka wype³nieniowa paszy objêtociowej dla krów mlecznych e z s a P a k w a D a i n t e l izmowa j e ¿ e i w g k y s a m kgmsuascyhej kgmwasiey¿ej kgmsaucsyhej o k s i w t s a P 70 13,40 w a rt z a k n o z s i K h c y n o z s u s d o p 16 5,40 y z d y r u k u k z a k n o z s i K 20 6,15 e n a i n r a w o r b o t ó ³ M 5,5 1,13 i k d o ³ s y w e n o z s i K e n a z c a r u b 9 1,15 e w o k ¹ ³ o n a i S 3 2,50 2 1,70 a w i c e rt a z s a P ) y w o m iz s e r k o a n ( 4,4 3,68 a w i c e rt a z s a P )i n t e l s e r k o a n ( 2 1,74 . m . s e i n a r b o p m e z a R 17,64 19,21
Tab. 1. Dawki pokarmowe stosowane w ¿ywieniu krów objê-tych badaniami
Wyniki i omówienie
Analiza uzyskanych wyników wykaza³a, ¿e ro-dzaj dawki wywiera³ statystycznie istotny wp³yw (p £ 0,01) na zawartoæ prawie wszystkich (z wy-j¹tkiem mas³owego BA i linolowego LA) funk-cjonalnych kwasów t³uszczowych (tab. 3). Zawar-toæ przewa¿aj¹cej wiêkszoci funkcjonalnych kwasów t³uszczowych by³a istotnie wy¿sza w okre-sie ¿ywienia letniego ni¿ zimowego. Ró¿nice wy-nosi³y w przypadku transwakcenowego (TVA) 88%; oleinowego (OA) 7,4%; skoniugowanego kwasu linolowego cis 9 trans 11 46,1%; linole-nowego (LNA) 23%; eikozapentaelinole-nowego (EPA) 26,1%; dokozapentaenowego (DPA) 47,1% i dokozaheksaenowego (DHA) 15%. Wyj¹tek stanowi³a zawartoæ kwasu mas³owego (BA) i ara-chidonowego (AA), która by³a wy¿sza w okresie ¿ywienia zimowego. Podobne wyniki odnonie do wiêkszej zawartoci kwasów: TVA, OA, CLA, LNA w mleku krów ¿ywionych dawk¹ letni¹ ni¿ zimow¹ uzyskano w badaniach wielu autorów (4, 5, 8, 9, 12, 13, 20). U prze¿uwaczy kwasy t³usz-czowe z d³u¿szymi ³añcuchami wêglowymi (18 i wiêcej atomów wêgla) przechodz¹ do mleka z krwi, dok¹d trafiaj¹ w nastêpstwie przemian za-chodz¹cych w ¿waczu i w dalszych odcinkach prze-wodu pokarmowego. Procesom takim poddawane s¹ m.in., wystêpuj¹ce obficie w zielonkach, LA i LNA, które przetwarzane s¹ w ¿waczu przez bak-terie Butirivibrio fibrisolvens w wyniku izomeryzacji lub desaturacji z udzia³em Ä9-desaturazy b¹d te¿ w procesie biohydrogenacji i elongacji, stanowi¹c bogate ród³o d³ugo³añcuchowych kwasów t³usz-czowych. W ten sposób mo¿na wyt³umaczyæ stwier-dzony wzrost poziomu nienasyconych kwasów t³usz-czowych w okresie skarmiania zielonek.
W niniejszych badaniach wykazano, ¿e zawartoæ EPA, DPA i DHA w mleku badanych krów by³a wiêk-sza w okresie letnim ni¿ w zimowym.
Wyniki uzyskane w badaniach w³asnych s¹ zbli¿o-ne do podawanych przez Jensena (8), który otrzyma³ ni¿sz¹ zawartoæ EPA (0,03%) w mleku krów nych kiszonk¹ z kukurydzy ni¿ w mleku krów ¿ywio-nych na pastwisku (0,05%), oraz uzyska¿ywio-nych przez Reklewsk¹ i wsp. (20). W badaniach w³asnych uzys-kano ni¿sze zawartoci EPA w porównaniu do wyni-ków otrzymanych przez Whitinga i wsp. (23). Podob-nie ni¿sze zawartoci EPA w mleku krów ¿ywionych zielonkami w porównaniu do zawartoci tego kwasu w okresie ¿ywienia kiszonkami uzyska³a Kuczyñska (12).
W badaniach w³asnych stwierdzono wiêksz¹ zawar-toæ kwasu DPA w mleku krów z letniego sezonu ¿y-wienia ni¿ zimowego. Abu-Ghazaleh i wsp. (1) uzys-kali wy¿sze zawartoci DPA w mleku pochodz¹cym z zimowego ¿ywienia krów.
Wiêksz¹ zawartoæ kwasu DHA stwierdzono w mle-ku krów z letniego okresu ¿ywienia ni¿ z zimowego.
Wyniki badañ przeprowadzonych przez Reklewsk¹ i wsp. (20) nie potwierdzi³y korzystnego wp³ywu pa-stwiska na zawartoæ DHA (0,016 g/100 g t³uszczu), w stosunku do mleka krów ¿ywionych TMR (0,017 g/ 100 g t³uszczu). Podobne zale¿noci wykaza³a Kuczyñ-ska (12).
Mleko krów ¿ywionych paszami konserwowanymi zawiera³o wiêcej BA i AA w porównaniu do ¿ywienia krów zielonkami. rednia zawartoæ BA stwierdzona w badaniach w³asnych by³a zbli¿ona do uzyskanej przez Molkentin i Precht (16). Uzyskana zawartoæ BA w mleku krów by³a wy¿sza od zawartoci tego kwasu w badaniach prezentowanych przez Nowaka i Potkañ-skiego (19) (2,8 g/100 g FA) przy ¿ywieniu zielonk¹ i kiszonk¹ z kukurydzy. Uzyskane wyniki s¹ zgodne z obserwacjami Jensena (8). Autor ten, podsumowu-j¹c wyniki wielu badañ, stwierdzi³, ¿e mleko zawiera wiêcej BA w okresie zimy ni¿ w sezonie pastwisko-wym. Podobne zale¿noci dotycz¹ce tego kwasu wy-kaza³y badania Schroedera i wsp. (21).
Kwas AA do niedawna nie by³ w ogóle uwzglêd-niany w opracowaniach dotycz¹cych profilu kwasów t³uszczowych z powodu trudnoci analitycznych zwi¹-zanych z nisk¹, zbli¿on¹ do progu detekcji, iloci¹ w mleku. St¹d dostêpne dane nie s¹ tak dobrze udoku-mentowane jak w przypadku CLA. Jensen (8), pod-sumowuj¹c wyniki analiz mleka z terenu Niemiec, poda³ zawartoci AA wynosz¹ce 0,10% dla okresu ¿ywienia letniego i 0,15% dla ¿ywienia zimowego z udzia³em Tab. 3. Zawartoæ kwasów t³uszczowych w mleku krów w zale¿-noci od stosowanej dawki pokarmowej (g/100 g t³uszczu mleka)
u s a w k a w z a N n LSM/SE orgeódlnniaa a k w a D a i n t e l * ) 6 9 ( 4 2 1 = n n=iz1m8o6w(a35)* 0 : 4 C ) A B ( 131 LSSEM 03,,304478 3,187 a 1 4 0 , 0 3,357 a 2 8 0 , 0 1 1 s n a rt 1 : 8 1 C ) A V T ( 310 LSSEM 02,,102446 3,038 a 1 5 0 , 0 1,616 b 9 3 0 , 0 9 s i c 1 : 8 1 C ) A O ( 310 LSSEM 202,,170781 23,479 a 9 2 2 , 0 21,864 b 4 6 1 , 0 ) A L ( 2 : 8 1 C ) 6 -n ( 310 LSSEM 01,,700692 1,838 a 0 2 0 , 0 1,745 a 4 1 0 , 0 1 1 t 9 c 2 : 8 1 C ) A L C ( 310 LSSEM 00,,600276 0,783 a 4 1 0 , 0 0,536 b 1 1 0 , 0 ) A N L 3 : 8 1 C ) 3 -n ( 310 LSSEM 00,,600742 0,781 a 9 0 0 , 0 0,635 b 6 0 0 , 0 ) A A ( 4 : 0 2 C ) 6 -n ( 310 LSSEM 00,,101019 0,110 a 3 0 0 , 0 0,127 b 2 0 0 , 0 ) A P E ( 5 : 0 2 C ) 3 -n ( 310 LSSEM 00,,005012 0,058 a 1 0 0 , 0 0,046 b 1 0 0 , 0 ) A P D ( 5 : 2 2 C ) 3 -n ( 310 LSSEM 00,,005019 0,075 a 2 0 0 , 0 0,051 b 1 0 0 , 0 ) A H D ( 6 : 2 2 C ) 3 -n ( 310 LSSEM 00,,00100328 0,0138 a 4 0 0 0 , 0 0,0120 b 2 0 0 0 , 0
Objanienia: * w nawiasach podano liczebnoæ dla kwasu mas³owe-go; a, b rednie oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê istotnie przy p £ 0,01
kiszonki z kukurydzy. W badaniach Brzóski (2) przy ¿ywieniu krów kiszonkami uzyskano ni¿sz¹ zawartoæ AA (0,09 g/100 g FA) ni¿ w badaniach w³asnych. Wed³ug Loora i wsp. (14), zawartoæ AA by³a podob-na w mleku krów bez wzglêdu podob-na rodzaj stosowanej dawki pokarmowej. Nie odbiegaj¹ od opisanych w badaniach w³asnych wartoci uzyskane przez Col-lomb i wsp. (3).
Ma³a liczba badañ, w których oznaczano zawartoæ wielonienasyconych kwasów t³uszczowych o d³ugo-ci ³añcucha powy¿ej 20 atomów wêgla wynika m.in. z faktu, ¿e stanowi¹ one nieznaczn¹ czêæ t³uszczu mleka. Wystêpuj¹ce u ssaków kwasy AA, EPA i DHA s¹ prekursorami prostaglandyn, tromboksanów i leu-kotrienów. Chocia¿ kwasy te wystêpuj¹ w ma³ych ilociach w mleku, s¹ wa¿nymi komponentami b³on komórkowych i pe³ni¹ zwi¹zane z nimi funkcje regu-lacyjne (6).
Zró¿nicowanie poziomu witamin A i E oraz â-ka-rotenu w mleku badanych krów w zale¿noci od ro-dzaju dawki pokarmowej ilustruj¹ wyniki zamieszczo-ne w tab. 4. Wykazano istotny wp³yw dawki pokar-mowej na zawartoæ obu witamin i â-karotenu. Mleko badanych krów zawiera³o rednio 0,445 mg/l witami-ny A. Bogatsze w witaminê A by³o mleko pochodz¹ce od krów ¿ywionych zielonkami (0,537 mg/l), w po-równaniu do mleka z okresu zimowego (0,354 mg/l) (p £ 0,01).
rednia zawartoæ witaminy E w mleku badanych krów wynosi³a 1,153 mg/l mleka i zale¿a³a istotnie od rodzaju dawki pokarmowej (p £ 0,01). Wiêcej tej wi-taminy stwierdzono w mleku krów korzystaj¹cych z pastwiska (1,257 mg/l) ni¿ krów ¿ywionych pasza-mi konserwowanypasza-mi (0,866 mg/l).
redni poziom â-karotenu w mleku krów wynosi³ 0,265 mg/l i by³ uzale¿niony istotnie od okresu ¿ywie-nia (p £ 0,01). Latem, kiedy zawartoæ â-karotenu w paszach zielonych by³a wysoka, krowy wydziela³y go w mleku 0,304 mg/l, a zim¹ tylko 0,168 mg/l.
Wyniki dotycz¹ce zawartoci witamin A, E i â-ka-rotenu uzyskane w badaniach w³asnych pokrywaj¹ siê z opisanymi przez innych autorów (10, 11, 20), którzy wykazali, i¿ przy ¿ywieniu zielonk¹ pastwiskow¹ uzys-kuje siê wy¿sze zawartoci tych sk³adników w mleku, w porównaniu do mleka pozyskiwanego od krów ¿y-wionych paszami konserwowanymi.
Wp³yw zwiêkszonej poda¿y karotenoidów w daw-ce pokarmowej na poziom witaminy A i â-karotenu w mleku odzwierciedlaj¹ ponadto wyniki uzyskane przez Na³êcz-Tarwack¹ i wsp. (17), gdzie stwierdzo-no wzrost zawartoci wymienionych sk³adników w mleku krów po wprowadzeniu do dawki pasz kon-serwowanych dodatku wie¿ej marchwi. Autorzy ci uzyskali tak¿e wzrost zawartoci witaminy E w mleku.
Przy ocenie jakoci t³uszczu mlekowego uwzglêd-niono zawartoæ wolnych kwasów t³uszczowych
(WKT) i cholesterolu ca³kowitego w mleku badanych krów (tab. 5). rednia zawartoæ cholesterolu by³a zbli-¿ona w okresie ¿ywienia letniego i zimowego. Odwrot-n¹ zale¿noæ wykazano dla WKT latem ich za-wartoæ by³a ni¿sza (0,255 g/100 g t³uszczu) ni¿ zim¹ (0,346 g/100 g t³uszczu).
Jakoæ t³uszczu mlekowego (oceniana na podstawie intensywnoci lipolizy WKT) pozyskiwanego w sie ¿ywienia letniego by³a istotnie wy¿sza ni¿ w okre-sie zimy (p < 0,01) ni¿szy i zarazem korzystniejszy wskanik lipolizy t³uszczu. Uzyskany poziom (0,346 g /100 g t³uszczu) by³ zbli¿ony do opisanego dla tego samego typu diety przez Kuczyñsk¹ (11) i ni¿szy w porównaniu do wyników uzyskanych przez Reklew-sk¹ i wsp. (20) (0,378 g/100 g t³uszczu).
Inne tendencje dla zawartoci cholesterolu w mleku wykazali Jensen (8) (latem wy¿sz¹ zawartoæ 0,310 g /100 g, a zim¹ ni¿sz¹ 0,240 g/100 g) oraz Kuczyñ-ska (11), która stwierdzi³a wy¿sz¹ zawartoæ chole-sterolu ca³kowitego w mleku zim¹ (0,307 g/100 g t³usz-czu) ni¿ latem (0,285 g/100 g t³uszt³usz-czu).
Podsumowanie
Wyniki przedstawionych badañ w³asnych, przepro-wadzonych na du¿ym materiale zwierzêcym, wskazu-j¹ na korzystny wp³yw ¿ywienia pastwiskowego na jakoæ pozyskiwanego mleka, które zawiera wiêcej sk³adników prozdrowotnych, takich jak: OA, TVA, CLA, LNA, EPA, DPA, DHA oraz witamin A i E oraz â-karotenu w porównaniu do mleka pochodz¹cego od krów ¿ywionych paszami konserwowanymi.
Tab. 4. Zawartoæ witamin A i E i â-karotenu w mleku w za-le¿noci od stosowanej dawki pokarmowej (mg/l mleka)
Objanienia: jak w tab. 3
Tab. 5. Zawartoæ cholesterolu ca³kowitego i wolnych kwa-sów t³uszczowych (WKT) w mleku w zale¿noci od stosowa-nej dawki pokarmowej (g/100 g t³uszczu mleka)
Objanienia: jak w tab. 3
a n i m a ti W orgeódlnniaa a k w a D M S L E S nle=tn1i2a4 nizm=o1w3a4 A 0,445 LSSEM 00,5,05171a 00,,305049b E 1,153 LSSEM 10,,205370a 00,,806262b b-karoten 0,265 LSSEM 00,,300045a 00,,106085b k i n d a ³ k S orgeódlnniaa a k w a D M S L E S nle=tn1i1a6 nizm=o1w8a6 l o r e t s e l o h C 0,266 LSSEM 00,,206130a 00,,206077a T K W 0,313 LSSEM 00,,205152a 00,,304069b
Pimiennictwo
1.Abu-Ghazaleh A. A., Schingoethe D. J., Hippen A. R., Whitlock L. A.: Feeding fish meal and extruded soybeans enhances the conjugated linoleic acid (CLA) content of milk. J. Dairy Sci. 2002, 85, 624-631.
2.Brzóska F.: Effect of copper inhibitors in diet on cows yield, milk composi-tion and cholesterol level in milk and blood plasma. Ann. Anim. Sci. 2004, 4, 43-55.
3.Collomb M., Sollberger H., Boetikofer U., Sieber R., Stoll W., Schaeren W.: Impact of a basal diet of hay and fodder beet supplemented with rapeseed, linseed and sunflowerseed on the fatty acid composition of milk fat. Intern. Dairy J. 2004, 14, 549-559.
4.Dhiman T. R., Anand G. R., Satter L. D., Pariza M. W.: Conjugated linoleic acid content of milk cows fed different diets. J. Dairy Sci. 1999, 82, 2146--2156.
5.Elgersma A., Ellen G., Van Der Horst H., Boer H., Dekker P. R., Tamminga S.: Quick changes in milk fat composition from cows after transition from fresh grass to a silage diet. Animal Feed Sci. Technol. 2004, 117, 13-27. 6.Gill I., Valivety R.: Polyunsaturated fatty acids, part 1: Occurrence, biological
activites and applications. Tibtech. 1997, 15, 401-409.
7.Holme D. J., Peck H.: Analytical Biochemistry. Lipids 1993, 12, 422. 8.Jensen R. G.: The composition of bovine milk lipids: January 1995 to
December 2000. J. Dairy Sci. 2002, 85, 295-350.
9.Kelly M. L., Kolver E. S., Bauman D. E., Amburgh M. E., Muller L. D.: Effect of intake of pasture on concentrations of conjugated linoleic acid in milk of lactating cows. J. Dairy Sci. 1998, 81, 1630-1636.
10.Khanal R. C., Olson K. C.: Factors affecting conjugated linoleic acid (CLA) content in milk, meat, and egg: a reviev. Pakistan J. Nutr. 2004, 3, 82-98. 11.Kuczyñska B.: Badanie czynników warunkuj¹cych zmiany jakoci t³uszczu
mleka krowiego i koziego. Praca doktorska, SGGW, Warszawa 2001. 12.Kuczyñska B.: Wp³yw sezonu ¿ywienia na zawartoæ sk³adników od¿ywczych
i prozdrowotnych w mleku krów. Zastosowania osi¹gniêæ nauk podstawo-wych w hodowli byd³a. Katedra Hodowli Byd³a AR, Kraków 2006, 29-34. 13.Lock A. L., Garnsworthy P. C.: Seasonal variation in milk conjugated linoleic
acid and Ä9-desaturase activity in dairy cows. Livest. Prod. Sci. 2003, 79,
47-59.
14.Loor J. J., Soriano F. D., Lin X., Herbein J. H., Polan C. E.: Grazing allow-ance after the morning or afternoon milking for lactating cows fed a total
mixed ration (TMR) enhances trans 11- 18:1 and cis 9, trans 11-18:2 (rume-nic acid) in milk fat to different extents. Anim. Feed Sci. Technol. 2003, 103, 105-119.
15.Lukiw W. J., Cui J. G., Marcheselli V. L., Bodker M., Botkjaer A., Gotlin-ger K., Serhan C. N., Bazan N. G.: A role for docosahexaenoic acid derived neuroprotectin D1 in neural cell survival and Alzheimer disease. J. Clin. Invest. 2005, 115, 2774-2783.
16.Molkentin J., Precht D.: Representative determination of the butyric acid content in European milk fats. Milchwiss. 1997, 52, 82-84.
17.Na³êcz-Tarwacka T., Karaszewska A., Zdziarski K.: The influence of carrot addition to cows ration on the level of vitamins and fatty acids in cow milk. Pol. J. Food Nutr. Sci. 2003, 12/53, 53-56.
18.Normy ¿ywienia byd³a, owiec i kóz. Wartoæ pokarmowa pasz dla prze¿uwa-czy. Instytut Zootechniki, Kraków 2001.
19.Nowak W., Potkañski A.: The effect of rolled rape seeds on milk composition and lactational responses. J. Anim. Feed Sci. 2000, 9, 425-434.
20.Reklewska B., Bernatowicz E., Reklewski Z., Na³êcz-Tarwacka T., Kuczyñ-ska B., Zdziarski K., Oprz¹dek A.: Zawartoæ biologicznie aktywnych sk³ad-ników w mleku krów zale¿nie od systemu ¿ywienia i sezonu. Zesz. Nauk. Przegl. Hod. 2003, 68, 85-98.
21.Schroeder G. F., Delahoy J. E., Vidaurreta I., Bargo F., Galiostro G. A., Muller L. D.: Milk fatty acid composition of cows fed a total mixed ration or pasture plus concentrates replacing corn with fat. J. Dairy Sci. 2003, 86, 3237-3248.
22.Sugano M., Yamasaki M., Yamada K., Huang Y.-S.: Effect of conjugated linoleic acid on polyunsaturated fatty acid metabolism and immune func-tion, [w:] Yurawecz M. P., Mossoba M. M., Kramer J. K. G., Pariza M. W., Nelson G.: Advances in Conjugated Linoleic Acid Research. AOCS Press 1999, t.1, rozdz. 25, 327-339.
23.Whiting C. M., Mutsvangwa T., Walton J. P., Cant J. P., Mcbride B. W.: Effects of feeding either fresh alfalfa or alfalfa silage on milk fatty acids content in holstein dairy cows. Anim. Feed Sci. Technol. 2004, 113, 27-37. 24.Williams C. M.: Dietary fatty acids and human health. Ann. Zootech. 2000,
49, 165-180.
Adres autora: dr hab. Teresa Na³êcz-Tarwacka, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa; e-mail: teresa_nalecz_tarwacka@sggw.pl
