NAUKA 1/2004 • 97-99
101. Sesja Zgromadzenia Ogólnego PAN, 18-19 grudnia 2003 r.
Wystąpienie prezesa PAN
prof. Andrzeja B. Legockiego
Kalendarzowy koniec roku jest dobrą okazją do zaprezentowania syntetycznego raportu na temat realizacji zamierzeń przedstawionych w poprzednich miesiącach. Już na początku obecnej kadencji za jedną z najważniejszych powinności Polskiej Akademii Nauk uznaliśmy działania na rzecz zmniejszenia dezintegracji sfery naukowej w naszym kraju. Nauka bowiem jest dziedziną, której poziom wyznaczają zespolone osiągnięcia wszystkich środowisk naukowych bez względu na ich afiliacje. Do tego nurtu działal-ności należą podejmowane przez Akademię od niedawna inicjatywy tworzenia wspól-nych z uczelniami jednostek badawczych. Są to działania wymagające szeregu nie-standardowych postanowień i uregulowań legislacyjnych. Wydaje się jednak, że łączenie potencjału badawczego, a także edukacyjnego, placówek PAN-owskich oraz jednostek uczelnianych, zajmujących się tymi samymi dziedzinami nauki, jest ze wszech miar celowe, zwłaszcza w świetle zaleceń Unii Europejskiej. Obecnie trwa szczegółowy przegląd wszystkich placówek badawczych Akademii, który będzie stanowić punkt wyjścia dla wszelkich dalszych usprawnień organizacyjnych i merytorycznych. Z dotych-czasowego, niepełnego jeszcze oglądu, wynika, że w wielu placówkach należy wkrótce podjąć działania pozwalające na zwiększenie ich możliwości badawczych. Spodziewamy się, że zmiany organizacyjne w placówkach wprowadzane w życie z należytym wy-przedzeniem pozwolą uniknąć zagrożeń czy sytuacji kryzysowych.
Za ważną kwestię uważamy włączenie potencjału badawczego Akademii do zadań szeroko pojętej edukacji. Inicjatywy takie zostały w wielu przypadkach już podjęte. Zintegrowane platformy badawcze, a także sieci czy centra zaawansowanych techno-logii, których tworzenie obecnie się dyskutuje, winny obejmować nie tylko zespoły badawcze instytutów Polskiej Akademii Nauk, ale także jednostki uczelniane i badaw-czo-rozwojowe.
Niezależnie od nastawionych na integrację inicjatyw krajowych istotnym elementem krajobrazu nauki w naszym kraju jest podejmowanie z partnerami zagranicznymi wspól-nych zadań badawczych na arenie międzynarodowej. Szczególnie atrakcyjne na tym tle wydają się rozpoznania mogące doprowadzić do utworzenia w Polsce wspólnych zes-połów badawczych Polskiej Akademii Nauk i Towarzystwa Maxa Plancka. W nadcho-dzących miesiącach podejmiemy działania dla obsadzenia w jednym z Instytutów Maxa
Andrzej B. Legocki 98
Plancka w Dreźnie samodzielnego stanowiska naukowego przypisanego PAN. Będzie to partnerski odpowiednik stanowiska Max-Planck Junior Research Fellow, które przed kilku laty uruchomione zostało w Międzynarodowym Instytucie Biologii Komórkowej i Molekularnej UNESCO/PAN w Warszawie.
Ważnym elementem tworzenia projektów strategii naukowej w naszym kraju jest zary-sowanie tzw. obszarów koncentracji naukowej. Są to ogólnie sformułowane obszary interdyscyplinarne, skupiające znaczący potencjał badawczy naszego kraju w ważnych dziedzinach nauki światowej. Intencją tej strategii jest, aby wszelkie nowe inicjatywy tworzenia sieci i programów badawczych, a także rozwój kształcenia zaawansowanego, krajowe i międzynarodowe studia doktoranckie były prowadzone z uwzględnieniem tych właśnie obszarów. Do obszarów, które uważamy za bardzo ważne i którymi zamierzamy w najbliższych latach zajmować się w sposób szczególny, należą:
•cywilizacyjne skutki dialogu kultur w Europie Środkowowschodniej,
•współczesne technologie ery postgenicznej w naukach o życiu, w praktyce medycz-nej i rolniczej oraz w badaniach nad zachowaniem różnorodności biologiczmedycz-nej, •chemiczne i fizyczne determinanty aktywności związków nisko- i
wysokocząsteczko-wych,
•informatyka i nauki obliczeniowe,
•nauka o materiałach, mikro- i nanotechnologie, fotonika oraz zrównoważone techno-logie dla ochrony środowiska,
•nowoczesne kierunki i technologie wykorzystania zasobów energetycznych oraz użytkowanie energii.
Rozwojowi tych kierunków będą podporządkowane także postanowienia dotyczące polityki wydawniczej. Wspólnie z Komitetem Badań Naukowych przyjęliśmy ujedno-licone kryteria finansowania wydawnictw publikowanych pod szyldem PAN. Jest to warunkiem tworzenia jednolitej polityki wydawniczej. W uzgodnieniu z wydziałami i od-działami Polskiej Akademii Nauk podjęte zostały w ostatnich miesiącach decyzje o za-przestaniu finansowania lub zamknięciu 70 tytułów wydawniczych. Wspierane natomiast będą wydawnictwa, które promują działania na rzecz integracji środowiska, podobnie jak upowszechniane będą elektroniczne formy wydawnictw.
Z początkiem roku 2004 ukazał się pierwszy numer nowego kwartalnika Academia. Wydawnictwo to ma przybliżać problematykę badawczą prowadzoną w placówkach Polskiej Akademii Nauk, a także przekazywać aktualności dotyczące całej współczesnej panoramy nauki. Spodziewamy się, że wspólną cechą wszystkich działów tego czaso-pisma – artykułów, wywiadów etc. – będzie wysoki poziom merytoryczny i edytorski. Zespołowi, który pracował pod kierunkiem prof. Jana Strelaua, należą się słowa uznania za sprawne i dokonane w krótkim czasie skonsolidowanie kompetentnego i oddanego zespołu redakcyjnego. Wydawanie kwartalnika Nauka zostanie utrzymane, będzie on
101. Sesja Zgromadzenia Ogólnego PAN 99
jednakże ukazywał się w nieco zmodyfikowanej formie. Zamierzamy kontynuować jego rolę informacyjną jako forum publicystycznego i bieżącej kroniki PAN.
Innych kwestii dotyczą wprowadzone postanowienia Prezydium PAN na temat wielo-etatowości pracowników i określenia wymogów stawianych osobom piastującym stanowiska kierownicze w placówkach PAN. Akademia będzie wyrażała aprobatę dla zatrudniania swych pracowników w jednostkach pozaakademijnych w wymiarze nie przekraczającym dodatkowo jednego pełnego etatu. To zalecenie zostało wprowadzone do katalogu dobrych obyczajów Akademii, a termin jego realizacji wyznaczono na po-czątek roku 2005. W odniesieniu do osób pełniących w Akademii funkcje z wyboru, władze Akademii będą podejmowały indywidualne ustalenia w sprawach osobowych. Osoby piastujące kierownicze stanowiska w instytutach Akademii winny ponadto posiadać pełnoetatowe zatrudnienie w placówce, w której funkcję tę pełnią. Samodzielni pracownicy naukowi na stanowiskach kierowniczych (dotyczy to kierowania pracownią, zakładem, zespołem) określają Akademię jako instytucję, w której zaliczani są do jej minimum kadrowego. Zalecenie Prezydium PAN precyzuje także, że wszystkie kie-rownicze stanowiska w placówkach Akademii mogą pełnić osoby, które pozostają w stanie czynności zawodowej, tzn. nie ukończyły jeszcze 70. roku życia.
W ostatnich miesiącach kierownictwo PAN wysunęło szereg postulatów wobec instytucji państwowych. Pierwszą drażliwą sprawą, która spotkała się w naszym środo-wisku z niezrozumieniem, jest pominięcie w regulacji uposażeń pracowników zatrudnio-nych w placówkach Polskiej Akademii Nauk. Pomimo wielu oficjalzatrudnio-nych starań i wystą-pień, problemu tego, niestety, do chwili obecnej nie udało się rozwiązać. Oprócz tego władze Akademii zamierzają podejmować nieustanne i dalsze starania na rzecz powstrzymania niebezpiecznych tendencji zmniejszania finansowania budżetowego nauki w naszym kraju. W jeszcze jednej kwestii Akademia wystąpiła z apelem do władz państwowych: o przyznanie profesorom tytularnym podwyższonych uposażeń emery-talnych (odpowiednik tzw. uposażeń mundurowych dla generalicji i sędziów). Ten gest władz państwowych w skali kraju nie byłby odczuwalny, natomiast w jakimś sensie mógłby wyrazić uznanie dla tej niesłychanie zasłużonej grupy uczonych, którzy pozos-tawali przez całe swe czynne życie zawodowe w służbie publicznej.
