T
OM
XXXIII
R
OŚLINY
O
LEISTE
–
O
ILSEED
C
ROPS
2012
Maria Ogrodowczyk
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Poznaniu Adres do korespondencji: mogrod@nico.ihar.poznan.pl
DOI: 10.5604/12338273.1058117
Skuteczność oceny plonowania na podstawie
doświadczeń polowych z rzepakiem ozimym
o różnej liczbie powtórzeń
The efficiency of yield estimation on the basis of field trials
with winter rapeseed of different number of replications
Słowa kluczowe: doświadczenia polowe, liczba powtórzeń, ocena plonowaniaStreszczenie
W sześciu miejscowościach w latach 2008/2009 i 2009/2010 przeprowadzono dwie serie doświadczeń polowych z rzepakiem ozimym, mających na celu ocenę nowych linii hodowlanych. W pierwszej serii oceniano plonowanie 23 linii rzepaku ozimego i dwóch odmian wzorcowych,
w drugiej natomiast 22 zrestorowanych mieszańców F1 rzepaku ozimego oraz trzech odmian
wzorco-wych. Każde z doświadczeń polowych było wykonane w czterech powtórzeniach w układzie bloków
kompletnych. Do oceny badanych rodów posłużyło syntetyczne opracowanie wyników plonowania
w oparciu o ogólną analizę wariancji, na podstawie której oceniono błąd doświadczenia, określono zmienność genotypów, zmienność środowisk oraz interakcję genotypów ze środowiskiem. Średni kwadrat dla błędu doświadczenia mieścił się w zakresie od 3,20 do 6,12.
Następnie ten sam zestaw danych poddano ponownie ogólnej analizie wariancji usuwając jedno powtórzenie (otrzymano w ten sposób cztery warianty doświadczeń 3-powtórzeniowych) oraz dwa powtórzenia (analizowano trzy warianty doświadczeń 2-powtórzeniowych). Otrzymano w ten sposób takie wyniki doświadczeń, jakie uzyskano by na podstawie tylko trzech lub dwóch powtórzeń. Średni kwadrat dla błędu doświadczenia dla czterech wariantów doświadczeń 3-powtórzeniowych mieścił się w zakresie od 4,10 do 8,65, natomiast dla trzech wariantów doświadczeń 2-powtórzeniowych wahał się w zakresie od 5,22 do 12,79.
Dla zbadania zgodności wyników średnich plonów uzyskanych na podstawie doświadczeń 4-, 3- i 2-powtórzeniowych policzono współczynniki korelacji. Stwierdzono wysoce istotną zgodność między wynikami uzyskanymi w doświadczeniach 4- i 3-powtórzeniowych – współczynniki korelacji wahały się w zakresie od 0,92 do 0,98. Natomiast wyniki uzyskane w doświadczeniach 2-pow-tórzeniowych nie w każdym przypadku były zgodne z wynikami otrzymanymi dla doświadczeń 4- i 3-powtórzeniowych.
W pracy sprawdzano również, czy w przypadku selekcji dokonanej na podstawie serii 6 doś-wiadczeń 3- lub 2-powtórzeniowych wybierze się te same rody, jak w wyniku dośdoś-wiadczeń
Maria Ogrodowczyk
222
Key words: effectiveness of selection, field trials, number of replications
Abstract
In 2008/2009 and 2009/2010, two series of field experiments with winter rapeseed were carried out in six environments to assess new breeding lines. In the first series the yielding of 23 winter rapeseed lines and two standard varieties were evaluated; in the second series the focus was on the
yielding of 22 restored F1 hybrids of winter rapeseed and three standard varieties. Each field
experiment was replicated four times in complete block designs. The evaluation of the examined strains was performed using synthetic elaboration of yielding results based on the general variance analysis which allowed to assess experimental error, determine genotype variability, environment variability and the interaction of genotypes with the environment. Mean square for experimental error ranged from 3.20 to 6.12.
Subsequently, the same data set was used in repeated general variance analysis with one replication removed (thus, four variants of experiments with 3 replications have been obtained) and with two replications removed (three variants of experiments with 2 replications have been analysed). In this way the results obtained from the experiments were like the results that could be obtained from three or two replications. Mean square for experimental error for four variants of experiments with three replications ranged from 4.10 to 8.65, for three variants with two replications ranged from 5.22 to 12.79.
To evaluate compatibility of the results of mean yields obtained on the basis of experiments with four, three and two replications correlation coefficients have been calculated. Highly significant compatibility was revealed for the results from the experiments with four and three replications – the coefficients ranged from 0.92 to 0.98. Yet, the results obtained from the experiments of two replications were not always compatible.
Also it has been examined whether in case of the selection performed on the basis of three or two replications the same strains will be chosen as in case of the experiments with four replications. Great compatibility has been obtained in case of experiments with four and three replications.
Wstęp
Ważnym etapem w programach hodowli rzepaku ozimego jest poprawna
ocena nowych genotypów w doświadczeniach polowych. Od dokładności oceny
plonowania zależy efektywność i szybkość postępu hodowlanego. Stąd bardzo
ważne jest poprawne założenie doświadczeń i, w końcowym etapie, dobrze
przeprowadzona statystyczna analiza wyników. Ważną rolę w ocenie ścisłości
doświadczenia odgrywa liczba powtórzeń (Węgrzyn 2001). Jednak nakłady pracy
oraz
koszty związane z prowadzeniem doświadczeń są duże i dlatego określenie
minimalnej liczby powtórzeń niezbędnych dla efektywnej oceny materiałów
hodowlanych danego ga
tunku ma duże znaczenie dla doświadczalnictwa. Mniejsza
liczba powtórzeń pozwoli, przy takim samym nakładzie pracy i podobnych
kosztach, na przebadanie większej liczby nowych linii hodowlanych (Krzymański
i in. 1990, Ogrodowczyk i
Krzymański 1992). Dla zoptymalizowania metody
oceny plonowania nowych linii i rodów hodowlanych oraz mieszańców F
1rzepaku
ozimego, biorąc pod uwagę także koszt prowadzenia doświadczeń, wykonano
analizy statystyczne serii doświadczeń rozpatrując różną liczbę powtórzeń.
Skuteczność oceny plonowania na podstawie doświadczeń polowych...
223
Celem bad
ań było pokazanie, jak na ostateczne wyniki selekcji wpłynie
zastąpienie 4-powtórzeniowych doświadczeń polowych 3- i 2-powtórzeniowymi
przy utrzymaniu tej samej liczby 6 miejscowości.
Materiał i metody
Do badań wykorzystano wyniki plonowania w czterech seriach doświadczeń
polowych z rzepakiem ozimym założonych w układzie bloków losowanych
kompletnych w latach 2008/2009 (doświadczenie DW1 i DW2) i 2009/2010
(doświadczenie DW3 i DW4) w czterech stacjach doświadczalnych Hodowli
Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR oraz w dwóch stacjach Hodowli Roślin
Smolice Sp. z o.o. Grupa IHAR. W doświadczeniach DW1 i DW3 oceniano
23 linie rzepaku ozimego i dwie odmiany wzorcowe (DW1 — Castille i Californium,
DW3 —
Castille i Chagall), natomiast w doświadczeniach DW2 i DW4 – 22
zrestorowane mieszańce F
1i trzy odmiany wzorcowe (DW2 — Castille,
Califor-nium i Herkules, DW4 — Castille, Chagall i Visby).
Każdą z czterech serii doświadczeń poddano analizie statystycznej za pomocą
programu Sergen 4.02, wykonując ogólną analizę wariancji oraz indywidualne
testowanie poszczególnych genotypów.
Następnie przygotowane do obliczeń cztery zestawy danych, zawierające
wyniki plonowania z sześciu stacji doświadczalnych, poddano modyfikacjom:
wariant 1 — w każdej stacji usunięto pierwsze powtórzenie,
wariant 2 —
w każdej stacji usunięto drugie powtórzenie,
wariant 3 — w każdej stacji usunięto trzecie powtórzenie,
wariant 4 —
w każdej stacji usunięto czwarte powtórzenie,
uzyskując w ten sposób szesnaście zestawów danych doświadczeń
3-powtórze-niowych oraz:
wariant 5 — w każdej stacji usunięto pierwsze dwa powtórzenia,
wariant 6 — w każdej stacji usunięto drugie i trzecie powtórzenie,
wariant 7 — w każdej stacji usunięto trzecie i czwarte powtórzenie,
uzyskując w ten sposób dwanaście zestawów danych doświadczeń
2-powtórze-niowych.
Każdy z tak zmodyfikowanych zestawów danych poddano analizom
statystycznym analogicznym do przeprowadzonych dla badanych serii
doświad-czeń polowych 4-powtórzeniowych.
Uzyskano w ten sposób możliwość porównania, jak zmieni się wnioskowanie
statystyczne odnośnie tych samych genotypów, badanych w tych samych
warun-kach środowiskowych i klimatycznych, ale przy różnej liczbie powtórzeń.
Maria Ogrodowczyk
224
Wyniki
Wyniki ogólnej analizy wariancji wykonanej dla 32 zestawów danych
przed-stawia tabela 1. We wszystkich wariantach stwierdza się istotne zróżnicowanie
badanych genotypów między sobą na poziomie α = 0,01. Wysoce istotną interakcję
genotypów ze środowiskiem obserwuje się tylko w drugim roku badań (dla
wszyst-kich wariantów). Nato
miast w pierwszym roku badań w doświadczeniach
4-
powtórzeniowych interakcja genotypów ze środowiskiem była istotna na
mie α = 0,05; w doświadczeniach 3-powtórzeniowych interakcja istotna na
pozio-mie α = 0,01 była w jednym zestawie danych, na poziopozio-mie α = 0,05 w trzech
zestawach, a w pozostałych czterech zestawach interakcja była nieistotna. W
doś-wiadczeniach 2-
powtórzeniowych obserwowano brak istotności interakcji
geno-typów ze środowiskiem, poza wariantem 7 dla doświadczenia DW1.
Błąd doświadczenia wyraźnie różnił się w zależności od roku badań. Dla
doświadczeń 4-powtórzeniowych w pierwszym roku badań średni kwadrat błędu
wynosił 6,12 i 6,08, natomiast w drugim roku badań dla doświadczenia z
mie-szańcami zrestorowanymi F
1był znacznie niższy i wynosił 4,09 oraz 3,20.
W doświadczeniach 3-powtórzeniowych w pierwszym roku badań średni kwadrat
błędu wahał się od 7,68 do 8,65, w drugim roku badań od 4,10 do 6,58.
W doświadczeniach 2-powtórzeniowych w pierwszym roku badań średni kwadrat
błędu wahał się od 10,41 do 13,29, natomiast w drugim roku badań od 5,22 do 6,91
i tylko w wariancie 5 w doświadczeniu DW3 wynosił 11,20 — podobnie jak
w pierwszym roku badań.
Ogólna analiza wariancji nie daje odpowiedzi na pytania dotyczące różnic
między badanymi genotypami pod względem plonowania. Dopiero wykonane
analizy indywidualne poszczególnych genotypów dla wszystkich 32 zestawów
danych pozwoliły na porównanie wyników uzyskanych w doświadczeniach 4-, 3-
i 2-powtórzeniowych (tab. 2a–2d).
W 4-powtórzeni
owym doświadczeniu DW1 (tab. 2a) trzy linie: BOI2389/05,
BO 1216/04 i BKH 1/08 plonowały wysoce istotnie lepiej w porównaniu do
średniej doświadczenia, wynik ten powtarzał się we wszystkich wariantach
doś-wiadczeń 3-powtórzeniowych i dwóch wariantach 2-powtórzeniowych. W każdym
z trzech wariantów 3-
powtórzeniowych pojawiał się jednak dodatkowo genotyp
istotnie lepszy od wzorca (za każdym razem inny), który w doświadczeniu
4-powtórzeniowym nie był istotny. W doświadczeniach w wariantach
2-pow-tórzeniowych w
ystąpiło więcej takich genotypów. Oznacza to, że selekcja na
pod-stawie doświadczeń 2-powtórzeniowych mogłaby być obarczona dużym błędem.
Analiza wyników pod kątem wyboru linii plonujących istotnie gorzej na
poziomie α = 0,01 pokazuje, że w doświadczeniu DW1 było pięć takich linii: BKH
4/08, Californium, MA 208, BO DH 1719/07 i MA 205. Zostało to potwierdzone
w wariancie 3 i 4 doświadczeń 3-powtórzeniowych i wariancie 6 doświadczenia
2-powtórzeniowego.
T
ab
el
a 1
O
gó
ln
a
an
al
iz
a
w
ar
ia
ncj
i
w
yk
on
an
a
dl
a
cz
ter
ec
h
ser
ii
do
św
iad
cze
ń
(D
W
1,
D
W
2,
D
W
3,
D
W
4)
pr
zep
ro
w
ad
zo
ny
ch
w
s
ześ
ci
u
śr
odow
is
ka
ch
dl
a
ce
chy
pl
on
n
as
io
n
—
G
ene
ral
anal
ys
is
of
v
ar
ianc
e f
or
s
ee
d y
ie
ld of
f
ou
r s
er
ie
s of
f
ie
ld e
xpe
ri
m
ent
s
(D
W
1,
D
W
2,
D
W3
, D
W
4)
i
n s
ix
e
nv
ir
onm
e
nt
s
Źr ódł o zm ie nnoś ci Sour ce o f v ar iabi li ty S to p n ie sw obody D eg rees fr eed o m 200 8/ 20 09 200 9/ 20 10 D W 1 D W 2 D W 3 D W 4 śr ed ni k w ad rat m ea n sq u a re F o b l. F ca l. śr ed ni k w ad rat m ea n sq u a re F o b l. F ca l. śr ed ni k w ad rat m ea n sq u a re F o b l. F ca l. śr ed ni k w ad rat m ea n sq u a re F o b l. F ca l. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 D oś w iad cz en ie 4-p ow tór ze ni ow e — T ri al w it h 4 r epl ic at ions G enot y p — G enot ype 24 63, 12 10, 3 * * 34, 75 5 ,7 1 ** 19, 95 4 ,8 8 ** 19, 77 6 ,1 8 ** Śr od ow is ko — E nv ir onm en t 5 162 6 266* * 276 7 455* * 3 7 05 905* * 368 9 115 3 * * G enot yp × śr odow is ko G enot ype × e nv ir onm en t 120 9 ,95 1 ,31 * 9 ,42 1 ,32 * 24, 16 4 ,9 2 ** 18, 94 5 ,1 7 ** B łąd — E rro r 336 6 ,12 6 ,08 4 ,09 3 ,20 D oś w iad cz en ie 3 -p ow tór ze ni ow e — T ria l w ith 3 r epl ic at ions W ar ian t 1 Va ria n t 1 g enot y p — ge not yp e 24 72, 45 8 ,6 5 ** 38, 04 4 ,7 4 ** 19, 52 4 ,1 5 ** 18, 76 4 ,5 1 ** śr odow is ko — e nv ir onm ent 5 178 4 213* * 263 4 328* * 363 1 773* * 362 8 873* * ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 13, 17 1 ,28 13, 21 1 ,34 * 26, 22 4 ,8 5 ** 19, 79 4 ,2 2 ** bł ąd — e rro r 21 6 8 ,38 8 ,03 4 ,70 4 ,16 W ar ian t 2 Va ria n t 2 g enot y p — ge not ype 24 62, 32 7 ,7 8 ** 33, 53 3 ,8 8 ** 23, 15 4 ,6 6 ** 23, 60 5 ,4 0 ** śr odow is ko — e nv ir onm ent 5 193 7 242* * 320 8 371* * 362 8 730* * 378 6 867* * ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 14, 23 1 ,42 * 11, 00 1, 08 25, 62 4 ,0 5 ** 21, 36 4 ,1 0 ** bł ąd — e rro r 21 6 8 ,01 8 ,65 4 ,97 4 ,37cią
g
da
ls
zy
ta
be
li
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 D oś w iad cz en ie 3 -p ow tór ze ni ow e — T ria l w ith 3 r epl ic at ions W ar ian t 3 Va ria n t 3 g enot y p — ge not ype 24 63, 93 7 ,3 9 ** 41, 73 5 ,3 0 ** 19, 96 2 ,9 7 ** 22, 39 5 ,1 1 ** śr odow is ko — e nv ir onm ent 5 141 1 163* * 276 4 351* * 373 3 567* * 374 9 855 ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 10, 01 0 ,97 13, 50 1 ,4 5 ** 25, 1 3 ,1 9 ** 19, 90 4 ,0 3 ** bł ąd — e rro r 21 6 8 ,65 7 ,87 6 ,58 4 ,38 W ar ian t 4 Va ria n t 4 g enot yp — ge not ype 24 64, 52 8 ,4 0 ** 34, 93 4 ,5 4 ** 25, 51 4 ,5 9 ** 18, 98 4 ,6 3 ** śr odow is ko — e nv ir onm ent 5 143 7 187* * 251 6 327* * 386 2 694 362 0 883 ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 12, 96 1 ,35 * 12, 00 1 ,29 27, 13 4 ,0 1 ** 20, 81 4 ,4 2 ** bł ąd — e rro r 21 6 7 ,68 7 ,70 5 ,56 4 ,10 D oś w iad cz en ie 2 -p ow tór ze ni ow e — T ria l w ith 2 r epl ic at ions W ar ian t 5 Va ria n t 5 g enot y p — ge not ype 24 72, 91 6 ,4 4 ** 40, 39 3 ,5 7 ** 30, 84 2 ,7 5 ** 23, 07 3 ,7 6 ** śr odow is ko — e nv ir onm ent 5 108 9 96, 2 * * 239 8 212* * 399 0 356 369 1 60, 1 * * ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 15, 82 1 ,15 19, 14 1 ,34 36, 22 2 ,6 3 ** 23, 89 3 ,2 7 ** bł ąd — e rro r 9 6 11, 32 11, 32 11, 20 6 ,14 W ar ian t 6 Va ria n t 6 g enot y p — ge not ype 24 78, 32 6 ,1 2 ** 44, 01 4 ,0 6 ** 29, 53 4 ,2 7 ** 18, 32 3 ,5 1 ** śr odow is ko — e nv ir onm en t 5 153 8 120 221 1 202* * 349 8 550* * 349 0 668* * ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 18, 17 1 ,16 18, 12 1 ,38 33, 45 4 ,1 2 ** 24, 18 4 ,1 2 ** bł ąd — e rro r 9 6 12, 79 10, 96 6 ,91 5 ,22 W ar ian t 7 Va ria n t 7 g enot y p — ge not ype 24 80, 50 7 ,7 3 ** 36, 28 2 ,73 ** 21, 06 3 ,4 0 ** 24, 44 3 ,9 5 ** śr odow is ko — e nv ir onm ent 5 240 5 231 323 5 243* * 349 6 564* * 37, 32 599* * ge not yp × śr odow is ko ge not ype × e nv ir onm ent 120 25, 38 1 ,8 7 ** 19, 21 1 ,15 28, 92 3 ,8 5 ** 24, 61 3 ,3 4 ** bł ąd — e rro r 9 6 10, 41 13, 29 6 ,20 6 ,23T ab el a 2 a Por ów na ni e te st ow ani a pl on ow ani a ge not ypów w s er ii D W 1 sz eś ci u doś w ia dc ze ń 4-pow tór ze ni ow y ch z w ar ia nt a m i 3 - i 2 -pow tór ze ni o w ym i C om par is on of t he t es t o f ge not yp e y ie ldi ng i n s ix t ri al s ( se ri es D W1) w it h 4 r epl ic at ions t o v ar ia nt s of 3 - a nd 2 re pl ic at io ns [ d t/h a] G en o typ G en o ty pe D oś w ia dc zen ie 4 -p o w tó rz en io w e T ria l w it h 4 r ep li ca ti o n s D oś w ia dc zen ie 3 -p o w tó rz en io w e T ria l w it h 3 r ep li ca ti o n s D oś w ia dc zen ie 2 -p o w tó rz en io w e T ria l w it h 2 r ep li ca ti o n s w ar ian t 1 va ri a n t 1 w ar ian t 2 va ri a n t 2 w ar ian t 3 va ri a n t 3 w ar ian t 4 va ri a n t 4 w ar ian t 5 va ri a n t 5 w ar ian t 6 va ri a n t 6 w ar ian t 7 va ri a n t 7 śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a B O I2 3 8 9 /0 5 5 8 ,52 * * 1 6 0 ,35 * * 1 5 8 ,14 * * 1 5 8 ,23 * * 1 5 7 ,3 7 * * 2 5 6 ,76 * * 3 5 9 ,71 * * 1 6 1 ,09 * * 1 B O 1 2 1 6/ 0 4 5 7 ,44 * * 2 5 8 ,39 * * 2 5 6 ,11 * * 2 5 7 ,55 * * 2 5 7 ,72 * * 1 5 8 ,24 * * 1 5 8 ,69 * * 2 5 7 ,06 4 B KH 1 /0 8 5 6 ,62 * * 3 5 7 ,71 * * 3 5 5 ,71 * * 3 5 6 ,88 * * 3 5 6 ,19 * * 3 5 6 ,78 * * 2 5 7 ,22 * * 3 5 7 ,30 * * 3 B ODH1 5 5 ,59 4 5 7 ,68 4 5 4 ,66 5 5 6 ,16 * * 4 5 3 ,86 6 5 4 ,07 7 5 6 ,20 4 5 7 ,54 2 B O I1 8 9 7 /0 5 5 4 ,68 5 5 4 ,70 6 5 4 ,87 4 5 3 ,83 7 5 5 ,32 * * 4 5 4 ,25 * * 6 5 6 ,18 * * 5 5 4 ,88 5 B KH 3 /0 8 5 4 ,02 6 5 5 ,12 5 5 3 ,37 6 5 4 ,05 6 5 3 ,54 8 5 3 ,07 1 0 5 5 ,32 * * 6 5 4 ,41 6 B O 2 6 2 4/ 0 5 5 3 ,64 7 5 3 ,87 8 5 3 ,30 7 5 3 ,47 1 0 5 3 ,93 5 5 3 ,93 8 5 4 ,1 4 8 5 3 ,58 8 B O I1 8 4 4 /0 5 5 3 ,53 8 5 4 ,12 7 5 2 ,22 1 0 5 4 ,14 5 5 3 ,65 7 5 4 ,49 * * 5 5 4 ,74 7 5 2 ,30 1 2 C AS T IL L E 5 3 ,07 9 5 2 ,93 1 0 5 2 ,83 8 5 3 ,62 8 5 2 ,89 9 5 3 ,64 * * 9 5 3 ,14 9 5 2 ,52 1 1 B O I1 1 1 7 /0 4 5 2 ,52 1 0 5 2 ,47 1 3 5 1 ,44 1 2 5 3 ,54 9 5 2 ,62 1 0 5 4 ,51 4 5 2 ,39 1 1 5 1 ,12 1 4 B KH 5 /0 8 5 2 ,28 1 1 5 2 ,47 1 2 5 2 ,82 9 5 2 ,07 1 2 5 1 ,78 1 1 5 1 ,25 1 1 5 1 ,70 1 2 5 3 ,39 9 B O H 3 4 0 5 -1 4 5 1 ,86 1 2 5 3 ,04 9 5 2 ,19 1 1 5 2 ,09 1 1 5 0 ,12 1 3 4 9 ,31 1 8 5 1 ,65 1 3 5 3 ,82 7 B KH 2 /0 8 5 0 ,69 1 3 5 0 ,32 1 6 5 1 ,40 1 3 5 1 ,00 1 3 5 0 ,05 1 4 5 0 ,54 1 2 4 8 ,42 * * 2 4 5 1 ,53 1 3 M A2 0 9 5 0 ,41 1 4 5 0 ,60 1 4 5 0 ,33 1 4 5 0 ,54 1 4 5 0 ,16 1 2 4 9 ,85 1 5 5 0 ,72 1 4 5 0 ,17 1 7 B KH 6 /0 8 5 0 ,14 1 5 5 2 ,84 1 1 4 8 ,98 1 9 4 9 ,33 2 1 4 9 ,42 1 9 4 8 ,06 2 1 5 2 ,96 1 0 5 2 ,65 1 0 B KH 7 /0 8 4 9 ,86 1 6 5 0 ,08 1 8 4 9 ,83 1 6 4 9 ,68 1 8 4 9 ,87 1 6 4 9 ,36 1 7 5 0 ,45 1 5 4 9 ,86 1 8 M A2 0 7 4 9 ,85 1 7 4 9 ,90 1 9 5 0 ,15 1 5 4 9 ,44 * * 2 0 4 9 ,90 1 5 4 9 ,17 1 9 5 0 ,16 1 8 5 0 ,22 1 6 M A1 9 6 4 9 ,77 1 8 5 0 ,17 1 7 4 9 ,39 1 7 4 9 ,76 1 6 4 9 ,78 1 7 4 9 ,70 1 6 5 0 ,41 1 7 4 9 ,71 1 9 B KH 4 /0 8 4 9 ,27 * * 1 9 5 0 ,45 * * 1 5 4 9 ,17 1 8 4 9 ,01 * * 2 2 4 8 ,46 * * 2 1 4 7 ,65 * * 2 2 4 9 ,93 * * 1 9 5 0 ,86 1 5 M A1 9 0 4 9 ,15 2 0 4 9 ,69 2 1 4 7 ,59 2 3 4 9 ,70 1 7 4 9 ,60 1 8 5 0 ,43 1 3 5 0 ,44 1 6 4 7 ,39 2 3 H SP1 1 1 4 8 ,91 2 1 4 9 ,09 2 3 4 7 ,73 * * 2 2 4 9 ,51 1 9 4 9 ,34 2 0 5 0 ,41 1 4 4 9 ,62 2 0 4 7 ,36 * * 2 4 C AL IF OR N IUM 4 8 ,79 * * 2 2 4 9 ,59 * * 2 2 4 7 ,94 2 1 4 9 ,81 * * 1 5 4 7 ,83 * * 2 2 4 9 ,06 * * 2 0 4 8 ,59 * * 2 3 4 8 ,86 2 1 M A2 0 8 4 8 ,44 * * 2 3 4 9 ,80 2 0 4 8 ,14 * * 2 0 4 8 ,41 * * 2 3 4 7 ,43 * * 2 4 4 6 ,21 * * 2 4 4 8 ,99 * * 2 2 4 9 ,35 2 0 B O D H 1 7 19 /0 7 4 6 ,82 * * 2 4 4 7 ,73 * * 2 4 4 5 ,22 * * 2 5 4 6 ,69 * * 2 4 4 7 ,65 * * 2 3 4 7 ,56 2 3 4 9 ,49 * * 2 1 4 5 ,48 * * 2 5 M A2 0 5 4 6 ,16 * * 2 5 4 6 ,64 * * 2 5 4 6 ,96 * * 2 4 4 6 ,24 * * 2 5 4 4 ,79 * * 2 5 4 4 ,72 * * 2 5 4 4 ,25 * * 2 5 4 8 ,57 2 2 Śr ed ni a — M ea n 5 1 ,68 5 2 ,39 5 1 ,22 5 1 ,79 5 1 ,33 5 1 ,32 5 2 ,22 5 2 ,04 W spół . z m ie n noś ci C o ef fic ie n t o f v a ria b ili ty 6 ,2 8 6 ,6 3 6 ,2 9 6 ,3 0 6 ,3 9 6 ,7 9 6 ,9 2 7 ,0 4 * * – is to tn ie ró żn iąc e si ę od śr ed ni ej n a p ozi om ie α = 0, 01 — si gn if ic a nt ly d if fe re n t i n c o m p a ri so n t o m ea n v a lu e a t α = 0 .0 1
T ab el a 2 b Por ów na ni e te st ow ani a pl on ow ani a ge not ypów w s er ii D W 2 sz eś ci u doś w ia dc ze ń 4-pow tór ze ni ow y ch z w ar ia nt a m i 3 - i 2 -pow tór ze ni o w ym i C o m p a ris o n o f t h e te st o f g en o ty p e y ie ld in g in s ix tr ia ls ( se rie s D W 2 ) w it h 4 r epl ic at ions t o var ia nt s of 3 - a nd 2 re pl ic at ions [ d t/h a] G en o typ G en o ty pe D oś w ia dc zen ie 4 -p o w tó rz en io w e 4 ti m es r ep li ca te d exp er im en t D oś w ia dc zen ie 3 -p o w tó rz en io w e 3 t im es r ep li ca te d e xp er im en t D oś w ia dc zen ie 2 -p o w tó rz en io w e 2 t im es r ep li ca ted ex p er im en t w ar ian t 1 va ri a n t 1 w ar ian t 2 va ri a n t 2 w ar ian t 3 va ri a n t 3 w ar ian t 4 va ri a n t 4 w ar ian t 5 va ri a n t 5 w ar ian t 6 va ri a n t 6 w ar ian t 7 va ri a n t 7 śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n ga H ER K U L ES 6 2 ,09 * * 1 6 2 ,98 * * 1 6 1 ,26 * * 1 6 2 ,90 * * 1 6 1 ,19 * * 1 6 1 ,59 * * 1 6 2 ,18 * * 1 6 1 ,81 * * 1 W H 0 3 -0 7 ,10 7 5 8 ,77 * * 2 5 8 ,74 * * 2 5 8 ,27 * * 2 5 8 ,89 * * 2 5 9 ,16 * * 2 5 9 ,15 * * 2 5 9 ,51 * * 2 5 7 ,57 4 W H 0 3 -0 6 ,13 0 5 6 ,75 3 5 7 ,04 4 5 6 ,21 5 5 7 ,39 3 5 6 ,36 3 5 7 ,4 3 5 6 ,35 6 5 6 ,64 5 W H 0 4 -0 7 ,11 9 5 6 ,07 4 5 7 ,07 3 5 6 ,23 4 5 5 ,43 7 5 5 ,55 6 5 4 ,34 1 1 5 6 ,53 5 5 7 ,81 2 W H 0 1 -0 7 ,18 4 5 5 ,85 5 5 5 ,53 7 5 6 ,36 3 5 6 ,77 4 5 4 ,74 7 5 5 ,81 4 5 3 ,74 1 5 5 6 ,38 6 S Y 1 0C 95 ,15 5 5 ,6 6 5 6 ,88 5 5 5 ,07 8 5 4 ,84 9 5 5 ,61 5 5 4 1 3 5 7 ,83 4 5 6 ,26 7 W H 0 3 -0 6 ,13 3 5 5 ,09 7 5 5 ,85 6 5 5 ,73 6 5 5 ,19 8 5 3 ,57 1 3 5 3 ,41 1 4 5 3 ,81 1 4 5 7 ,63 * 3 W H 0 2 -0 6 ,11 2 5 4 ,94 8 5 4 ,91 1 2 5 5 ,12 7 5 5 ,61 6 5 4 ,1 1 1 5 4 ,92 6 5 3 ,74 1 6 5 5 ,39 1 0 W H 0 4 -0 7 ,11 3 5 4 ,94 9 5 5 1 1 5 4 ,52 9 5 5 ,95 5 5 4 ,26 1 0 5 5 ,59 5 5 4 ,15 1 2 5 4 ,54 1 2 W H 0 3 -0 7 ,10 9 5 4 ,66 1 0 5 5 ,16 1 0 5 3 ,84 1 6 5 3 ,64 1 6 5 5 ,97 4 5 4 ,45 1 0 5 8 ,05 * 3 5 3 ,52 1 9 W H 0 3 -0 6 ,12 9 5 4 ,07 1 1 5 3 ,88 1 7 5 3 ,92 1 4 5 4 ,09 1 3 5 4 ,37 8 5 4 ,53 9 5 4 ,22 1 1 5 3 ,53 1 8 W H 0 1 -0 6 ,12 2 5 3 ,98 1 2 5 5 ,21 8 5 4 ,06 1 2 5 3 ,45 1 7 5 3 ,2 1 5 5 2 ,04 2 0 5 5 ,03 8 5 5 ,96 8 W H 0 3 -0 6 ,13 1 5 3 ,8 1 3 5 3 ,7 1 8 5 3 ,24 1 8 5 4 ,22 1 2 5 4 ,02 1 2 5 4 ,67 7 5 4 ,67 9 5 2 ,72 2 2 W H 0 5 -0 7 ,09 6 5 3 ,77 1 4 5 3 ,96 1 5 5 3 ,93 1 3 5 4 ,62 1 0 5 2 ,55 2 1 5 3 ,25 1 6 5 2 ,08 * 2 3 5 4 ,32 1 5 W H 0 3 -0 7 ,10 8 5 3 ,77 1 5 5 4 ,43 1 3 5 3 ,9 1 5 5 3 ,97 1 4 5 2 ,77 1 8 5 2 ,3 1 8 5 3 ,29 1 7 5 4 ,67 1 1 W H 0 1 -0 6 ,12 7 5 3 ,58 1 6 5 3 ,42 2 0 5 4 ,11 1 1 5 2 ,43 * 2 1 5 4 ,3 3 9 5 3 ,31 1 5 5 4 ,42 1 0 5 4 ,44 1 3 W H 0 2 -0 6 ,11 7 5 3 ,55 1 7 5 4 ,34 1 4 5 2 ,3 2 2 5 4 ,38 1 1 5 3 ,15 1 6 5 4 ,14 1 2 5 3 ,99 1 3 5 2 ,78 2 0 W H 0 3 -0 6 ,13 5 5 3 ,46 1 8 5 3 ,52 1 9 5 4 ,18 1 0 5 3 ,27 1 8 5 2 ,87 1 7 5 2 ,09 1 9 5 2 ,38 * 2 2 5 4 ,42 1 4 W H 0 3 -0 6 ,13 7 5 3 ,32 1 9 5 3 ,38 2 1 5 2 ,62 2 0 5 3 ,77 1 5 5 3 ,4 8 1 4 5 4 ,6 8 5 3 ,24 1 8 5 2 ,71 2 3 R Y 1 0 C 6 3 1 4 5 3 ,3 2 0 5 5 ,2 9 5 3 1 9 5 2 ,71 1 9 5 2 ,25 2 3 5 0 ,92 2 4 5 5 ,09 7 5 5 ,77 9 W H 0 2 -0 6 ,11 4 5 2 ,79 2 1 5 2 ,84 2 2 5 3 ,44 1 7 5 2 ,26 2 2 5 2 ,6 2 0 5 1 ,43 2 3 5 3 ,11 1 9 5 3 ,54 1 7 C AS T IL L E 5 2 ,65 2 2 5 3 ,89 1 6 5 1 ,70 * 2 3 5 2 ,66 2 0 5 2 ,32 2 2 5 2 ,83 1 7 5 3 ,1 2 0 5 3 ,73 1 6 W H 0 2 -0 7 ,14 6 5 2 ,29 2 3 5 2 ,58 2 3 5 2 ,31 2 1 5 1 ,52 2 4 5 2 ,73 1 9 5 1 ,82 2 1 5 2 ,99 2 1 5 2 ,77 2 1 W H 0 1 -0 6 ,12 8 5 0 ,98 * * 2 4 5 0 ,93 * * 2 4 5 0 ,36 * * 2 4 5 1 ,82 2 3 5 0 ,80 * 2 4 5 1 ,78 2 2 5 0 ,55 * * 2 4 4 9 ,79 * 2 5 C AL IF OR N IUM 4 9 ,94 * * 2 5 5 0 ,33 * * 2 5 5 0 ,10 * * 2 5 4 9 ,76 * 2 5 4 9 ,5 6 * 2 5 4 9 ,65 2 5 4 9 ,72 * * 2 5 5 1 ,32 * 2 4 Śr ed ni a — M ea n 5 4 ,4 5 4 ,83 5 4 ,23 5 4 ,46 5 4 ,06 5 4 ,0 5 4 ,55 5 4 ,80 W sp ół . zm ien noś ci C o ef fic ie n t o f v a ria b ili ty 4 ,4 2 4 ,5 9 4 ,3 6 4 ,8 4 4 ,4 6 4 ,8 0 4 ,9 6 4 ,4 9 * * – is to tn ie ró żn iąc e si ę od śr ed ni ej n a p ozi om ie α = 0 ,0 1 — si gn if ic a nt ly d iff er en t i n co m pa ris on to m ea n va lu e at α = 0 .0 1
T ab el a 2 c Por ów na ni e te st ow ani a pl on ow ani a ge not ypów w s er ii D W 3 sz eś ci u doś w ia dc ze ń 4-pow tór ze ni ow y ch z w ar ia nt a m i 3 - i 2 -pow tór ze ni o w ym i C om par is on of t he t es t o f ge not yp e y ie ldi ng in s ix tr ia ls ( se rie s D W 3 ) w it h 4 r ep lic a ti o n s to v a ria n ts o f 3 - a nd 2 re pl ic at ions [ d t/h a] G en o typ G en o ty pe D oś w ia dc zen ie 4 -p o w tó rz en io w e 4 ti m es r ep li ca te d exp er im en t D oś w ia dc zen ie 3 -p o w tó rz en io w e 3 t im es r ep li ca te d e xp er im en t D oś w ia dc zen ie 2 -p o w tó rz en io we 2 t im es r ep li ca te d e xp er im en t w ar ian t 1 va ri a n t 1 w ar ian t 2 va ri a n t 2 w ar ian t 3 va ri a n t 3 w ar ian t 4 va ri a n t 4 w ar ian t 5 va ri a n t 5 w ar ian t 6 va ri a n t 6 w ar ian t 7 va ri a n t 7 śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed n ia ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a M A _ 2 2 8 4 4 ,50 * * 1 4 3 ,42 * 1 4 4 ,99 * 1 4 4 ,50 * * 1 4 5 ,07 * 1 4 4 ,73 1 4 4 1 4 3 ,36 2 C HAGAL L 4 2 ,88 2 4 2 ,70 * 3 4 2 ,97 2 4 3 ,52 2 4 2 ,35 4 4 2 ,79 5 4 2 ,16 3 4 2 ,78 4 B O _ 1 3 41 /1 0 6 4 2 ,82 3 4 3 ,17 2 4 2 ,83 4 4 2 ,79 4 4 2 ,54 2 4 2 ,52 6 4 2 ,92 2 4 3 ,35 3 M A _ 2 2 5 4 2 ,39 4 4 1 ,42 7 4 2 ,95 3 4 2 ,81 3 4 2 ,37 3 4 3 ,02 3 4 1 ,11 8 4 1 ,87 8 B O _ 8 -1 37 4 2 ,06 5 4 1 ,42 8 4 2 ,71 5 4 1 ,99 7 4 2 ,14 5 4 1 ,98 8 4 1 ,52 5 4 1 ,95 7 M A _ 2 2 2 4 2 6 4 2 ,08 4 4 2 ,05 7 4 2 ,58 6 4 1 ,3 9 4 1 ,63 1 0 4 1 ,29 7 4 2 ,08 5 B K _ 8 /0 8 4 1 ,72 7 4 0 ,76 1 1 4 1 ,37 1 0 4 2 ,78 5 4 2 ,03 6 4 4 ,19 2 4 0 ,94 9 3 9 ,85 1 4 B K _ 2 6 /0 8 4 1 ,66 8 4 1 ,68 6 4 1 ,68 8 4 1 ,91 8 4 1 ,35 8 4 1 ,32 1 1 4 1 ,86 4 4 1 ,58 9 B O _ 1 5 52 /7 /06 4 1 ,29 9 4 1 ,81 5 4 1 ,26 1 2 4 1 ,27 9 4 0 ,85 1 2 4 0 ,61 1 5 4 1 ,37 6 4 1 ,95 6 B O _ 7 -7 7 4 1 ,02 1 0 4 1 ,27 9 4 2 ,6 6 4 0 ,01 1 8 4 0 ,26 1 5 3 8 ,05 2 3 4 0 ,84 1 1 4 3 ,42 1 B K _ 2 3 /0 8 4 0 ,9 1 1 3 9 ,99 1 4 4 1 ,29 1 1 4 1 ,22 1 0 4 1 ,17 1 1 4 2 ,16 7 3 9 ,66 1 6 4 0 ,22 1 2 B K _ 1 1 /0 8 4 0 ,7 1 2 3 9 ,08 1 8 4 1 ,21 1 3 4 1 ,13 1 2 4 1 ,46 7 4 2 ,88 4 3 9 ,17 1 8 3 9 ,09 1 8 M A _ 2 2 4 4 0 ,66 1 3 4 0 ,64 1 3 4 1 ,16 1 4 4 0 ,5 1 6 4 0 ,39 1 4 3 9 ,71 1 7 4 0 ,35 1 3 4 1 ,01 1 1 B O _ 1 3 41 /3 /06 4 0 ,64 1 4 4 0 ,87 1 0 4 0 ,99 1 5 4 0 ,76 1 3 3 9 ,88 1 8 3 9 ,4 2 0 3 9 ,79 1 4 4 1 ,53 1 0 M A _ 2 2 9 4 0 ,56 1 5 3 8 ,71 2 0 4 1 ,67 9 4 0 ,6 1 4 4 1 ,23 1 0 4 0 ,9 1 3 3 8 ,65 1 9 3 9 ,05 1 9 B K _ 2 5 /0 8 4 0 ,2 1 6 4 0 ,7 1 2 3 9 2 0 4 1 ,16 1 1 4 0 ,04 1 6 4 1 ,91 9 4 0 ,84 1 2 3 9 ,48 1 7 M A _ 2 2 6 4 0 ,05 1 7 3 9 ,97 1 5 3 9 ,8 1 7 4 0 ,51 1 5 3 9 ,94 1 7 4 1 ,02 1 2 3 9 ,74 1 5 3 9 ,8 1 5 M A _ 2 2 7 3 9 ,62 1 8 3 8 ,88 1 9 3 9 ,57 1 8 3 9 ,51 2 0 4 0 ,51 1 3 4 0 ,39 1 6 3 9 ,61 1 7 3 8 ,2 2 4 B K _ 2 2 /0 8 3 9 ,28 1 9 3 8 ,24 2 3 3 9 ,54 1 9 4 0 ,18 1 7 3 9 ,23 2 0 4 0 ,82 1 4 3 7 ,59 2 1 3 8 ,25 2 3 C AS T IL L E 3 9 ,26 2 0 3 9 ,87 1 6 3 8 ,3 8 2 4 3 8 ,97 2 4 3 9 ,84 1 9 3 9 ,39 2 1 4 0 ,9 1 0 3 8 ,57 2 0 M A _ 2 2 3 3 9 ,21 2 1 3 8 ,46 2 2 4 0 ,08 1 6 3 9 ,63 1 9 3 8 ,72 2 1 3 9 ,52 1 9 3 6 ,53 2 3 3 9 ,62 1 6 B O _ 1 5 66 /3 /06 3 8 ,82 2 2 3 8 ,68 2 1 3 8 ,66 2 3 3 9 ,34 2 1 3 8 ,57 2 2 3 8 ,98 2 2 3 8 ,11 2 0 3 8 ,42 2 2 M A _ 2 2 1 3 8 ,66 2 3 3 9 ,33 1 7 3 8 ,88 2 1 3 8 ,97 2 3 3 7 ,45 * 2 4 3 7 ,31 * 2 4 3 7 ,36 2 2 4 0 ,06 1 3 B K _ 2 0 /0 8 3 8 ,20 * 2 4 3 7 ,44 * 2 4 3 8 ,72 2 2 3 8 ,98 2 2 3 7 ,71 2 3 3 9 ,6 1 8 3 6 ,12 * 2 4 3 8 ,51 2 1 B O _ 1 8 99 -1 /08 3 5 ,65 2 5 3 6 ,18 2 5 3 5 ,88 2 5 3 5 ,9 2 5 3 4 ,61 2 5 3 4 ,21 2 5 3 4 ,59 2 5 3 6 ,78 2 5 Śr ed ni a — M ea n 4 0 ,59 4 0 ,27 4 0 ,81 4 0 ,86 4 0 ,4 4 4 0 ,76 3 9 ,88 4 0 ,43 W sp ół . zm ien noś ci C o ef fic ie n t o f v a ria b ili ty 4 ,4 9 4 ,4 8 4 ,8 1 4 ,4 6 5 ,1 0 5 ,5 6 5 ,5 6 4 ,6 3 Is to tn ie ró żn ią ce si ę od śr ed ni ej n a po zi om ie * – α = 0 ,0 5 , * * – α = 0 ,0 1 — S ig n if ic a n tly d if fe re n t i n c o m p a ri so n t o m ean v al u e a t * – α = 0 .0 5 , ** – α = 0 .0 1
T ab el a 2 d Por ów na ni e te st ow ani a pl on ow ani a ge not ypów w s er ii D W 4 sz eś ci u doś w ia dc ze ń 4-p o w tó rzen io w y ch z w ar ian ta m i 3 - i 2 -pow tór ze ni ow y m i C o m p a ris o n o f t h e te st o f g en o ty p e y ie ld in g in s ix tr ia ls ( se rie s D W 4 ) w it h 4 r ep lic a ti o n s to v a ria n ts o f 3 - a nd 2 re pl ic at ions [ d t/h a] G en o typ G en o ty pe D oś w ia dc zen ie 4 -p o w tó rz en io w e 4 ti m es r ep li ca te d exp er im en t D oś w ia dc zen ie 3 -p o w tó rz en io w e 3 t im es r ep li ca te d e xp er im en t D oś w ia dc zen ie 2 -p o w tó rz en io w e 2 t im es r ep li ca te d e xp er im en t wa ri an t 1 va ri a n t 1 w ar ian t 2 va ri a n t 2 w ar ian t 3 va ri a n t 3 w ar ian t 4 va ri a n t 4 w ar ian t 5 va ri a n t 5 w ar ian t 6 va ri a n t 6 w ar ian t 7 va ri a n t 7 śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a śr ed ni a ra n g a 2 _ 0 8 _ D E 00 37 2 4 8 ,87 * * 1 4 8 ,09 * * 1 4 9 ,42 * * 1 4 9 ,15 * * 1 4 8 ,81 * 1 4 9 ,16 * 1 4 7 ,69 * 1 4 8 ,49 * * 1 V IS B Y 4 7 ,59 2 4 7 ,91 * 2 4 7 ,71 3 4 7 ,99 2 4 6 ,76 3 4 7 ,05 2 4 7 ,13 2 4 8 ,37 2 M R _ 2 5 7 3 4 7 ,43 3 4 6 ,78 4 4 8 ,29 2 4 7 ,56 3 4 7 ,06 2 4 6 ,83 5 4 6 ,01 6 4 7 ,50 3 T Y 1 0 C 2 5 .6 5 4 6 ,41 4 4 6 ,10 6 4 7 ,22 4 4 6 ,10 8 4 6 ,23 5 4 5 ,90 1 0 4 5 ,44 7 4 7 ,38 4 M R _ 2 7 1 5 4 6 ,39 5 4 6 ,80 3 4 5 ,93 8 4 6 ,61 5 4 6 ,20 6 4 6 ,43 6 4 6 ,57 3 4 6 ,30 5 M R _ 2 7 0 0 4 6 ,26 6 4 6 ,39 5 4 5 ,93 7 4 6 ,48 6 4 6 ,26 4 4 6 ,90 4 4 6 ,24 4 4 6 ,25 6 M R _ 2 7 1 1 4 6 ,11 7 4 5 ,70 7 4 6 ,49 5 4 6 ,24 7 4 5 ,99 7 4 5 ,90 9 4 5 ,4 2 8 4 5 ,83 7 T Y 1 0 C 2 7 .6 5 4 6 ,00 8 4 5 ,08 9 4 6 ,16 6 4 6 ,92 4 4 5 ,86 8 4 7 ,02 3 4 4 ,24 1 5 4 4 ,70 1 1 M R _ 2 6 9 9 4 5 ,49 9 4 5 ,59 8 4 5 ,16 1 0 4 5 ,50 9 4 5 ,72 9 4 5 ,96 7 4 6 ,11 5 4 5 ,26 9 C AS T IL L E 4 5 ,11 1 0 4 4 ,52 1 1 4 5 ,56 9 4 5 ,36 1 0 4 4 ,99 1 1 4 5 ,62 1 1 4 3 ,85 1 7 4 5 ,21 1 0 M R _ 2 7 1 9 4 4 ,5 5 1 1 4 3 ,97 1 6 4 4 ,76 1 2 4 4 ,34 1 5 4 5 ,12 1 0 4 4 ,77 1 6 4 4 ,95 1 1 4 3 ,67 1 3 M R _ 2 5 5 6 4 4 ,50 1 2 4 4 ,56 1 0 4 3 ,84 1 6 4 5 ,10 1 1 4 4 ,48 1 4 4 5 ,25 1 3 4 5 ,09 9 4 3 ,48 1 6 M R _ 2 5 5 5 4 4 ,32 1 3 4 4 ,27 1 2 4 3 ,93 1 5 4 4 ,30 1 6 4 4 ,78 1 2 4 5 ,00 1 4 4 4 ,77 1 2 4 3 ,65 1 4 C HAGAL L 4 4 ,29 1 4 4 4 ,26 1 3 4 4 ,11 1 3 4 4 ,40 1 3 4 4 ,38 1 5 4 4 ,94 1 5 4 4 ,27 1 4 4 4 ,34 1 2 M R _ 2 6 9 8 4 4 ,23 1 5 4 4 ,22 1 4 4 5 ,13 1 1 4 4 ,27 1 7 4 3 ,31 2 1 4 3 ,17 2 1 4 2 ,57 2 2 4 5 ,82 8 M R _ 2 6 6 2 4 3 ,91 1 6 4 3 ,60 1 7 4 3 ,21 2 0 4 4 ,34 1 4 4 4 ,49 1 3 4 5 ,37 1 2 4 4 ,29 1 3 4 2 ,33 2 3 M R _ 2 7 3 7 4 3 ,73 1 7 4 2 ,93 2 1 4 4 ,06 1 4 4 3 ,64 1 9 4 4 ,31 1 6 4 3 ,99 1 8 4 3 ,50 1 9 4 2 ,54 2 2 M R _ 2 6 8 8 4 3 ,62 1 8 4 2 ,87 2 2 4 3 ,26 1 9 4 4 ,05 1 8 4 4 ,28 1 7 4 5 ,95 8 4 2 ,76 2 0 4 2 ,64 2 0 M R _ 2 6 9 2 4 3 ,59 1 9 4 3 ,97 1 5 4 2 ,96 2 1 4 3 ,60 2 0 4 3 ,84 2 0 4 3 ,51 1 9 4 4 ,99 1 0 4 2 ,74 1 9 M R _ 2 6 5 2 4 3 ,49 2 0 4 3 ,41 1 8 4 3 ,64 1 7 4 3 ,05 2 1 4 3 ,86 1 9 4 3 ,34 2 0 4 3 ,82 1 8 4 3 ,53 1 5 M R _ 2 5 2 6 4 3 ,27 2 1 4 2 ,98 2 0 4 3 ,58 1 8 4 2 ,64 2 2 4 3 ,89 1 8 4 3 ,16 2 2 4 3 ,89 1 6 4 3 ,20 1 7 2 _ 0 8 _ D E 00 37 0 4 3 ,20 2 2 4 3 ,12 1 9 4 2 ,90 2 2 4 4 ,45 1 2 4 2 ,32 2 3 4 4 ,03 1 7 4 1 ,27 2 4 4 2 ,89 1 8 M R _ 2 7 4 2 4 2 ,30 2 3 4 2 ,34 2 4 4 2 ,46 2 3 4 1 ,96 2 4 4 2 ,43 2 2 4 1 ,95 2 3 4 2 ,76 2 1 4 2 ,56 2 1 M R _ 2 7 2 9 4 2 ,26 2 4 4 2 ,42 2 3 4 2 ,23 * 2 4 4 2 ,14 2 3 4 2 ,24 2 4 4 1 ,91 2 4 4 2 ,48 2 3 4 2 ,30 2 4 M R _ 2 5 6 0 4 1 ,34 * * 2 5 4 1 ,35 * 2 5 4 1 ,81 * 2 5 4 1 ,58 2 5 4 0 ,63 * * 2 5 4 0 ,39 * 2 5 4 0 ,65 2 5 4 1 ,80 2 5 Śr ed ni a — M ea n 4 4 ,73 4 4 ,53 4 4 ,79 4 4 ,87 4 4 ,73 4 4 ,94 4 4 ,43 4 4 ,51 W sp ół . z m ie nn oś ci C o ef fic ie n t o f v a ria b ili ty 4 ,0 6 3 ,9 7 4 ,4 3 4 ,3 1 3 ,9 8 4 ,3 6 3 ,9 3 4 ,5 3 Is to tn ie ró żn ią ce si ę od śr ed ni ej n a po zi om ie * – α = 0 ,0 5, * * – α = 0 ,0 1 — S ig n if ic a n tl y d if fe re n t i n c o m p a ri so n t o m ean v al u e a t * – α = 0 .0 5 , ** – α = 0 .0 1
Skuteczność oceny plonowania na podstawie doświadczeń polowych...
231
W doświadczeniu DW2 (tab. 2b) odmiana mieszańcowa Herkules i
miesza-niec F
1WH03-07.107 plonowały wysoce istotnie lepiej w porównaniu do średniej
doświadczenia we wszystkich zestawach danych. Istotnie gorzej od średniej
doświadczenia plonowała odmiana Californium i mieszaniec F
1WH01-06.128,
w prawie wszystkich zestawach danych (poza wariantem 3 i 5).
W drugim roku badań tylko jeden genotyp w doświadczeniu był istotnie
lepszy od średniej – w doświadczeniu DW3 była to linia MA 228, a w DW4
mieszaniec F
12-08-DE00372. W 2-
powtórzeniowych modyfikacjach
doświad-czenia DW3 żaden genotyp nie był istotnie lepszy od średniej.
Obliczone współczynniki zmienności dla każdej z czterech serii w
doś-wiadczeniach 4- i 3-
powtórzeniowych są bardzo zbliżone i wahają się od 6,28 do
6,63 w doświadczeniu DW1, od 4,36 do 4,84 w doświadczeniu DW2, od 4,46 do
5,10 w doświadczeniu DW3 i od 3,97 do 4,43 w doświadczeniu DW4. Natomiast
w wariantach 2-powtórzeniowyc
h współczynniki zmienności są nieco wyższe
(tab. 2a–
2d). Zdaniem Wricke i Webera (1986) mniejsza wartość współczynnika
zmienności jest związana z liczbą powtórzeń.
Innym parametrem oceny plonowania genotypów, ze względu na
zmniejsza-jącą się liczbę powtórzeń, są współczynniki korelacji Pearsona pomiędzy średnimi
plonami z czterech powtórzeń a średnimi plonami obliczonymi przy zredukowanej
liczbie powtórzeń.
Dla zbadania zgodności wyników plonowania uzyskanych na podstawie
doświadczeń 4-, 3- i 2-powtórzeniowych obliczono współczynniki korelacji między
wartościami uzyskanymi w czterech seriach dla kolejnych wariantów (tab. 3).
Stwierdzono wysoce istotną zgodność między wynikami uzyskanymi w
doświad-czeniach 4- i 3-powtórzeniowych –
współczynnik korelacji wahał się od 0,96 do
0,99 (wyjątkowo 0,92 w wariancie 1 doświadczenia DW3). Natomiast wyniki
uzyskane w doświadczeniach 2-powtórzeniowych nie w każdym przypadku były
zgodne z wynikami doświadczeń 4-powtórzeniowych – współczynniki korelacji
wahały się w zakresie od 0,84 do 0,95. Obserwowano również brak zgodności
między wynikami wariantów 2-powtórzeniowych (tab. 3).
Porównywano również wyniki plonowania uzyskane w czterech wariantach
3-powtórzeniowych oraz w trzech wariantach 2-powtórzeniowych. Współczynniki
korelacji Pearsona pomiędzy plonowaniem w wariantach 3-powtórzeniowych
wahały się od 0,82 do 0,96 (współczynniki determinacji od 0,81 do 0,92),
natomiast pomiędzy plonowaniem w wariantach 2-powtórzeniowych – od 0,46 do
0,90 (współczynniki determinacji od 0,21 do 0,81) (tab. 3).
Policzone współczynniki korelacji rang Spearmana również potwierdziły dużą
zgodność w uszeregowaniu średnich serii doświadczeń 4-powtórzeniowych z
doś-wiadczeniami o zredukowanej liczbie powtórzeń (tab. 4). Redukcja z czterech do
t
rzech powtórzeń w serii doświadczeń w 6 środowiskach praktycznie nie
powo-dowała zmian w uszeregowaniu genotypów – współczynniki korelacji rang wahały
T
ab
el
a 3
W
sp
ół
czy
nn
ik
i
ko
rel
acj
i
Pear
so
na
i
w
sp
ół
cz
yn
ni
k
det
er
m
in
acj
i
po
m
ięd
zy
p
lo
ne
m
w
yl
iczo
ny
m
n
a
po
ds
ta
w
ie
ser
ii
sześ
ci
u
do
św
iad
czeń
4
-p
o
w
tó
rz
eni
o
w
yc
h
z
w
yn
ika
m
i
uz
ys
ka
n
ym
i
na
p
o
d
st
a
w
ie
w
ar
ia
nt
ó
w
3
-
i
2
-p
o
w
tó
rz
eni
o
w
yc
h
—
P
ea
rso
n
’s
cor
re
lat
ion
and de
te
rm
inat
ion
coe
ff
ic
ie
nt
s
be
tw
ee
n
t
he
s
e
ed
yi
el
d
cal
cul
at
ed
on
the
ba
si
s of
f
ie
ld t
ri
al
s
w
it
h
4
re
pl
ic
at
ions
and
re
su
lts
o
f tr
ia
ls
w
ith
3
-
and 2
r
ep
lic
a
tio
n
s
W ar ian t V ar ia nt 200 8/ 20 09 200 9/ 20 10 D W 1 D W 2 D W 3 D W 4 A B A B A B A B W yni ki w doś w ia dc ze ni u 4-pow tór ze ni ow y m a w ar ia nt y 3 -pow tór ze ni ow e R es ul ts o n the bas is of tr ia l w ith 4 r ep li ca ti ons an d w ith 3 r ep lic a tio n s W ar ian t — Va ria n t 1 0 ,98 0 ,96 0 ,97 0 ,94 0 ,92 0 ,85 0 ,98 0 ,96 W ar ian t — V ar ia nt 2 0 ,98 0 ,96 0 ,97 0 ,94 0 ,96 0 ,92 0 ,97 0 ,94 W ar ian t — V a ri an t 3 0 ,99 0 ,98 0 ,97 0 ,94 0 ,97 0 ,94 0 ,98 0 ,96 W ar ian t — Va ria n t 4 0 ,98 0 ,96 0 ,96 0 ,92 0 ,97 0 ,94 0 ,97 0 ,94 W yni ki w doś w ia dc ze ni u 4-pow tór ze ni ow y m a w ar ia nt y 2 -pow tór ze ni ow e R es ul ts o n the bas is of t ri al w it h 4 r epl ic at ions an d w it h 2 r ep lic a tio n s W ar ian t — Va ria n t 5 0 ,94 0 ,88 0 ,92 0 ,85 0 ,84 0 ,71 0 ,92 0 ,85 W ar ian t — V ar ia nt 6 0 ,95 0 ,90 0 ,89 0 ,79 0 ,91 0 ,83 0 ,87 0 ,76 W ar ian t — V ar ia nt 7 0 ,94 0 ,88 0 ,90 0 ,81 0 ,85 0 ,72 0 ,93 0 ,86 Pom ię dz y pl onow ani em w w ar ia nt ac h 3-p ow tór ze ni ow y ch A m on g v ar ia nt s w it h 3 rep li ca ti on s W ar ian ty — V ar iant s 1 – 4 0 ,93 – 0 ,96 0 ,86 – 0 ,92 0 ,90 – 0 ,93 0 ,81 – 0 ,86 0 ,82 – 0 ,94 0 ,67 – 0 ,88 0 ,92 – 0 ,95 0 ,85 – 0 ,90 Pom ię dz y pl onow ani em w w ar ia nt ac h 2-p ow tór ze ni ow y ch A m on g v ar ia nt s w it h 2 r ep lic a tio n s W ar ian ty — V ar iant s 5 – 7 0 ,76 – 0 ,90 0 ,58 – 0 ,81 0 ,67 – 0 ,79 0, 45 – 0 ,62 0 ,46 – 0 ,79 0 ,21 – 0 ,62 0 ,75 – 0 ,81 0 ,56 – 0 ,66 A – w sp ół czy nn ik k or el acj i P ear so na — Pe a rs o n ’s c o rr ela tio n c o effic ie n ts B – w sp ół czy nn ik d et er m in acj i — d ete rm in a ti o n c o effic ie n ts W ar to ści k ry ty czn e dl a α = 0, 05 — 0, 3 8 α = 0 ,0 1 — 0 ,49Skuteczność oceny plonowania na podstawie doświadczeń polowych...
233
się od 0,91 do 0,98. Natomiast redukcja z czterech do dwóch powtórzeń
powodo-wała większe zmiany w uszeregowaniu – współczynniki korelacji rang wahały się
od 0,41 do 0,86.
Tabela 4
Współczynniki korelacji rang Spearmana pomiędzy plonem wyliczonym na podstawie serii
sześciu doświadczeń 4-powtórzeniowych z wynikami uzyskanymi na podstawie wariantów
3- i 2-powtórzeniowych — Spearman’s coefficients of correlation (rank) between the seed
yield calculated on the basis of the trials with 4 replications and results of trials with 3-
and 2 replications
Wariant
Variant
2008/2009 2009/2010
DW1 DW2 DW3 DW4
Wyniki doświadczenia 4-powtórzeniowego a warianty 3-powtórzeniowe
Results on the basis of trial with 4 replications and with 3 replications
Wariant — Variant 1 0,97 0,89 0,91 0,96
Wariant — Variant 2 0,98 0,91 0,95 0,96
Wariant — Variant 3 0,94 0,92 0,94 0,93
Wariant — Variant 4 0,98 0,90 0,94 0,97
Wyniki doświadczenia 4-powtórzeniowego a warianty 2-powtórzeniowe
Results on the basis of trial with 4 replications and with 2 replications
Wariant — Variant 5 0,89 0,81 0,78 0,89
Wariant — Variant 6 0,93 0,75 0,90 0,87
Wariant — Variant 7 0,94 0,80 0,83 0,91
Pomiędzy plonowaniem w wariantach 3-powtórzeniowych
Differences in yield among variants with 3 replications
Warianty — Variants 1–4 0,89–0,96 0,71–0,82 0,81–0,91 0,88–0,93
Pomiędzy plonowaniem w wariantach 2-powtórzeniowych
Differences in yield among variants with 2 replications
Warianty — Variants 5–7 0,71–0,86 0,43–0,61 0,41–0,80 0,75–0,78
Wartości krytyczne dla α = 0,05 — 0,38, α = 0,01 — 0,49
Wnioski
1.
Otrzymane wyniki wskazują na możliwość prowadzenia skutecznej oceny
plonowania linii i mieszańców F
1rzepaku ozimego na podstawie serii
doś-wiadczeń polowych 3-powtórzeniowych prowadzonych w sześciu środowiskach.
2.
Doświadczenia 2-powtórzeniowe nie zapewniają równie skutecznej oceny
Maria Ogrodowczyk
234
Literatura
Krzymański J., Ogrodowczyk M., Spasibionek S. 1990. Próba optymalizacji doświadczeń wstępnychz rzepakiem ozimym. Rośliny Oleiste. Wyniki Badań 1989, t. 12/1: 50-53.
Ogrodowczyk M., Krzymański J. 1992. Optymalizacja układu doświadczeń wstępnych. Rośliny
Oleiste, t. 14/1: 104-110.
Węgrzyn S. 2001. Wpływ zmniejszonej liczby powtórzeń na skuteczność oceny plonowania rodów pszenicy ozimej (Triticum aestivum L.). Biuletyn IHAR, 218/219: 103-110.
Wricke G., Weber W.E. 1986. Quantitative genetics and selection in plant breeding. Walter de Gruyter, Berlin, New York. 406 pp.
