Eligiusz Dworaczyński,Waldemar
Niewalda,Halina Rojkowska
Wytrzyszczka, st. 1, Zamek
Tropsztyn, gm. Czchów, woj.
tarnobrzeskie, AZP 108-63/1
Informator Archeologiczny : badania 27, 102-103
102 Późne średniowiecze
M ateriały i dokum entacja znajdują się w K atedrze Archeologii U niw ersytetu M arii C urie-Sklodowskiej w Lublinie.
B adania będą kontynuow ane.
W o lb ó rz , s t. 2 3 M uzeum A rcheologiczne i E tn o g ra -gm . lo c o , w o j. p io t r k o w s k i e ficzne w Łodzi
A Z P 7 2 -5 5 /5 4
B adania prowadzili d r Aldona Chmielowska (autorka spraw ozdania) i m gr Mieczysław Góra. Szósty sezon badań.
Badania wykopaliskowe i geomorfologiczne prow adzone w 1. 1981-1985 pod k ie ru n kiem d r Aldony Chmielowskiej i mgr. Pawia M irosika w obrębie średniowiecznego układu przestrzennego (podwójnej owalnicy) w celu zlokalizowania śladów zanikłego grodu k a sztelańskiego, znanego jedynie ze źródeł pisanych (XI w., XII w.), nie odsłoniły w czesnośre dniowiecznych w arstw osadniczych.
Jedynym miejscem pozostałości drew niano-ziem nego założenia obronnego, niedostęp nym do 1992 r. dla penetracji archeologicznych, je s t niewielkie w zniesienie oznaczone n a planie Wolborza z 1927 r. jako „Niegdy zam ek” . W zniesienie to znajdiye się w obrębie 5 działek miejskich (nr 239-243) przy ul. Świętokrzyskiej, n a zachód od wspom nianej Owalnicy, ciągnących się do rzeki Moszczanki.
W 1993 r. trzech właścicieli wyraziło zgodę n a zbadanie omawianego obszaru m etodą wierceń ręcznym świdrem geologicznym. W ich wyniku okazało się, że n a głębokości ok. 50-60 cm od dzisiejszej powierzchni znajdują się resztki murów zam ku z XTV-XVIH w., zbudowanego przez biskupów włocławskich, władających kasztelanią w olborską od ok. 1148 r. W kilku odw iertach na większej głębokości, pod gruzem w apienno-ceglanym zna leziono węgle drzew ne i drew no z bliżej nieokreślonych konstrukcji. Przyszłe badania wykopaliskowe ostatecznie wyjaśnią, czy zam ek biskupi wzniesiono w XTV w. n a miejscu dawnego grodu kasztelańskiego.
Badania będą kontynuow ane.
W r o c la w - S ta r e M ia s to , K oordynatorem prac byl m gr Zdzisław p la c D o m in ik a ń s k i W iśniew ski, firm a „AKME"
B adania prowadził zespół, w tym pracownicy instytucji naukowych Wrocławia. Finansow ane przez Spółkę polsko-austriacką j. v. „IL- WRO”. B adania archeolog! czno-archi tektoniczne Starego M iasta we Wrocławiu. XI/XII w. po czasy współczesne.
* Literatura: „Silesia Antiqua”, t. XXXV 1993.
W y t r z y s z c z k a , s t . 1, Z a m e k F undacja „T ro p szty n ” K raków T r o p s z ty n
g m . C z ch ó w , w o j. t a r n o b r z e s k ie
A Z P 1 0 8-63/1
B adania prowadził zespól w składzie: m gr Eligiusz Dworaczyński — archeolog (autor sprawozdania), m gr inż. arch. W aldem ar N iew alda
Inform ator Archeologiczny 103
— architekt, m gr H alina Rojkowska — historyk. Finansow ane przez Fundację „T ropsztyn”. Późne średniowiecze (X1V-XV w,).
Zam ek Tropsztyn, reprezentujący typ wyżynny, nieregularny, składa się z m urowanej w arowni, rozlokowanej na kulm inacji niewielkiego powierzchniowo w zniesienia o stro mych stokach, podzamcza gospodarczego od strony północnej i północno-zachodniej oraz um ocnień ziemnych i zapewne drew niano-ziem nych od stro n y zachodniej, bardziej do stępnej, Od stro n y południowej i wschodniej dostępu do zam ku broniło pionowe urwisko skalne.
W 1993 r. wyeksplorowano 19 wykopów szerokoprzestrzennych, pokrywających 75% obszaru w obrębie murów zamkowych, i 11 wykopów w najbliższym otoczeniu. Rozplano w anie wykopów archeologicznych podporządkowane zostało obrysowi m urów zamkowych zew nętrznych, z zachowaniem jed n ak dwóch głównych osi X i Y, przecinających się pod kątem prostym . O dsłonięto pełny rz u t m urowanego założenia zamkowego, zachowanego w większości w p a rtii fundam entow ej, ustalono poziomy użytkowe w pom ieszczeniach zamkowych i na dziedzińcu oraz odczytano układ w arstw archeologicznych w najbliższym otoczeniu.
Prace pozwoliły określić funkcję poszczególnych elem entów zabudowy oraz ustalić fazy rozbudowy założenia od XIV do XVI w. W pierwszej fazie zam ek składał się z m uru obwodowego na planie w przybliżeniu owalnym i domu mieszkalnego w kształcie trapezu, którego narożnik zawieszony był nad urw iskiem . O tw ór bram ny znąjdowai się od strony północno-wschodniej, do którego dostęp mogła umożliwić jedynie konstrukcja drew niana. W XV w. założenie zamkowe powiększone zostało o czworoboczną wieżę, um ieszczoną poza pierw otnym obrysem od strony północno-zachodniej, zespoloną z zam kiem nowym m urem. Zmienione zostało również rozplanowanie domu m ieszkalnego, którego narożnik oberwał się w skutek słabego posadowienia. W XVI w. pow stała zabudowa przy m u r na od strony wschodniej, gdzie mieściły się dwie działobitnie. Strzelnice w m urze obwodowym skierow ane były w stro n ę wschodnią, zapewne na przepraw ę przez Dunajec. W wykopie przecinąjącym stok północny uchwycono dwa poziomy fosy przedzieląjącej zam ek w łaści wy i podzamcze gospodarcze oraz odkryto ślady po slupach podpierających drew niany pomost, prowadzący do bram y zamkowej.
Znaleziono wiele tysięcy fragm. zabytków ruchomych, stanowiących bogaty zbiór form naczyń glinianych, głównie z XIV i XV w., uzupełniony przedm iotam i z żelaza i szkła.
Z a g ó r z e , s t. 13 K onserw ator Zabytków Archeologicz-gm . M u c h a r z , w o j, b ie ls k ie nych w B ielsku-B iałej
A Z P 107 -5 3 /—
Badania prowadziła m gr Teresa Kosmala („A rcheo-H ortua" Cze ladź). Finansow ane przez inw estora ODGW-Kraków. B adania ratow nicze w związku z budową zbiornika wodnego „Św inna P oręba”. D ru gi sezon badań. Gródek, XIV-XVII w.
Stanow isko położone je st n a plateau cypla wcinającego się w te rasę prawobrzeżnej Skawy. N a obszarze stanow iska obecnie istnieje XVIII-wieczny budynek.
Pierw sza w zm ianka źródłowa o wsi pochodzi z 1389 r. M etiyka Józefińska podaje, że w latach 1785-1788 tu, w miejscu Niwy Dzielnej znajdował się Stary Folwark Dom Pański.
Założono dwa wykopy wzdłuż osi wschód-zachód i pólnoc-poludnie pośrodku cypla i jeden u podnóża cypla w n atu raln ej „fosie", obecnie suchym wąwozie okresowo zapełnia jącym się wodą. W wykopach sytuow anych na plateau stw ierdzono w arstw ę kulturow ą, zalegającą tu ż pod ściółką leśną o miąższości 0,05-0,1 m (w wykopie L pod sam ą ściółką — ślady bruku). W arstwa zalegała n a calcu. W wykopie I stanow iła b ru n a tn ą próchnicę i zaw ierała dużo fragm. ceram iki i kafli, w wykopie II stanow iła w arstw ę g ruzu drobnych kam ieni. W arstw a o niewielkiej miąższości kiedyś była już porządkow ana, niwelowana.
