Kraków - Kazimierz, AZP 102-56

Marek Cwetsch,Emil Zaitz

Kraków - Kazimierz, AZP 102-56

Informator Archeologiczny : badania 24, 102-103

102 Późne średniowiecze

M ateriały źródłowe oraz dokum entacja z b ad a ń znajdują się w Pracowni Naukowo-Badaw­ czej PKZ Poznań Spółka z o.o. ul. Żydowska 1.

Kraków - S tare Miasto Muzeum Archeologiczne w Krakowie B adania prowadzili: m gr M arek Cwetsch i m gr Emil Zaitz (autor s p r a ­ wozdania). Finansow ało M uzeum Archeologiczne w Krakowie. O sadnic­ two wczesno- i późnośredniowieczne, naw arstw ienia nowożytne.

K ontynuow ano b ad a n ia archeologiczne w wykopach budow lanych i instalacyjnych oraz w szybikach geotechnicznych n a terenie Starego Miasta. Ciekawsze w yniki u zyskaj) o w n a s tę ­ pujących p u n k tach :

a) ul. K anonicza 15. W wykopach zlokalizowanych w południowej oficynie stwierdzono relikty budynków nowożytnych, pochodzących praw dopodobnie z XVI w ieku. W wykopach u sytuow anych we w nętrzu oficyny zachodniej rozpoznano n a odcinku o długości około 10 m etrów relikty kam iennego m uru (łączonego zapraw ą w apienną) identyfikowanego ze średnio­ wiecznym m iejskim m urem obronnym z XIV wieku. Po jego w schodniej stronie uchwycono utw ory zw iązane z trzonem wczesnośredniowiecznego w alu obronnego Okolu. Nawarstwienia w yznaczające ukształtow anie teren u po jego stronie wschodniej (od strony osady) oraz wyższe p artie w ału zostały całkowicie zniszczone przez wkopy nowożytne (m.in. przez wkop budow lany XIX-wiecznego k an a łu blokowego odprowadzającego ścieki z terenu m iasta):

b} ul. F loriańska 20. W trakcie eksploracji naw arstw ień w obrębie podwórza posesji stw ier­ dzono poziomy użytkowe z późnego średniowiecza [od XIII wieku ?) 1 z czasów nowożytnych. Ponadto rozpoznano nowożytny k an ał blokowy wykonany z kam ieni w apiennych i ciosów piaskowcowych (z XIX wieku) oraz relikty płytko posadowionych m urów, zw iązanych z zabudo­ w ą gospodarczą podwórza w czasach nowożytnych (podmurówki szopy lub Innego obiektu);

c) ul. S zpitalna 15, Na terenie dziedzińca przed oddziałem B anku stw ierdzono przem iesza­ ne naw arstw ienia nowożytne o charakterze nasypowym oraz relikty uszkodzonego k an ału blokowego w ykonanego z ciosów w apiennych i piaskowcowych łączonych zapraw ą m u rarsk ą . K anał usytuow any był po w schodniej stronie ulicy,

d) B arb ak an (wyk, XII). W wykopie instalacyjnym uchwycono naw arstw ienia nowożytne (w tym relikty bruków kam iennych). Ponadto odsłonięto górną część m u ru fundam entowego ściany południowej.

M ateriał zabytkowy i dokum entacja z b ad a ń n a terenie Starego M iasta przechowywane są w Dziale Krakowa Przedlokacyjnego M uzeum Archeologicznego w Krakowie.

Kraków — Kazim ierz

AZP 1 0 2 -5 6 Muzeum Archeologiczne w Krakowie

B adania prowadzili: m gr Marek Cwetsch i m gr Emil Zaitz (autor s p ra ­ wozdania). Finansow ało M uzeum Archeologiczne w Krakowie. O sadnic­ two średniowieczne i nowożytne.

W 1990 r, prowadzono b a d a n ia archeologiczne n a terenie średniowiecznego m ia sta Kazi­ mierz, lokowanego przez króla Kazimierza Wielkiego w 1335 roku. a stanow iącego dziś dzielni­ cę Krakowa, Prace badawcze koncentrow ały się w kilku p unktach:

a) w południow o-wschodniej części Kazimierza, n a terenie posesji ul. Józefa 25-33. B ada­ n ia archeologiczne prowadzono w 5 kam ienicach rozebranych w drugiej połowie la t 70-tych XX w ieku, po pożarze spowodowanym przez ekipę filmową realizującą film Л о с е 1 dni". B adania m iały n a celu rozpoznanie reliktów m urów rozebranych kam ienic oraz przebadanie n a w a rst­ wień w ich sąsiedztwie. W rezultacie prac archeologiczno-archltektonlcznych stwierdzono, że w zm iankow ane budynki pochodziły zasadniczo z XVI w ieku i zostały częściowo rozbudow ane w w ieku XIX. W obrębie bud y n k u n r 27 rozpoznano relikty partii fundam entow ej m u ru zwią­ zanego ze starszym obiektem , zlikwidowanym w czasie budowy w XVI wieku. Był on wykonany z łam an y ch kam ieni w apiennych, z użyciem pojedynczych okruchów cegieł, w iązanych z a p ra­ w ą w apienną. Na terenie posesji n r 31 i 33 stwierdzono relikty budowli w ykonanych z kam ieni w apiennych o wyraźnym układzie warstwowym. W zewnętrznym licu m u ru zaobserwowano ta k ie pojedyncze cegły (lub ich fragmenty), w iązane zapraw ą w apienną. W najstarszej warstw ie kulturow ej zalegającej n a stropie piaszczysto-gliniastego calca stw ierdzono pojedyncze ułam ki naczyń w czesnośredniow iecznych (z XI-XIII w!) oraz nieco liczniejszy m aterial z późnego śre d ­ niowiecza (XIII-XV w.). Zabytki te su g e ru ją powiązanie tego terenu z funkcjonow aniem przed - lokacyjnej osady Bawół, wzmiankowanej w źródłach średniowiecznych. Na stropie tej w arstw y zalegały utw ory o charakterze nasypowym, przedzielane poziomami użytkowymi (?) i w arstw a­ mi kulturow ym i o łącznej miąższości blisko 2 m. Zawierały one m ateriał późnośredniow ieczny i nowożytny datow any od XV do XVIII w. i wiązały się z okresem budow y i funkcjonow ania obiektów m ieszkalnych w tym okresie. W serii naw arstw ień nowożytnych uchwycono także b ru k kam ienny z XVIII w. Serie naw arstw ień nowożytnych zam ykały utwory związane z prze­

In fo rm a to r ArcUcolofjl&.rit} 1990 103

budow ą kam ienic w XIX w. oraz z okresem niwelacji lerenu po rozebraniu kam ienic w XX w. Z naczna część naw arstw ień w południowej części badanego terenu zo stała zniszczona przez liczne doły chłonne (kloaczne), funkcjonujące n a terenie podwórzy gospodarczych od XVI do XIX w., a także przez w spółczesne zsypy n a odpadki.

b) w centralnej części Kazimierza, n a rogu ul. M eiselsa i pl. Nowego przeprow adzono b ad a n ia w w ykopach w ią z a n y c h z odbudow ą dom u modlitwy „Bene Amuna", pochodzącego z XIX w. Stwierdzono, że podobnie ja k w innych częściach m ia sta Kazimierz utw orem calco- wym je s t tu m ocno zgliniony piasek. Na jego stropie zalegała sz a ro b ru n a tn a w arstw a k u ltu ro ­ w a oraz utwory o ch arakterze nasypowym. Z w arstw tych nie uzyskano dotychczas m ateriału zabytkowego;

c) w południowej części m iasta, n a skwerze u wylotu ul. Krakowskiej. W związku z p rojek­ tem rekonstrukcji przebiegu średniowiecznego m uru obronnego Kazimierza prowadzono p race ziem ne m ające n a celu rozpoznanie przebiegu m uru miejskiego n a tym odcinku. Relikty jego partii fundam entow ej o szer. ok. I m rozpoznano n a długości ok. 10 m. Prace nie zostały jeszcze zakończone.

D okum entacja i m ateria! zabytkowy z badań na terenie Kazimierza zn ajdują się w Dziale Krakowa Przedlokacyjnego M uzeum Archeologicznego w Krakowie.

I

Muzeum Archeologiczne Środkowe- go Nadodrza w Zielonej Górze______ B adania prowadzili m gr m gr Edward Dąbrowski i Ja ro sła w Lewczuk (autor sprawozdania). Finansow ał — WKZ w Zielonej Górze. Pierwszy sezon badań. Osadnictwo późnośredniowieczne i nowożytne. XTV/XV — XVIII w.

W czerwcu 1990 r. — n a zlecenie WKZ w Zielonej Górze — przeprowadzono krótkotrw ale badania poszukiwawcze kaplicy późnośredniowiecznej [znanej ze źrodel pisanych) stojącej n a miejscu obecnego lapidarium przy ul. 1 Maja n r 41 w Koźuchowie: dawny cm entarz ewangelicki.

W części północnej cm entarza, w ew nątrz zabezpieczonych ja k o trw ała ru in a pozostałości kaplicy nowożytnej, założono 5 wykopów o łącznej powierzchni około 33 m2. Dostarczyły one m ateriałów przem ieszanych, ale stanow iących syntezę osadnictw a n a tym terenie —■ będącym w przeszłości częścią dawnego Przedm ieścia Żagańskiego m iasta Kożuchów.

Tÿpowe fragm enty naczyń stalowoszarych z szerokimi okapam i ja k i fr. zdobione kółkiem zębatym — stanow ią wskaźnik, iż osadnictwo rozwijało się tu przynajm niej od drugiej połowy XTV wieku.

Dla w ieku XV charakterystyczne s ą fr. ceram iki kremowej i kremowoszarej, a być może i polew anej. Dla okresów późniejszych — tj. re n e sa n su i baroku — charakterystyczne są: liczne fr. ceram iki polewanej — o bardzo dużej różnorodności kolorów użytych do szkliwienia, kafle, fragm enty naczyń zdobione strygUtami. rozetkami, fragm enty szyb okiennych ze szkła walcowanego, fragm enty naczyń kamionkowych — zdobione stem pelkam i i inkrustow ane b ia ­ łymi kam ykam i, n a tle czarnej polewy, fragm enty fajek kaolinitowych, gwoździe kowalskie (ale nie od trum ien), polepa.

Liczne fragm enty zwęglonych konstrukcji drew nianych w skazują, że ta część m ia sta zo sta­ ła sp a lo n a zanim założono tu w końcu cm entarz. W świetle obecnych danych należy to datow ać n a czasy przypadające n a około połowę XVIII wieku.

Pozostałości kaplicy nie od ryto.

Badania n ie będą kontynuow ane.

I Lubiń, woj. leszczyńskie patrz wczesne średniowiecze

Łapczyca, gm . B ochn ia woj. tarn ow skie AZP 104-60_____

B adania prowadził zespół kierowany przez prof, d r hab . Klem entynę Żuraw ską; prace archeologiczne mgr A nna Tyniec (au tor spraw ozdania). Finansow ał In sty tu t Historii Sztuki UJ. Pierwszy sezon badań. B adania a rc h eologiczno-architektoniczne. Gotycki kościół pod wezwaniem N aro­ dzenia Najśw. Marii Panny.

U niw ersytet Ja g ie llo ń sk i, In sty tu t H istorii Sztuki Zakład Archeologii M ałopolski Polska A kadem ia N auk In sty tu t Historii K ultury M aterialnej w Krakowie

K ożuchów , woj. zielon ogórs­ k ie S t. nr 5 5 AZP 6 6 - 1 5 /1 5 2