Widok Ślub kościelny. Jak przygotować? Pastoralne działania formacyjne wobec narzeczonych w archidiecezji gnieźnieńskiej.

FRANCISZEK JAB£OÑSKI

Gniezno

Œlub koœcielny. Jak przygotowaæ? Pastoralne dzia³ania formacyjne

wobec narzeczonych w archidiecezji gnieŸnieñskiej

Church Marriage. How to Prepare for it?

Pastoral Formative Activities for Engaged Couples in the Archdiocese of Gniezno

WPROWADZENIE

W 2009 roku sakrament ma³¿eñstwa w Koœciele katolickim przyjê³y 2 978 923 pary, z których 8,8% to ma³¿eñstwa mieszane. Najwiêcej œlubów by³o w Amery-ce – 1 205 507 par. W Europie w zwi¹zek ma³¿eñski wesz³o 775 021 par, a w Polsce 186 441 par (wœród nich 2373 osoby zawar³y zwi¹zek z niekatoli-kiem)1_{. W archidiecezji gnieŸnieñskiej w 2009 roku sakramentalny zwi¹zek}

ma³-¿eñski zawar³o 4298 par. W parafiach archidiecezji, licz¹cych oko³o 5 tys. wier-nych odby³o siê oko³o 30 œlubów. Bior¹c pod uwagê powy¿sze dane, nale¿y mieæ œwiadomoœæ, jak wa¿ne jest dobre i solidne przygotowanie do sakramentu ma³-¿eñstwa.

Benedykt XVI, przemawiaj¹c do uczestników XX Zgromadzenia Plenarne-go Papieskiej Rady ds. Rodziny dnia 1 grudnia 2011 roku, powiedzia³, ¿e „Nowa ewangelizacja w du¿ej mierze zale¿y od koœcio³a domowego […] i jest nieod³¹cz-na od chrzeœcijañskiej rodziny”. Mówi¹c o przygotowaniu do ma³¿eñstwa, pa-pie¿ wskaza³, ¿e „¿adne powo³anie nie jest spraw¹ prywatn¹, tym bardziej powo-³anie do ma³¿eñstwa”. Dlatego te¿ w „przygotowanie narzeczonych do ¿ycia ma³¿eñskiego poprzez drogê wiary” powinny byæ zaanga¿owane rodziny we wspó³pracy z kap³anami i pod kierunkiem biskupów2_.

T

EOLOGIA I

M

ORALNOή

TOM 12, 2012

1 _{Por. F. Jab³oñski, Terytoria misyjne w œwietle Kongregacji Ewangelizowania Narodów,} Warszawa 2012, s. 350-351.

2 _{Por. Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników XX Zgromadzenia plenarnego Papieskiej}

Papieska Rada ds. Rodziny wyda³a z kolei dokument O przygotowaniu do sakramentu ma³¿eñstwa (dalej PSM), który sk³ada siê z trzech czêœci: Znaczenie przygotowania do ma³¿eñstwa chrzeœcijañskiego, Etapy przygotowania, Celebra-cja ma³¿eñstwa (13 maja 1996)3_{. Wed³ug Papieskiej Rady zawarte w tym}

doku-mencie duszpasterskie zalecenia mog¹ pobudziæ do wiêkszego zaanga¿owania w dziedzinie pastoralnego przygotowania do ma³¿eñstwa w poszczególnych die-cezjach, parafiach i ruchach apostolskich (por. PSM 3)4_{. Dokument ten zaznacza,}

¿e nieodzowne jest prowadzenie „intensywnej ewangelizacji”, któr¹ nale¿y ro-zumieæ jako proces organicznego dojrzewania w wierze (por. PSM 2)5_{. Zgodnie}

z za³o¿eniami tego dokumentu przygotowanie do sakramentu ma³¿eñstwa dzieli siê na trzy etapy: dalsze, bli¿sze i bezpoœrednie.

W niniejszym artykule na podstawie wspomnianego dokumentu przedstawio-ne bêd¹ pastoralprzedstawio-ne dzia³ania formacyjprzedstawio-ne wobec narzeczonych praktykowaprzedstawio-ne w archidiecezji gnieŸnieñskiej. Pod³o¿em tych refleksji stan¹ siê zarówno wspó³-czesne uwarunkowania przygotowania do ma³¿eñstwa, jak i typologia ma³¿eñstw, przedstawione w materia³ach dla ma³¿onków-doradców, którzy przeprowadzaj¹ spotkania z narzeczonymi. Materia³y te wyda³a diecezja Norwich w stanie Con-necticut w USA6_.

1. WSPÓ£CZESNE UWARUNKOWANIE PRZYGOTOWANIA DO MA£¯EÑSTWA

Na prze³omie XIX i XX wieku przeciêtna dziewczyna lub ch³opak wybierali partnerów ze swojej miejscowoœci lub s¹siedztwa za przyzwoleniem rodziców obu stron. M¹¿ stawa³ siê g³ow¹ rodziny. ¯ona rodzi³a i wychowywa³a dzieci, zajmowa³a siê domem, pielêgnowa³a kontakty towarzyskie z rodzin¹ i s¹siada-mi. M¹¿ pracowa³ na utrzymanie swojej rodziny, sam podejmowa³ wiêkszoœæ decyzji jej dotycz¹cych, tak jak czyni³ to wczeœniej jego ojciec7_.

Wspó³czesne pary z kolei s¹ bardzo ró¿ne. Ma³¿onkowie poznaj¹ siê w sze-rokim krêgu znajomych ze szko³y, z pracy, z imprez towarzyskich. Czêsto zdarza siê te¿, ¿e narzeczeni pochodz¹ z ró¿nych klas spo³ecznych, wyznaj¹ ró¿ne reli-gie czy te¿ pochodz¹ z ró¿nych grup etnicznych. Zwykle zbyteczna jest zgoda rodziców. Jednak trzeba zaznaczyæ, ¿e wiêkszoœæ narzeczonych o ni¹ zabiega.

3 _{Por. Papieska Rada ds. Rodziny, Dokument o przygotowaniu do sakramentu ma³¿eñstwa} (13.05.1996). T³umaczenie polskie w: Posoborowe dokumenty Koœcio³a katolickiego o ma³¿eñstwie i rodzinie, t. II, Kraków 1999, s. 389-424.

4 _{Por. I. Czêstochowska, Pastoralne przygotowanie do sakramentu ma³¿eñstwa w œwietle} wska-zañ Papieskiej Rady do spraw Rodziny, Poznañ 2004 (mps), s. 24.

5_Tam¿e.

6 _{Por. B. i P. Coleman, Only Love Can Make It Easy, b.m. 1988.} 7_{Tam¿e, s. 12.}

M¹¿ nie jest ju¿ tak jak kiedyœ g³ow¹ rodziny, wszystkie wa¿ne decyzje podej-muje razem z ¿on¹, m.in. jak wychowaæ dzieci i na co wydaæ pieni¹dze. ¯ona czêsto pracuje zawodowo, decyduje o liczbie dzieci, które urodzi, ma³o czasu poœwiêca na prace domowe i bardziej zabiega o kontakty towarzyskie ni¿ jej pra-babcia. M¹¿ z kolei nie tylko zapewnia finansowe utrzymanie rodziny, ale tak¿e uczestniczy w pracach domowych i w wychowywaniu dzieci8_.

Wspó³czesne pary wstêpuj¹ce w zwi¹zek ma³¿eñski maj¹ inne oczekiwania ni¿ wczeœniejsze pokolenia. Poprzednie pokolenia ma³¿onków dba³y przede wszystkim o bezpieczeñstwo dzieci i pozycjê w spo³eczeñstwie. Obecnie ocze-kuje siê te¿ mi³oœci, radoœci i zabawy, bez których ma³¿eñstwo uwa¿ane jest za nieudane9_.

Drugie wa¿ne zjawisko, które obserwujemy we wspó³czesnym spo³eczeñ-stwie, dotyczy zmiany ról kobiety i mê¿czyzny. Coraz czêœciej stawiamy pytania o to: co oznacza byæ kobiet¹ we wspó³czesnym œwiecie? Jakie czynnoœci s¹ ty-powo mêskie? W przesz³oœci odpowiedzi na tego rodzaju pytania by³y oczywi-ste. Dziewczynki od najm³odszych lat uczy³y siê bawiæ lalkami, z kolei zabaw-kami ch³opców by³ sprzêt sportowy oraz broñ. Nastoletnie dziewczêta chcia³y zostaæ piosenkarkami i aktorkami, a ch³opców interesowa³a gra w pi³kê no¿n¹ czy siatkow¹. Ich role zatem by³y jasno wyznaczone. Wspó³czeœnie wszystko siê zmieni³o. Ju¿ w podrêcznikach do szko³y podstawowej dzieci widz¹ obu rodzi-ców pracuj¹cych zawodowo, jak równie¿ zaanga¿owanych w prace domowe i opiekê nad dzieæmi. Zajêcia w szkole nie s¹ podzielone ze wzglêdu na p³eæ uczniów. Wiêkszoœæ sportów mog¹ uprawiaæ zarówno kobiety, jak i mê¿czyŸni. W pracy zawodowej i kobiety, i mê¿czyŸni mog¹ wykonywaæ te same zadania, zacieraj¹ siê bowiem granice w podziale obowi¹zków. Coraz wiêcej kobiet pe³ni funkcje kierownicze. Mê¿czyŸni nie podzielaj¹ ju¿ pogl¹du, ¿e pranie czy opie-ka nad dzieæmi to prace typowo kobiece. To wszystko niesie ze sob¹ wiele ko-rzyœci, ale tak¿e powa¿nych problemów10_.

W przesz³oœci œcis³e przypisanie okreœlonych ról ka¿dej p³ci u³atwia³o odpo-wiedŸ na pytanie: co czyni mnie mê¿czyzn¹, a co kobiet¹? Jeœli kobieta mo¿e byæ tak samo skutecznym menagerem jak mê¿czyzna, to co czyni mnie prawdzi-wym mê¿czyzn¹? Jeœli mê¿czyzna mo¿e tak samo troskliwie opiekowaæ siê dzieæmi jak matka, to co czyni mnie kobiet¹? Jak m³odzie¿ ma rozpoznaæ w³asn¹ p³ciowoœæ, kiedy tradycyjne role p³ci zanikaj¹?

We wspó³czesnym spo³eczeñstwie wiele osób poszukuje odpowiedzi na po-wy¿sze pytania. Konsekwencje wynikaj¹ce ze zmiany ról s¹ znacznie wiêksze, ni¿ mo¿e siê wydawaæ. Skutki te dotycz¹ nie tylko ekonomii i kultury, ale tak¿e

8 _Tam¿e.

9 _{Tam¿e, s. 12-13.} 10_{Tam¿e, s. 18.}

wi¹¿¹ siê z formowaniem w³asnej to¿samoœci. Okreœlaj¹ j¹ (równie¿ to¿samoœæ seksualn¹) ró¿ne doœwiadczenia i zwi¹zki oddzia³uj¹ce na cz³owieka przez wiele lat. Doœwiadczenia te z pewnoœci¹ odnosz¹ siê do ¿ycia rodzinnego, akceptacji przez rodziców, relacji z rodzeñstwem, samoakceptacji i akceptacji przez przedstawicieli p³ci przeciwnej11_.

Wielu narzeczonych, zw³aszcza m³odych, ma w¹tpliwoœci, czy potrafi¹ ¿yæ w ma³¿eñstwie. S¹ trochê przestraszeni, niepewni nowych zadañ, jakie przed nimi stoj¹. Zmieniaj¹ce siê role spo³eczne wp³ywaj¹ na kszta³towanie siê osobowoœci i powoduj¹, ¿e coraz póŸniej osi¹gamy dojrza³oœæ. Brak jasno okreœlonych ról przyczynia siê do tego, ¿e rozwój osobowoœci trwa d³u¿ej i jest bardziej skom-plikowany. Ostatecznie wiêkszoœæ kobiet i mê¿czyzn osi¹ga dojrza³oœæ. Jednak nieodzowne jest w³aœciwe przygotowanie do ma³¿eñstwa m³odych, mniej dojrza-³ych osób12_.

2. TYPOLOGIA MA£¯EÑSTW

Wspomniany wczeœniej podrêcznik dla doradców wymienia dziewiêæ typów ma³¿eñstw, które warto przedstawiæ narzeczonym podczas zajêæ. Pierwszym z nich jest coraz bardziej popularny model ma³¿eñstwa demokratycznego, w któ-rym podejmowanie decyzji i ich konsekwencje dotycz¹ obu ma³¿onków. W póŸ-niejszym okresie w procesie podejmowania decyzji bior¹ udzia³ równie¿ dzieci. Ma³¿onkowie maj¹ mo¿liwoœæ pracowania poza domem. Oboje próbuj¹ osi¹gn¹æ jednoœæ, zarówno bêd¹c w pobli¿u drugiej osoby, jak i z dala od niej. Ten model dominuje w rodzinach, w których kobieta ma taki sam poziom wykszta³cenia jak mê¿czyzna lub wy¿szy od niego. Ma³¿eñstwo demokratyczne jest otwarte na wszelkie zmiany, ¿ywo reaguje na potrzeby jednostki w ma³¿eñstwie13_.

Drugim typem jest ma³¿eñstwo w³adcze popularne wœród ni¿szych warstw spo³ecznych. Wystêpuje wówczas, gdy wykszta³cenie kobiety jest znacznie gor-sze od wykszta³cenia mê¿czyzny. W tym modelu wszystkie wa¿ne decyzje po-dejmuje m¹¿. ¯ona i dzieci s¹ uwa¿ane za jego w³asnoœæ, jednak m¹¿ jest zobo-wi¹zany traktowaæ rodzinê z szacunkiem14_.

O ma³¿eñstwie rodzicielskim mówimy wtedy, gdy ma³¿onek lub oboje ma³-¿onkowie wstêpuj¹ w zwi¹zek ma³¿eñski z powodu potrzeby bycia rodzicami. Dlatego te¿ ma³¿onek poszukuje w ¿onie matki i potrzebuje kobiety dominuj¹cej nad nim. Mê¿czyzna mo¿e w ten sposób uciekaæ przed dojrza³oœci¹ i

odpowie-11 _Tam¿e. 12_{Tam¿e, s. 19.} 13 _{Por. tam¿e, s. 25.} 14_Tam¿e.

dzialnoœci¹, przez ca³e ¿ycie pozostaj¹c „ma³ym ch³opcem”. Podobnie kobieta mo¿e ci¹gle byæ „ma³¹ dziewczynk¹” znajduj¹c¹ siê pod wp³ywem silnej osobo-woœci ojca. Je¿eli oboje narzeczeni decyduj¹ siê na zwi¹zek ma³¿eñski z tych powodów, to z regu³y koñczy siê on katastrof¹, gdy¿ ich potrzeby nie bêd¹ za-spokojone. Takie ma³¿eñstwa nie wp³ywaj¹ na rozwój jednostki i uniemo¿liwia-j¹ stworzenie dojrza³ego zwi¹zku15_.

Czwarty z kolei typ to ma³¿eñstwo – bliŸniacza rywalizacja, które jest jed-nym z „produktów” rewolucji seksualnej wyznaczaj¹cej nowe role kobietom i mê¿czyznom. W tym zwi¹zku m¹¿ i ¿ona rywalizuj¹ o wszystko. W najlepszym przypadku jest to nieszczêœliwa sytuacja, w najgorszym bardzo destrukcyjna16_.

Z ma³¿eñstwem postrzeganym jako samopoœwiêcenie mamy do czynienia, gdy jedna lub dwie strony poœwiêcaj¹ siê, aby zwi¹zek przetrwa³. ¯adna ze stron siê w nim nie rozwija. Poœwiêcenie jest dobre i konieczne, ale dwoje ludzi musi d¹¿yæ do kompromisu; w innym wypadku ma³¿eñstwo mo¿e staæ siê zwi¹zkiem niezdrowym17_.

Ma³¿eñstwo buntu wystêpuje wtedy, gdy dla m³odego cz³owieka lub m³o-dych ludzi wejœcie w zwi¹zek ma³¿eñski jest sposobem na z³amanie powszech-nie przyjêtych zwyczajów lub ucieczk¹ z powszech-nieszczêœliwego domu rodzinnego. Wiêkszoœæ m³odzie¿owych ma³¿eñstw to zwi¹zki typu „my im poka¿emy”. Ma³-¿eñstwa zawarte z tego powodu mog¹ przekszta³ciæ siê w bardziej dojrza³e zwi¹z-ki, jednak czêsto koñcz¹ siê tragicznie, gdy¿ brakuje zaanga¿owania i motywacji potrzebnych na ca³e ¿ycie18_.

Siódmy typ to ma³¿eñstwo na próbê, które obecnie jest coraz bardziej popu-larne. Jedna lub dwie strony rezerwuj¹ sobie „prawo” do wyjœcia ze zwi¹zku, jeœli druga strona nie spe³ni ich oczekiwañ. Zwykle obie strony przez kilka lat nie decyduj¹ siê na dzieci, aby upewniæ siê, ¿e ich zwi¹zek jest stabilny i trwa³y. Ten typ ma³¿eñstwa z pozoru wydaje siê praktycznym rozwi¹zaniem, jednak wynika z egoizmu. Dzia³anie takie uniemo¿liwia bowiem stworzenie atmosfery wzajem-nego zaufania, potrzebnej do rozwoju wiêzi ma³¿eñskich19_.

O ma³¿eñstwie chorym mówimy wówczas, gdy zawieraj¹ce je osoby cierpi¹ na zaburzenia psychiczne i emocjonalne. Spotyka siê ma³¿eñstwa sadomasochi-styczne, gdy jeden z partnerów lubi zadawaæ ból, a drugi go odczuwaæ. Mog¹ to byæ tak¿e ma³¿eñstwa dominuj¹ce – pasywne, kiedy to jeden z ma³¿onków pod-porz¹dkowuje drugiego, a ten z kolei cieszy siê z braku odpowiedzialnoœci, jak¹ ta dominacja przynosi. Wystêpuj¹ tak¿e ma³¿eñstwa maniakalno-depresyjne,

któ-15 _Tam¿e. 16_Tam¿e. 17_Tam¿e. 18_Tam¿e.

re prze¿ywaj¹ okresy maniakalnych wzlotów i depresyjnych upadków. Zawiera-j¹ce je osoby odczuwaj¹ wzajemne nastroje i wzmacniaj¹ je. W tego typu zwi¹z-kach zagro¿eniem nie jest rozwód, ale nasilaj¹ce siê dewiacyjne cechy osobowo-œci. Jeœli jeden z ma³¿onków podejmuje leczenie, to zwykle nastêpuje rozwód20_.

Ostatnim, dziewi¹tym typem wymienionym w podrêczniku, jest ma³¿eñstwo katolickie, które tworz¹ ochrzczeni katolicy. Jednak nale¿y pamiêtaæ, ¿e sam chrzest nie czyni ma³¿eñstwa katolickim. Ma³¿onkowie bowiem powinni w spe-cjalny sposób rozpoznaæ w swoim zwi¹zku wymiar boski i obecnoœæ Boga, aby Chrystus móg³ wejœæ w ich ¿ycie i nim kierowaæ. Tym samym ma³¿eñstwo to opiera siê na Ÿród³ach myœli i rozwoju, jakich nie mo¿na znaleŸæ w innych wy-mienionych tu typach zwi¹zków21_.

Nale¿y jednak mieæ œwiadomoœæ, ¿e tak jak ka¿dy cz³owiek jest niepowta-rzalny, tak i ka¿de ma³¿eñstwo jest jedyne w swoim rodzaju i niepowtarzalne. Coœ, co jest niemo¿liwe dla jednej osoby, dla drugiej mo¿e byæ Ÿród³em szczê-œcia w ma³¿eñstwie.

3. PRZYGOTOWANIE DALSZE, BLI¯SZE I BEZPOŒREDNIE DO MA£¯EÑSTWA

3.1. Przygotowanie dalsze

Pierwszy etap formacji przedma³¿eñskiej to integralnie pojête chrzeœcijañskie wychowanie dzieci i m³odzie¿y w rodzinie, w parafii, w szkole lub w innych œro-dowiskach, których zadaniem jest s³u¿enie rodzicom stosown¹ pomoc¹ i wspar-ciem (por. PSM 22), m.in. poprzez grupy rówieœnicze (np. oazow¹, ¯ywego Ró-¿añca, szkolne ko³o Caritas, Stowarzyszenie M³odzie¿y Katolickiej, liturgiczn¹ s³u¿bê o³tarza, ognisko misyjne), a tak¿e poprzez katolickie œrodki spo³ecznego przekazu22_.

Najistotniejsze znaczenie ma w tym przypadku „m¹dra pedagogia rodzinna” (por. FC 66) uzupe³niona o „parafialn¹ pedagogizacjê rodziców”23_{. Tê ostatni¹}

mo¿na realizowaæ w ramach spotkañ, katechez dla rodziców dzieci i m³odzie¿y przygotowuj¹cych siê do sakramentów inicjacji chrzeœcijañskiej: chrztu, bierzmo-wania i Eucharystii, ale tak¿e sakramentu uzdrowienia, czyli pokuty. Wa¿ne jest, aby w tych katechezach znalaz³ siê m.in. temat sakramentu ma³¿eñstwa: jego isto-ty, darów, jakie otrzymuj¹ w nim ma³¿onkowie, i zwi¹zanych z nim zadañ.

War-20 _{Tam¿e, s. 26.} 21_Tam¿e.

22 _{Por. F. Jab³oñski (red.), Program duszpasterski Archidiecezji GnieŸnieñskiej. Koœció³ naszym}

domem_{, „Wiadomoœci Archidiecezji GnieŸnieñskiej”, wydanie specjalne 2011, s. 28.}

to równie¿ nawi¹zywaæ do zobowi¹zañ, jakie m³odzi decyduj¹ siê podj¹æ w cza-sie przyjêcia sakramentu ma³¿eñstwa: „wychowania dzieci w duchu katolickim” oraz do samej przysiêgi ma³¿eñskiej. W duszpasterstwie nale¿y mieæ na uwadze, ¿e ca³e ¿ycie ma³¿onków jest sakramentem.

Niestety, proponowane materia³y czy katechezy s³u¿¹ce pomoc¹ w tego typu spotkaniach zasadniczo nie nawi¹zuj¹ do sakramentu ma³¿eñstwa. Przyk³adowo, w grudniu 2011 roku ukaza³y siê materia³y przeznaczone na spotkania rodziców m³odzie¿y przygotowuj¹cej siê do bierzmowania. Wœród 12 takich katechez nie znajdziemy ani jednej, która dotyczy³aby sakramentu ma³¿eñstwa24_.

Zwróæmy te¿ uwagê, jak wa¿ne jest zaanga¿owanie rodziców w liturgiê w ci¹gu roku formacyjnego, a tak¿e w trakcie sprawowania sakramentów. Bar-dzo wymownym œwiadectwem jest ojciec lub matka, którzy czytaj¹ podczas li-turgii s³owa lub bior¹ udzia³ w procesji z darami.

Drugim elementem pastoralnego oddzia³ywania na ma³¿onków i rodziców w ramach przygotowania dalszego jest odnowienie przyrzeczeñ ma³¿eñskich. Z jednej strony umacnia ono ma³¿onków, a z drugiej jest wychowawczym aspek-tem dla uczestnicz¹cych w takiej uroczystoœci dzieci i m³odzie¿y.

W archidiecezji gnieŸnieñskiej w 2004 roku Referat Rodzin, w ramach spo-tkañ op³atkowych dla Katolickiego Poradnictwa Rodzin pod przewodnictwem biskupa, podj¹³ inicjatywê odnowienia przyrzeczeñ ma³¿eñskich. Dotychczas uroczy-stoœæ ta odby³a siê w 60 parafiach w niemal wszystkich dekanatach archidiecezji gnieŸnieñskiej. W latach 2004-2012 œlubn¹ przysiêgê odnowi³o ³¹cznie ponad 16 tys. par ma³¿eñskich. Do ceremonii takiej ksiê¿a proboszczowie zapraszaj¹ g³ównie te pary, które w danym roku obchodzi³y lub bêd¹ obchodziæ okr¹g³¹ rocznicê œlubu. W niektórych parafiach proboszczowie wysy³ali do takich ma³-¿onków imienne zaproszenia, w innych zapraszali ich osobiœcie lub z ambony. W zale¿noœci od wielkoœci parafii œlubn¹ przysiêgê odnowi³o 45-330 par ma³¿eñ-skich. Ma³¿onkowie pytani o prze¿ycia z tej niecodziennej uroczystoœci podkre-œlali, ¿e by³y to niezwykle wa¿ne dla nich chwile25_.

24 _{Por. P. Kot, J. i M. Smoleñ, Wspó³pracownicy Stwórcy. Spotkania z rodzicami m³odzie¿y} przygotowuj¹cej siê do sakramentu bierzmowania, W³oc³awek 2011.

25 _{Watro przywo³aæ kilka wypowiedzi ma³¿onków: „Pierwszy raz prze¿ywaliœmy takie} odno-wienie. W tym roku obchodzimy 25. rocznicê œlubu. W momencie ponownego wypowiedzenia «Chcemy», poczuliœmy g³êbok¹ wiêŸ z Bogiem i mogliœmy dotkn¹æ ponownie nasz¹ mi³oœæ”; „S³o-wa Biskupa spowodo„S³o-wa³y, ¿e zupe³nie inaczej popatrzyliœmy na nasze 13 lat ma³¿eñst„S³o-wa. Uzmy-s³owiliœmy sobie, ¿e przecie¿ Bóg daje nam si³y, aby trwaæ razem”; „Nasze dzieci powiedzia³y, ¿e chc¹ zobaczyæ nasz œlub. W czasie odnowienia widzia³am w oczach mê¿a ³zy i wielk¹ mi³oœæ do mnie, dzieci te¿ by³y bardzo wzruszone”; „Dla nas takim prze¿yciem by³a liczba par ma³¿eñskich. Ich obecnoœæ tak liczna dodawa³a powagi i rangi tej uroczystoœci”; „My dzisiaj w biskupim kaza-niu odnaleŸliœmy historiê naszego ¿ycia, wichry i s³oñce, i wszystkie zmagania. Kazanie koñczy³o siê nadziej¹, ¿e gdy bêdziemy budowaæ dom nasz na skale, któr¹ jest Chrystus, nic z³ego siê nam

Modlitwa ca³ej wspólnoty parafialnej za ma³¿onków oraz o przysz³e powo-³ania do sakramentu ma³¿eñstwa stanowi trzeci pastoralny element przygotowa-nia dalszego. Najprostsz¹ jej form¹ mo¿e byæ modlitwa powszechna. Do tego rodzaju modlitwy warto te¿ wykorzystaæ praktykowane co tydzieñ nabo¿eñstwa w parafiach.

Czwartym elementem mo¿e byæ promocja b³ogos³awionych ma³¿onków. Owocem programu duszpasterskiego Otoczmy trosk¹ ¿ycie w 2009 roku by³a w archidiecezji gnieŸnieñskiej inicjatywa promocji b³ogos³awionych ma³¿onków Marii i Ludwika Beltrame Quattrocchi oraz Zelii i Ludwika Martin, a tak¿e s³ug Bo¿ych: Franciszki i Tomasza Alwira oraz Rosetty i Jana Gheddo. Aby rozpo-wszechniæ informacje o tych ma³¿onkach, przygotowano specjalny obrazek, któ-ry jest rozdawany na ró¿nych spotkaniach. Na spotkaniach formacyjnych dla parafialnych doradców ¿ycia ma³¿eñskiego i rodzinnego, na rekolekcjach para-fialnych, w kazaniach na Mszach œw. œlubnych oraz na Mszach œw. w domach rodzinnych, w szko³ach i na sympozjach, ma³¿onkom i m³odzie¿y przybli¿a siê sylwetki wspomnianych osób jako wzór œwiêtego ¿ycia ma³¿eñskiego i rodzin-nego. Ten pozytywny obraz ma³¿eñstwa i rodziny stanowi bardzo dobry element wychowawczy dla samych ma³¿onków oraz dla dzieci i m³odzie¿y – przysz³ych ma³¿onków. Niezwykle wa¿ne jest równie¿ pozytywne mówienie o ma³¿eñstwie i ukazywanie wartoœciowych przyk³adów. Jest to istotne tym bardziej, ¿e codzien-ne ¿ycie i mass media pokazuj¹ g³ównie codzien-negatywcodzien-ne wzorce26_.

3.2. Przygotowanie bli¿sze

Papieska Rada do spraw Rodziny w dokumencie O przygotowaniu do sakra-mentu ma³¿eñstwa, podejmuj¹c temat przygotowania bli¿szego, wskaza³a na okres narzeczeñstwa. „Wydaje siê rzecz¹ wskazan¹ – czytamy – by w czasie bli¿szego przygotowania daæ mo¿liwoœæ sprawdzenia, na ile s¹ dojrza³e wartoœci ludzkie zwi¹zane z przyjaŸni¹ i dialogiem, które s¹ charakterystyczne dla okresu narze-czeñstwa (PSM 32)”27_.

nie stanie”; „Bardzo ceniliœmy sobie indywidualne zaproszenie przez ks. proboszcza. Nigdy dot¹d nasz proboszcz w ten sposób nas nie zaprasza³. Cieszymy siê te¿, ¿e pamiêta³ o naszej rocznicy œlubu”; „Dla nas momentem wzruszaj¹cym by³a bogata procesja z darami. Dary nios³o kilka par ma³¿eñskich z ró¿nym sta¿em. Piêkne te¿ by³y komentarze do tego”; „Cieszymy siê, ¿e wybrali-œmy siê na tê piêkn¹ uroczystoœæ. Ostatnio nie uk³ada³o siê nam w ma³¿eñstwie. By³y k³ótnie, ja nawet czêsto popija³em. Dzisiaj poczuliœmy ulgê, ¿e to, co trudne jakby z nas zosta³o odjête”: por. B. Kruszyk, F. Jab³oñski, Dzisiaj dziêkujemy Bogu z Wami i za Was…, www.duszpasterstworo-d zin.gniezno.opoka.org.pl/go.php/pl/troska_o_malzenstwo_i/odnowienie_przyrzeczen_malzen-skich/2012/bernadeta_krus_{zyk_ks_franciszek.html [dostêp: 5.02.2012].}

26 _{Por. F. Jab³oñski, Jak to siê robi w archidiecezji gnieŸnieñskiej, „G³os dla ¯ycia” 6 (2009),} s. 27-28.

Z kolei Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin, zatwierdzone przez Konferen-cjê Episkopatu Polski 1 maja 2003 roku, podkreœla, ¿e przygotowanie bli¿sze obejmuje tak¿e m³odzie¿ ponadgimnazjaln¹ w ramach parafialnej katechezy. Materia³y potrzebne do takiej formacji zosta³y opracowane przez Poznañ i Kra-ków na zlecenie Komisji Wychowania Katolickiego i Rady ds. Rodziny. Niektó-re diecezje przygotowa³y swoje diecezjalne programy (np. Kraków, Sosnowiec, Katowice, Czêstochowa).

W archidiecezji gnieŸnieñskiej, w ramach przygotowania bli¿szego, katechi-zacja przedma³¿eñska obejmuje ponadgimnazjaln¹ katechezê szkoln¹ (zawiera-j¹c¹ tak¿e tematy o ma³¿eñstwie i rodzinie) oraz katechezê parafialn¹, która zo-sta³a wprowadzona w 2004 roku (jak dot¹d katecheza ta istnieje w 80% parafii archidiecezji). Pierwszym etapem jej utworzenia by³a formacja osób, które w poszczególnych parafiach mog³yby tworzyæ zespo³y pastoralne. Od 2004 roku dwa razy w roku Referat Duszpasterstwa Rodzin, przy wspó³pracy z Wydzia³em Katechizacji i Szkó³ Katolickich, organizuje warsztaty metodyczne dla zespo³ów pastoralnych, osób odpowiedzialnych za prowadzenie spotkañ z m³odzie¿¹. Po-cz¹tkowo w warsztatach tych bra³o udzia³ oko³o 100-150 osób. Niestety, w 2011 roku liczba uczestników znacznie spad³a (do kilkudziesiêciu osób)28_{. Referat}

Duszpasterstwa Rodzin przygotowuje tak¿e materia³y z konspektami spotkañ dla cz³onków tych zespo³ów. Z kolei dla samych uczestników katechezy wydano specjalny indeks: Jak¹ wybraæ drogê w ¿yciu? Ma³¿eñstwo, ¿ycie konsekrowane, kap³añstwo, misje, stan wolny oraz zaœwiadczenie ukoñczenia tych trzyletnich spotkañ29_.

Celem katechezy ponadgimnazjalnej jest wychowywanie m³odzie¿y do od-powiedzialnej mi³oœci i do wyboru drogi ¿yciowej oraz zwi¹zanie jej z parafi¹. Zalecane jest prowadzenie katechezy w formie spotkañ i rozmów z uczniami.

Na pierwszy rok zaplanowanych jest 10 spotkañ, na drugi równie¿ 10, a na trzeci piêæ. Czêstotliwoœæ spotkañ jest ró¿na w zale¿noœci od wielkoœci parafii i istniej¹cych warunków. W ci¹gu ca³ego roku spotkania odbywaj¹ siê raz w mie-si¹cu lub raz w tygodniu w okresie adwentu i wielkiego postu. Proboszczów za-chêca siê do organizowania spotkañ w ma³ych grupach i poza budynkiem koœcio-³a (np. w salkach, na plebanii, w gminnych œwietlicach).

Istnieje wiele argumentów przemawiaj¹cych za tym, aby m³odzie¿ ponad-gimnazjalna uczestniczy³a w spotkaniach formacyjnych. Po pierwsze, w ramach katechezy szkolnej uczniowie nie maj¹ mo¿liwoœci spotkania siê ze œwiadkami ¿ycia ma³¿eñskiego, a zwróæmy uwagê, ¿e jest to bardzo wa¿ne i najbardziej przekonuj¹ce doœwiadczenie. Od jednej z nauczycielek nauczania pocz¹tkowego

28 _{Por. F. Jab³oñski, T. Niewiadomska (red.), Narodowe Dni ¯ycia i sympozja o rodzinie} w archidiecezji gnieŸnieñskiej, Gniezno 2010, s. 11.

us³ysza³em: „Na ca³¹ 26-osobow¹ klasê, której jestem wychowawczyni¹, tylko kilkoro dzieci mieszka na co dzieñ z obojgiem rodziców. Rodzice pozosta³ych albo s¹ po rozwodzie, albo miesi¹cami pracuj¹ za granic¹. I niestety, wielu z tych rodziców «w pojedynkê» nie radzi sobie zupe³nie z wychowaniem w³asnego dziecka”. Parafia, w której jest prowadzona katecheza ponadgimnazjalna, mo¿e okazaæ siê ostatnim (a mo¿e pierwszym) miejscem ukazania m³odzie¿y sensu i wartoœci budowania prawdziwej, pe³nej rodziny katolickiej30_.

Po drugie, podczas katechezy szkolnej nie zawsze istnieje mo¿liwoœæ omó-wienia tematów zwi¹zanych z czystoœci¹ przedma³¿eñsk¹ i p³ciowoœci¹. Wiêk-szoœæ katechetów ucz¹cych w szko³ach ponadgimnazjalnych to kap³ani, a spra-wy tej materii powinny byæ omawiane raczej przez osoby œwieckie, szczególnie przez ma³¿eñstwa.

Podtrzymywanie wiêzi m³odzie¿y ze szkó³ ponadgimnazjalnych z parafi¹ to trzeci argument, który przemawia za tym, aby bra³a ona udzia³ w spotkaniach formacyjnych. Gdyby nie katecheza ponadgimnazjalna, po przyjêciu sakramentu bierzmowania prawdopodobnie przychodzi³aby do parafii tylko okazjonalnie.

Wa¿ne s¹ te¿ wypowiedzi cz³onków zespo³ów pastoralnych. Podkreœlaj¹ oni, ¿e spotkania formacyjne s¹ dla m³odych osób okazj¹, by otwarcie (bez presji oce-ny) porozmawiaæ o nurtuj¹cych problemach dotycz¹cych ¿ycia seksualnego, uza-le¿nieñ, problemów w szkole czy rodzinie. W ten sposób m³odzie¿ mo¿e pog³êbiæ wiarê i zyskaæ wiêksz¹ œwiadomoœæ tego, ¿e równie¿ ona tworzy Koœció³. Dziêki tym spotkaniom m³odzi ludzie anga¿uj¹ siê w przygotowanie niedzielnej liturgii, w dzie³a charytatywne i misyjne, sprz¹tanie koœcio³a, przygotowanie nabo¿eñstw. Kontakt z kap³anem i parafi¹ sprzyja nawi¹zaniu i pog³êbieniu wiêzi miêdzy m³o-dzie¿¹ a Koœcio³em. Jest to niezwykle wa¿ne, tym bardziej, ¿e coraz mniej m³odych ludzi przychodzi do koœcio³a; zanika te¿ ich wra¿liwoœæ na sprawê czystoœci. Mo¿-na zatem powiedzieæ, ¿e katecheza poMo¿-nadgimMo¿-nazjalMo¿-na jest swoistym „ko³em ra-tunkowym” dla Koœcio³a w Polsce, dla poszczególnych diecezji i parafii.

Osoby, które nie uczestniczy³y w tej formie katechezy w diecezji, mog¹ sko-rzystaæ z katechezy zastêpczej. Uczestnicz¹ w niej tak¿e narzeczeni nieuczêszcza-j¹cy na katechezê ponadgimnazjaln¹. Katechezy w tej formie prowadz¹ przede wszystkim kap³ani. Jest to doœæ s³abe ogniwo w archidiecezji gnieŸnieñskiej.

3.3. Przygotowanie bezpoœrednie

Trzecim etapem pastoralnego przygotowania do przyjêcia sakramentu ma³-¿eñstwa jest przygotowanie bezpoœrednie lub katechizacja przedœlubna. Odbywa siê „w miesi¹cach i tygodniach poprzedzaj¹cych œlub” (por. FC 66), w Koœciele w Polsce trzy miesi¹ce przed œlubem. Odnosi siê do tych osób, które koœcielne

prawo i pastoralna praktyka zwyk³y okreœlaæ mianem nupturientów (³ac. nuptiae = œlub, uczta weselna)31_.

W Polsce etap ten przeprowadza siê w ró¿ny sposób. Mo¿na powiedzieæ, ¿e co „diecezja, to inny obyczaj”. Szczególnie, je¿eli weŸmiemy pod uwagê zasady katechez przedma³¿eñskich i czêstotliwoœæ, z jak¹ siê one odbywaj¹. Pomijaj¹c formê, a koncentruj¹c siê na istocie katechizacji przedœlubnej, warto podkreœliæ, ¿e wa¿ne jest, aby prowadzi³a ona do pog³êbienia wiary narzeczonych i przyczy-nia³a siê do stworzenia wiêkszej wiêzi z Bogiem i miêdzy nimi. Dodajmy te¿, ¿e w prowadzeniu takich spotkañ du¿¹ rolê odgrywa profesjonalizm. Nie bez zna-czenia s¹ równie¿ warunki, w jakich spotkania te siê odbywaj¹, oraz liczba uczestnicz¹cych w nich osób. Elementy te mog¹ znacznie przyczyniæ siê do bar-dziej owocnego przygotowania narzeczonych do œlubu.

Wa¿ne jest, aby na samym pocz¹tku okreœliæ konkretne, realne cele. Chodzi przede wszystkim o pomoc narzeczonym w osobistym spotkaniu z Bogiem, wsparcie ich na drodze pojednania z Bogiem i miêdzy sob¹ oraz stworzenie po-czucia, ¿e ludzie Koœcio³a, z którymi siê spotkaj¹ na drodze przygotowania bez-poœredniego, s¹ zainteresowani w niesieniu pomocy m³odym decyduj¹cym siê na ma³¿eñstwo. Ponadto nale¿y pomóc narzeczonym w rozwijaniu ich przyjaŸni, by potrafili s³uchaæ nawet trudnych s³ów, które musz¹ byæ wypowiedziane32_.

Reali-zacja powy¿szych celów w ramach bezpoœredniego przygotowania do ma³¿eñ-stwa w archidiecezji gnieŸnieñskiej odbywa siê poprzez uczestnictwo narzeczo-nych w trzech spotkaniach z duszpasterzem, trzech spotkaniach w Katolickiej Poradni Rodzinnej oraz w jednym spotkaniu formacyjnym.

Spotkania z duszpasterzem maj¹ ró¿ny charakter i trudno jest jednoznacznie okreœliæ ich formê w poszczególnych parafiach diecezji. Jest to sprawa indywi-dualna ka¿dego duszpasterza. Wa¿ne, aby spotkanie przeprowadziæ w formie dia-logu. Celem tych rozmów jest uœwiadomienie przysz³ym ma³¿onkom znaczenia sakramentu, którego szafarzami s¹ oni sami. W czasie rozmowy duszpasterz przedstawia narzeczonym zamys³ Bo¿y wzglêdem ma³¿eñstwa i rodziny oraz omawia przymioty i wymogi mi³oœci ma³¿eñskiej. Ukazuje te¿ moralne zasady ¿ycia ma³¿eñskiego oraz omawia obrzêdy liturgiczne sakramentu ma³¿eñstwa (li-turgiê s³owa, znaczenie symboli, sposób poruszania siê, dobór pieœni itp.). Po-nadto wype³nia wraz z narzeczonymi protokó³ badania przedœlubnego, na pod-stawie którego stwierdza,czy narzeczeni pragn¹ zawrzeæ sakramentalny zwi¹zek ma³¿eñski zgodnie z nauk¹ Koœcio³a33_.

31 _{Por. I. Czêstochowska, Pastoralne przygotowanie do sakramentu ma³¿eñstwa w œwietle} wskazañ Papieskiej Rady do spraw Rodziny, „Duszpasterstwo Rodzin Archidiecezji GnieŸnieñskiej. Informator Referatu Kurii Metropolitalnej w GnieŸnie” 2 (2009), s. 45.

32 _{Por. B. i P. Coleman, Only Love Can Make It Easy, s. 15.}

33 _{Por. Duszpasterstwo Rodzin Archidiecezji GnieŸnieñskiej, Indeks dla narzeczonych (dla} u¿ytku wewnêtrznego).

Warto zaprosiæ narzeczonych do wspólnego przygotowania Mszy œw. Prak-tyka spotkañ pokazuje, ¿e trzeba szukaæ sposobów, by otworzyli siê na propono-wane idee. Przyk³adowo, wybieraj¹c czytania, mo¿na przygotowaæ terminy za-wieraj¹ce ich myœl przewodni¹ i zapytaæ narzeczonego, które has³o najbardziej mu siê podoba. Gdy ju¿ wybierze, mo¿na powiedzieæ: „Zobacz! Sam wybra³eœ czytanie ze Starego Testamentu, które opowiada o Tobiaszu i Sarze, a historia ta by³a nastêpuj¹ca….” Podobnie mo¿na wybraæ Ewangeliê. Wa¿ne, aby narzecze-ni mogli zdecydowaæ, w których elementach mszy chcieliby uczestnarzecze-niczyæ: pro-cesji z darami, wyborze pieœni, œpiewie psalmu, pos³udze w roli ministranta, modlitwie powszechnej. Mo¿na te¿ zaproponowaæ wymienienie bliskich zmar-³ych narzeczonych w modlitwie powszechnej. Mo¿na te¿ umo¿liwiæ im wybór jednej z kilku wersji komentarzy do Mszy œw.

Po otrzymaniu wszystkich tych propozycji narzeczeni powinni wspólnie porozmawiaæ, zastanowiæ siê, które z proponowanych elementów Mszy œw. chcie-liby mieæ na œlubie, oraz zapytaæ swoich rodziców, krewnych i przyjació³, czy chcieliby wzi¹æ czynny udzia³ w liturgii. Powinni wspólnie podj¹æ decyzjê w tej sprawie. Czêsto okazuje siê, ¿e lêk przed zapytaniem rodziców o uczestnictwo w liturgii powoduje rezygnacjê z wypowiedzenia tej proœby. Jednak bywa te¿ tak, ¿e rodzice czuj¹ siê docenieni przez swoje dzieci i s¹ im wdziêczni, ¿e pomyœla-³y o nich w tak wa¿nym dla nich momencie.

Do prowadzenia spotkañ w katolickiej poradni ¿ycia ma³¿eñskiego i rodzin-nego w wiêkszych parafiach najlepiej przygotowaæ ma³¿onków-animatorów, a nastêpnie kierowaæ do nich narzeczonych. Punktem wyjœcia do rozmowy po-winny byæ s³owa wypowiadane w czasie zawierania zwi¹zku ma³¿eñskiego: „Czy chcecie przyj¹æ i po katolicku wychowaæ potomstwo, którym was Pan Bóg ob-darzy?” Realizacja tego zamierzenia wi¹¿e siê z przyjêciem pewnego stylu ¿y-cia. Aby przekonaæ siê do niego, potrzebne jest œwiadectwo konkretnych osób. Najczêœciej s¹ to osoby pos³uguj¹ce w poradni. Celem spotkañ w katolickiej poradni jest: uœwiadomienie wspólnej odpowiedzialnoœci za przekazywanie ¿y-cia, zapoznanie siê z naturalnymi metodami rozpoznawania p³odnoœci, spotkanie z ma³¿onkami stosuj¹cymi te metody, ukazanie ujemnych skutków antykoncep-cji, aborcji itp.34

Narzeczeni przychodz¹cy do paradni maj¹ w perspektywie wiele lat wspól-nego ¿ycia ma³¿eñskiego oraz p³ciowego, które powinni prowadziæ zgodnie z zamys³em Bo¿ym. Wa¿ne, aby zapoznali siê z metodami rozpoznawania p³od-noœci, a tak¿e z zasadami odpowiedzialnego rodzicielstwa. W ma³¿eñstwie jed-nym z najistotniejszych przejawów cielesnego wyra¿ania mi³oœci jest wspó³¿ycie seksualne, które pomaga budowaæ to¿samoœæ nowego cz³owieczeñstwa poprzez

34 _{Por. F. Jab³oñski (red.), Program duszpasterski Archidiecezji GnieŸnieñskiej. Koœció³ naszym} domem, s. 31.

przyjêcie nowego stylu ¿ycia. Chodzi te¿ o poprawienie jakoœci ¿ycia. Metody rozpoznawania p³odnoœci stanowi¹ swoist¹ drogê do szczêœcia i samorealizacji. Kobieta poprzez obserwacjê swojego cyklu uczy siê sumiennoœci, dok³adnoœci, systematycznoœci, rzetelnoœci i cierpliwoœci. W praktykach tych mo¿e uczestni-czyæ tak¿e m¹¿ (w zapisywaniu i interpretacji karty), co zacieœnia i pog³êbia wiêŸ ma³¿eñsk¹, a tak¿e pomaga odpowiednio prze¿ywaæ czas p³odny (szczególnie, jeœli ma³¿onkowie nie planuj¹ poczêcia dziecka). Uczy to tak¿e szacunku do sie-bie i drugiego cz³owieka. Stosowanie metod naturalnego planowania rodziny w duchu wiary mo¿e staæ siê modlitewn¹ rozmow¹ z Bogiem-Stwórc¹. Rozpo-znawanie czasu p³odnoœci i niep³odnoœci to ws³uchiwanie siê w mowê Boga. Po-ruszane tematy wskazuj¹ na indywidualny charakter spotkañ. Z doœwiadczeñ duszpasterstwa rodzin archidiecezji gnieŸnieñskiej wynika, ¿e w formacji dorad-ców (których jest 230) g³ówny nacisk k³adzie siê na ich indywidualne spotkania z narzeczonymi. Podkreœla siê tak¿e, ¿e doradcy powinni byæ obecni w ka¿dej parafii, a w poradni winni pos³ugiwaæ ma³¿onkowie (ma³¿eñstwo – przysz³emu ma³¿eñstwu). Co wa¿ne, w wiêkszych parafiach powinno pracowaæ wiêcej doradców35_.

W przygotowaniu narzeczonych do œlubu pomaga publikacja ABC dla

na-rzeczonych opracowana przez Referat Rodzin. Ksi¹¿ka ta sk³ada siê z trzech czê-œci. W pierwszej przedstawiono zamys³ Boga wzglêdem ma³¿eñstwa, a w drugiej omówiono naturalne metody planowania poczêæ. Trzecia prezentuje materia³y o tematyce ma³¿eñskiej i rodzinnej. Do publikacji do³¹czony jest specjalny in-deks, z którym narzeczeni udaj¹ siê do poszczególnych osób (do doradców, do spowiedzi, na spotkanie z kap³anem, na spotkanie formacyjne dla narzeczonych). Dla narzeczonych jest to pewnego rodzaju „GPS” wyjaœniaj¹cy cel wizyty u po-szczególnych osób.

Co roku (od 2004) w archidiecezji organizowane jest spotkanie formacyjne dla narzeczonych. By u³atwiæ uczestnictwo w nim, organizuje siê je jednoczeœ-nie w oœmiu rejonach archidiecezji oraz cztery razy w roku (II jednoczeœ-niedziela Adwen-tu, II niedziela Wielkiego PosAdwen-tu, II niedziela czerwca i II niedziela wrzeœnia). Celem spotkañ formacyjnych jest pog³êbienie bezpoœredniego przygotowania dla tych wszystkich, którzy pragn¹ zawrzeæ sakramentalny zwi¹zek ma³¿eñski. Na-cisk k³adzie siê na przygotowanie do sakramentu pokuty dla przysz³ych ma³¿on-ków. Czêsto temat ten jest bardzo trudny dla narzeczonych. D³u¿sze niekorzysta-nie z tego sakramentu sprawia, ¿e pójœcie do spowiedzi wywo³uje u nich lêk.

Jednym z najwa¿niejszych elementów katechizacji przedœlubnej jest tzw. spo-wiedŸ przedœlubna. Przygotowanie do niej wymaga pog³êbionego rachunku su-mienia w dziedzinie relacji do Boga i wzglêdem siebie. Korzystaj¹c z dwóch

35 _{Na podstawie rozmowy z diecezjaln¹ doradczyni¹ archidiecezji gnieŸnieñskiej, mgr Teres¹} Niewiadomsk¹, Gniezno, 3.02.2012 r.

spowiedzi przedœlubnych, narzeczeni maj¹ ponownie doœwiadczyæ tego, ¿e Bóg jest mi³osierny i przebacza oraz daje im ³askê do ¿ycia zgodnego z zamys³em Bo¿ym. Narzeczeñstwo to czas przygotowuj¹cy dwoje ludzi do ci¹g³ego udzie-lania daru z siebie w ma³¿eñstwie. Wa¿nym zagadnieniem w prze¿ywaniu tego okresu jest czystoœæ, która zobowi¹zuje do panowania nad cielesnoœci¹, by mi-³oœæ nie ugrzêz³a w zmys³owoœci. St¹d narzeczonych nale¿y zachêcaæ do trwania w czystoœci. Wspólnie mieszkaj¹cych nale¿y zachêciæ przede wszystkim do pod-jêcia czystoœci w tym specjalnym dla nich czasie (nawet z propozycj¹ zamiesz-kania osobno). Je¿eli bêdzie to niemo¿liwe i nierealne do wykonania, nale¿y ich poinformowaæ o odbyciu tylko jednej spowiedzi przedœlubnej36_{. Kolejnym}

ele-mentem spotkania formacyjnego dla narzeczonych jest omówienie liturgii œlub-nej. Je¿eli wczeœniej nie by³o rozwa¿ane wspólne przygotowanie liturgii, narze-czeni otrzymuj¹ propozycje uczestnictwa we Mszy œw. Druga czêœæ spotkania formacyjnego poœwiêcona jest omówieniu komunikacji w narzeczeñstwie i ma³-¿eñstwie. Narzeczeni maj¹ mo¿liwoœæ spotkania siê ze specjalistami: lekarzem, doradc¹ rodzinnym, psychologiem. W tej czêœci spotkania, trwaj¹cej 2-3 godzin, warto wykorzystaæ metody aktywizuj¹ce.

Fakultatywn¹ propozycj¹ s¹ organizowane w archidiecezji tzw. „Weekendy dla narzeczonych”. Trwaj¹ one od pi¹tkowego wieczoru do niedzielnego po³u-dnia. Prowadzone s¹ w archidiecezji cztery razy w roku. Zaproszenie do uczest-nictwa w nich skierowane jest do wszystkich, którzy chc¹ dowiedzieæ siê wiêcej o ma³¿eñstwie i lepiej przygotowaæ siê do zawarcia tego sakramentu. Pomagaj¹ lepiej siê poznaæ oraz podj¹æ ostateczn¹ decyzjê. Jest to tak¿e propozycja dla tych, którzy pracuj¹ za granic¹ lub nie mog¹ uczestniczyæ w spotkaniach wspól-nie w ci¹gu tygodnia. Podczas weekendowych spotkañ dla narzeczonych domi-nuje praca w³asna narzeczonych we dwoje. Inspiruj¹ do niej wprowadzenia zarówno ma³¿eñstw, które animuj¹ spotkanie, jak i kap³ana. Uczestnicy – wyko-nuj¹c zadania w parach – maj¹ mo¿liwoœæ lepszego poznania cech osobowoœci, oczekiwañ oraz ustalenia wspólnej hierarchii spraw w ¿yciu. W ten sposób ucz¹ siê tak¿e, jak rozwi¹zywaæ konflikty i jak budowaæ autonomiê swojego zwi¹zku. Odkrywaj¹, czym naprawdê jest sakrament ma³¿eñstwa oraz jak¹ rolê w ich ¿y-ciu odgrywa wiara. Poznaj¹ podstawowe g³oszone przez Koœció³ prawdy o ma³-¿eñstwie i rodzinie. W trakcie spotkania maj¹ równie¿ okazjê do sakramentu pojednania i uczestnicz¹ w Eucharystii37_.

W archidiecezji gnieŸnieñskiej uczestnicy „Weekendów dla narzeczonych” na podstawie zaœwiadczenia o wziêciu w nim udzia³u s¹ zwolnieni z pierwszego

36 _{Por. F. Jab³oñski (red.), Program duszpasterski archidiecezji gnieŸnieñskiej. Koœció³ naszym} domem, s. 32.

37 _{Por. http://www.duszpasterstworodzin.gniezno.opoka.org.pl/go.php/pl/narzeczeni/weekendy} _dla_nar_{zeczonych.html, [dostêp: 6.02.2012].}

spotkania w Parafialnej Poradni ¯ycia Rodzinnego. Zwykle na pocz¹tku narze-czeni z rezerw¹ podchodz¹ do tego rodzaju spotkañ. Przed rozpoczêciem week-endu najpierw pytaj¹ o cenê, program oraz czy otrzymaj¹ zaœwiadczenie. Jednak po zakoñczeniu s¹ zadowoleni z udzia³u i przyznaj¹, ¿e bardzo du¿o zyskali. Najbardziej prze¿ywaj¹ spowiedŸ. Okazuje siê, ¿e „Weekend dla narzeczonych” jest dobr¹ form¹ aktywnego spêdzenia czasu razem. Spotkania te szczególnie mocno prze¿ywaj¹ pary, które wczeœniej nie doœwiadczy³y formacji w grupach czy wspólnotach religijnych.

Wartoœci tego rodzaju formacji mo¿e zobrazowaæ kilka myœli uczestników tych spotkañ z marca 2012 roku: „By³ to wartoœciowy czas, mo¿na by³o inaczej spojrzeæ na ¿ycie w ma³¿eñstwie. Tematy ciekawe. Polecilibyœmy swoim znajo-mym taki weekend zamiast np. chodzenia na spotkania w wielkich grupach. Ta-kie kameralne spotkania s¹ o wiele lepsze i panuje mi³a atmosfera. Prowadz¹cy s¹ fachowo przygotowani” (Maciej).

Jechaliœmy nastawieni trochê sceptycznie, nie wiedz¹c, czego siê spodziewaæ. W³a-œciwie przed Gnieznem byliœmy w stanie zawróciæ. Jednak „Weekend” pozytywnie nas zaskoczy³. Chcia³abym szczególnie podkreœliæ zajêcia z ma³¿eñstwem – z pañ-stwem Rogalskimi. By³y naprawdê œwietne. Poruszali tematy, które inspirowa³y do zadawania pytañ im i Maciejowi. Pytania od razu zreszt¹ pada³y, poniewa¿ otwartoœæ tych ludzi budzi³a zaufanie. Przerwy podczas spotkania oraz czas na spacery by³y okazj¹ do tego, by swoje w¹tpliwoœci omówiæ z Maciejem. Nabra³am te¿ pewnoœci co do s³usznoœci w wyborze przysz³ego mê¿a, choæ nie we wszystkim siê zgadzamy i czêsto toczymy „wojnê” charakterów. Gdy ju¿ wracaliœmy, czu³am, ¿e bardzo wy-poczê³am przez ten weekend, jakoœ tak siê uspokoi³am, a s³owa „œlub” i „ma³¿eñ-stwo” przesta³y budziæ we mnie panikê i przera¿enie. Od razu poleci³am kurs moje-mu rodzeñstwu (Barbara)38_.

ZAKOÑCZENIE

Ka¿da para narzeczonych jest pastoralnym wyzwaniem dla duszpasterstwa parafialnego. W zwi¹zku z tym, ¿e ma³¿eñstwo ulega przemianom, równie¿ dusz-pasterstwo Koœcio³a zwi¹zane z ma³¿eñstwem i przygotowaniem do niego powin-no siê zmieniaæ.

Wspó³czesne przygotowanie do ma³¿eñstwa powinno w wiêkszym stopniu akcentowaæ mi³oœæ ni¿ legalizm. Duszpasterstwo mi³oœci wi¹¿e siê z kolei z wiel-k¹ pokor¹, delikatnoœci¹ i odwag¹; jest osobiste i emocjonalne, a jego zadaniem jest wspieranie. Jest to ciê¿ka praca, ale tylko taki rodzaj duszpasterstwa mo¿e byæ zrozumiany i zaakceptowany przez wspó³czesn¹ m³odzie¿ i narzeczonych.

38 _{Por. List Barbary i Macieja do ks. F. Jab³oñskiego z dn. 8.03.2012. Archiwum autora} arty-ku³u.

SUMMARY

The aim of the study was to present proven forms of preparation to the sacrament of matrimony used in the archdiocese of Gniezno and discuss their merits and defects. The point of departure for the reflections on the church wedding is the teaching of the Church on preparation to marriage contained in the documents of the Papal Council for the Family and in the addresses of Benedict XVI.

The following forms are described: “pedagogization of parents in the parish”, renewal of the marriage vows, prayer of the whole parish for spouses and for future callings to the sacrament of matrimony, promotion of blessed spouses, parish catechesis for secondary school graduates and direct preparation.

An optional offer for engaged couples in the archdiocese of Gniezno, namely the so-called “Weekends for engaged couples” are also discussed.

Key words

new methods, sacrament of matrimony, the archdiocese of Gniezno, premarital formation, weekends for engaged couples