Eugeniusz Weron, Anastazy Bławat
Biuletyn teologii laikatu
Collectanea Theologica 54/1, 113-124
1984
54 (1984) fa sc . I
BIULETYN TEOLOGII LAIKATU
Z a w a r to ś ć : I. W S P Ó Ł C Z E S N E K O Ś C IE L N E R U C H Y L A IK A T U . W sp ó ln o ty n e o k a te c h u m e n a ln e . 1. Z h is to r ii r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln e g o . — 2. I s to tn e e le m e n ty r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln e g o . — 3. E ta p y k a te c h u m e n a tu . II. R O L A I Z N A C Z E N IE K A P Ł A N A W O R G A N IZ A C JA C H L U D Z I Ś W IE C K IC H . 1. B a z a w y jś c io w a d o k u m e n tu . — 2. K a p ła n w e w s p ó ln o c ie ś w ie c k ic h . — 3. K a p ła n ja k o p e łn o m o c n ik C h ry s tu s a , w e w s p ó ln o c ie w ie rn y c h . — 4. Z a s to s o w a n ia d u s z p a s te rs k ie . — 5. W s k a z a n ia p r a k ty c z n e *. I. W S P Ó Ł C Z E S N E K O Ś C IE L N E R U C H Y L A IK A T U W s p ó l n o t y n e o k a t e c h u m e n a l n e U p o d s ta w r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln e g o , czy li tz w . „ d ro g i n e o k a te c h u - m e n a l n e j” , z n a jd u j e się e w a n g e lic z n e w e z w a n ie do „ n a w r ó c e n ia ” (m etanoia). N a k o n ie c z n o ść n a w r ó c e n ia w s k a z u je ta k ż e S o b ó r W a ty k a ń s k i II o ra z w s p ó łc z e s n e n a u c z a n ie p a p ie s k ie J a n a P a w ła II.
1. Z h isto r ii ru ch u n eo k a tech u m en a ln eg o
P o c z ą te k r u c h u p r z y p a d a n a r o k 1964. N a p rz e d m ie ś c iu M a d r y tu , w P a - lo m e ra s A lta s , z a m ie s z k a ł w ś ró d s lu m s ó w p o d m ie js k ic h m ło d y H is z p a n K ik o A r g ü e l l o w r a z z k ilk o m a to w a rz y s z a m i, b y d z ie lić los n a jb ie d n ie js z y c h i w y d z ie d z ic z o n y c h . K ik o p rz e s z e d ł p r z e d te m p rz e z a te iz m i o c z y sz c z a ją c e c ie r p ie n ie , b y m ó g ł się s ta ć z a ło ż y c ie le m n o w e g o ru c h u . P r z e d s ta w ia j ą c s a m eg o sie b ie , p o w ie d z ia ł n a z e b r a n iu : „ J e s te m ty m , k tó r y się c z u je u m iło w a n y p rz e z C h r y s tu s a , c h o c ia ż je s te m g rz e s z n y i n ę d z n y . I n n i m n ie k o c h a li, g d y b y łe m z d ro w y , g d y s tu d io w a łe m , g d y b y łe m p o ży tec zn y , g d y d a w a łe m i u d z ie la łe m sie b ie . N a to m ia s t O n, C h r y s tu s — ja k c z u ję — u m iło w a ł m n ie b e z in te re s o w n ie , ja k o g rz e s z n ik a i ja k o n ie w ie r n e g o ...” 1
W ła ś n ie ta k ie ś w ia d e c tw o d a w a n e p rz e z K ik o i jeg o to w a rz y s z y , d z ie lą c y ch w a r u n k i i tr u d n o ś c i u b o g ic h , d o p ro w a d z iło do p o w s ta n ia p ie r w s z e j w s p ó ln o ty , w k tó r e j zaczęło się c z y ta n ie P is m a Ś w ię te g o i g ło s z e n ie „ D o b re j N o w in y ” u b o g im . Z a c z ę ła się k a te c h iz a c ja ja k o „ k e r y g m a ” ·— ja k o g ło s z e n ie S ło w a p o łą c z o n e ze ś w ia d e c tw e m ży cia . R e z u lta te m b y ła k o in o n i a , czy li w s p ó ln o ta . N o w eg o ro z m a c h u n a b r a ł a p r a c a k a te c h iz a c y jn a , g d y do g ru p y p rz y łą c z y ła się m ło d a l a u r e a t k a fiz y k i i te o lo g ii — C a r m e n H e r m a n d e z . P rz e z p e w ie n czas p r a c o w a ła p r z e d t e m w N a z a r e t i p o s z u k iw a ła d ro g i do e w a n g e lic z n e g o z a a n g a ż o w a n ia sie b ie . Z n a la z ła ją w ś r ó d u b o g ic h n a p r z e d m ie ś c ia c h M a d r y tu . O d tą d z a c z ę ła się w ie lk a e p o p e ja r u c h u n e o k a te c h u m e n a l nego. P o w s ta ła w s p ó ln o ta m o d lite w n a , k tó r a s to p n io w o w y p r a c o w y w a ła
* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu l e ty n u je s t k s. E u g e n iu s z W e r o n SA C, O łta rz e w . 1 G. Z e v i n i, U c a m m i n o n e o c a t e c u m e n a l e , w p ra c y z b io r o w e j: M o v i m e n t i ec c le sia li c o n t e m p o r a n e i . D i m e n s i o n i s t o r ic h e te o l o g ic o - s p i r i t u a l i e d a p o s to lic h e , R o m a (1980), 236n. 8 — C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a
w ła s n ą litu r g ię d o s to s o w a n ą do p o tr z e b ś ro d o w is k a . W c ią g u tr z e c h l a t zo s ta ł y r o z w in ię te z a sa d n ic z e f o r m y d z ia ła ln o ś c i r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln e g o . Ż y c ie te j p ie r w s z e j w s p ó ln o ty , o p a r te n a w z o rz e p ie r w s z e j g m in y je r o z o lim s k ie j, z aczęło p ro m ie n io w a ć n a o to c z e n ie , p r z y c ią g a ją c c o ra z w ię c e j o sób n ie w ie r z ą c y c h czy o d d a lo n y c h od K o śc io ła . W k ró tc e z w ró c ili n a to u w a g ę p ro b o s z c z o w ie s ą s ie d n ic h p a r a f ii w M a d ry c ie . Z a p ra g n ę li, b y ta k ż e n a te r e n ie ich p a r a f ii p ro w a d z o n a b y ła k a te c h iz a c ja p rz e z K ik o i je g o to w a rz y s z y . W y n ik i t e j p r a c y p rz e s z ły w s z e lk ie o c z e k iw a n ia , p o m im o że ś r o d o w is k a b y ły in n e , n iż n a p rz e d m ie ś c iu P a lo m e r a s A lta s .
Z k o le i s p r a w ą w s p ó ln o t n e o k a te c h u m e n a ln y c h z a in te r e s o w a ł się a r c y b is k u p M a d r y tu C a s im ir o M о г с i 11 o, z a le c a ją c p r o w a d z e n ie te j p r a c y n a t e r e n ie in n y c h p a r a f ii sw e j d ie c e z ji. T a k ż e in n e d ie c e z je z a p r a g n ę ły gościć u sie b ie K ik o i je g o ś w ie c k ic h p o m o c n ik ó w d la p r z e p r o w a d z e n ia „ r e k o le k c ji” k a te c h iz a c y jn y c h .
W p ię ć la t p ó ź n ie j, w r o k u 1969, r u c h n e o k a te c h u m e n a ln y z a c z ą ł się r o z w ija ć w e W ło szech . Do R z y m u p r z y b y ła z H is z p a n ii g r u p a c z ło n k ó w r u c h u i o s ie d liła się n a p rz e d m ie ś c iu B o rg h e tto L a tin o . K a r d y n a ł w ik a r iu s z R zy m u , A n g e lo d e l l ’ A e q u a ( t 1972), u d z ie lił z e z w o le n ia d la K ik o , C a r m e n i k s. F ra n c e s c o С u p p i n i n a z a p o c z ą tk o w a n ie „ k a te c h iz a c ji” w je d n e j z r z y m s k ic h p a r a f ii. W t e n sp o só b p o w s ta ła p ie r w s z a w s p ó ln o ta n e o k a te c h u m e n a ln a w R zy m ie. O d tą d z a c z ę ła się p r a c a na. te r e n ie d ie c e z ji r z y m s k ie j i w c a ły c h W ło szech . Z a c z ę to m ó w ić o „ d ro d z e n e o k a te c h u m e n a ln e j”. W ę d r u ją c e z e sp o ły zło żo n e z lu d z i ś w ie c k ic h i k a p ła n a , z a p ra s z a n e p rz e z p ro b o s z c z ó w i b is k u p ó w w ło s k ic h , p rz e c h o d z iły od p a r a f i i do p a r a f i i i od d ie c e z ji do d ie c e z ji, tw o rz ą c w sz ę d z ie w s p ó ln o ty n e o k a te c h u m e n a ln e .
O d r o k u 1972 r u c h n e o k a te c h u m e n a ln y z a c z ą ł się u p o w s z e c h n ia ć w in n y c h k r a j a c h e u r o p e js k ic h o ra z w A m e ry c e Ł a c iń s k ie j.
W e d łu g d a n y c h z r o k u 1979 r u c h r o z p r z e s tr z e n ił się ju ż n a w s z y s tk ie k o n ty n e n ty . L ic z y ł w te d y 3050 w s p ó ln o t r o z s ia n y c h w 1584 p a r a f ia c h , w ś ró d 390 d ie c e z ji i 51 k r a j ó w ś w ia ta , w te j lic z b ie ró w n ie ż i w P o lsce. N a m ię d z y n a ro d o w e s p o t k a n i e2 p r z e d s ta w ic ie li r u c h u w r. 1983 (8— U lu te g o ) p r z y
b y li z P o ls k i 2 b is k u p i i 15 k się ż y . T a k ż e K o śc ió ł a n g li k a ń s k i z a p r a g n ą ł g o ś cić u sie b ie z e sp o ły r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln e g o . B y ły one p rz e z a n g lik a n ó w p rz y jm o w a n e z ra d o ś c ią , a n a w e t z e n tu z ja z m e m , p rz y c z y n ia ją c s ię ty m sa m y m do u m a c n ia n ia w ię z i e k u m e n ic z n y c h .
2. I s to tn e e le m e n ty r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln e g o
W r u c h u n e o k a te c h u m e n a ln y m d o k o n u je się sto p n io w e „ n a w r a c a n ie s ię ” c h r z e ś c ija n in a ż y ją c e g o w sw e j ro d z in ie , p a r a f i i i d ie c e z ji. W te n sp o só b z a c z y n a się i r e a liz u je e w a n g e lic z n a o d n o w a d u s z p a s te r s k a i , k a te c h e ty c z n a w ś r ó d lu d z i d o ro s ły c h . D o k o n u je się o n a w m a ły c h z e sp o ła c h , lic z ą c y c h od 30 do 40 o sób d o ro s ły c h , w y w o d z ą c y c h się z n a jr o z m a its z y c h śro d o w is k , b e z ró ż n ic y s t a n u i z a w o d u . W e d łu g K ik o A r g ü e 11 о 3 n ie m o ż n a ty c h z e sp o łó w u to ż s a m ia ć a n i z g r u p a m i n ie f o rm a ln y m i, a n i z o r g a n iz a c ja m i k a to l ic k im i, a n i z r u c h a m i d u c h o w o ś c i c h r z e ś c ija ń s k ie j, a n i z ż a d n y m i g ru p a m i ty p u e lita r n e g o , a n i te ż z tz w . g r u p a m i p o d s ta w o w y m i, k tó r e p o ja w ia j ą się o b e c n ie p r a w ie w sz ę d z ie . N a to m ia s t je s t to d ro g a g łę b o k ie g o n a w r ó c e n ia się p o c h rz c ie , p o d z ie lo n a n a e ta p y , b y m ó c o d n a le ź ć p e łn ię ż y c ia c h r z e ś c ija ń sk ie g o w K o śc ie le . J e s t to m ia n o w ic ie k o n k r e t n a p r ó b a o ż y w ie n ia id e i 'o r a z in s ty t u c ji p ie r w o tn e g o k a te c h u m e n a tu , z p ie r w s z y c h w ie k ó w c h r z e ś c ij a ń s tw a , w w a r u n k a c h ż y c ia w sp ó łc z e s n e g o K o śc io ła . J a k w ia d o m o , w p ie r w sz y c h w ie k a c h k a n d y d a c i do c h r z tu p rz e c h o d z ili z a p la n o w a n e z g ó ry o k re s y p rz y g o to w a n ia , p o le g a ją c e n a z a p o z n a n iu się z P is m e m Ś w ię ty m , n a s to p
2 2 4 BIULETYN TEOLOGII LAIKA TU
2 W e d łu g in f o r m a c ji „ S ło w a P o w s z e c h n e g o ” z dn. 8.I I .1983 r. 3 G. Z e V i n i, a r t. cyt., 240.
115
n io w y m w p r o w a d z a n iu w o b rz ę d y i ży cie s a k r a m e n ta ln e . D o k o n y w a ło się to w s z y s tk o p o d k o n tr o lą K o śc io ła i za p rz y z w o le n ie m w s p ó ln o ty k o ś c ie ln e j. Z e sp o ły k a te c h u m e n a ln e m a ją w ię c ja k o z a d a n ie , a b y w p a r a f ii b y ć z n a k ie m m is y jn e g o K o śc io ła . M a ją o n e u k a z y w a ć d ro g ę p o z y s k iw a n ia ty c h , co s to ją n a u b o c z u , lu b z d a la od w ia ry . P a w e ł V I, m ó w ią c o r u c h u n e o - k a te c h u m e n a ln y m, 4 p o d k re ś lił, że n e o k a te c h u m e n a t n ie z a m ie rz a p o m n ie j
szać a n i zn o sić o b e c n e j p r a k t y k i c h r z tu d zieci, a le ch ce p rz y p o m n ie ć i o d n o w ić m e to d ę s to p n io w e j i in te n s y w n e j e w a n g e liz a c ji, w e d łu g w z o ró w k a t e c h u m e n a tu p ie r w s z y c h w ie k ó w c h r z e ś c ija ń s tw a . S tą d w y w o d z i się n a z w a „ n e o k a t e c h u m e n a t” o ra z „ ru c h n e o k a te c h u m e n a ln y ”. O d p o w ia d a to p o tr z e b o m w s p ó łc z e s n e g o K o śc io ła i ró w n o c z e ś n ie n a u c e S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I z m ie rz a ją c e g o do o d ro d z e n ia ż y c ia w s p ó ln o t p a r a f ia l n y c h w K o ściele.
W rz e c z y s a m e j, c h o d z i t u o w y c h o w a n ie do w s p ó ln o ty K o śc io ła , do te g o co z a w ie r a s ię w sa m e j n a z w ie E c c le s ia (Z w o ła n ie ). S ta j e się to m o ż liw e w ó w c z a s, k ie d y c h r z e ś c ija n in z re z y g n u je ' ze s w o ic h o s o b is ty c h s y m p a tii i a n ty p a tii, b y m ó c o d n a le ź ć się w e w sp ó ln o c ie . D o te g o p o tr z e b n a je s t ś m ie rć sa m e m u so b ie i w y n is z c z e n ie sw eg o ,,ja ” (k e n o s i s ), a b y m ó g ł w n a s żyć C h ry s tu s . R u c h o d w o łu je się t u t a j do s y m b o lik i c h r z tu z a n u rz a ją c e g o n a s w śm ie rć , b y m ó c z m a r tw y c h w s ta ć z C h ry s tu s e m . S ta j e się to m o ż liw e p rz e z m iło ść. „ J e ś li m iło w a n ie — m ó w i K ik o A r g ü e l l o — o z n a c z a c a łk o w ite o d d a n ie się d ru g ie m u ... je s t rz e c z ą ja s n ą , że d o p ó k i w n a s n ie z o s ta n ie z w y c ię ż o n a ś m ie rć p rz e z z m a r tw y c h w s ta n ie J e z u s a C h ry s tu s a , to n ie m o ż e m y m iło w a ć ” 5. D la te g o w n e o k a te c h u m e n a c ie m o cn o je s t s t a w i a n a s p r a w a z a p a r c ia sie b ie i u m iło w a n ia k rz y ż a C h ry s tu s o w e g o , a b y m o ż n a d o jś ć do p e łn e g o ro z w o ju m iło ści. W s p ó ln o ta k o ś c ie ln a p o w s ta je z m iło ś c i i je d n o ś c i. M iło ść i je d n o ś ć p o z w a la ją K o śc io ło w i o d n a jd y w a ć sw ó j p ie r w o tn y k s z ta łt, k tó r e g o p r a w z ó r w id z im y w g m in ie . je r o z o lim s k ie j. W te n sp o só b K o śc ió ł o d n a jd u je sie b ie w s w o je j p ie r w o tn e j p o s ta c i ja k o „ lu d z je d n o c z o n y ” p rz e z D u c h a Ś w ię te g o (por. K K 4).
3. E ta p y k a te c h u m e n a tu
J a k się m o ż n a ju ż d o m y ś la ć , k a te c h u m e n a t s ta n o w i d łu g ą d ro g ę p r z y g o to w u ją c ą do ż y c ia w p e łn i c h rz e ś c ija ń s k ie g o . N a tę d ro g ę s k ła d a się sześć e ta p ó w . S ą to m ia n o w ic ie : 1) p r z e p o w ia d a n ie k e ry g m y , 2) p r e k a t e c h u m e n a t , 3) p rz e jś c ie do k a te c h u m e n a tu , 4) k a te c h u m e n a t, 5) w y b ó r, 6) o d n o w ie n ie p r z y r z e c z e ń c h rz c ie ln y c h . 1) P r z e p o w i a d a n i e k e r y g m y . R o z p o c z y n a się w p a r a f i i od z a p o w ie d z i p r z y ja z d u z e s p o łu k a te c h u m e n a ln e g o p rz e z p ro b o s z c z a . N a w s z y s t k ic h m s z a c h n ie d z ie ln y c h z a p o w ia d a się ro z p o c z ę c ie k a te c h u m e n a tu o ra z p o rz ą d e k p ra c k a te c h iz a c y jn y c h d la lu d z i d o ro s ły c h (d w a z e b r a n ia w c ią g u ty g o d n ia w g o d z in a c h w ie c z o rn y c h ). O d tą d e k ip a k a te c h is tó w (k a p ła n i k ilk u lu d z i ś w ie c k ic h ) z a c z y n a p ro w a d z e n ie d w u m ie s ię c z n e g o k u r s u k a te c h iz a - cy jn eg o . B u d o w a k a ż d e j k a te c h e z y je s t tr ó jc z ło n o w a : S ło w o — L it u r g ia — W sp ó ln o ta . K a te c h e z y w s tę p n e m a j ą ja k o z a d a n ie p r z e d s ta w ić se n s k a te c h u m e n a tu i o b ja ś n ić e ta p y d ro g i k a te c h u m e n a ln e j, s ię g a ją c do w ła s n y c h d o ś w ia d c z e ń i p rz e ż y ć osób k a te c h iz u ją c y c h . P r z e d s ta w ia się w z a ry s ie s y t u a c ję c z ło w ie k a w św ie c ie i c h r z e ś c ija n in a w K o śc ie le . P r e z e n tu je się K o śc ió ł ja k o s a k r a m e n t z b a w ie n ia — w e d łu g S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II.
N a s tę p u ją d w ie k a te c h e z y d ia lo g o w a n e z u c z e s tn ik a m i, a b y ic h u sp o so
-4 T a m ż e , 241. 5 T a m ż e , 242.
116 BIULETYN TEOLOGII LA IKA TU b ić do p r z y ję c ia k e ry g m y . K a te c h e z y te u w z g lę d n ia ją ta k ie p y ta n ia ja k : K im je s t B óg d la c ie b ie ? K im je s te ś ty ? J a k i se n s m a tw o je życie? Z k o le i p r z e p r o w a d z a s ię d w ie k a te c h e z y n a t e m a t C h r y s tu s a i J e g o a p o s to ls k ie g o p rz e p o w ia d a n ia . N a s tę p u je n a b o ż e ń s tw o p o k u tn e , k tó r e u s p o s a b ia u c z e s tn ik ó w do p r z y ję c ia s a k r a m e n t u p o k u ty . K a te c h e z y p r z e d s ta w ia ją , w j a k i sp o só b B óg p r z e m a w ia do c z ło w ie k a w h is to r i i z b a w ie n ia : A b r a h a m ja k o w z ó r w ia r y ; w y jś c ie z E g ip tu ja k o o b r a z w y z w o le n ia c z ło w ie k a z n ie w o li g rz e c h u . N a s tę p u je po ty m n a b o ż e ń s tw o S ło w a B ożego n a t e m a t ' z n a c z e n ia B ib lii w ż y c iu K o śc io ła i c z ło w ie k a w ie rz ą c e g o . N a z a k o ń c z e n ie te g o n a b o ż e ń s tw a b is k u p w r ę c z a k a ż d e m u P is m o Ś w ię te . O k re s p r z e p o w ia d a n ia k e r y g m y k o ń c z y się tr z y d n io w y m „ w sp ó łż y c ie m ” (c o n v i v e n z a ) 6, w c zasie k tó r e g o d o k o n u je się p o g łę b ie n ie s e n s u h e b r a js k ie j o r a z c h rz e ś c ija ń s k ie j „ p a s c h y ” o ra z E u c h a r y s t ii w ż y c iu K o śc io ła . W te d y d o p ie r o s p r a w u je się M szę św . w e w sp ó ln o c ie . N a s tę p u je w y m ia n a d o ś w ia d czeń , d o k o n y w a n a p rz e z u c z e s tn ik ó w . „ W sp ó łż y c ie ” p ro w a d z i do u k s z t a łt o w a n ia się m ie js c o w e j w s p ó ln o ty n e o k a te c h u m e n a ln e j i k o ń c z y się w y b o re m o d p o w ie d z ia ln e g o p r z e d s ta w ic ie la w s p ó ln o ty o ra z k il k u jeg o w s p ó łp r a c o w n i k ó w . K a te c h e c i, k tó r z y g ło sili k e ry g m ę p o w r a c a ją do sw o ic h w s p ó ln o t m a c ie r z y s ty c h i c z u w a ją z d a le k a n a d n o w o u k s z ta łto w a n ą w s p ó ln o tą . 2) P r e k a t e c h u m e n a t . N a s tę p u je k o le jn y e ta p ż y c ia w s p ó ln o ty , tr w a j ą c y o k o ło d w ó c h la t. W ty m o k re s ie u m a c n ia się w ia r ę w s p ó ln o ty p rz e z s łu c h a n ie S ło w a B ożego, s p r a w o w a n ie E u c h a r y s tii i o s o b is tą m o d litw ę . D o k o n u je się u m a c n ia n ie w ię z ó w w e w sp ó ln o c ie . W szy scy d z ie lą się sw o im i n ie p o k o ja m i i p ro b le m a m i, a ta k ż e ra d o ś c ia m i. U rz e c z y w is tn ia się w te d y p r z e jś c ie od w ia r y tr a d y c y jn e j , ś r o d o w is k o w e j k u w ie rz e z w ła s n e g o w y b o r u i b a r d z ie j św ia d o m e j. J e s t to ró w n ie ż u p r z y w ile jo w a n y czas o cz y sz c z e n ia k e n o s i s o ra z n a w ró c e n ia . P o ja w ia j ą się p ie r w s z e sp rz e c z n o śc i, w y n ik a ją ce z ró ż n ic u s p o s o b ie n ia c z ło n k ó w , p o g lą d ó w itp . W ty m o k re s ie c z ło n k o w ie z b ie r a ją się d w a r a z y w ty g o d n iu : r a z n a s łu c h a n ie S ło w a , d r u g i r a z n a u c z e s tn ic z e n ie w E u c h a ry s tii. T e s p o tk a n ia są s t a r a n n ie p r z y g o to w y w a n e p rz e z 5— 6 osób.
P o n a d to r a z w m ie s ią c u o d b y w a się „ d z ie ń w s p ó łż y c ia ”, w czasie k t ó r e go u c z e s tn ic y , w o p a r c iu o S ło w o B oże, d o k o n u ją w y m ia n y s w o ic h d o ś w ia d c z e ń i d z ie lą się sw o im i tr u d n o ś c ia m i, s p o ty k a n y m i n a d ro d z e ż y c ia c h r z e ś c ija ń s k ie g o w k o n k r e t n y c h w a r u n k a c h , w ro d z in ie , w p r a c y z a w o d o w e j i w s p o łe c z e ń stw ie . P o u p ły w ie o k o ło d w ó c h l a t p o w r a c a ją k a te c h e c i, k tó r z y n a p o c z ą tk u p r z e p o w ia d a li k e ry g m ę , b y p r z y g o to w a ć n e o k a te c h u m e n ó w do p ie rw s z e g o g ło s o w a n ia n a d d o p u s z c z e n ie m do k a te c h u m e n a tu . D o k o n u je się to w czasie tr z y d n io w y c h re k o le k c ji, w k tó r y c h o m a w ia się z a sa d n ic z e w y m o g i E w a n g e lii, a m ia n o w ic ie : „ p o rz u c e n ie w s z y s tk ie g o ” d la K ró le s tw a ; „ c ia s n ą b r a m ę ” w io d ą c ą do n ie b a ; „ n ie s ie n ie k rz y ż a n a co d z ie ń ”, itp . 3) P r z e j ś c i e d o k a t e c h u m e n a t u . P o p ie r w s z y m g ło s o w a n iu ro z p o c z y n a się k o le jn y o k re s d w u le tn i. W s p ó ln o ta k o n ty n u u j e sw o je „ n a w ró c e n ie s ię ” do B o g a, s to s u ją c te r a z n o w ą m e to d ę p ra c y . K a ż d y m ie sią c z o s ta je p o ś w ię c o n y n a z g łę b ia n ie c o ra z to in n e g o w y d a r z e n ia z h is to r ii z b a w c z e j: A b r a h a m i p a tr ia r c h o w ie , M o jżesz i w y jś c ie z E g ip tu , z ie m ia o b ie c a n a , w y g n a n ie ... aż do p o n o w n e g o p r z y jś c ia P a n a i J e g o K ró le s tw a . K a ż d y z u c z e s tn ik ó w o p ra c o w u je je d n o ze z b a w c z y c h w y d a rz e ń , k tó r e w e fo r m ie k a te c h e z y o m a w ia w c z a sie n a b o ż e ń s tw a w e w sp ó ln o c ie . W ty m o k re s ie ro z w a ż a się p rz e s z k o d y u tr u d n ia j ą c e p e łn e p rz y lg n ię c ie 8 T a m ż e , 244.
117
do C h r y s tu s a , ja k im i są: p ie n ią d z , k a r ie r a , p r z y w ią z a n ie do o só b i rz e c z y o ra z do sw o je g o „ j a ” . K a ż d y u s iłu je w y z w o lić się od w s p o m n ia n y c h fo r m z n ie w o le n ia .
P o d k o n ie c te g o o k r e s u o d b y w a się d r u g ie g ło s o w a n ie n a d d o p u sz c z e n ie m do k a te c h u m e n a tu . W c z a sie r e k o le k c ji d o k o n u je się w o b e c b is k u p a w y rz e c z e n ie s ię b o ży szcz te g o ś w ia ta . Z a c h ę c a się k a n d y d a tó w do s p r z e d a ży sw y c h d ó b r i r o z d a n ia ic h m ię d z y u b o g ic h a b y m o ż n a sw o b o d n ie iść za u b o g im C h ry s tu s e m .
4) K a t e c h u m e n a t . O k re s t e n t r w a tr z y la t a i m a o g ro m n e z n a c z e n ia d la p e łn e j f o r m a c ji k a te c h u m e n ó w . W ty m c z a sie d o k o n u je się w p r o w a d z e n ie w p r a k t y k ę a u te n ty c z n e j m o d litw y o s o b is te j o ra z w d u c h o w o ść d z ię k c z y n ie n ia i w ie lb ie n ia B oga. R o k p ie r w s z y je s t p o ś w ię c o n y w p r o w a d z e n iu w d u c h a m o d litw y p s a lm ó w i w u m ie ję tn o ś ć k o r z y s ta n ia z p s a łte r z a ja k o p o d rę c z n ik a m o d litw y . P r z y k ła d a się w ie lk ą w a g ę do u m ie ję tn o ś c i k o r z y s ta n ia ze S ło w a B ożego, do u c z e s tn ic z e n ia w E u c h a r y s t ii o ra z do ż y c ia w e w s p ó ln o c ie w ła s n e g o ś ro d o w is k a .
C a ły ro k d ru g i z o s ta je p o ś w ię c o n y ro z w a ż a n io m n a d Credo. R ó w n o c z e ś n ie k a te c h u m e n i n a b i e r a j ą u m ie ję tn o ś c i w y ja ś n i a n ia p r a w d z a w a r ty c h w S k ła d z ie A p o s to ls k im . T ę u m ie ję tn o ś ć w y k o r z y s tu ją p r a k ty c z n ie w cza sie o d w ie d z in r o d z in w p a r a f ii. T rz e c i r o k z o s ta je p o n o w n ie p o ś w ię c o n y p e łn ie js z e j p r a k t y c e ż y c ia m o d lite w n e g o . K a te c h u m e n i g ro m a d z ą się w k o ś c ie le p a r a f ia l n y m p rz e d r o z p o c z ę c ie m p r a c y n a o d m ó w ie n ie m o d litw y b r e w ia r z o w e j (L a u d e s ) i n a p ó łg o d z in n e ro z m y ś la n ie w m ilc z e n iu . W ie c z o re m , s p o ty k a ją się p o n o w n ie n a o d m a w ia n iu n ie s z p o ró w o ra z n a w y s łu c h a n iu k a te c h e z y , p o ś w ię c o n e j o m ó w ie n iu tr e ś c i M o d litw y P a ń s k ie j (O jc z e nasz). 5) W y b ó r . O k re s „ w y b o r u ” t r w a o k o ło d w a la t a i n a le ż y do n a j b a r d z ie j a n g a ż u ją c y c h i m o z o ln y c h . W szy scy c z ło n k o w ie z o s ta ją w e z w a n i, by „żyć sw o im d u c h o w y m k a p ła ń s tw e m ” , s p r a w u ją c d u c h o w y k u lt w ś w ią ty n i n ie u c z y n io n e j r ę k a m i lu d z k im i; ż y ją w d u c h u d z ię k c z y n ie n ia , c z y li w d u c h u n ie u s ta j ą c e j E u c h a r y s tii, ja k o k ró lo w ie i p ro ro c y ; ż y ją w ś r ó d lu d z i p e ł n ią c s w o ją m is ję L u d u B ożego, k tó r y je s t „ s a k r a m e n t e m ” d la ś w ia ta , k ie r o w a n i t ą m iło ś c ią , ja k ą B óg ż y w i w s to s u n k u do lu d z i, a p rz e d e w s z y s tk im do z ły c h i do g rz e s z n ik ó w (K. A r g i i e l l o ) 7. C i c z ło n k o w ie ru c h u , k tó r z y s ą g o to w i do r e a liz o w a n ia ta k ie g o z a m ie rz e n ia B ożego, z o s ta ją d o p u s z c z e n i do „ w y b o r u ”. S a m „ w y b ó r ” d o k o n u je się w c zasie u ro c z y s te j litu r g ii, p o d c z a s k tó r e j ic h im io n a z o s ta ją w p is a n e do „ K się g i Ż y c ia ” (Ł k 10, 12). O d tą d m a ją się s ta ra ć , b y b y ć d o s k o n a ły m i, j a k O jciec N ie b ie s k i je s t d o s k o n a ły (M t 5, 48).
6) O d n o w i e n i e o b i e t n i c c h r z c i e l n y c h . J e s t to o s t a tn i o k re s
„ d ro g i n e o k a te c h u m e n a ln e j” . K a te c h u m e n i, k tó r z y d o szli do teg o e ta p u , m a ją żyć w św ia d o m o śc i, że są „ p rz y b y s z a m i i p ie lg rz y m a m i n a ty m ś w ie c ie ocze k u ją c y m i z B o sk ą r a d o ś c ią n a „ p rz e jś c ie d o o jc z y z n y n ie b ie s k ie j” (K. A r - g ü e 11 o). S p e łn ia się w te d y w n ic h sło w o P is m a : „ J e s t p o n a d to w ie le in n y c h rzeczy, k tó r y c h J e z u s d o k o n a ł, a k tó re , g d y b y je szczeg ó ło w o o p isać, to sąd zę, że c a ły ś w ia t n ie p o m ie ś c iłb y k sią g , k tó r e b y t r z e b a n a p is a ć ” (J 21, 25).
Z p o w y ż sz e g o d o ść p o b ie ż n e g o o p is u w y n ik a , że r u c h w s p ó ln o t n e o k a te - c h u m e n a ln y c h je s t r a d y k a l n y m r u c h e m o d n o w y ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o od s a m y c h jeg o k o rz e n i i p o d s ta w . W y c h o d z ą c z e w a n g e lijn e j k o n ie c z n o ś c i „ n a w r ó c e n ia ” , w o p a r c iu o S ło w o B oże, k tó r e się u to ż s a m ia z C h r y s tu s e m — z Je g o ż y c ie m , ś m ie r c ią i z m a r tw y c h w s ta n ie m — p r o w a d z i c z ło w ie k a do n o w ego „ n a ro d z e n ia s ię ” , do „ n o w eg o s t w o r z e n ia ” o ra z do ż y c ia „ w D u ch u i p r a w d z ie ” . T o n o w e n a ro d z e n ie się d o k o n u je się w K o śc ie le m ie js c o w y m
118
BIULETYN TEOLOGII LAIKA TU (w p a r a f ii) , k tó r y o d n a w ia się od w e w n ą tr z ja k o w s p ó ln o ta n a w ró c e n ia , w s p ó ln o ta w ia ry , w s p ó ln o ta „ k o m u n i jn a ” o ra z ja k o w s p ó ln o ta p r z e p o w ia d a n ia . W te n sp o só b n e o k a te c h u m e n a t p rz y c z y n ia się do r o z k w itu w s z e lk ic h p o s łu g i c h a r y z m a tó w k o ś c ie ln y c h . N ie tr z e b a d o d a w a ć , że n e o k a te c h u m e n a t s t a je się z n a k o m itą s z k o lą a p o s to ls tw a ś w ie c k ic h w p a r a f i i 8.W a rto z w ró c ić u w a g ę , że r u c h n e o k a te c h u m e n a ln y , w y c h o w u ją c n o w y c h c h rz e ś c ija n , s t a je się ró w n o c z e ś n ie d ro g ą do r e a liz a c ji h u m a n iz m u c h r z e ś c ija ń s k ie g o o ra z n o w e j c y w iliz a c ji m iło ści.
ks . E u g e n i u s z W e r o n S A C , O ł t a r z e w II. R O L A I Z N A C Z E N IE K A P Ł A N A W O R G A N IZ A C JA C H L U D Z I Ś W IE C K IC H W n in ie js z y m o p r a c o w a n iu a u to r p r a g n ie p r z e d s ta w ić s tu d y jn y d o k u m e n t w y d a n y p rz e z P a p ie s k ą R a d ę do S p r a w L a ik a tu , p t. K a p ł a n w o r g a n i z a c j a c h ś w i e c k i c h . I s t o t a i p o s ł a n n i c t w o , 1981. D o k u m e n t p o g łę b ia p o ję c ie
i z ro z u m ie n ie p o s łu g i k a p ła n a o ra z is to tę je g o p o s ła n n ic tw a w ró ż n y c h z rz e s z e n ia c h i z w ią z k a c h św ie c k ic h . N a w ią z u ją c do w z g lę d n e j a u to n o m ii ś w ia ta , d o k u m e n t p o d k r e ś la z n a c z e n ie p a r a f ii i d ie c e z ji w d z ie le g ło s z e n ia E w a n g e lii, a z a ra z e m a k c e n t u je z n a m ie n n ie z a d a n ie p o s ła n n ic z e lu d z i ś w ie c k ic h . M a ją o n i b y ć z n a k ie m z b a w ie n ia w św ie c ie o ra z p o m o s te m m ię d z y ś w ia te m i K o śc io łe m . Z łą c z e n i w p rz e d s ta w ic ie ls k ic h i u w ie rz y te ln io n y c h g r u p a c h w sz e lk ie g o r o d z a j u r e lig ijn y c h s to w a r z y s z e ń ś w ie c k ic h , m o g ą w y d a tn ie w s p o m a g a ć p r a c ę t r a d y c y jn y c h s t r u k t u r K o śc io ła i p rz y c z y n ia ć s ię do u r z e c z y w is tn ie n ia J e g o z a d a ń . W y d a jn o ś ć p r a c y w s p ó ln o ty św ie c k ic h , a w p e w n y m s to p n iu je j e g z y s te n c ja , z a le ż y od o b e c n o śc i w n ie j k s ię d z a , od je g o k a p ła ń s k ie j p o słu g i. K a p ła n b o w ie m w y p e łn ia ją c sw ą u rz ę d o w ą m is ję , s p r a w u j e z b a w ie n ie b ę d ą c e d z ie łe m C h r y s tu s a . D o k u m e n t je s t s k ie r o w a n y do b is k u p ó w , rz ą d c ó w d ie c e z ji, do c z ło n k ó w z rz e s z e ń i o r g a n iz a c ji św ie c k ic h , do w s z y s tk ic h k a p ła n ó w , a z w ła sz c z a do ty c h , k tó r y m z o s ta ła p o w ie rz o n a d u s z p a s te r s k a tr o s k a o w sz e lk ie g o ro d z a ju o r g a n iz a c je ś w ie c k ic h w K o śc ie le . 1. B a z a w y jś c io w a d o k u m e n tu
T e k s t d o k u m e n tu s k ła d a s ię z w p ro w a d z e n ia , e le m e n tó w z a ło ż e ń te o lo g ic z n y c h o ra z z a s to s o w a ń d u s z p a s te r s k ic h . W y c h o d z i od p o d s ta w y b ib lijn e j i so b o ro w e j, a z w ła sz c z a z n a u k i o c h a ry z m a ta c h . J e s t o p a r ty o św ia d o m o ść , że ju ż w p o c z ą tk a c h K o śc io ła p o w s ta ły w p o sz c z e g ó ln y c h g m in a c h g ru p y w ie r n y c h , k tó r e p r z y jm o w a ły n a sie b ie o d p o w ie d z ia ln o ś ć za w ie lo r a k ie z a d a n ia w s p ó ln o ty . W p o c z u c iu , że są „ w y b r a n y m p le m ie n ie m ” i „ k ró le w s k im k a p ła ń s tw e m ” (1 P 2, 9), w ie r n i d z ie lili się w s z y s tk im i o w o c a m i m iło s ie rd z ia O jc a , o b ja w io n e g o w J e z u s ie C h r y s tu s ie к P e łn o m o c n ik ie m te g o „ w y b ra n e g o p o k o le n ia ” b y ł od p o c z ą tk u k a p ła n , u rz ę d o w o o d p o w ie d z ia ln y za a u te n ty c z n o ś ć n a u k i C h r y s tu s a i za p r a w id ł o w e p rz e ż y w a n ie k a p ła ń s tw a w s p ó ln o to w e g o . R o la i z n a c z e n ie k a p ła n a w o r 8 T a m ż e , 265 G . Z e v i n i p o d a je ró ż n o ję z y c z n ą l i t e r a t u r ę n a te m a t d ro g i n e o k a te c h u m e n a ln e j. M ię d z y in n y m i: A. L a u r e a t i n — M. D u j a r i e r , C a t é c h u m e n a t . D o n n é e s d e l’h is to i r e e t p e r s p e c t i v e s n o u v e ll e s , P a r i s 1969; Y. V e r n e t t e — H. В o u r g e o i s, S e r o n t - i l s c h r é t i e n s ? L y o n 1975; E. L o- d i, I n i z i a z i o n e — c a t e c u m e n a t o , w : D iz i o n a r io te o l o g i c o - i n t e r d i s c i p l i n a r e , t. II, T o rin o 1977, 290— 299. 1 P o r. P ä p s t li c h e r R a t f ü r d ie L a ie n , P r i e s t e r i n L a i e n v e r e i n i g u n g e n , S e i n u n d S e n d u n g , V a tik a n s ta d t , 1981, s. 7.
g a n iz a c ja c h św ie c k ic h , m a d la te g o sw e ź ró d ło je d y n ie w z b a w c z e j w o li O jca, k tó r y się o b ja w ił i u rz e c z y w is tn ił w C h ry s tu s ie . K a p ła n u m o ż liw ia je d n o s t k o m i w s p ó ln o to m s p o tk a n ie z P a n e m z b a w ia ją c y m . Im p r z e k a z u je s k a r b y w ia ry . T e r e n e m z aś sz c z e g ó ln ie p o d a tn y m d la te g o r o d z a j u d z ia ła ln o ś c i są ró ż n e g o r o d z a j u o r g a n iz a c je k a to lic k ie . S ta j ą c s ię ic h a s y s te n te m d u c h o w n y m , k a p ła n p rz y b liż a d z is ie js z e m u ś w ia tu B o g a, w e w s p ó ln y m d z ia ła n iu ze św ie c k im i. I d e n t y f ik u j ą c s ię m ą d r z e ze w s p ó ln o tą , n ie m o że je d n a k ż e u t r a cić s w o je j id e n ty c z n o ś c i k a p ła ń s k ie j. D la te g o n a le ż y s t a r a n n ie d o b ić r a ć k a p ła n ó w i o d p o w ie d n io ic h p r z y g o to w a ć do p o m o c y w ró ż n y c h f o r m a c h a p o s to ls tw a ś w ie c k ic h 2. 2. K a p ła n w e w s p ó ln o c ie ś w ie c k ic h D o k u m e n t P a p ie s k ie j R a d y do S p r a w L a ik a tu , się g a ju ż w e w p r o w a d z e n iu do D e k r e t u o a p o s t o l s t w i e ś w i e c k i c h i p rz y p o m in a , że k a p ła n i, k tó r z y p e łn ią s w o ją m is ję , słu ż ą c lu d z io m ś w ie c k im w ró ż n y c h o r g a n iz a c ja c h , o tr z y m u ją d e le g a c ję od h ie r a r c h i i k o ś c ie ln e j o ra z są je j p r z e d s ta w ic ie la m i w d u s z p a s t e r s k i e j d z ia ła ln o ś c i. K a p ła n i m a j ą tro sz c z y ć s ię o n a le ż y ty s to s u n e k do ś w ie c k ic h , do h ie r a r c h i i o ra z z a w sz e d o c h o w y w a ć w ie rn o ś c i d u c h o w i i n a u ce K o śc io ła . W s to w a r z y s z e n ia c h p o w ie rz o n y c h ic h p ie c z y m a j ą u s iln ie z a b ie g a ć o p ie lę g n o w a n ie ż y c ia d u c h o w e g o i z m y s łu a p o s to ls k ie g o . M a ją s łu żyć w ie r n y m ś w ie c k im m ą d r ą r a d ą i p o p ie r a ć ic h in ic ja ty w y . P ro w a d z ą c ze ś w ie c k im i c ią g ły d ia lo g , p o w in n i k a p ła n i n ie u s ta n n ie p o s z u k iw a ć n o w y c h m e to d , c e le m z a p e w n ie n ia o b fity c h o w o có w p r a c y a p o s to ls k ie j. M a ją też d ą ż y ć d o r o z w ija n ia „ d u c h a je d n o ś c i z a ró w n o w sa m y m s to w a rz y s z e n iu , ja k i m ię d z y n im a in n y m i” 3.
K a p ła n i m u s z ą p a m ię ta ć , że ś w ie c c y „z t y t u ł u w ła ś c iw e g o im p o w o ła n ia ” m a ją „ s z u k a ć k r ó le s tw a B ożego, z a jm u ją c się s p r a w a m i ś w ie c k im i i k ie r u j ą c n im i po m y ś li B o żej. Ż y ją o n i w ś w ie c ie , to z n a c z y p o ś r ó d w s z y s tk ic h r a z e m i p o s z c z e g ó ln y c h s p r a w i o b o w ią z k ó w ś w ia ta i w z w y c z a jn y c h w a r u n k a c h ż y c ia ro d z in n e g o i sp o łe c z n e g o , z k tó r y c h n ie ja k o u tk a n a je s t ich e g z y s te n c ja . T a m ic h B óg p o w o łu je , a b y w y k o n u ją c w ła ś c iw e so b ie z a d a n ie , k ie r o w a n i d u c h e m e w a n g e lic z n y m , p r z y c z y n ia li się do u ś w ię c e n ia ś w ia ta n a k s z ta łt z a c z y n u od w e w n ą t r z ” (K K 31).
Ś w ie c k i c z ło w ie k je s t p rz e z B oga p o w o ła n y , a b y o g ła s z a ł w ie lk ie d z ie ła T ego, k tó r y n a s w e z w a ł z c ie m n o śc i do p rz e d z iw n e g o sw o je g o ś w ia tła (1 P 2,9). K ro c z ą c d ro g ą ż y c ia z w ia r y , lu d z ie ś w ie c c y s t a ją n a co d z ie ń w o b lic z u ró ż n o r o d n y c h o c z e k iw a ń ja k ie n io s ą ze so b ą : w s p ó łc z e s n a e k o n o m ia , n a u k a , p o lity k a , w a lk a k la s o w a itp . D z ia ła ją ś w ie c c y w d z ie le b u d o w a n ia s p o łe c z e ń s tw a i n a r o d u . P o d le g a ją r ó ż n y m w p ły w o m , ja k o lu d z ie s to ją c y „ p o ś r o d k u ś w ia t a ” ; m u s z ą sz u k a ć n a le ż y ty c h r o z w ią z a ń w g o sp o d a rc e i p o lity c e , p r z e p a j a ją c je d u c h e m E w a n g e lii w p ła s z c z y ź n ie p r y w a tn e j i p u b lic z n e j.
W te j p o słu d z e ś w ie c k im c h o d z i o to, a b y w m ie s z a n in ie r ó ż n y c h g ło só w n ie z a g u b ili s w o je j r e l ig i jn e j o rie n ta c ji. W łą c z e n i w k rw io b ie g s p o łe c z e ń s tw a i w e w s z y s tk ie je g o s p r a w y , n ie p o w in n i u tr a c ić s w e j id e n ty c z ności. S tą d ś w ie c c y p o tr z e b u ją p o m o c y k a p ła n a . P o n a d to n o w e , d o ty c h c z a s n ie ro z w ią z a n e p r o b le m y s t a w ia ją p rz e d w s p ó łc z e s n y m c h r z e ś c ija ń s tw e m w y z w a n ie , k tó r e m u m o g ą o d p o w ie d z ie ć w s p ó ln ie d u c h o w n i w r a z ze ś w ie c k im i; ch o d z i t u b o w ie m o s p r a w y a u to n o m ii ś w ia ta w k o n te k ś c ie E w a n g e lii. C z ło w ie k św ie c k i p o tr z e b u je ró ż n e g o r o d z a j u p o m o c y ze s tr o n y w s p ó ln o ty , w k tó r e j ż y je i d z ia ła . C z ło w ie k je s t b o w ie m z n a t u r y sw e j is to t ą s p o łe c z ną. B o g u s p o d o b a ło s ię „ z g ro m a d z ić w ie rz ą c y c h w C h r y s tu s a w je d e n lu d i w je d n o c ia ło ” (por. D A 18).
2 P o r. t a m ż e , s. 9.
1 2 0 BIULETYN TEOLOGII LAIKATU
Z łą c z e n i w je d n o ci, k tó r y c h c e c h u ją p o d o b n e d ą ż e n ia , o s ią g a ją z w y k le w ię k s z ą s k u te c z n o ś ć sw eg o a p o s to ls tw a . Ic h „ a p o s to ls tw o z e sp o ło w e p o s ia d a o g ro m n ą d o n io s ło ść i d la te g o , że p r a c a a p o s to ls k a , czy to w sp o łe c z n o ś c ia c h k o ś c ie ln y c h , czy te ż w ró ż n y c h o ś r o d k a c h , w y m a g a c zęsto w s p ó ln e g o d z ia ła n ia ... W o b e c n y c h z aś w a r u n k a c h je s t rz e c z ą zg o ła k o n ie c z n ą , by w z a s ię g u d z ia ła ln o ś c i lu d z i ś w ie c k ic h u m a c n ia ło się a p o s to ls tw o w fo r m ie z e s p o ło w e j i z o rg a n iz o w a n e j; ty lk o b o w ie m p rz e z śc isłe z e s p o le n ie s ił d a się w p e łn i o sią g n ą ć cele d z is ie jsz e g o a p o s to ls tw a i o b ro n ić s k u te c z n ie jeg o o w o c e ” (DA 18).
Ś w ie c c y z o s ta li w y p o s a ż e n i p rz e z c h rz e s t i b ie r z m o w a n ie w d a r y D u c h a . C e c h u je ic h z n a m ię „ n a m a s z c z e n ia od ś w ię te g o ” (1 J 2, 20). I n s p ir u j e ich ś w ia tło B o g a w s p e łn ia n iu p o s łu g i w ro d z in ie , w z a w o d z ie i w d z ia ła ln o ś c i p u b li c z n e j4 B óg in i c ju je o k re s , k tó r y z a c z y n a się w o k re ś lo n y m m o m e n cie h is to r ii p o p rz e z p r z y jś c ie J e z u s a C h r y s tu s a . C z ło w ie k z y s k u je sz a n s ę n a p o g łę b ie n ie sw e j w ia r y i m o ż e b y ć w s p ó łp r a c o w n ik ie m w d z iele z b a w ie n ia . N iszczy tę w s p ó łp r a c ę p rz e z le k c e w a ż e n ie w o li B ożej, lu b n a d u ż y w a n ie w o ln o śc i. D o ch o d zi do te g o w ła s n a n iem o c. D o z n a w a n ie te j o s ta t n ie j z m u s z a z k o le i c z ło w ie k a do s z u k a n ia m o c n ie js z e g o o p a rc ia . O trz y r m n e je p rz e z w s p ó łp r a c ę z in n y m i, a z w ła sz c z a z sa m y m Z b a w ic ie le m : „ Z b a w ie n ie n ie d o k o n u je się b e z Z b a w ic ie la . D o w ie c z n e j sz c z ę śliw o śc i d o ch o d zi ty lk o te n , k to p o n a d p o s tę p e m i n o w y m i s t r u k t u r a m i p o s z u k u je s p o tk a n ia z O so b ą, k tó r a w y p e łn ia , w s z e lk ie n a d z ie je — z O so b ą B oga C z ło w ie k a ” 5.
3. K ap łan jako p ełn o m o cn ik C h ry stu sa w e w sp ó ln o c ie w ie r n y c h
K o śc ió ł z a c h ę c a ją c k a p ła n ó w do p e łn e j p o ś w ię c e n ia p r a c y w o r g a n i z a c ja c h i z rz e s z e n ia c h św ie c k ic h , p ra g n ie , a b y tk w il i o n i p o ś r o d k u n ich . Ś w ieccy , z k tó r y m i p rz y c h o d z i k a p ła n o w i w s p ó łp ra c o w a ć , p r a g n ą w n im w id z ie ć p rz e d e w s z y s tk im p e łn o m o c n ik a C h r y s tu s a , s p r a w u ją c e g o J e g o p o - s ła n n ic z ą m isję.
J e z u s je s t s p r a w c ą w ie c z n e j szc z ę śliw o śc i. U o b e c n ia z b a w ie n ie od s tro n y O jca. P r z y b y ł, a b y w y z w o lić od u p a d k u s tw o r z e n ie i c a ły w s z e c h ś w ia t. D o k o n a ł p o je d n a n ia z O jcem . J e s t ty m , k tó r y „ s ta ł s ię s p r a w c ą z b a w ie n ia w ie c z n e g o d la w s z y s tk ic h , k tó r z y G o s łu c h a ją ” (H b r 5,9). W J e z u s ie O jciec o b ja w ił lu d z io m s w o ją m iło ść, w s z e d ł w d z ie je lu d z i. O d w ie c z n y B óg je s t ty m , k tó r y w c a ły m ż y c iu J e z u s a , a ż p o J e g o ś m ie rć i z m a r tw y c h w s ta n ie , o s ta te c z n ie p r z y jm u je u p a d łą lu d z k o ś ć . E w a n g e lie o p o w ia d a ją w ró ż n y c h o d c ie n ia c h , w j a k i sp o só b J e z u s u k a z u je s w o im s łu c h a c z o m O jc a w n ie b ie i s t a r a się ic h p rz e k o n a ć , że u N ieg o z n a jd u j ą s c h r o n ie n ie . J e z u s w y ja ś n ia n p . ja k O jc ie c p o s tę p u je z lu d ź m i. N ie p o d a je k a m ie n i ty m , co p ro s z ą o c h le b , a n i w ę ż a p ro s z ą c y m o ry b ę . B óg w ogóle tr o s z c z y się o c z ło w ie k a p o d k a ż d y m w z g lę d e m . B o g u . są te ż z n a n e d z ia ła n ia lu d z k ie o ra z ic h m o ty w a c je °. C h ce, b y J e g o d o b ro ć b y ła n o rm ą p o s tę p o w a n ia d la w s z y s tk ic h , k tó r z y s ta li się u c z n ia m i C h r y s tu s a . U c z n io w ie w in n i czy n ić to, co c z y n ił J e z u s .
C h r y s tu s p o ś w ia d c z a m iło ść O jc a s w y m i c z y n a m i. M ó w ią one o B ożej d o b ro c i o ra z o n ie u s ta n n e j w o li z b a w ia n ia , j a k ró w n ież, o p r a g n ie n iu k a r m ie n ia w s z y s tk ic h c h le b e m , d a ją c y m życie. C z y n y J e z u s a są zaw sz e w y k o n y w a n e ze w z g lę d u n a lu d z i. W y d a rz e n ie z K a n y G a lile js k ie j u k a z u je z a ró w n o u czn ió w , ja k i M a tk ę N a jś w ię ts z ą , w s p ó łp r a c u ją c y c h z C h ry s tu s e m . M a r y ja w y s tę p u je tu w ogóle ja k o p ie w s z a osoba, w k tó r e j d o s trz e g a m y , że B óg n ie chce s p e łn ia ć sw eg o d z ie ła z b a w ie n ia lu d z i, bez ic h w s p ó łd z ia
4 P o r. t a m ż e , s. 13. 5 P o r. t a m ż e , s. 14. 6 P o r. t a m ż e , 1. 1. 1
ła n ia . P o ś w ia d c z a o n a , że k a ż d y m o że b y ć z a a n g a ż o w a n y w so b ie w ła ś c iw y sp o só b w z b a w c z e d zieło J e j B o sk ieg o S y n a .
M iło ść O jc a , o k tó r e j J e z u s d a ł ś w ia d e c tw o sw y m ż y cie m , n a u k ą i czy n a m i, p r z y p ie c z ę to w a ł O n n a k o ń c u m ę k ą i ś m ie rc ią k rz y ż o w ą . O jciec o f ia r o w a ł S w e g o je d n o ro d z o n e g o S y n a , a p o n a d to u m o ż liw ił w s z y s tk im d o s tę p do g łę b i ż y c ia c a łe j T ró jc y P r z e n a jś w ię ts z e j. D o s k o n a ła je d n o ś ć O sób B o sk ic h s t a je się w ty m m o m e n c ie w z o re m d la w s z e lk ie j lu d z k ie j w s p ó l n o ty 7.
C h r y s tu s tw o r z y p ie r w s z ą w s p ó ln o tę ze sw y c h u c z n ió w . M a ją oni ś w ia d c z y ć o J e g o O so b ie i D z ie le aż po k r a ń c e ziem i. D la r e a l iz a c j i teg o c e lu z o s ta ł u s ta n o w io n y K o śció ł, ro z p a lo n y ju ż u sw eg o p o c z ą tk u o g n ie m D u c h a Ś w ię te g o . N a tc h n ą ł O n M a r y ję o ra z z g ro m a d z o n y c h w e W ie c z e r n ik u u c z n ió w d y s p o z y c y jn o ś c ią , t a k że s ta li się n o s ic ie la m i o ra z n a rz ę d z ia m i C h r y s tu s a . D u c h Ś w ię ty je s t s p r a w c ą c h a ry z m a tó w . O n o b d a rz a lu d z i p e ł n ią d a ró w p o tr z e b n y c h d la ro z w o ju i p e łn ie n ia m is ji K o śc io ła . P ie r w s z o p la n o w y m jeg o z a d a n ie m je s t czcić i g ło sić w ie lk ie czy n y , ja k ie B óg z d z ia ł a ł w s w y m S y n u (1 P 2, 5 n n ). S p e łn ia K o śc ió ł t ę ro lę w ś w ie c ie b o r y k a ją c y m się z c o ra z to n o w y m i p r o b le m a m i w ła ś c iw y m i p o sz c z e g ó ln y m o k r e so m h is to rii. N a d c z y s to ś c ią te g o p r z e k a z u z b a w c z y c h z a m ie rz e ń B oga, c z u w a u s ta n o w io n y p rz e z C h r y s tu s a U rz ą d N a u c z y c ie lsk i.
U s ta n o w io n a p rz e z C h r y s tu s a i n s ty tu c ja a p o s to ls k a s ta n o w i po w s z y s tk ie c z a sy w s p a n ia ły m o d e l d la p o s łu g i w K o ś c ie l e 8. A p o sto ło w ie s p e ł n ia j ą p o s ła n n ic tw o w im ie n iu sa m e g o B oga, w s tę p u j ą n ie ja k o w J e g o m ie js c e (por. 2 K o r 5, 20). O d N ieg o b io r ą sw ó j a u to r y te t, k tó r y m a b y ć s łu ż b ą d r u g im (p o r. 2 K o r 1, 24) w im ię E w a n g e lii.
A p o sto ło w ie , ch o ć c ie s z ą się a u to r y te t e m n a b y ty m od P a n a , od p o c z ą t k u n ie d z ia ła ją sa m i. Ś w ię ty P a w e ł d o p u sz c z a do u d z ia łu w r e a l iz a c j i z a d a ń K o śc io ła in n y c h c z ło n k ó w w s p ó ln o ty c h r z e ś c ija ń s k ie j. T y m o te u s z i T y tu s są jeg o „ b r a ć m i” ; a z a ra z e m te ż „ w s p ó łp r a c o w n ik a m i” . T y m o te u s z „ tr u d z i się d la P a ń s k ie g o D z ie ła ” , p o d o b n ie ja k P a w e ł (1 K o r 16, 10). S ta je się n a w e t p e łn o m o c n ik ie m P a w ła (p o r. 1 K o r 4, 17).
U s ta n o w io n y p rz e z C h r y s tu s a u r z ą d a p o s to ls k i je s t od p o c z ą tk u s p r a w o w a n y w tr z e c h z a s a d n ic z y c h w y m ia r a c h : n a u c z y c ie ls k im , k a p ła ń s k im i p a s te r s k im . J e s t to p o tr ó jn a p o s łu g a te g o s a m e g o u rz ę d u . P o s łu g i te p e ł n ią A p o sto ło w ie , ja k i p r e z b ite r z y . C i o s t a tn i tr o s z c z ą się ta k ż e o b u d o w ę w sp ó ln o t, o je d n o ś ć w m iło śc i. M oc ic h u r z ę d u w y w o d z i się z O so b y i p o s łu g i C h ry s tu s a . U c z e stn ic z ą c y w C h ry s tu s o w y m k a p ła ń s tw ie b is k u p i i k s ię ża p e łn ią J e g o p o słu g ę . O n s a m je s t ty m , k tó r y s p r a w ia s k u te k , a z a ra z e m o k r e ś la c h a r a k t e r p o s łu g i, s p r a w o w a n e j w J e g o im ie n iu . C z ło w ie k o b d a ro w a n y ła s k ą s a k r a m e n t u k a p ła ń s tw a , je s t o fic ja ln ie u p o w a ż n io n y do s p r a w o w a n ia z b a w ie n ia w im ie n iu C h r y s tu s a . C z y n i to p o p rz e z sło w a i czy n y . J e d n a k ż e w ła d z a św ię c e ń n ie c z y n i n ik o g o d o s k o n a ls z y m c h r z e ś c ija n i n em . O trz y m a n e w s a k r a m e n c ie k a p ła ń s tw o u rz ę d o w e słu ż y lu d z io m . O b d a r o w a n i t ą g o d n o ś c ią są z a ra z e m z u r z ę d u o d p o w ie d z ia ln i za u a k ty w n ia n ie k a p ła ń s tw a p o w sz e c h n e g o 9.
W y w o d z ą c y się z łaski., s a k r a m e n tu u r z ą d k a p ła ń s k i, n ie z a le ż y od w o li lu d u , do k tó re g o k a p ła n je s t p o sła n y . N ie m oże go n a d a ć g r u p a w ie rn y c h , czy n a w e t p rz e ło ż e n i k o ś c ie ln i s w o ją m o cą. S a m C h r y s tu s p o w o łu je k a n d y d a ta i w y p o s a ż a G o w S w eg o D u c h a 10. D z ię k i D u c h o w i Ś w ię te m u z o s ta je w p ro w a d z o n a r e l a c ja p o m ię d z y w y ś w ię c o n y m a C h ry s tu s e m . D u c h C h r y s tu s a je s t te ż z a s a d ą w s p ó łp r a c y k a p ła n a z w ie rn y m i. C h r y s tu s o w y D u c h p r z e ja w ia się p rz y ty m n a ró ż n e sp o s o b y r ó w n ie ż w e w s z y s t 7 P o r. ta m ż e , 1. 1. 3. 8 P o r. t a m ż e , 2. 2. 1. 9 P o r. ta m ż e , 3. 1. 10 P o r. t a m ż e , 3. 2.
BIULETYN TEOLOGII LA IKA TU
k ic h o c h rz c z o n y c h . D z ie je się to g łó w n ie p o p rz e z c h a ry z m a 'ty . D la te g o k a ż d y p o s ia d a w e w s p ó ln o c ie p ra w o do p r z e m a w ia n ia i do p o słu g i. W szy scy też, z g o d n ie z z a le c e n ie m św . J a k u b a , m a j ą być c h ę tn i do s łu c h a n ia ( J k 1, 19). C i zaś, k tó r z y są sz c z e g ó ln ie o d p o w ie d z ia ln i za K o śc ió ł m a ją b y ć c z u li n a p o c z y n a n ia D u c h a B ożego, o b ja w ia ją c e g o się w L u d z ie B o ży m (por. D A 3). P a s te r z e K o śc io ła s ta li s ię d z ię k i ś w ię c e n io m s łu g a m i B oga. J a k o ta c y słu ż ą p o s łu g ą k a p ła ń s k ą w s p ie r a ją c i k ie r u ją c w ie r n y lu d . W te n sp o só b p i a s t u ją c y u rz ę d y k o ś c ie ln e o ra z lu d z ie p o s ia d a ją c y d a r y c h r y z m a tó w sc h o d z ą się n a w s p ó ln y m p o lu o d p o w ie d z ia ln o ś c i z a b u d o w ę w s p ó ln o ty C h r y s tu s o w ego C ia ła (por. 1 K o r 12, 12 n n ) W
D z ię k i D u c h o w i C h ry s tu s a , d u c h o w n i ra z e m ze ś w ie c k im i s t a ją się je d n y m s e rc e m i je d n ą d u s z ą (Dz 4, 32). Z g ro m a d z e n i n a ty m s a m y m m ie js c u (Dz 2, 1), są d a le c y od w a ś n i n a te m a t f u n k c j i i p o d z ia łó w . J e d n o m y ś ln o ś ć b ę d z ie w ię c c e c h ą w y r ó ż n ia ją c ą w s p ó ln o tę C h r y s tu s a . W szy scy n a le ż ą tu je d n a k o w o do N iego, o b o ję tn ie , czy p i a s tu j ą u r z ą d w y n ik a ją c y ze św ię c e ń , czy te ż są ś w ie c k im i. J e d n i ja k i d r u d z y m a ją sw ó j u d z ia ł w b u d o w a n iu K o śc io ła , s p e łn ia ją c sw e fu n k c je , k tó r e są p r z e ja w a m i d u c h a k o śc ie ln e g o , ró ż n e g o od z a s a d p a r l a m e n ta r y z m u 12.
Ś w ię ty D u c h C h r y s tu s a r e a liz u je w s p ó ln o tę je d n o ś c i b is k u p ó w i p o z o s ta ją c y c h z n im i w łą c z n o śc i k a p ła n ó w . J e d n o c z y ic h z w ła sz c z a w s p ó ln a E u c h a r y s tia . T a zaś je s t rz e c z y w is to ś c ią , k tó r a łą c z y w ogóle w s z y s tk ic h w ie r n y c h 13.
4. Z a sto so w a n ia d u szp a stersk ie
K a p ła n i u rz e c z y w is tn ia ją s w o je p o w o ła n ie , s p r a w u j ą c p o s łu g ę d u s z p a s t e r s k ą w o k re ś lo n y m ś r o d o w is k u ż y c ia sp o łe c z n e g o i k u ltu ro w e g o . Z a d a n ia , ja k ie s p e łn ia ją , m o g ą b y ć b a rd z o r ó ż n o r o d n e . M oże to by ć p r a c a w ś ró d c h o ry c h , w ś r ó d lu d z i z m a r g in e s u sp o łeczn eg o , z ro z w ie d z io n y m i. J e d n i z a jm u ją się w y c h o w a n ie m , in n i w y je ż d ż a ją n a m isje . R ó żn e b o w ie m s ą z a p o tr z e b o w a n ia sp o łe c z n e i p o tr z e b y lu d z k ie g o ży c ia . Z a w s z e je d n a k p o s łu g a k a p ła ń s k a s p r a w u j e p o ś r e d n ic tw o z b a w c z e g o z b liż e n ia p o m ię d z y C h r y s tu s e m a c z ło w ie k ie m czy w s p ó ln o tą . P o s łu g a b ę d z ie o ty le o w o c n ie js z a , o ile p e łn ie js z a b ę d z ie id e n ty f i k a c ja k s ię d z a z g ru p ą , d la k tó r e j p r a c u j e 14. K a p ła n p r a c u j ą c y z ja k ą ś g r u p ą w in ie n o d z n a c z a ć się p r z y g o to w a n ie m te o lo g ic z n y m , d u c h o w y m o ra z d u s z p a s te r s k im . N ie m u s i b y ć je d n a k ż e w y b itn y m s p e c ja lis tą . W y sta rc z y , że ro d z a j p r a c y o d p o w ia d a je g o in d y w i d u a ln y m c h a ry z m a to m o ra z sp e c y fic e g ru p y . G łó w n y m b o w ie m je g o z a d a n ie m je s t g ło s z e n ie E w a n g e lii, s p r a w o w a n ie s a k r a m e n tó w o ra z d a w a n ie ś w ia d e c tw a ż y c i a 15. K a p ła n je s t m ia n o w ic ie d a r e m d la w s p ó ln o ty , p r z e z n a c z o n y m d la n ie j p rz e z o d p o w ie d n ią z w ie rz c h n o ś ć k o ś c ie ln ą . A b y je g o w y s iłk i b y ły o w o cn e, w y m a g a n a je s t i n t e g r a c j a z t ą w s p ó ln o tą . M u s i on z g łę b o k im s z a c u n k ie m i w d u c h u w ie rn o ś c i w s p ó łp r a c o w a ć ze św ie c k im i, u m ie ją c g o d zić cele, m e to d y itp . g r u p z p o s łu g ą K o śc io ła . S z c z e g ó ln ą u w a gę m a p o św ię c a ć s p r a w o m d u s z p a s te r s k im 16.
K a p ła ń s k ą p o s łu g ę k s ię d z a , p rz e z n a c z o n e g o do p r a c y w o k re ś lo n e j g ru p ie , w in n y z n a m io n o w a ć p rz ę d ę w s z y s tk im c e c h y b r a t e r s t w a i o jc o s tw a . B ę d ą c b r a t e m m ię d z y b ra ć m i, je s t z a ra z e m d la n ic h o jc e m i n a u c z y c ie le m . „ K a p ła n ó w p o w o łu je się do o r g a n iz a c ji św ie c k ic h , a b y po b r a t e r s k u w s p ó ł
11 P o r. ta m ż e , 4. 1. 12 P o r. t a m ż e , 4. 2. 1. 13 P o r. t a m ż e , 4. 2. 2. 14 P o r. t a m ż e , 5. 2. 15 P o r. ta m ż e , 5. 2. 16 P o r. t a m ż e , 6.
123
p r a c o w a li z w ie rn y m i, tro s z c z ą c się o n ic h w C h r y s tu s ie po o jc o w s k u ”. B io rą c u d z ia ł w ż y c iu w s p ó ln o ty w p e łn i r a d o ś c i i z a a n g a ż o w a n ia , d ź w ig a ją z a ra z e m o d p o w ie d z ia ln o ś ć je d y n ą w sw o im r o d z a j u 17. M a ją b y ć b u d o w n ic z y m i je d n o ś c i w s to s u n k u do K o śc io ła i w s t o s u n k u do o rg a n iz a c ji, w k tó r e j p r a c u ją , a ta k ż e w o d n ie s ie n iu do in n y c h o rg a n iz a c ji. U s ta n o w ie n i b o w ie m p rz e z o d p o w ie d n ią z w ie rz c h n o ś ć k o ś c ie ln ą d u c h o w n i a s y s te n c i ró ż n y c h o r g a n iz a c ji, są rz e c z n ik a m i K o śc io ła o ra z w s p ó ln o t, k tó r y m słu ż ą . S ta n o w ią w id o c z n ą w ię ź p o m ię d z y d a n ą o r g a n iz a c ją a K o śc io łe m p o w s z e c h n y m 18.U s ta n o w io n y d la d a n e j o rg a n iz a c ji k a p ła n , m a b y ć d la n ie j w y c h o w a w c ą w e w ie rz e , m a p ro w a d z ić do s p o tk a n ia z C h r y s t u s e m 19. J e s t p o s ła n y do g ło s z e n ia E w a n g e lii i p o s łu g i s a k r a m e n tó w , w k tó r y c h s p r a w i a s p o tk a n ie C h r y s tu s a z p o w ie rz o n y m i so b ie l u d ź m i20. J e s t t a k i k a p ła n rz e c z y w iś c ie a p o s to łe m J e z u s a C h r y s tu s a . O trz y m a w s z y ś w ię c e n ia z r ą k b is k u p a , u c z e s t n ic z y ty m sa m y m w je g o u rz ę d z ie b is k u p im . Z a ra z e m u c z e s tn ic z y w p o słu d z e a p o s to ls k ie j, do k tó r e j są p o w o ła n i w sz y sc y c h rz e ś c ija n ie p rz e z c h rz e s t i b ie r z m o w a n ie . S ta r a się t a k i k a p ła n w t e n sp o só b s łu ż y ć E w a n g elii, a b y k s z ta łto w a ła o n a ż y c ie lu d z i, d la k tó r y c h je s t p o s t a w i o n y 21.
D u c h o w n y a s y s te n t o r g a n iz a c ji ś w ie c k ic h m a b y ć d la n ic h p rz y w ó d c ą w z a k r e s ie d z ia ła ń d u c h o w y c h . M a w y c h o w y w a ć do a p o s to ls tw a . N ie m oże by ć m u te ż o b c a s z tu k a k ie r o w n ic tw a d u c h o w e g o . M a go c e c h o w a ć życie m o d litw y , u m ie ję tn o ś ć o d c z y ty w a n ia z n a k ó w c z a su i r o z r ó ż n ia n ia d u c h ó w 22. J e s t b o w ie m k s ię d z e m p rz e z n a c z o n y m do p r a c y z o r g a n iz a c ja m i ś w ie c k im i i ś w ia d k ie m n ie s k o ń c z o n o ś c i B oga. J a k o ta k i b u d z i n a d z ie ję ż y c ia w ie c z nego, p o le g a ją c e g o n a s ta ły m o b c o w a n iu z B o g ie m — o ż y w ia n a d z ie ję „ n o w eg o n ie b a ” i „ n o w e j z ie m i” (Dz 21, l ) 23. 5. W sk azan ia p ra k ty czn e D ie c e z ja ln e , n a ro d o w e , m ię d z y n a ro d o w e o rg a n iz a c je ś w ie c k ic h p o s ia d a ją z a z w y c z a j je d n e g o a s y s te n ta d u c h o w n e g o . M o g ą m u p o m a g a ć ta k ż e in n i k a p ła n i, z a tr u d n ie n i n a s ta łe lu b d o ry w c z o , k tó r z y p r o w a d z ą n p . d o s z k a la n ie te o lo g ic z n e , p o g łę b ia n ie ż y c ia w e w n ę trz n e g o itp . W y b ó r ta k ie g o p o m o c n ik a n a s t ę p u je w d ro d z e u z g o d n ie ń c z ło n k ó w o r g a n iz a c ji ze s ta le p r a c u j ą c y m z n ią a s y s te n te m d u c h o w n y m i po o m ó w ie n iu z o d p o w ie d n ią w ła d z ą k o ś c i e l n ą 24. T e n s a m k s ią d z m o że te ż b y ć ró w n o c z e ś n ie a s y s te n te m ró ż n y c h o rg a n iz a c ji, z w ła sz c z a g d y p r a c u j ą o n e n p . w ty m s a m y m ś r o d o w is k u , czy w o p a r c iu o te sa m e o s o b y 25. J e s t w s k a z a n e , b y a s y s te n c i d u c h o w n i n a le ż e li do o d p o w ie d n ic h s t r u k t u r p a s to r a ln y c h , np. do d ie c e z ja ln e j R a d y K a p ła ń s k ie j o ra z R a d y D u s z p a s te r s k ie j 2e. P o ż ą d a n a je s t p o m o c i w s p ie r a n ie a s y s te n tó w ze s t r o n y b is k u p a d ie c e z ji w z g lę d n ie p rz e z o d n o śn e g o p rz e ło ż o n e g o z a k o n n e g o 27. O k re s p ra c y m oże b y ć d la a s y s te n ta d u c h o w n e g o o g ra n ic z o n y czaso w o , a n ie u s ta lo n y n a c a łe życie. N a p ła s z c z y ź n ie m ię d z y n a ro d o w e j d u c h o w n y c h a s y s te n tó w o rg a n iz a c ji 17 P o r. t a m ż e , 7. 18 P o r. t a m ż e , 7. 1. 19 P o r. t a m ż e , 7. 2. 20 P o r. t a m ż e , 7. 2. 2. 21 P o r. t a m ż e , 7. 3. 22 P o r. t a m ż e , 7. 4. 23 P o r. t a m ż e , 7. S. 24 P o r. t a m ż e , 8. 1. 25 P o r. t a m ż e , 8. 2. 20 P o r. t a m ż e , 8. 3. 27 P o r. t a m ż e , 8. 4,
!["Twórczość Aleksandra Puszkina w polskiej krytyce historycznoliterackiej", Hanna Kowalska, Aleksander Zwoznikow, "Zeszyty Naukowe UJ". Prace Historycznoliterackie z.50, Kraków 1984 : [recenzja]]()