RECENZJE
337
Katarzyna
D
YBE0, Entre la connaissance et l’amour: le regard dans l’univers
romanesque de Chrétien de Troyes, Cracovie: Ksi9garnia Akademicka 2012,
ss. 210, ISBN: 978-83-7638-213-5.
Motyw spojrzenia obecny jest w Owiatowej literaturze wszystkich epok; bywa teU ch9tnie analizowany przez badaczy. Uwaga ta odnosi si9 zatem takUe, byW moUe szcze-gólnie, do francuskiej literatury Oredniowiecznej, w której, pocz\wszy od poezji truba-durów, poprzez powieOW dworn\, aU do satyrycznej twórczoOci antydwornej, topos spoj-rzenia pe]ni funkcje kluczowe. Obszerna jest równieU poOwi9cona temu literatura kry-tyczna.
Jest tego w pe]ni Owiadoma Katarzyna Dybe], która decyduje si9 podj\W badania nad rol\ spojrzenia w powieOciowym universum wybitnego dwunastowiecznego pisarza fran-cuskiego Chrétiena de Troyes. Co niecz9ste w przypadku literatury tego okresu, zacho-wa]o si9 aU pi9W powieOci przypisywanych temu autorowi, co pozwala na analityczne i komparatystyczne badanie przeróUnych aspektów jego dzie]a. Motyw spojrzenia jest jed-nym z nich, bardzo waUjed-nym i ci\gle, jak si9 okazuje, nios\cym ciekawe perspektywy ba-dawcze. Autorka poOwi9ci]a niegdyO (1995 r.) temu zagadnieniu swoj\ rozpraw9 doktor-sk\, a teraz wyda]a ksi\Uk9 na niej opart\, uaktualnion\ i wzbogacon\ o nowe refleksje, pod tym samym tytu]em: Entre la connaissance et l’amour: le regard dans l’univers romanesque de Chretien de Troyes [Mi9dzy poznaniem a mi]oOci\: spojrzenie w Owiecie powieOci Chrétiena de Troyes].
Tak sformu]owany tytu] zawiera tez9 opracowania – spojrzenie u Chrétiena de Troyes jest czynnikiem wiod\cym ku poznaniu i mi]oOci, dla których „wspólnym mianownikiem okazuje si9 kategoria szeroko poj9tej kontemplacji” (s. 205). Autorka bada znaczenie i funkcj9 spojrzenia w planie konstrukcji dzie]a, psychologii postaci oraz ideologii po-wieOciowego Owiata Chrétiena, szuka uniwersalnego przes]ania.
Uk]ad pracy gwarantuje czytelnikowi wielostronne zaznajomienie si9 ze specyfik\ problemu. W uwagach wst9pnych (Introduction, s. 9-13) Autorka szczegó]owo zapowiada porz\dek analizy oraz okreOla pola leksykalno-semantyczne odnosz\ce si9 do spojrzenia w analizowanych powieOciach. Nast9puj\cy po nich rozdzia] teoretyczny (Le thème du regard dans le contexte du XIIe siècle, s. 15-54) ukazuje kulturowe dziedzictwo motywu spojrzenia, z którego czerpie Chrétien – w kontekOcie filozoficznym (Platon i neoplato-nizm), teologicznym (m.in. Biblia, zbiór tekstów modlitewnych Philocalia, Ow. Bernard z Clairvaux) i literackim (Owidiusz, André le Chapelain, przys]owia, Carmina Burana, trubadurzy). To omówienie lróde] moUliwej inspiracji powieOciopisarza wydaje si9 adre-sowane do czytelników o zróUnicowanym poziomie wiedzy „wyjOciowej”. Autorka do-starcza bowiem rzetelnej wiedzy na poziomie ogólnym, zarazem wnikaj\c g]9boko w istot9 myOli wybranych autorów.
Analityczna cz9OW pierwsza poOwi9cona jest kognitywnej funkcji spojrzenia (Le re-gard et la connaissance, s. 55-120). W pierwszym rozdziale K. Dybe] rozwaUa okolicz-noOW pierwszego spotkania (1. La première rencontre). Pierwsze spojrzenie pe]ni funkcj9
RECENZJE
338
waUnego, dynamizuj\cego akcj9, sk]adnika narracji, a zarazem modu]u spektaklu, który narracj9 spowalnia, pog]9bia natomiast proces poznania. Nast9pnie analizowany jest as-pekt podwójnego poznania (2. Une double connaissance: le regard des yeux et le regard du cœur). Odwo]uj\c si9 do symbolu zwierciad]a i witraUu, Autorka analizuje najistot-niejsz\ dla ca]oOci jej rozwaUan dychotomi9: spojrzenie zewn9trzne (oczy) i wewn9trzne (serce). PodkreOla niezb9dnoOW ich komplementarnoOci dla prawdziwego ogl\du, prawdzi-wego poznania, a szczególnie dla unikni9cia pu]apki tzw. fa]szyprawdzi-wego poznania (3. La fausse connaissance).
Cz9OW druga, nawi\zuj\ca do klasycznych literackich toposów, rozwaUa relacj9 spoj-rzenia do mi]oOci (Le regard et l’amour, s. 121- 186). Narodziny mi]oOci (1. La naissance de l’amour) dokonuj\ si9 w kolejnych stadiach: kontemplacja pi9kna (topos kobiecego portretu), spotkanie oczu kochanków, mi]osna „rana” zadana oczom i sercu, oczy w funkcji sprzymierzenców i wrogów mi]oOci. Rozwój mi]oOci (Le développement de l’amour) dokonuje si9 takUe za poOrednictwem spojrzenia. Oczy staj\ si9 przewodnikiem w mi]osnym poszukiwaniu, mi]oOW Uywi si9 spojrzeniem, poprzez spojrzenie mi]oOW moUe byW poddana próbie, a samo spojrzenie moUe przejOW transformacj9. Ten ostatni aspekt spojrzenia (obecny tylko w jednej powieOci, mistycznej opowieOci o Graalu) prowadzi do ostatniego, neoplatonskiego wymiaru spojrzenia – staje si9 ono poOrednikiem mi9dzy mi]oOci\ a Owiat]em (Le regard médiateur entre l’amour et la lumière) w podwójnej funkcji: mediacji mi9dzy Owiat]em ziemskim i ziemsk\ mi]oOci\ oraz mediacji mi9dzy Owiat]em duchowym i duchow\ mi]oOci\.
W krótkim podsumowaniu ca]oOci (Conclusion, s. 187-190) Autorka jeszcze raz pod-kreOla najwaUniejsze dla niej wnioski: spojrzenie w powieOciach Chrétiena de Troyes obecne jest na kaUdym etapie Uycia bohaterów. MoUe pe]niW w tekOcie funkcj9 aktywn\ lub pasywn\. Jego natura (przypisywana mu wartoOW) moUe byW zróUnicowana; wynika z charakteru postaci lub sytuacji. Spojrzenie u Chrétiena nigdy nie jest nacechowane ne-gatywnie, zawsze natomiast znaczy pocz\tek poznania i mi]oOci.
Dla odbiorcy ksi\Uki wyczuwalne jest pragnienie Autorki nie tylko dojOcia do g]9bi omawianej kwestii, ale takUe ukazania jej z]oUonoOci w sposób maksymalnie jasny i zro-zumia]y. MoUna tu mówiW o pe]nym sukcesie. Wywód jest logiczny i przejrzysty, czy-telnik prowadzony jest przez Autork9 w sposób pozwalaj\cy mu bez problemu OledziW jej rozumowanie. Szczególnie przydatne s\ precyzyjne wprowadzenia i konkluzje na kolej-nych etapach analizy, wnikliwe analizy gramatyczne i stylistyczne fragmentów tekstu, tabelkowe uj9cia statystyczne poszczególnych aspektów motywu spojrzenia, ukazuj\ce ich znaczenie i transformacj9 w pi9ciu analizowanych powieOciach.
Aczkolwiek „modelowy” odbiorca ksi\Uki Katarzyny Dybe] powinien chyba znaW treOW omawianych w niej powieOci, nie oznacza to jej nieprzydatnoOci dla czytelnika, który tak\ wiedz\ nie dysponuje. Wr9cz przeciwnie – skondensowany, lecz zawieraj\cy najwaU-niejsze elementy intrygi, sposób wprowadzania do kolejnej analizowanej sekwencji po-zwala bez problemu OledziW niuanse realizacji omawianego motywu spojrzenia. Nie-w\tpliwie dzi9ki wnikliwoOci badawczej i uwraUliwieniu Autorki na wag9
najdrobniej-RECENZJE
339
szych nawet szczegó]ów i niuansów narracyjnych dla ukazania bogactwa i subtelnoOci zagadnienia oraz dzi9ki przyj9tej przez ni\ metodzie, OciOle opartej na tekOcie, ksi\Uka o roli spojrzenia w powieOciowym Owiecie Oredniowiecznego autora francuskiego b9dzie zapewne przydatna i inspiruj\ca dla badaczy literatury róUnych epok i obszarów kulturo-wych zainteresowanych tym jakUe wdzi9cznym, wszechobecnym motywem.
Anna GIsicka Katedra Filologii RomaNskiej UMK w Toruniu
Nauczanie jIzyka obcego a specyficzne potrzeby uczTcych siI. O
kompeten-cjach, motywowaniu i strategiach, red. Jolanta Knieja i Sebastian Piotrowski,
Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2011, ss. 524. ISBN: 978-83-7306-545-1.
Ksi\Uka Nauczanie jIzyka obcego a specyficzne potrzeby uczTcych siI. O kompeten-cjach, motywowaniu i strategiach pod redakcj\ Jolanty Kniei i Sebastiana Piotrowskiego to bardzo ciekawy zbiór artyku]ów, dla których wspólnym mianownikiem s\ specyficzne potrzeby ucz\cych si9. Jak pisz\ autorzy we wprowadzeniu, publikacja s]uUy przede wszystkim ukazaniu zagadnienia przez pryzmat docelowych kompetencji, indywidual-nych strategii uczenia si9 oraz technik, które mog\ byW wykorzystane do motywowania ucz\cych si9 o róUnorakich potrzebach. Rozpatruj\c potrzeby uczniowskie w szerokim kontekOcie procesów uczenia si9 i nauczania j9zyka obcego, musimy wzi\W pod uwag9 potrzeby odnosz\ce si9 do okreOlonych deficytów i potrzeb, które mog\ byW zwi\zane na przyk]ad z wiekiem uczniów, ich potrzebami spo]ecznymi, motywacj\, potrzebami zarów-no j9zykowymi, jak i integracyjnymi. Rozwini9ta refleksyjzarów-noOW nauczycielska i zwi9k-szona OwiadomoOci na temat specyficznych potrzeb uczniowskich pozwoli na pe]niejsze i bardziej efektywne planowanie zaj9W lekcyjnych, a co za tym idzie – na intensyfikacj9 procesów uczenia si9 i nauczania.
Ksi\Uka sk]ada si9 z czterech cz9Oci. Cz9OW pierwsza, zatytu]owana Strategie nau-czania/uczenia siI, techniki aktywizujTce stanowi doskona]e vademecum wiedzy na temat technik maj\cych na celu zwi9kszenie aktywnoOci uczniowskiej i zaangaUowania podczas zaj9W j9zykowych, a takUe na temat treningu strategicznego i wykorzystania strategii ucze-nia si9 w efektywnym przyswajaniu j9zyka obcego. W cz9Oci drugiej, zatytu]owanej Potrzeby jIzykowe, kompetencje, czytelnik znajdzie aU dwanaOcie artyku]ów poOwi9co-nych takim zróUnicowanym zagadnieniom, jak analiza indywidualpoOwi9co-nych potrzeb uczniow-skich, opis kompetencji ogólnych ucznia, charakterystyka uczniów szczególnie uzdol-nionych, cechy indywidualne uczniów, ale takUe indywidualne potrzeby samych nau-czycieli. Cz9OW trzecia, Motywowanie: analiza, narzIdzia, aplikacje, to najd]uUsza sekcja ksi\Uki, zawieraj\ca aU czternaOcie opracowan na tematy zwi\zane g]ównie z procesem
