C elem o m a w iane j pracy je s t u kaz anie drogi pro w a d z ą c e j od p o d p is a n ia d o r a ty f i kacji konkordatu, z uw zg lę d n ie n iem sz cz e g ó ło w y c h m e a n d r ó w b e z p r e c e d e n s o w e j procedury ratyfikacyjnej (s. 12). A utor skrupulatnie prze d staw ia ją c tr w a ją c ą cztery lata i sześć m iesięcy, n a z n a c z o n ą w ie l o m a p rz e c iw n o śc ia m i, drogę do ratyfikacji konkordatu podzieli! na osiem e tapów , które o d p o w ia d a ją k o le jn y m r o z d z ia ło m k s ią ż ki: 1. D ro g a do zaw arcia k o n k o r d a tu ; II. D r a s ty c z n e w s trzy m a n ie p r o c e d u r y r a ty fik a cyjnej', III. N i e p a rla m e n ta rn a gra na z w ło k ę ; IV. P r ó b y p r z e ła m a n ia im pasu i d a lszy zastój', V. O d u m ia rk o w a n e g o op ty m izm u do g łę b o k ie g o ro zc za ro w a n ia , VI. N o w e okoliczności: VII. U staw y o ko ło k o n k o rd a to w e p r z e d kon k o rd a te m ? : VIII. K u r a ty fikacji.
Ks. prof. W. Góralski opisuje w sposób sz c z e g ó ło w y p rze b ieg w y d a rz e ń , których był św iadkiem p o cz ątk o w o ja k o negoc ja tor, a następnie j a k o bystry o bse rw ator. Na podstawie in form acji za w artych w pu b lik a cjac h p raso w y ch u k az ał on w szy s tk ie klu czowe problem y zw ią za ne z u p o k arz ają cy m dla K o ś c io ła i N aro d u o d w le k a n ie m ratyfikacji konkordatu, o któ rych p rez y d e n t RP Lech W a łę s a p ow iedział: „ W sty d z ę się, że coś takiego dzieje się w kraju P a p ie ż a ” (s. 56).
Autor, m im o iż nie korzystał z „ B iu le ty n u S e j m o w e g o ” , u w z g lę d n ił d o k u m e n ty mające dec ydują cy w pływ na prze bieg procesu raty fik a cy jn e g o , ja k im i są o ś w ia d c z e nia i deklaracje obu u k ła dają cyc h się Stron (s. 79, 91 i 104).
Do pracy A u to r dołączył cztery aneksy: 1. T ekst ko n k o rd atu p o lsk ie g o z 28 VII 1993 w ję z y k a c h p o lskim i w łoskim ; 2. U sta w ę ra ty f ik a c y jn ą z 8 I 1998 r.; 3. U s ta wę z dnia 26 cz erw ca 1997 r. o fin a n so w a n iu P ap ie sk ie j A k ad e m ii T e o lo g ic z n e j w K rakowie z budżetu p a ń s tw a oraz 4. K a le n d a riu m w y d arze ń i prac zw ią z a n y c h z zaw arciem i raty fik a cją konkordatu.
Książkę K o n k o r d a t p o lsk i ks. prof. W. G ó ra lsk ie g o należy p rzy ją ć z d u ż y m u z n a niem dla erudycji p raw niczej A u to ra i z n adzieją, iż prac a ta p rzy c zy n i się do z r o z u m ienia obiektyw nej p raw d y o k o n k o rd ac ie n a etapie je g o p o w s ta w a n ia i p rze b ieg u procesu le gisla cyjn ego. P u b lik a c ja ta stanowi w ie lk ą po m o c dla u sta le n ia zn a c z e n ia norm w pisanych do ko n k o rd atu przy użyciu w y k ład n i h istorycznej.
Ks. M ir o s ła w Sitarz
Ks. J ó z e f K r ę t o s z, A r c h i d i e c e z j a lw o w s k a o b r z ą d k u ł a c i ń s k i e g o w o k r e sie jó z e f i n i z m u ( 1 7 7 2 - 1 8 1 5 ) , K a to w ic e : K s i ę g a r n i a św . J a c k a 1996, ss. 367.
Druga c h ronologicznie co do p o w sta n ia m e tr o p o lia ła ciń s k a w P olsce p ełn iła na swoim terytorium c h lu b n ą rolę p o m im o wielu prz e c iw n o śc i i trudności. A rc h id ie c e z ja lw ow ska w y c h o w y w a ła K o ścio ło w i lud w ierz ący, m iłując y B o g a i za c h o w u ją c y jedność z O jcem Świętym . P o m im o iż b y ła n a r a ż o n a na splot n ajró ż n ie jsz y c h tru d ności i tarć w y z n a n io w y c h , w alk n a r o d o w o śc io w y c h , n a ja z d ó w n ie p rz y jac ie lsk ic h
i w y n is z c z e ń po g ań s k ich , to zaw sze p o z o s ta ła w ie rn a Kościołow i katolickiem u. Na karta ch historii notu je się og ro m c ierp ien ia i heroizm u. W takich u w arunkow ania ch h is to ry c z n y c h k sz tałto w ały się struktury te rytoria lne archidiecezji lw owskiej obrządku ła ciń s k ieg o .
N a k ła d e m W y d a w n ic t w a Księgarni św. Ja c k a w K ato w ic ac h ukazała się obszerna m o n o g ra f ia , k tóra p rzy b liża cz y te ln ik o w i dzieje archidiecezji lw owskiej obrządku ła c iń s k ie g o po rozbiorac h w latach 1772-1815. O kre s ten przypadł na szczyt rządów ce s a rz a J ó z e f a II (1 780-1790). A rc h id ie c e z ja p rz e ż y ła w ó w c z a s radykalne zm iany z a ró w n o pod w zg lę d em te ry to ria ln y m , ja k i struktur o r g aniz ac yjnych, które utrudniały n ie k ie d y d o b re fu n k c jo n o w a n ie d u sz p aste rstw a.
A u to r j u ż w cz eśniej za jm o w a ł się o p r a c o w a n ie m działalności struktur o r g a n iz a c y j nych arc h id iec ez ji lw ow skiej o b rzą d k u ła ciń s k ieg o , od jej założenia aż do rozbiorów. O b e c n a prac a je s t więc k o n ty n u a c ją b ad a ń nad ustrojem centralnych struktu r arc h i die c e z ja ln y c h .
K s ią ż k a ks. J. K rę to sz a je s t o p a trz o n a w stę p em au to ra (s. 13-18), w którym w y j a ś n i a g łó w n e cele bada w cz e, w y s z c z e g ó ln ia b o g a tą literaturę przedm iotu, zwła szcza n ie m ie c k o ję z y c z n ą . P o n a d to autor skrupulatnie o m ó w ił b o g a tą bazę źródłow ą, którą sta n o w ią m a teria ły z r óżnyc h arc hiw ów .
C a ło ś ć prac y składa się z d ziew ię ciu r ozdz iałów , nie licząc Spisu treści (s. 5-12), p o d a n e g o w trzech ję z y k a c h obcy c h , pod o b n ie ja k Z ak o ń c ze n ie. W yka zu skrótów (s. 3 1 0 - 3 1 1 ), Bibliografii (s. 3 1 2 -3 3 2 ), Indeksu o so b o w e g o (s. 333-348), Indeksu naz w m ie js c o w o ś c i (s. 3 4 9 -3 6 4 ) i m a p (s. 365-367) oraz e fe k to w n eg o Z ak o ń c ze n ia w kilku ję z y k a c h obcyc h (s. 297-309).
W p ie rw s z y m ro zdziale zostały p r z e d sta w io n e po d sta w y m a teria lno-pra w ne arc h i diecezji (s. 19-38), o m ó w io n o u w a r u n k o w a n ia polityczne w relacjach K ościoła i p a ń s tw a au s triac k ieg o , u w a r u n k o w a n ia p olityczne w okresie od konferencji barskiej i ro zb io ru Polski w 1772 roku. N a stę p n ie w y d a r z e n ia zw iązane z podziałem a d m i n is t ra c y jn y m Galicji i ró w n o le g le zm ian y terytorium granic archid iecezji oraz p ro b le m a ty k ę z w ią z a n ą z d obram i m a te ria ln y m i arc y b isk u p stw a .
W treśc i d ru g ie g o rozdz iału z a p r e z e n to w a n o a rc hidiec ez ję w relacjach zwią zanych z K o ś c i o łe m p o w s z e c h n y m (s. 39-57). W ram a ch tego rozdziału zary so w a n o s to s u n ki ze S to lic ą A p o sto ls k ą, m ie jsc e arc h id iec ez ji w m e tro p o lii, w ypełnianie zadań a r c y b is k u p ó w j a k o m e tr o p o litó w oraz k o n ta k ty z innym i obrzą dkam i katolickim i, ich w z a je m n ą z a le żn o ść i w p ó łp ra c ę na sz cz eblu c e n tra ln y m i na polu d usz paste rstw a p ara fia ln e g o .
W tr z e c im rozdziale u k a z a n o c e ntralne struktury i w y p ełn ian e przez nie funkcje w a r c h id ie c e z ji (s. 58-97). T o z a g a d n ie n ie o m a w i a f u n k cjo n u jące urzędy w a rc h id ie cezji, takie jak: a r c y b isk u p o r d y n a riu sz , b iskup p o m o c n ic z y , adm inistratorzy s a l e v a c a n te oraz k o le gialne struktury, takie ja k k o n sy sto rz generalny, kapitu ła katedraln a i sy n o d y d iecezjalne.
C z w a r ty rozdział pracy je s t p o ś w ię c o n y m iastu sto łec zn em u archidiecezji (s. 98- 113). W tej części o p r a c o w a n ia z n a jd u ją się w ia d o m o śc i na temat katedry, kościo łó w p a ra fia ln y c h i w y k o n y w a n ia przez nie prac y duszpasterskiej.
K o le jn y , piąty, rozdział traktuje o z m ian a ch organiz ac ji terytoria ln ej (s. 114-141). W tej części uk a z a n a je st z a s a d n ic z a zm iana, j a k a z a sz ła podczas w cielenia arc h i
diecezji w granice Galicji. D o k o n a n o zm ian struktur o rg an iz ac ji te rytoria lne j, zanikły niektóre instytucje, zm ia n a sieci d ek a n aln ej i para fia lne j o r a z w łąc ze n ie B u k o w in y w skład terytorium archidiecezjalnego.
N astępny, szósty, rozdział kon ce n tru je się na spraw ac h p as to ra ln y c h , o m a w ia ją c problem y zw iązane z d u c h o w ie ń s tw e m i p o s łu g iw a n ie m na p arafiach (s. 142-177). O m ó w io n o sprawę form acji kapłańskiej, łą cznie z u tw o r z e n ie m g e n e r a ln e g o s e m in a rium. Z ag a d n ien ia te o b e jm u ją ró w n ie ż p ro b le m a ty k ę d u c h o w ie ń s tw a z a k o n n e g o p racującego w duszpaste rstw ie.
S pra w a parafii i jej d u sz paste rskich funkcji to kole jny, sió d m y , rozdz iał m o n o g r a fii (s. 178-279). który ukazuje bazę m a te r ia ln ą oraz słu żbę B o ż ą z r ó ż n y m i form a m i duszpasterstw a. P o d su m o w an ie m tego rozdziału je s t u kaz anie k onte kstu d e m o g r a f i c z nego i n aro d o w o ścio w e g o na p o d sta w ie staty sty k tego terytorium .
P rzedostatni, ósm y, rozdział u kazuje troskę o kulturę d u c h o w ą (s. 2 2 8-259) ja k o je d n o z istotnych zadań Kościoła. P rz e d sta w io n o pracę bractw religijnych i ich l ik w i dację oraz szkolnictw o i opiekę społeczną.
Ostatni, dziewiąty , rozdział m o n o g rafii u k az u je p rz e m ia n y , ja k ie zaszły w życiu za konów m ęskich i żeńskich (s. 260-296). O sta tn i p a r a g r a f tego r ozdz iału p o tr a k t o w any jest ja k o p o d su m o w a n ie z a g a d n ie n ia jó z e fiń s k ie j polityki p a ń s tw a w o b e c z a konów.
N iew ą tpliw ie do w alorów tej publika cji m o ż n a za lic zyć w y k o rz y s ta n e p o d s ta w o w e źródła archiw aln e, w w iększości napisane w ję z y k u ła ciń s k im i n ie m ie ck im . Treść m onografii została prz e k a z a n a przez A u to ra w sp osób in te resują cy, j ę z y k ie m z r o z u m iałym dla każdego czyte ln ik a. K sią żk a u k a z u ją c a dzieje arc h id iec ez ji lw o w sk ie j obrządku łacińskiego w latach 1772-1815 została o p arta na bardz o d o b r y m m a teria le ź r ódłow ym , w yk o rz y sta n o rękopisy, ja k i sta rodruki. M o ż n a przyją ć, że u w z g lę d n io n o w sposób w ycz erpując y fa c h o w ą literaturę p rze dm iotu.
P o m im o tak licznych zalet w publikacji w ystą piły d robne błę dy dru k arsk ie , które w arto skorygow ać przy następnyc h w y d a n ia c h , np. s. 16 - U llm a n (P raca U lm a n a o tym sa m ym tytule znajd uje się w bibliotec e se m in a ry jn e j w P rz e m y ślu , Ja ro sław
1945); s. 59 - O gońsczyk.
W s k az an e n ie dokładności w żaden sp osób nie u m n ie js z a ją w n ic zy m w alo ró w całej publikacji. Stanowi o n a d o b r ą po m o c w za p o z n a n iu się z h isto rią arc h id iec ez ji lw ow skiej obrządku ła ciń s k ieg o w okresie jó z e f in iz m u , je d n o c z e ś n ie w y p e łn i a lukę w o p rac o w a n iac h historii tej archidiecezji. Z p e w n o ś c ią w a lo re m tej publika cji j e s t to. że A utor przy o m a w ianiu p o sz c z e g ó ln y c h z a g a d n ie ń czy instytucji w y c ią g n ą ł w nio ski i dodał własne spostrzeżenia .
Zam ierze nie Autora, p o legające na uk az an iu w p ły w u jó z e f iń sk ie j polityki p a ń s tw a na fu n k cjo n o w a n ie K o śc io ła w archidiec ez ji lw o w sk ie j o b rzą d k u ła ciń s k ieg o w latach 1772-1815. zostało p rze p ro w ad z o n e. O d k ry w a n ie n o w y c h źródeł i u k a z y w a n ie d a l szych losów archid iecezji se m p e r f i d c l i s pozostaje nadal j a k o zadanie dla badaczy.
