129 RECENZJE
w realizacji jej podstawowych funkcji. Mgr Ilona Gumin´ska w opracowaniu Postawy
rodzicielskie a motywacja osi agniec´ u kobiet studiuj acych odwouje sie do analizy
badan´ wasnych i zaleznos´ci pomiedzy motywacj a osi agniec´ i percepcj a postaw rodzi-cielskich a miejscem zamieszkania. Artyku dr Magdaleny Parzyszek pt. Wychowanie.
Pomiedzy „kultur a zatoniecia” a nadziej a, która pozostaje przy tym, co dobre
zamy-ka recenzowan a prace zbiorow a. Autorka wskazuje na podstawowe zadanie tradycyj-nie rozumianej triady s´rodowiska wychowawczego rodziny, szkoy i Kos´cioa, jakim jest wzrastanie w m adros´ci.
Podjeta przez autorów problematyka jest bardzo wazna ze wzgledów spoecznych, gdyz wpisuje sie w obszar zagadnien´ dotycz acych opieki, wychowania i wsparcia. Publikacja pozwala lepiej poznac´ i rozumiec´ specyfike warunków wspierania rodziny w integralnym rozwoju dziecka i w realizowaniu podstawowych funkcji, szczególnie tej opiekun´czo-wychowawczej. Artykuy tworz a pewien zarys problematyki zwi azanej z dziaalnos´ci a opiekun´czo-wychowawcz a i formami wsparcia. Podjete przez autorów obszary zagadnien´ stanowi a ciekaw a inspiracje do zgebiania tej tematyki. Publikacja nie wyczerpuje kwestii, ale stanowi interesuj acy punkt odniesienia do dalszych po-szukiwan´ i analiz w zakresie opieki, wychowania i wsparcia rodziny w jej podsta-wowych funkcjach.
Recenzowana praca zbiorowa zostaa napisana zrozumiaym jezykiem oraz po-prawnym i komunikatywnym stylem. Publikacja moze byc´ adresowana zarówno do rodziców i nauczycieli, wychowawców, pracowników socjalnych, jak i nauczycieli akademickich.
Dorota Bis Instytut Pedagogiki KUL
ZOFIAKAWCZYN´ SKA-BUTRYMi ELZ BIETACZAPKA(red.), Opieka nad dziec´mi i starszymi rodzicami w rodzinach migruj acych kobiet, Lublin: Wydawnictwo Polihymnia 2016, ss. 238.
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).4-11
Opieka jest fundamentalnym elementem ludzkiej egzystencji i nieodzowna dla funkcjonowania rodzaju ludzkiego. Sprawowana jest przez rózne podmioty, takie jak: rodzina, profesjonalni opiekunowie, instytucje itp. Dotyczy róznych kategorii osób: noworodków, maych dzieci, modziezy, ludzi starszych, a takze róznorodnych sytua-cji zyciowych: osoby chore, niepenosprawne, dzieci osierocone itp. Aktywnos´c´ opiekun´cza jest zjawiskiem powszechnym, wynikaj acym z biologicznej materii czo-wieka oraz jego zmiennego uzaleznienia od innych. W literaturze przedmiotu mozna ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 8(44) 2016 NR 4
130 RECENZJE
spotkac´ rózne pojecia opieki. Ta róznorodnos´c´ definicji wynika z analizowania tego rodzaju aktywnos´ci w wielostronnych aspektach i wymiarach. Opiek a zajmuj a sie róznorakie dziedziny naukowe, szczególnie pedagogika opiekun´cza, pedagogika spo-eczna, psychologia spospo-eczna, socjologia, pielegniarstwo itd. Wazny aspekt stanowi analizowanie opieki w odniesieniu do zycia rodzinnego oraz funkcjonowania poszcze-gólnych jej czonków, i w tym konteks´cie istotnego znaczenia nabiera zjawisko mi-gracji, maj ace obecnie charakter globalny, wpywaj acy na relacje, kontakty, wiezi czy dos´wiadczenia.
Z rados´ci a nalezy przyj ac´ bardzo interesuj ac a i potrzebn a ksi azke pt. Opieka nad
dziec´mi i starszymi rodzicami w rodzinach migruj acych kobiet pod redakcj a Zofii Kawczyn´skiej-Butrym i Elzbiety Czapki. Zawiera ona zbiór studiów socjologicznych, prezentuj acy wyniki badan´ empirycznych oraz s´wiatowe tendencje w tym zakresie. W pewnym stopniu praca jest kontynuacj a opracowania Jadwigi Plewko Sprostac´
migracji. Pomoc migrantom ekonomicznym z ziem polskich (poowa XIX – pocz atek XXI wieku) (Wydawnictwo KUL, Lublin 2010). Jak pisz a redaktorki we Wstepie, zebrane w publikacji teksty umozliwiaj a przyjrzenie sie nie tylko temu, jak funkcjo-nuje rodzina transnarodowa w konteks´cie opieki nad dzieckiem i czowiekiem starym, ale równiez poszerzaj a kontekst migracji oraz kontekst opieki.
Recenzowana ksi azka skada sie z trzech czes´ci: Czes´c´ wprowadzaj aca; Opieka nad dziec´mi; Opieka nad starsz a generacj a. Studia w pierwszej czes´ci wprowadzaj a w pod-jet a problematyke oraz ukazuj a paszczyzne i zakres analiz. Dobroniega Trawkowska w artykule Potencja opiekun´czy rodziny – koncepcja i jej konteksty omawia socjolo-giczne koncepcje opieki uzytecznej w pracy socjalnej, wieloparadygmatycznos´c´ opieki w s´wietle wybranych analiz teoretyczno-empirycznych, opieke w przestrzeni miedzyludz-kiej, a takze charakteryzuje opiekun´czy potencja rodziny oraz spoecznos´ci. Opracowa-nie Lise Widding Isaksen Migration, Trust and Care: Warm and Cold Care Models do-tyczy migracji i opieki; autorka charakteryzuje tzw. ciepe i zimne modele opieki. Pod-daje pod dyskusje niektóre centralne kwestie obecne w norweskich dyskursach publicz-nych odnosz ace sie imigracji w Europie. Sergey Ryazantsev i Svetlana Sivoplyasova w artykule Influence of migration on transformation of families in Tajikistan dokonali analizy wpywu migracji zarobkowej na transformacje rodzin w Tadzykistanie, w zakre-sie przekazywanych wzorców, zachowan´ reprodukcyjnych oraz macierzyn´stwa populacji. Podstawe rozwazan´ stanowi a wyniki przeprowadzonych badan´ empirycznych. Opracowa-nie Mileny Marczak Percepcja cech osobowos´ci osób migruj acych a czonkowie ich ro-dzin pozostawieni w domu roro-dzinnym pod opiek a innych osób oparte jest na wynikach
przeprowadzonych przez ni a badan´.
W czes´ci Opieka nad dziec´mi, bed ac a syntez a rozwazan´ dotycz acych konsekwen-cji migrakonsekwen-cji w funkcjonowaniu dzieci, zamieszczono opracowanie A.R. Sadownik dotycz ace polskich migrantek w Norwegii oraz relacji ich dzieci z dziadkami (Polish
migrant mothers in Norway on their children´s relationships with grandparents in Poland). Omoye Mary Akhagba omawia wymiar kulturowy opieki spoecznej i
ma-cierzyn´stwa w diasporze na podstawie badan´ afrykan´skich matek w Polsce (Cultural
Dimensions to Social Support and Maternal Care in the Diaspora A Study of African Mothers in Poland). Bardzo interesuj acy jest artyku Agnieszki Pawlak
131 RECENZJE
w realizacji i spoecznym odbiorze praktyk rodzicielskich migruj acych matek i migru-j acych ojców. Autorka szczegóowo omawia nastepuj ace zagadnienia: wspóczesne rodzicielstwo – miedzy tradycjonalizmem a nowoczesnos´ci a; rozmiary migracji (dane statystyczne); migracja a rodzicielstwo w s´wietle badan´; transnarodowe rodzicielstwo. Studium Joanny Bieleckiej-Prus pt. Dziecko w rodzinie transnarodowej dotyczy jakos´ci sprawowanej opieki oraz konsekwencji migracji rodziców, wpywaj acych na stan zdrowia dziecka, jego psychiczny i spoeczny rozwój, a takze negatywnych skutków dla procesów socjalizacji dziecka. Joanna Borowik w artykule Nietradycyjna
rola dziadków w rodzinie migracyjnej uwarunkowania i konsekwencje
scharaktery-zowaa zjawisko wychowania wnuków przez dziadków, których rodzice przebywaj a za granic a. Na podstawie przeprowadzonych badan´ dokonaa analizy dos´wiadczen´, wyzwan´, zagrozen´, ale i konsekwencji opieki i wychowania najmodszego pokolenia. Trzecia czes´c´ skupia sie na realizacji opieki nad starsz a generacj a w rodzinach migracyjnych. Artyku Katarzyny Winieckiej Podmioty wsparcia starych rodziców
w warunkach migracji ich dorosych dzieci ukazuje problem ograniczonego wsparcia
bezpos´redniego ze strony migruj acych dzieci, a takze charakter i specyfike transgra-nicznych kontaktów rodzinnych, w tym niezbedn a czesto dla seniorów opieke, pomoc i wsparcie. Artyku Emilii Kramkowskiej Postawy seniorów wobec zagranicznych
migracji ich dorosych dzieci omawia trzy komponenty postaw – poznawczy,
emocjo-nalny i behawioralny. Opracowanie Elzbiety Czapki dotyczy Zakresu opieki i
strate-gii opiekun´czych polskich migrantek w Norwestrate-gii realizowanych wobec starszych czonków rodziny w Polsce. M. Butrym w artykule Rodzice migrantek i ich opiekuno-wie o instytucjach wspieraj acych opieke na podstawie badan´ wskazuje, iz
„poszerza-j ace sie procesy migracji oraz ograniczenia i zmiany zachodz ace we wspóczesnych rodzinach osabiaj a potencja opiekun´czy rodzin. Niezbedne s a wiec dziaania wzmac-niaj ace rodzine w realizowanej przez ni a funkcji opiekun´czej, ale tez rozwój i dosko-nalenie instytucji opieki pozarodzinnej” (s. 189). Studium Zofii Kawczyn´skiej-Butrym
S´wiat emocji rodziców migrantek – staros´c´ w tesknocie ukazuje sytuacje
emocjonal-n a starszego pokolenia, których dzieci i wnuki pracuj a zarobkowo za granic a. Kolej-ne zagadnienie to E. Kos´cin´skiej Realizacja funkcji opiekun´czo-pielegnacyjKolej-nej wobec
seniorów w obliczu migracji kobiet. Mariola Racaw w artykule Delegowanie opieki jako strategia minimalizowania ryzyka obci azenia opiek a na przykadzie polskich pracodawców migrantek podejmuje kwestie delegowania opieki nad osobami
starszy-mi przez polskich opiekunów rodzinnych „w rece” starszy-migrantek (s. 217). Autorka sta-wia teze o miedzyosobowej transmisji i konwersji ryzyk, która odbywa sie wraz z zatrudnianiem pracownic, a „nowa opiekun´czos´c´” staje sie wyzwaniem w krajach deficytu opieki i systemów wsparcia dla osób starszych i ich rodzin.
Niew atpliwie migracje nie s a zjawiskiem nowym, bowiem od zawsze poszczegól-ne osoby lub wieksze ich grupy z róznych powodów wedrowali, aby polepszyc´ wa-runki zycia. Wspóczes´nie migracje maj a globalny charakter i w wielu spoeczen´-stwach stanowi a powazny problem. Rozpatrywane zarówno w konteks´cie makrospo-ecznym (ekonomicznym, demograficznym), jak i mikrospomakrospo-ecznym (jednostkowym, rodzinnym) maj a swoje konsekwencje i negatywne nastepstwa. W recenzowanej ksi azce migracje analizowane s a w konteks´cie dziaan´ opiekun´czych wzgledem dzieci
132 RECENZJE
i rodziców. W Polsce ostatnie kilkanas´cie lat trwania intensywnych procesów migra-cyjnych odbio sie na zyciu spoecznym, kulturowym i gospodarczym.
Omawiana publikacja jest jedynym w swoim rodzaju powi azaniem analiz migracji z dziaaniami opiekun´czymi rodziny. Migracja gównego opiekuna (najczes´ciej kobie-ty) sprawia, ze rodzina znajduje sie w sytuacji kryzysowej. Oznacza to, iz musi wypracowac´ strategie radzenia sobie z pojawiaj acymi sie naturalnie w cyklu zycia rodzinnego zadaniami opiekun´czymi. Migracja z jednej strony moze powodowac´ dystrofie wiezi rodzinnych, a z drugiej moze aktywowac´ zarówno miedzygeneracyj-ne normy wzajemnos´ci w rodzinie, jak i normy wzajemnos´ci w s´rodowisku lokalnym. Teksty zebrane w ksi azce pozwalaj a poznac´, jak realizowana jest opieka w rodzinach migracyjnych oraz przyjrzec´ sie nie tylko temu, w jaki sposób funkcjonuje transna-rodowa rodzina w konteks´cie opieki nad dzieckiem, ale równiez czowiekiem star-szym. Autorzy prezentuj a interesuj ace wyniki badan´ prowadzonych zarówno ws´ród kobiet przebywaj acych za granic a, podopiecznych pozostaj acych w kraju, jak i ws´ród rzeczywistych opiekunów dzieci i osób starszych, których matki/córki przebyway na emigracji, oraz instytucji, na których wsparcie mog a liczyc´. Takie ujecie pozwala poznac´ wszechstronnie zjawisko realizacji opieki w rodzinach migracyjnych.
Zawarte w rozdziaach wnioski upowazniaj a do stwierdzenia, ze znaczenie i rola rodziny oraz rodzinnego modelu opieki staj a sie szczególnie widoczne wówczas, gdy nastepuj a powazniejsze zmiany w strukturze i realizacji funkcji z powodu migracji znacz acego czonka rodziny. Wtedy dostrzega sie osabienie rodzinnego potencjau opieki, zwaszcza w sytuacji migracji kobiet (matek i córek). St ad rodzi sie koniecz-nos´c´ w aczenia innych instytucji do dziaan´ pomocowych i opiekun´czych.
Konkluduj ac mozna stwierdzic´, ze publikacja Opieka nad dziec´mi i starszymi
rodzicami w rodzinach migruj acych kobiet w polskiej literaturze pedagogicznej jest
pozycj a oryginaln a, wazn a i cenn a. Warto polecic´ j a wszystkim, którym bliskie s a zagadnienia zwi azane z opiek a i migracj a. Oczywisty jest postulat, aby kazdy peda-gog, psycholog i socjolog zapozna sie z tezami tego zbioru.
Karolina Mirosaw Absolwentka KUL
DANUTA OPOZDA, s. MARIA LOYOLA OPIELA, DOROTA BIS, EWELINA S´WI
-DRAK (red.), Rodzina miejscem integralnego rozwoju i wychowania, Lublin:
Wydawnictwo Episteme 2015, ss. 412. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).4-12
Praca zbiorowa pt. Rodzina miejscem integralnego rozwoju i wychowania, wydana w Lublinie w 2015 r. przez Wydawnictwo Episteme, stanowi zbiór artykuów po-s´wieconych rodzinie oraz wychowaniu w rodzinie. Autorzy tekstów reprezentuj a ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 8(44) 2016 NR 4
