KapnaT Haxo,D,MTC.R 30Ha CKJ1a,D,4aToro MMOl,4eHa, pa3HOM ' WMpMHbl.
no.o. KapnaTaMM Haxo,o,.RTC.R npe>t<,o,e scero oca.a.K1r1 HH>KHero 6a.a.eHa, pa3Be,o,aHHble AO 30 KHJlOMeTpOB OT cesepHoro Kpa.R KapnaT; K>>KHaR rpaH1-11.4a MHoueHoBblX oca,o,KoB e~e He onpe,o,e11eHa.
M1-101.4eHOBb1e oca,o,KH RBJlRK>TCR r11aBHblM Ko1111eKTo-poM BblCOKOMeTaHOBoro npMpO,D,Horo ra3a. 0CHOBHOM
no-sywKoM RB11ReTcR pernoHallbHa.R 30Ha KOHTaKTa ą>n1-1we soro Ha,o,s1r1ra 1r1111r1 CKna,o,YaToro MM01.4eHa c oca,o,KaMH aBTOXTuHHoro MMOl,4eHa. 0CHOBHoe 3Ha4eHMe, oco6eHHO BHe Kpa.R KapnaT, · IAMeK>T HeaHT1AKT11AHanbHb1e noeywKIA CB.R3aHHble c 30HaMIA BblKlllAHeHIAM H ą>a1.41-1a11bHO-lllATOT10-rH4eCKIAMIA IA3MeHeHIA.RMIA. Pe3ynbTaTb1 1,1cc11e,o,0BaH1AM yKa-3b1BaK>T Ha nepcneKTIABHOCTb 30H pacno11o>KeHHblX Ha CKllOHax xpe6TOB IA B noHH>KeHHblX paMoHax.
TADEUSZ LENK -
.
.
Instytut Górnictwa Na,ftowego i Gazownictwa
OPRACOWANIE STRUKTURALNO-FACJALNE
I
PERSPEKTYWY
GAZONOŚNOŚCIUTWORÓW MIOCENU AUTOCHTONICZNEGO NA OBSZARZE PRZEDGÓRZA
KARPAT ZACHODNICH
Artykuł napisano na podstawie wyników tematu Ol.Ol.Ola problemu węzłowego, opracowanego w 1981/82 r. przez autora oraz 'liczny zespół.
Obszar przedgórza Karpat Zachodnich, szczególnie miocen leżący pod nasunięciem Karpat od Krakowa po Cieszyn, jest słabo poznanym rejonem zarówno pod wzglę
dem sejsmicznym, jak i wiertniczym. Odkryto dotychczas w tym rejonie w utworach miocenu w horyzontach pias-kowcowych złoże gazu Dębowiec o zasobach 265 mln m3 ,
złoże Pogórz o zasobach 92,9 mln m3 i małe złoże Kowale
o zasobach 10 mln m3• Gaz występuje w horyzontach piaskowcowych ściętych przez nasunięcie karpackie (6). Literatura dotycząca obszaru Kraków -Cieszyn jest bogata, a szcz~gólne znaczeriie dla rozpoznania budowy geologicznej tego obszaru mają prace takich· autorów, jak: W. Krach (1963), K. Konior (1960, 1962, 20, 14, 19), K. Konior i W. Krach (1964, 25), W. Krach i M. Książkiewicz
(1950), W. Krach, W. Nowak (1956), K. Tołwiński (46, 1956), W. Heflik, K. Konior (9, 10), T. Mikucka-Regułowa
(1977), E. Jawor et al. (11), C. Nowotarski et al. (1981), R. Ney et al. (34), S. Połtowicz (38, 39), A. Ślączka i K.
Leszczyński, A. Pelczar (43), T. Kuciński, F. Mitara (27), S. Jucha (12).
PODŁOŻE MIOCENU
Podłoże miocenu przedgórza Karpat Zachodnich jest zbudowane z różnowiekowych osadów. W północnej części występuje południowa część Górnośląskiej Niecki Węglowej,
zbudowanej z utworów dolnego i górnego karbonu. We wschodniej części obszaru podłoże miocenu stanowią węglanowe utwory malmu. W części środkowej i połud
niowej podłoże stanowi platforma prekambryjska, zbudo-wana z różnych skał, takich jak: gnejsy, łupki krystaliczne, granitoidy oraz metaargility.
Platforma ta tworzy grzbiet cieszyński i wyniesienie
Łodygowic, pozbawione w części centralnej pokrywy osado-wej. Na obrzeżu platformy występują utwory dewonu
środkowego i górnego. Zapadające ogólnie ku południowi podłoże miocenu wykazuje zróżnicowaną morfologię, będą cą efektem zarówno mioceńskich ruchów tektonicznych, jak i erozji.
WARUNKI STRUKTURALNE PODŁOŻA MIOCENU Na obszarze przedgórza Karpat Zachodnich od Cie-szyna po Kraków w obrazie strukturalnym podłoża
mio-UKD 553.981.23.053.041: 551.782.1.022(438-924Kraków/Cieszyn) cenu można wydzielić regionalne garby i rowy (ryc. 1).
Wśród garbów można wyróżnić garb cieszyńsko-ustroński,
garb Łodygowic, garb Szyndzielni, Andrychowa i Wadowic. Regionalne . garby są rozdzielone strefami rynnowymi, jak rynna Bielska, Pogórza, Suchej. Garby zapadają pod Karpaty i przyjmują kierunek NW ~SE. Wśród garbów
występuje wiele lokalnych form podniesionych, jak garb Kaczyc, Drogomyśla, Strumienia, Iłownicy, Czechowic, Andrychowa oraz głębiej pod Karpatami - garb Bystrej, garb Łodygowic, Rajczy. Są to na ogół formy erozyjne,
chociaż niektóre z nich mają założenia tektoniczne. Bardzo
istotnym elementem budowy tektonicznej podłoża
pod-mioceńskiego tego obszaru jest regionalna dyslokacja Racibórz - Sucha -Żywiec, wzdłuż której następuje zrzut osadów podłoża części południowej o ok. 1 OOO m.
Budowa morfologiczna podłoża miocenu znajduje swe odbicie w miąższości miocenu, którą odzwierciedla mapa izopahyt miocenu, wykonana metodą superpozycyjną. W
obrębie wyniesień następuje redukcja miąższości miocenu do kilku metrów, a nawet do O, natomiast w rejonie rowów
występuje maksymalny rozwój osadów miocenu do 1 OOO m.
Miąższość miocenu jest największa u czoła Karpat i wynosi
600 -900 m. Podobną miąższość ma miocen głęboko pod ·Karpatami w rejonie Suchej, tuż na S od regionalnej
dyslo-kacji Sucha-Żywiec. W rejonie garbu Ustroń-Cieszyn brak osadów miocenu. W rejonie Ładygowic i Bystrej, na południe od Andrychowa, miąższość miocenu spada do kilku metrów. Powierzchnia spągu zesunięcia karpac-kiego przyjmuje wartość od O i
+
l OO m u czoła Karpat i zapada u czoła dość stromo. Następnie, bardziej łagodniezapada pod Karpaty, gdzie zalega na głębokość od . - 3000 m - mniej więcej w środkowej części obszaru do -4800 m najbardziej na południe. Wykazuje ona w
ob-rębie swego przebiegu wiele podniesień, jak np.: w rejonie
Wisły, Ładygowic na S od Andrychowa i na E od Wadowic. Wyniesienia te są rozdzielone strefami obniżonymi.
Szczegółową korelację i podział miocenu zalegającego
u czoła nasunięcia Karpat wykonał zespół E. Jawora (11) na podstawie cech litologicznych, zapisanych krzywymi pomiarów geofizyki wiertniczej. Dla prowad~enia korelacji i wydzielenia korelujących się kompleksów wykorzystano przede wszystkim krzywe PS, oporności, profilowania gamma i neutron gamma. W wyniku korelacji wydzielono 5 horyzontów (A, B, B', C, D) w obrębie utworów miocenu, które mają miąższość 70 - 160 m i są zbudowane z osadów
ilasto-mułowcowo-piaszczystych. Poszczególne wydzielo-ne horyzonty (kompleksy) w profilu utworów miocenu
-·-·/
s-·-·-·
..,,.
( 1 ':"·_,·,.~ '\ (....
-
·-•
Mapa perspektyw gazonośności miocenu obszaru Kraków- Cie-szyn. Opracował: T. Lenk na podstawie materiałów własnych i prac: A. Foryś, C. Nowotarski, A. Ślączka, S. Leszczyński, J. Nowak, B. Czopek, W. Nazimek, E. Jawor, U. Baran, A. Górka, W. Jawor, T. Mikucka-Regułowa, S. Sas-Korczyński, J. Adamow-ska, M. Solecki, A. Calikowski, A. Szwagrzyk, J. Gomułka, K.
Petrykowski
Obszary perspektywiczne: 1 - elewowane formy strukturalne i paleostruktury, 2 - elewowane formy strukturalne w horyzon-tach mioceńskich o dobrym zariaszczeniu, 3 - strefy wyklinowań facjalnych na skłonach garbów erozyjnych, 4 - strefy wyklinowań facjalnych utworów miocenu w rowach erozyjnych, 5 - erozyjny brzeg nasunięcia karpackiego, 6 - izobaty podłoża miocenu, 7 - strefy uskokowe, 8 dyslokacje i kierunki zrzutu, 9 -zasięgi stożków napływowych w miocenie, 1 O - kierunki tran-sportu materiału w stożkach napływowych, 11 - granice warstw geologicznych, 12 - złoża gazu ziemnego, 13 - karbon górnywestfal, 14 - karbon górny-namur, 15 - karbon dolny, 16 --dewon, 17 - prekambr - proterozoik, 18 -- otwory wiertnicze Map ol gas potentia! for the Miocene in the Cracow- Cieszyn area, compi!ed by T. Lenk on the bas is of his data and those published by A. Foryś, C. Nowotarski, A. Ślączka, S. Leszczyński, J. Nowak, B. Czopek, W. Nazimek, E. Jawor, U. Baran, A. Górka, W. Jawor
T. Mikucka-Regułowa, S. Sµs-Korczyński, J. Adamowska, M. Solecki, A. Calikowski, A. Szwagrzyk, J. Gomułka and K.
Petry-kowski
Perspective areas: 1 - elevated structural forms and paleostruc-tures, 2 - elevated structural forms in Miocene horizons with high share of sands, 3 - zones of facies wędging out at slopes of erosional crests, 4 - zones of facies wedging out of Miocene strata in_ erosional troughs, 5 - erosional margin of Carpathian overthrust, 6 - isobaths of Miocene, basement, 7 - fault zones, 8 - dislocations and directions of downthrust, 9 - extent of alluvial cones in Miocene, l O - directions of transportation of materiał in alluvial cones, 11 - geological boundaries, 12 -gas deposits, 13 - Upper Carboniferous Westphalian, 14 -Upper Carboniferous-Namurian, 15 - Lower Carboniferous, 16 - Devonian, 17 - Precambrian - Proterozoic, 18 - drillings zapadają ku południowi i są ścinane nasunięciem. Ułożenie
strukturalne poszczególnych horyzonów, a zwłaszcza niż
szych, jest zbliżone do ukształtowania podłoża.
Akumulacja gazu może być związana z występowaniem
grzbietów, gdzie występują zmiany litologiczno-facjalne
i wynikające z tego pułapki złożowe. Ponadto może ona wystąpić w poddartych i ścinanych seriach miocenu,
uszczelnianych nasuniętą pokrywą fliszową. Na podstawie
wykonanej korelacji i skonstruowanych przekrojów geolo
-gicznych sporządzono mapy strukturalne wybranych
kom-pleksów korelacyjnych.
W najniższym horyzoncie (A) występuje podniesienie
strukturalne między Bielsko-Białą a Dębowcem z
kulmi-nacją w rejonie otworu Kowale 1. Zapiaszczenie w obrębie tego podniesienia wynosi ok. 25%. W horyzoncie B wy-stępują podobne podniesienia jak w horyzoncie A, z tym
że nieco wyższy jest jego stopień zapiaszczenia (do 40%).
Strefa największych zapiaszczeń tego horyzontu występuje
w rejonie Strumienia-Kalembie, Pogórza 7 i
Wieprz-Tonice -Wysoka (38%). Pozostałe horyzonty: B', C, D
mają zbliżony układ strukturalny. Powierzchniowy zasięg poszczególnych horyzontów jest coraz bardziej
ograniczo-ny przez ścinanie nasunięciem karpackim.
Zapiaszczenia poszczególnych horyzontów
korelacyj-nych były badane przez zespół J. Nowaka. Obliczenie
zapiaszczeń wykonano na podstawie krzywych profilowań radioaktywności naturalnej PG, z wyjątkiem otworów
w rejonie Dębowca i Pogórza, w których posłużono się
krzywymi PS. Obliczenia wykonano w 33 otworach i na
ich podstawie wykonano mapy zapiaszczeń dla horyzontów
A i B.
Jak wynika z map zapiaszczeń, rozkład tego parametru
korelacyjnego horyzontów mioceńskich jest dość
uroz-maicony. Zapiaszczenia nie są zbyt wysokie i tylko
spora-dycznie przekraczają 35%. Obszary podwyższonych
za-piaszczeń w kombinacji z warunkami strukturalnymi, tj.
antyklinalnym ułożeniem horyzontów mioceńskich lub
ich ścinaniem nasunięciem karpackim, wyznaczają ob
-szary perspektywiczne dla poszukiwań złóż gazu.
ROZWÓJ F ACJALNY UTWORÓW MIOCENU
Według opracowania A. Ślączki, w południowej części
przedgórza Karpat są rozwinięte utwory dolnego miocenu
w rowie przedgórskim (eggenburgian, ottnang, karpat). Są
to osady wód płynących w warunkach kontynentalnych
z okresowym występowaniem wód stojących. Występowały
w tym rejonie liczne spływy błotne, które tworzyły rozległe
stożki. Jeden taki stożek występuje w rejonie Suchej.
Głównym składnikiem stożków jest materiał karpacki. Wśród materiału budującego stożki występują dobre skały
zbiornikowe, jak zlepieńce ze Stachówki o porowatości
15<;~ i przepuszczalności 2,62 mDcy oraz piaskowce
for-macji suskiej, mające porowatość 15% i przepuszczalność
1,92 mDcy. W otworze Sucha IG-1 wg badań IGNiG na
głębokości 2625 - 271 O m występują piaskowce o porowa-tości 21-26%. Wynika z tego, że w materiale stożków napływowych występują poziomy mogące być zbiornikami ropy i gazu.
Bardzo interesującym poziomem są zlepieńce dębowiec
kie, znane przede wszystkim z południowej części
przed-górza Karpat Zachodnich, tj. z rejonu Skoczowa, Bielska--Białej, gdzie seria ta ma miąższość 200 - 300 m. W
kierun-ku brzegu nasunięcia seria dębowiecka ul~ga palczastemu
wyklinowaniu, przyjmując kolejno miąższość 1 OO 50
-25 m. Zdaniem K. Koniora i W. Kracha (25) oraz S. Poł
towicza (1979) seria dębowiecka jest zbudowana ze
zle-pieńców, a lokalnie brekcji przechodzących miejscami
w piaskowce zlepieńcowate i gruboziarniste. Materiał
klastyczny jest słabo obtoczony, a miejscami tkwią w nim
słabo obtoczone fragmenty skalne.
W otoczakach zawartych w zlepieńcach dębowieckich
dominuje materiał miejscowy, górnokarboński, · często z
okruchami węgli kamiennych, twarde wapienie dolnego
karbonu i dewonu oraz skały metamorficzne. Skład petro
-graficzny zlepieńców dębowieck11:n wskazuje, że materiały
źródłowe pochodziły z obszarów okalających ich obecne występowanie, a więc z grzbietu cieszyńsko-ustrońskiego i nasuwających się Karpat. Materiał ze zlepieńców osadzał się w obniżeniach, a głównie w rowach i paleodolinach.
Transport materiału miał charakter rzeczny, a częściowo
grawitacyjny. Porowatość serii dębowieckiej wynosi 1,25
-23,3/~, a przepuszczalność 0-597, 7 mDcy.
Miocen strefy przedpola nasunięcia Karpat i rejon
brzegu nasunięcia jest wykształcony w postaci serii
ilasto--piaszczystej, zaliczanej do badenu. Szczegółową korelację
miocenu i jego podział wykonał zespół E. Jawora (11) na
podstawie cech litologicznych zapisanych krzywymi po-miarów geofizyki wiertniczej. Dla przeprowadzenia
kore-lacji i wydzielenia korelujących się kompleksów
wykorzy-stano przede wszystkim krzywe PS, oporności,
profilo-wania średnicy, profilowania gamma i neutron gamma.
Przy korelacji uwzględniono także dane litologiczne
uzys-kane z opisu rdzeni i próbek okruchowych. W wyniku
korelacji wydzielono 5 horyzontów (kompleksów): A.
B, B', Ci D (11), których wydzielenie pozwoliło na
pozna-nie wgłębnej budowy geologicznej.
Wydzielone kompleksy korelacyjne w obrębie utworów
osa-dów ilasto-mułowcowo-piaszczystych. Ogólnie można jed-nak stwierdzić, że w profilu miocenu tego rejonu brak
czystych pakietów piaskowcowych większej miąższości.
W Zakładzie Nauk Geologicznych UJ wykonano
opra-cowanie charakterystyki facjalnej utworów mioceńskich,
zalegających u czoła Karpat (i w pobliżu) oraz ich sedymen-tologię (43). W pracy tej przedstawiono ogólną charak-terystykę facjalną i sedymentologiczną warstw skawiń
skich, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości
roz-woju warstw typu żwirów, zlepieńców i piaskowców,
a więc skał mogących być zbiornikami gazu ziemnego.
Osady warstw skawińskich na zachód od Krakowa są
wykształcone w facji tzw. szlirowej, tj. naprzemianległe
muły, iły, piaski lub mułowce, łupki mułowcowe i
piaskow-ce. Ogólnie obserwuje się wzrost zapiaszczenia w kierunku
obniżeń podłoża. Nie występują poziomy piaskowcowe
i żwirowe, które dałyby się śledzić na obszarze większym
niż kilkanaście kilometrów. Miąższość czysto piaszczystych . (piaskowcowych) odcinków profilów nie przekracza 1 O m. Laminacja warstw w większości jest pozioma lub przekątna, a w małej skali falista.
Pod względem sedymentologicznym utwory warstw skawińskich są osadem morskim. Jest to środowisko płyt kiego nerytyku lub przybrzeżne. Materiał grubodetrytyczny
pochodzi z południa, z obszaru Karpat. U wylotu dohn
przed czołem Karpat mogły się gromadzić osady
najgrub-szej facji, w formie stożków napływowych. Bardziej zwarte
pakiety osadów grubodetrytycznych tworzyły się w
ob-szarze pradelty, w pobliżu wylotów kanałów
rozprowadza-jących delty. Materiał klastyczny był dostarczony do
basenu prądami rzecznymi, a następnie przemieszczony
i przerabiany przez prądy falowe.
PERSPEKTYWY POSZUKIWAŃ ZŁÓŻ
GAZU ZIEMNEGO
W świetle przeprowadzonej analizy osadów miocenu
autochtonicznego obszar jego występowania należy uznać
za perspektywiczny dla występowania i możliwości odkrycia
dalszych złóż gazu ziemnego (ryc. 1). Perspektywiczność
utworów miocenu jest podbudowana wynikami badań
geochemicznych, które są omawiane w odrębnym
opraco-waniu.
W ocenie perspektyw należy wyróżnić 2 rodzaje
proble-matyki poszukiwawczej:
- poszukiwania głębokie w miocenie pod Karpatami
(problem Suchej); są to obiekty Bieńkówki, Jachów ki,
Lachowic i Rajczy. Jest to problem nowy, o charakterze
badawczym i jednocześnie poszukiwawczym;
- poszukiwania płytkie w miocenie strefy brzeżnej
nasunięcia Karpat.
Z wykonanej dotychczas analizy wynika, że w miocenie
występują gazy rozproszone, skupione w laminach
piaskow-cowych o małej miąższości lub rozproszone w solankach.
Tylko w obrębie większych podniesień lub poprzecznych do
zapadania warstw dyslokacjach o znacznych zrzutach, mogą się tworzyć pułap~i dla zachowania złóż w rejonach
tego typu, jak Pogórz, Dębowiec. Jest to tym bardziej
uzasadnione, że w wielu otworach, jak Kowale 1,
Ogrodzo-na 1, Chybie 1, leżących poza kulminacjami podniesień
(na ich skrzydłach) otrzymano przypływ gazu o niedużych
wydajnościach (4-8 m3/min). Należy zaznaczyć, że są to formy niewielkich rozmiarów, ale perspektywy
nawierce-nia gazów istnieją.
Wśród obiektów i elementów strukturalnych w rejonie
brzegu nasunięcia Karpat występują następujące formy
podniesione (w większości o niedużych rozmiarach)
per-spektywiczne dla występowania złóż gazu, a mianowicie.
1) Ogrodzona - małe (250 x 125 m) wyniesienie
antyklinalne na skrzydle, gdzie w otworze Ogrodzona 1
na głębokości 800 m w utworach miocenu nawiercono gaz
o wydajności 6 m3 /min. Otwór ten jest położony 90 m niżej
niż przegub wyniesienia Ogrodzonej. Jest to jednocześnie
obiekt położony w pobliżu złoża gazu w Dębowcu;
2) I ł o w n i c a - wyniesienie antyklinalne o
rozmia-rach 1 OOO x 200 m i o deniwelacji ok. 1 OO m. Podłoże
występuje na głębokości 500 m. Odwiercony poza
kulmi-nacją struktury otwór Kowale 1 w utworach miocenu na
głębokości 405 -425 m nawiercał gaz o wydajności 4,4 m3/
/min i ciśnieniu 28 atm. Kulminacja struktury Iłownicy
występuje 1 OO m wyżej;
3) C h y b i e - wyniesienie antyklinalne o
amplitu-dzie 150 m. W rejonie tego wyniesienia był odwiercony do
karbonu do głębokości 1162 m otwór Chybie 1, w którym
otrzymano silne wybuchy gazu, trwające 1 O godzin;
4) D ę b o w i e c Z a c h o d n i - można wiązać
pew-ne perspektywy z północną elewacją Ochab i zachodnią
elewacją Hażlacha;
5) C z e c h o w i c e brachyantyklinalna forma
strukturalna rozciągająca się u czoła Karpat w rejonie
korzystnego rozwoju facjalnego miocenu o amplitudzie 300 m, otwarta ku N. W otworze Czechowice otrzymano
objawy gazu z solanką z głębokości 338-419 m, zaś
z otworu Czechowice 3, Dziedzice „b" przypływ solanki
jodowo-bromowej;
6) I n w a ł d k. A n d r y c h o w a ~ struktura
anty-klinalna w rejonie brzegu nasunięcia Karpat, nie
rozpoz-nana jest wierceniami.. Odwiercone dotychczas otwory koło Andrychowa były lokalizowane poza tym
wyniesie-niem. W rejonie tym występuje ścinanie horyzontów
mioceńskich nasunięciem Karpat.
KLINY MIOCEŃSKIE.
NA SKŁONACH REGIONALNYCH GARBÓW
Z oparcowania regionalnych przekrojów sejsmicznych
i geologicznych wynika, że grzbiet cieszyński jest formą
nieznacznie wyelewowaną, wokół której miocen
wyklino-wywuje się w formie klinów lekko podniesionych. Jest to
strefa między Goleszowem a Międzyświeciem H2, między
Cieszynem 6 a Zamarskim IG-1 oraz między Ustroniem
a Pogórzem 1. Innym wyniesieniem, wokół którego
wy-stępuje wyklinowanie utworów miocenu zarówno od
stro-ny N, jak i południowej, jest wyniesienie Bystrej. Występu
jące tu kliny mioceńskie należy uznać za perspektywiczne. Oceniając ogólnie perspektywy miocenu zachodniej części
przedgórza Karpat Zachodnich, należy zdać sobie sprawę,
że są one ogólnie mniejsze niż w środkowej i wschodniej części przedgórza.
W omawianym rejonie brak warstw piaskowcowych
o odpowiedniej miąższości i zajmujących większe
po-wierzchnie; struktury mają nieduże rozmiary. Wkładki
piaskowcowe mają charakter soczewek, których rozmiary
nie przekraczają kilku cm. Miemniej istnieją warunki dla występowania opłacalnych ekonomicznie złóż gazu. Ze względu. na laminowany typ kolektora wszystkie wkładki
piaskowcowe powinny być opróbowane selektywnie, w
celu oddzielania horyzontów gazonośnych i wodonośnych.
Przy odwiercaniu większych odcinków nastąpi przypływ
STREFY ROWÓW EROZYJNYCH
W rowach erozyjnych każde podniesienie jest pre-dysponowane do akumulacji węglowodorów, gdyż może zbierać gaz ze znacznego obszaru. Na istniejących mapach grawimetrycznych i sejsmicznych udowodniono występo wanie rowu rozciągającego się od Bielska po Żywiec. Powierzchnia karbonu począwszy od Czechowic zapada ku S, tworząc kotlinę żywiecką. Na skłonie rowu występują dwa lokalne podniesienia: Łodyg o w i ce i Witko-wi ce, w obrębie których utwory miocenu ulegają wy-klinowaniu. Obydwa te obiekty można zaliczyć do perspek-tywicznych.
LITERATURA
1. A 1 ex a n dr o w i cz S.W. - Stratygrafia osadów mioceńskich w Zagłębiu Górnośląskim. Pr. Inst. Geol. 1963 t. 39.
2. Bąk E., Foryś A. - Sprawozdanie z wyjazdu
służbowego do Czechosłowacji w dniach 23 - 28 XI 1980 celem realizacji współpracy naukowo-technicznej na rok 1980. Arch. PGGN 1980.
3. Bur ze wski W., Słupczyński K. - Próba
określenia bilansu akumulacji węglowodorów w jedno-rodnym basenie ropo- i gazonośnym na przykładzie polskiej strefy zapadliska przedkarpackiego. Geolo-gia 1975 t. I z. 2.
4. Cal i ko wski A. et al. - Wstępne opracowanie geochemii gazów ziemnych miocenu przedgórza Karpat Zachodnich. Zadanie Ol.Ol.Ola/zlec. 440/G Arch. IGNiG Kraków 1981.
5. Dudek J. et al. - Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża gazu ziemnego Dębowiec Śląski.
Arch. IGNiG Krosno 1980.
6. Dudek J. et al. - Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża gazu ziemnego Pogórz. Ibidem. 7. F o r y ś A., N o w o t a r s k i C. et al. -
Opraco-wanie map strukturalnych podłoża miocenu i spągu nasunięcia fliszu dla obszaru Karpat Zachodnich
między Krakowem a Cieszynem. Zadanie Ol.Ol .Ola/zlec.
440/G 1981.
8. Gum u łka J. et al. - Wstępne opracowanie geo-chemii wód wgłębnych miocenu przedgórza Karpat Zachodnich. Zadanie: Ol .Ol .Ola/zlec. 440/G Arch. IGNiG Kraków 1981.
9. He f 1 i k W., Ko n i or K. - Granitoidy w
pod-dewońskim podłożu obszaru Bielsko -Andrychów.
Kwart. Geol. 1970 nr 2.
10. He f 1 i k W„ Ko n i or K. - Pochodzenie i wiek utworów metamorficznych obszaru Cieszyn-Rzeszo-tary. Nafta 1971 nr 7.
11. Ja w or E: et al. - Opracowanie facjalne miocenu przedgórza Karpat Zachodnich między Krakowem a Cieszynem (opracowanie korelacji, przekrojów geo-logiczno-facjalnych i map strukturalnych). Problem węzłowy 01.1., zadanie Ol.Ol.Ol. 1982.
12. Juch a S. - Analiza nagromadzania się węglowo dorów w zapadlisku przedkarpackim. C. Kraków-Cieszyn. Zadanie Ol.04d, 1974- 75 Kraków.
13. Karnkowski P. - Formowanie się złóż gazu ziemnego na obszarze przedkarpackim. Nafta 1979 nr 8-9.
14. Ko n i or K. - Budowa grzbietu cieszyńskiego w świetle ostatnich wierceń i prac. Kwart. Geol. 1965 nr 2. 15. Ko n i or K. - Charakterystyka skał zbiornikowych autochtonicznego miocenu z głębokich wierceń
ob-szaru Bielsko - Wadowice- Wysoka. Geof. i Geol. Naft. 1~74 nr 9-12.
16. K o n i o r K. - Dolny dewon z otworu wiertniczego Andrychów 4. Kwart. Geol. 1968 nr 4. ·
17. K o n i o r K. - Dolny dewon w profilach wierceń obszaru Bielsko - Andrychów. Acta Geol. Pol. 1969 nr 1.
18. K·o n i or K. - Dolny sylur w poddewońskim pod-łożu karbonu produktywnego w okolicy Zatora. Nafta
1970 nr 7.
19. K o n i o r K. ~ Le Devonien inferieur dans la base des sediments du substratum paleozoique des Karpates bordurales de la region Cieszyn-Andrychów. Bull. Acad. Pol. Ser. Sci. Geol. Geogr. 1965 no. 3.
20. Ko n i or K. - O budowie i ukształtowaniu paleo -zoicznego podłoża na obszarze Skoczów-Andrychów z uwzględnieniem wyników najnowszych wierceń. Nafta 1964 nr 10.
21. K o n i o r K. - O budowie paleozoicznego podłoża brzeżnej części Karpat obszaru Cieszyn-Andrychów. Kwart. Geol. 1963 nr 4.
22. K o n i o r K. - Prognozy poszukiwań złóż węglo wodorów na obszarze Cieszyn-Liplas. Geof. i Geol. Naft. 1972 nr 9-10.
23. K o n i o r K. - Rola miocenu w budowie i tekto-genezie brzeżnej strefy Karpat obszaru Cieszyn -Wadowice. Prz. Geol. 1981 nr 1.
24. K o n i o r K. - Własności kolektorskie metamorficz-no-krystalicznego podłoża i utworów paleozoicznych południowego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Wę glowego w obszarze Bielsko- Mogilany. Geof. i Geol. Naft. 1970. nr 9-10.
25. Ko n i or K., Kr ach W. - Zlepieńce dębowieckie i fauna mioceńska z wiercenia B4 koło Bielska. Acta Geol. Pol. 1965 nr 1.
26. K o n i o r K„ T o k a r s k i A. - Nowy wgłębny reper na południe od Cieszyna. Inst. Geol. 1953 nr 87. 27. Kuc iński T„ Mit ar a F. - Budowa geologicz
-na i gazonośność przedgórza Karpat Zachodnich. Arch. IGNiG Kraków 1954.
28. Lejkowski S„ Dudek J. - Analiza struktur przydatnych do podziemnego magazynowania gazu w Polsce. Obszar Górnośląski. Arch. IGNiG 1973. 29. L e n k T. et al. - Opracowanie perspektyw dalszych odkryć gazu ziemnego w polskiej strefie alpidów oraz wykonanie bilansu akumulacji. Zadanie Ol .02a.03/zlec. 407 /NG/1980 Archiwum IGNiG Kraków 1980. 30. M a ł o s z e w s k i S. - Wybitna anomalia magne
-tyczna w Karpatach w okolicach Jordanowa. Prz. Geol. 1956 nr 6.
31. M i k u c k a - R e g u ł o w a T. - Pole gazowe
Mar-klowice-Świerklany. Przem. Węglowy 1959 nr 1.
32. Młynek M. - Opracowanie i analiza materiałów
sejsmicznych dla miocenu przedgórza Karpat Zachod-nich na zachód od Krakowa. ZOG Geonafta 1979. 33. M or y c W„ Węgrzy n J. - Sprawozdanie z
wy-jazdu służbowego do Czechosłowacji w dniach 18 - 22 IX 1978. Temat: Poszukiwanie złóż węglowo dorów w utworach karpackich. Arch. IGNiG 1978. 34. Ney R„ Bur ze wski W. et al. - Zarys paleo-geografii i rozwoju litologiczno-facjalnego utworów miocenu zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. Komis. Geol. PAN Oddz. w Krakowie 1974 nr 82.
35. N o w at orski C„ Ja w or E„ Mory c W. -Sprawozdanie z wyjazdu służbowego do Czechosło wacji w dniach 5-10 XI 1973. Temat: Wyniki badań
głębokiego fliszu i utworów podfliszowych na obsz.arze
Karpat czechosłowackich. Arch. PPN Kraków 1973.
36. Petrykowski K. - Wstępne opracowanie włas
ności zbiornikowych, porowatości i przepuszczalności
utworów miocenu przedgórza Karpat Zachodnich. Zadanie Ol .Ol .Ole /zlec. 440/G Arch. IGNiG Kra-ków 1981.
37. Po ł't o w i cz S. - Syntetyczne opracowanie
geolo-giczno-złożowe utworów miocenu między Cieszynem
a Krakowem, ZOG Geonafta 1974.
38. Po ł to w i cz S. - Ocena dotychczasowych
wyni-ków i kierunki dalszych prac poszukiwawczych w
za-chodniej części Karpat. Arch. ZiGGN Geonafta
Kra-ków 1973.
39. Po ł to w i cz S. - Problem utworów karpatianu
w podłożu Karpat Zachodnich. Geof. i .Geol. Naft.
1974 nr 5-6.
40. S t a r c z e w s k a - P o p o w A., T u r s k a - P
a-w i c a J. - Analiza własności zbiornikowych
wy-branych serii miocenu na zachód od Krakowa. Arch. ZiGGN Geonafta Kraków 1973.
41. Pr z y był o R. - Opracowanie badań sejsmicznych
wykonanych w rejonie Cieszyn-Żywiec w r. 1979.
Arch. PPGN 1980.
42. Ś 1 ą c z k a A. - Rozwój osadów miocenu z otworu
wiertniczego Sucha IG-1. Kwart. Geol. 1977 nr 2.
43. Ś 1 ą czka A., Les z czyń ski K., Pe I cz ar
A. - Opracowanie charakterystyki facjalnej utworów
mioceńskich i ich sedymentologia w wybranych
otwo-rach przedgórza Karpat iachodnich. Zadanie O 1. O 1. O 1 a/ /zlec .. 440/G Arch. IGNiG Kraków 1981.
44. S o ·1 e ck i
M.
et al. - Wstępne opracowaniecha-rakterystyki rozproszonej substancji organicznej osa-dów miocenu strefy Kraków -Cieszyn. Zadanie
Ol.Ol.Ola/zlec, 440/G Arch. IGNiG Kraków 1981.
45. Szur a et al. - Badania porowatości,
przepuszcza!-ności i rQzkładu przestrzeni porowej miocenu otworu
Sucha IG-1. Zadanie Ol.Ol.Ola/zlec. 440/G Arch.
IGNiG Kraków 1981.
46. Tołwiński K. - Brzeg Karpat. Acta Geol. Pol.
1950 z. 1.
47. Z ork i n L.M., Stad n i k E.W. et al. - Możliwe
rezerwy rozpuszczonych gazó~ podziemnych wód i
per-spektywy ich przemysłowego wykorzystania. Geologia
Ropy i Gazu 1981 nr 11.
SUMMARY
Foreland area of the western Carpathians (especially that in which Miocene rocks occur beneath Carpathian overthrusts, i.e. a belt from Cracow to Cieszyn) is relati-vely poorly explored from the point of view of both seismics and drillings. Up to the pressent, only a few small gas accumulations have been found in sandstone horizons of the Miocene, truncated by the Carpathian overthrusts. The paper deals with some structural-facies problems and
gas potentia! of autochtoneous Miocene strata in this
area.
PE3IOME
Pai:1oH npe.Qropb.R 3ana.QHblX KapnaT (oco6eHHO oca.QKl'1
M11oueHa Haxo.Q.R~11ec.R no.Q Ha.Qs11roM KapnaT c KpaKosa
no LJ4eu11H) .RBmnoTC.R cna6o pa3Be.QaHHblM pai:ioHOM B
06nacT11 cei:1CM1'1YeCK111x 111 6ypoBblX 11ccneA0BaH11i:1. tJ,o
Cll1X. nop TaM 6bl11111 OTKpblTbl TOJlbKO He6onbw111e MeCTO-po>1<,QeH111.R ra3a B M1110UeHOBblX OT110>KeHll1.RX B rop11130HTax
necYaH111KoB cpe3aHHblX KapnaTCK111M Ha.QB111roM. B cTaTbe
paCCMaTp111Ba1-0TC.R CTpyKTypHo-cpau111anbHble sonpOCbl 111
nepcneKT111Bbl ra30HOCHOCTll1 OTJ10>KeH111i:1 aBTOXTOHHOro
M1110UeHa B pacc~aTp111BaHHOM pai:1oHe.
JÓZEF KRUCZEK, ADAM CALIKOWSKI, JADWIGA GUMUŁKA, JERZY KARASKIEWICZ,
TADEUSZ LENK, MIECZYSŁAW SOLECKI
Instytut Górnictwa Na.ftowego i Gazownictwa .
GENERACJA
WĘGLOWODORÓWPRZEDGÓRZA
KARPAT
.
NA
TLE ROZWOJU TEKTONIKI
UKD 550.4: 551.57/58: 553.981/.982.061.3 :550.6/.7: 551.782.1.022.4(438-924.751)
Szeroki zakres prac w poszukiwaniu ropy naftowej
i gazu ziemnego, a mianowicie wykonanie do 1982 r.
około 2, 1 mln m wierceń w rejonie przedgórza, dało
prze-mysłowe wyniki w postaci odkrycia złóż gazu ziemnego
i ropy naftowej. Geologiczną interpretacją tych materiałów
oraz wyjaśnieniem warunków akumulacji i opracowaniem
perspektyw zajmowało się wielu geologów górnictwa
nafto-wego· i Akademii Górniczo-Hutniczej (2, 3, 6, 12, 13, 14, 16, 17, 21, 23, 24).
Wykonanie tego zakresu prac poszukiwawczych umożli
wiło zebranie bardzo obszarnego materiału analitycznego
z zakresu geochemii. Obejmuje on kilka tysięcy analiz
chemicznych gazów ziemnych, rop naftowych, wód złożo
wych, ponad tysiąc wyników przebadanych próbek rdzeni
dla rozpoznania charakterystyki rozproszonej substancji
organicznej. W celu łatwiejszego wykorzystania tego
olbrzy-miego materiału prowadzi się w Instytucie Górnictwa
Nafto-wego i Gazownictwa uzupełnienie bazy danych
GWADIN--ARGAZ*) kompletem około 3,5-tys. analiz gazu ziemnego
oraz opracowuje się GWADIN-ARBIT dla rozproszonej
substancji organicznej (RSO). Badania geochemiczne ga-zów ziemnych, rozproszonej substancji organicznej, rop
naftowych i wód złożowych prowadzi się równolegle z
wier-ceJ;iiami i należy tu przypomnieć ogromne zasługi, jakie
na polu wprowadzania i ujednolicenia metod badawczych
oraz rozwoju geochemii naftowej położył zmarły w 1978 r.
prof. dr J .J. Głogoczowski. ·
BADANIA GEOCHEMICZNE GAZÓW ZIEMNYCH PRZEDGÓRZA KARPAT
Główną kopaliną użyteczną przedgórza jest mioceński
gaz ziemny sklasyfikowany przez J.J. Głogoczowskiego
