Sławomir Augusiewicz
Nieznane materiały do bitwy
ochmatowskiej 1665 roku w
Geheimes Staatsarchiv Preussischer
Kulturbestitz Berlin-Dahlem
Echa Przeszłości 7, 159-173
2006
DOKUMENTY I MATERIAŁY
S ła w o m ir A ugusiew icz
In s ty tu t H istorii i Stosunków Międzynarodowych U niw ersytet W arm ińsko-M azurski w Olsztynie
NIEZNANE MATERIAŁY DO BITWY
OCHMATOWSKIEJ 1665 ROKU W GEHEIMES
STAATSARCHIV PREUSSISCHER KULTURBESITZ
BERLIN-DAHLEM
W o s ta tn im o k r e s ie z a u w a ż y ć m o ż n a w z ro s t z a in te r e s o w a n ia k o n flik te m p o ls k o -m o s k ie w s k im z l a t 1 6 5 4 -1 6 6 7 . C h o ć n a d a l b r a k u je m o n o g ra fii o b e j m u ją c e j c a ły o k re s w o jn y i u w z g lę d n ia ją c e j z a ró w n o d z ia ła n ia p ro w a d z o n e w W ie lk im K s ię s tw ie L ite w s k im , j a k i n a U k r a in ie , to p u b lik a c je A n d rz e ja R a c h u b y 1, G ie n a d z a S a g a n o v ic a 2, R o m u a ld a R o m a ń s k ie g o 3, J e r z e g o M aro - n i a 4, P io tr a K ro lla 5, K o n r a d a B o b ia ty ń s k ie g o 6, K rz y s z to fa K o s s a rz e c k ie g o 7, M a r c in a G a w ę d y 8 z n a c z n ie ro z s z e rz y ły n a s z ą w ie d z ę , o p a r t ą n a k la s y c z n y c h ju ż o p r a c o w a n ia c h L u d w ik a K u b a li9 i W ik to ra C z e r m a k a 10, p r z e s ta r z a łe j k s ią ż c e A.A. S a v ic z a 11, m o n o g ra fia c h b itw y p o d S ło b o d y sz c z a m i i k a m p a n ii
1 A. Rachuba, Wilno pod okupacją moskiewską w latach 1655-1661, „Lithuania”, nr 2-3, 1994. 2 G. Saganović, Nevjadomaja vajna 1654-1667, Minsk 1995.
3 R. Romański, Cudnów 1660, Warszawa 1996
4 J. Maroń, Kampania zadnieprzańska Jana Kazimierza 1663-1664, w: Od armii kompu-
towej do armii narodowej (XVI-XX w.), red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 1998.
5 P. Kroll, Obrona Smoleńska w 1654, w: Staropolska sztuka wojenna XVI-XVII wieku.
Prace ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu, red. M. Nagielski, Warszawa 2002.
6 K. Bobiatyński, Od Smoleńska do Wilna. Wojna Rzeczypospolitej z Moskwą 1654-1655, Zabrze 2004; idem, Kampania zimowo-wiosenna wojsk Janusza Radziwiłła 1654-1655, w: Sta
ropolska sztuka wojenna.
7 K. Kossarzecki, Kampania roku 1660 na Litwie, Zabrze 2005. 8 M. Gawęda, Połonka - Basia 1660, Warszawa 2005
9 L. Kubala, Wojna moskiewska r. 1654-1655, Warszawa 1910; idem, Wojny duńskie
i pokój oliwki 1657-1660, Lwów 1922.
10 W. Czermak, Szczęśliwy rok, dzieje wojny polsko-moskiewskiej z r. 1660, „Przegląd Polski”, t. 82-107, 1886-1897.
c u d n o w sk ie j A n to n ie g o H n iłk i12, czy o d n o sz ą c y c h się do je j a s p e k tó w d y p lo m a ty c z n y c h i p o lity c z n y c h p r a c Z b ig n ie w a W ó jc ik a 13. N a ty m tle d o s tr z e g a l n y s ta je się b r a k b a d a ń n a d w y d a r z e n ia m i n a U k r a in ie , s ta n o w ią c y m i b e z p o ś r e d n ie n a s tę p s tw o r a d y p e r e ja s ła w s k ie j (1 6 5 4 ), z ic h c e n tr a ln y m p u n k te m , ja k im b y ła z im o w a k a m p a n ia h e t m a n a w ie lk ie g o k o ro n n e g o S ta n is ła w a „Re- w e ry ” P o to c k ie g o i s to c z o n a w je j tr a k c ie b itw a p o d O c h m a to w e m (29 s ty c z n i a - 1 lu te g o 1655). B a ta lia , k t ó r ą b e z w ą tp ie n ia m o ż n a zaliczy ć do s z e re g u n a jw a ż n ie js z y c h s t a r ć w d z ie ja c h w o je n p o ls k o -k o z a c k ic h czy p o lsk o -m o - s k ie w s k ic h , n ie d o c z e k a ła się d o ty c h c z a s o so b n e g o o p r a c o w a n ia . O p ró cz w s p o m n ia n e g o K u b a li dość o b s z e rn ie o m a w ia ł j ą A d a m K e r s te n 14, n ie d a w n o J a c e k L. K o m u d a p o św ięcił je j p o p u la r n y sz k ic n a ła m a c h „M ów ią W ie k i”15.
Z n a c z e n ie b itw y o c h m a to w s k ie j 1655 ro k u , p r z y w s p o m n ia n y m ro zw o ju b a d a ń n a d p rz e b ie g ie m w o jn y to czo n ej p rz e z R z e c z p o s p o litą w p r z y m ie rz u z T a ta r a m i p rz e c iw k o k o a lic ji k o z a c k o -m o sk ie w sk ie j, o w o cu jący ch lic z n y m i p u b lik a c ja m i u k a z u ją c y m i się w c ie sz ą c y c h się d u ż ą p o p u la r n o ś c ią s e ria c h w y d a w n ic z y c h , z p e w n o ś c ią s k ła n ia do z a ję c ia się ty m te m a te m . P o d s ta w ę d la o d tw o rz e n ia p r z e b ie g u k a m p a n ii i sa m e j b itw y s ta n o w ią oprócz a r c h iw a lió w p o lsk ic h , w z n a c z n e j m ie r z e z r e s z tą w y k o rz y s ta n y c h n a tę o k o lic zn o ść p rz e z K u b a lę i K e r s te n a , a w ięc n ie m o g ą c y c h ju ż w n ie ść w iele n ow ego o ra z u k ra iń s k ic h , ta k ż e lite w s k ie i b ia ło ru s k ie . P o z y ty w n e r e z u lta ty d la b a d a ń n a d d z ie ja m i s to s u n k ó w R zeczy p o sp o litej z K o z a k a m i i M o sk w ą p rz y n o si n ie k ie d y k w e r e n d a w z e sp o ła c h G e h e im e s S ta a ts a r c h iv P r e u s s is c h e r K u ltu r b e s itz B e r lin - D a h le m . R z a d k o p e n e tro w a n e p rz e z b a d a c z y z a jm u ją c y c h się w e w n ę trz n y m i d z ie ja m i p a ń s tw a p o lsk o -lite w sk ie g o i jeg o szero k o ro z u m ia n y m k o n ta k to m ze w s c h o d n im s ą s ia d e m , k ry je je sz c z e s z e re g m a te ria łó w m o g ący ch w iele w n ie ść w ty m z a k re s ie , a p rz y n a jm n ie j u z u p e łn ić p o d s ta w o w ą b a z ę źródłow ą.
W d z ia le ( H a u p ta b te ilu n g ) XX, s ta n o w ią c y m d a w n e S t a a t s a r c h i v K ö n ig s b e rg , w a k ta c h k o le g iu m n a d r a d c ó w d o ty c z ą c y c h s to s u n k ó w P r u s K sią ż ę c y c h z R z e c zą p o sp o litą n a p rz e s trz e n i X V I-X V III w ieków ( E ta ts M in is te riu m n r 111, P o le n ) w iele in fo rm a c ji n a t e m a t w o jn y p o lsk o -m o sk ie w sk ie j 1 6 5 4 -1 6 6 7 p r z y n o s z ą re la c je p o słó w i re z y d e n tó w b r a n d e n b u r s k ic h w P o lsc e (w o m a w ia n y m o k re s ie J o h a n n a v o n H o v e rb e c k a i A n d r e a s a A d e rs b a c h a ), z a w ie ra ją c e oprócz z a s ły s z a n y c h z ró ż n y c h źró d e ł, n ie z a w sz e w ia ry g o d n y c h , n o w in i aw izów , ró w n ie ż o d p isy k o re s p o n d e n c ji d o c ie ra ją c e j n a d w ó r k r ó le w s k i w W a rsz a w ie . P u b lik o w a n e p o n iż e j ź ró d ła p o c h o d z ą ze z b io ru ra p o r tó w A d e r s b a c h a do e le k t o r a F r y d e r y k a W ilh e lm a , w y s y ła n y c h z W a rs z a w y w p ie rw s z e j po ło w ie 1655 r o k u (od 1 s ty c z n ia do 30 lip c a 1655 r.)16. N a jw ię c e j z n ic h d o ty czy p rz e b ie g u
12 A. Hniłko, Wyprawa cudnowska 1660, Warszawa 1931; idem, Bitwa pod Słobodyszczem, „Przegląd Hiostoryczno-Wojskowy”, t. I, z. 2
13 Z. Wójcik, Feudalna Rzeczpospolita wobec umowy w Perejasławiu, Kwartalnik Histo ryczny, 1954, t. LXI, z. 3; idem, Traktat andruszowski 1667 i jego geneza, Warszawa 1959.
14 A. Kersten, Stefan Czarniecki 1599-1665, Warszawa 1963.
15 J. L. Komuda, Na zmrożonym polu. Ochmatów 1655, „Mówią Wieki”, nr 7, 1999. 16 GStAPK, XX HA, EM 111h, nr 162.
s e jm u n a d z w y c z a jn e g o , k tó r y o d b y w a ł się w d n ia c h 19 m a ja - 2 0 c z e rw c a 1655, a le s ą ró w n ie ż d o n ie s ie n ia o p rz e b ie g u d z ia ła ń w o je n n y c h n a L itw ie i U k r a in ie w io s n ą 1 6 5 5 17, o ra z k o p ia (w ję z y k u n ie m ie c k im ) l i s t u h e tm a n a p o ln e g o k o ro n n e g o S ta n is ła w a L a n c k o ro ń s k ie g o do p o d k a n c le rz e g o k o r o n n e go A n d rz e ja T rz e b ic k ieg o z 8 m a r c a 1655 r .18 Z b ió r z a m y k a , n ie d a to w a n y , ale j a k m o ż n a w n o sić z je g o tr e ś c i p o w s ta ły w p ie rw s z y c h d n ia c h m a r c a 1655, l i s t a d r e s o w a n y do e le k to r a , k tó re g o f r a g m e n t d o ty czy b itw y p o d O c h m a to - w em , w y k a z r e g im e n tó w c u d z o z ie m s k ic h w s łu ż b ie p o lsk ie j (V o rsch la g d e r
D e u ts c h e n u n d fr e m b d e n V ö lc k e r so je tz o Z e it S . M a y tt. D ie n s te n sic h v e rsa m - b le t u n d t v e r s te le t)19 o ra z R e g e s tr oficerów , zo łn ie r z ó w z a b ity c h i p o s tr z e lo n y c h w R e g im e n c ie P a n a O boźne[go] K o ro n n e[g o ] p o d c z a s e x p e d ite y O ch m a - to w s k ie y 20. A d e rs b a c h w p ie rw s z e j c zęści l is tu s tr e s z c z a ł, j a k się w y d a je , z n a n ą z o d p isó w i p u b lik o w a n ą ju ż w P o lsc e re la c ję K rz y s z to fa T y sz k ie w ic z a do k a n c le r z a w ie lk ie g o k o ro n n e g o S te f a n a K o ry c iń sk ie g o n a jp ra w d o p o d o b n ie j z 4 lu te g o 1655 r.21 N ie w n o si w ięc n ic no w eg o , p o d o b n ie j a k n ie p e łn y i z a w ie ra ją c y s z e re g b łę d ó w i n ie ś c is ło ś c i w y k a z je d n o s te k c u d z o z ie m sk ie g o a u t o r a m e n t u n a s łu ż b ie p o lsk ie j i lite w s k ie j w p ołow ie 1655 r. W y d aje się z r e s z tą , że n ie b y ł o n p ie r w o tn ie z a łą c z o n y do te j w ła ś n ie k o re s p o n d e n c ji, g d y ż p o w s ta ł p ó źn ie j i n ie n a w ią z u je do o p is y w a n y c h p rz e z b r a n d e n b u r s k ie go d y p lo m a tę w y d a r z e ń n a U k r a in ie . W y k a z s p o rz ą d z o n o p ra w d o p o d o b n ie n a jw c z e ś n ie j w d ru g ie j po ło w ie m a ja 1655 r. po n o m in a c ji C z a rn ie c k ie g o n a k a s z te la n ię k ijo w s k ą , p o n ie w a ż w t e n sp o só b j e s t ju ż w n im ty tu ło w a n y .
N a jc ie k a w s z y m ź ró d łe m , d a ją c y m m o żliw o ść z a ró w n o o s z a c o w a n ia w ie l k o śc i s t r a t a r m ii k o ro n n e j p o n ie s io n y c h p o d O c h m a to w e m , j a k ró w n ie ż , w s y tu a c ji, g d y n ie z a c h o w a ły się ro lla , o m ó w ie n ia s k ła d u i o rg a n iz a c ji d w óch re g im e n tó w d ra g o n ii, j e s t R e g e s tr oficerów , zo łn ie r z ó w z a b ity c h i p o s tr z e lo
n y c h w R e g im e n c ie P a n a O boźne[go] K o ro n n e[g o ] p o d c z a s e x p e d ite y O ch m a - to w skiey. C z a s p o w s ta n ia te g o ź ró d ła n ie j e s t z n an y , choć m o ż n a d o m n ie m y
w ać, że s p is a n o go w p ie rw s z y c h d n ia c h po b itw ie p o d O c h m a to w e m . M ógł b y ć z a łą c z o n y do w s p o m n ia n e j k o re s p o n d e n c ji T y sz k ie w ic z a. P e w n e p r z y p u s z c z e n ia w ty m w z g lę d z ie z d a je się n a s u w a ć l i s t h e t m a n a w ie lk ie g o k o ro n n e g o S ta n is ła w a P o to c k ie g o do k r ó la J a n a K a z im ie rz a , k tó r y n a z a k o ń c z e n ie re la c ji o b a t a l i i p is a ł: „[...] oficeró w d o b ry c h s iła p o leg ło , ja k o P. F a lk ie r z a n t, P. Z ab ic i in n i. P. D e n o ff p o s trz e lo n y i w iele oficerów , k tó r y c h n a o so b n ej
17 Ibidem, s. 22 - 22v.
18 Abschrift Schreibens des Herrn Crohn Feldt Haubtmanns an den Crohn Unter Cant- zler aus Podhaiec vom 8 III 1655, ibidem., s. 10-11.
19 Ibidem, s. 76. 20 Ibidem, s. 75-79.
21 Kopia w B. Czart., 148, (s. 60-64) jest datowana błędnie na 24 lutego. Inne odpisy (z drobnymi zmianami w B. Kórnik 991, s. 459v - 460; jako list Zamoyskiego do Korycińskiego w: Jakuba Michałowskiego, [...] Księga pamiętnicza, s. 741-745) są datowane na 4 II 1655; zob. A. Kersten op. cit., s. 206, tamże wykaz innych relacji o bitwie ochmatowskiej.
k a rc ie p o d a ję [p o d k re ś le n ie m o je - S.A .]”22. N ie r o z s tr z y g a o n je d n a k o s t a
te c z n ie p ro b le m u d a ta c ji d o k u m e n tu .
W isto c ie r e j e s t r o b e jm u je n ie ty lk o r e g im e n t d ra g o n ii ó w cz esn eg o oboź- n eg o k o ro n n e g o (p o te m k a s z t e l a n a k ijo w sk ie g o , w o jew o d y ru s k ie g o , h e t m a n a p o ln eg o k o ro n n e g o ) S te f a n a C z a rn ie c k ie g o , j a k w s k a z u je n a to ty tu ł, ale r ó w n ie ż z a w ie r a d a n e o d n o ś n ie r e g i m e n t u d r a g o n ii H e n r y k a D o n h o ffa i p ra w d o p o d o b n ie je d n e j k o m p a n ii z r a jta r s k ie g o r e g im e n tu g w a rd ii k ró le w sk ie j p o d k o m e n d ą P io tr a d e B rio n 23. W y d aje się , że u w z g lę d n ia w y łą c z n ie s t r a t y p o n ie s io n e p rz e z w y m ie n io n e je d n o s t k i p o d c z a s s a m e j b itw y p o d O c h m a to w e m , n a t o m i a s t n ie o d n o to w u je p o le g ły c h i r a n n y c h w p o p r z e d z a ją cy ch j ą w a lk a c h sto c z o n y c h p o d c z a s k a m p a n ii. W c z e śn ie j r e g im e n t d ra g o n ii C z a rn ie c k ie g o w a lc z y ł p o d B u s z ą n a p rz e ło m ie lis to p a d a i g r u d n ia 1654, B ra c ła w ie m (p o c z ą te k g r u d n ia 1654) i H u m a n ie m (s ty c z e ń 1655)24. P o d B u- sz ą , g d zie P o la c y w ogóle p o n ie ś li d u ż e s t r a t y (ź ró d ła p o d a ją 2 0 0 lu d z i)25 z g in ą ł, j a k tw ie r d z i W e s p a z ja n K o c h o w sk i „ p u łk o w n ik d r a g o ń s k i G e m b a rt, r o h a t y n ą p r z e b ity ”26. L u d w ik K u b a la u z n a w a ł go, n ie w ia d o m o n a ja k ie j p o d s ta w ie , z a dow ódcę p ie c h o ty 27. B a rd z ie j w ia ry g o d n e źró d ło , li s t z o bozu z T u lc z y n a z 2 2 g r u d n ia 16 5 4 m ó w i o „ m a jo rz e G e m b a rc ie ”, re la c jo n u ją c d ale j: „C iało n ie b o s z c z y k a P a n a G e m b a r ta z a b ite g o p o d B u s z ą p o s ła n o do d o m u . O p ry sz k o w ie p o d B a r e m n a p a d łs z y , c z e la d ź p o z a b ie ra li, k o n ie p o b ra li, t r u p a o b n aży w sz y , n a g o śc iń c u p o rz u c ili; aż k s ią ż ę D y m itr [W iśniow iecki] ja d ą c do w o jsk a , k a z a ł je z a n ie ś ć do z a m k u B a rs k ie g o , z a co m u P. O b o źn y [S te fa n C z a rn ie c k i] b a rd z o d z ię k o w a ł”28. Z w ią z k i p o leg łeg o z C z a rn ie c k im , d a ją c e się s tw ie rd z ić n a p o d s ta w ie p rz y to c z o n e g o f r a g m e n tu , o ra z w c z e ś n ie j sz e in fo rm a c je , że b y ł o n o fic e re m d r a g o ń s k im p o z w a la ją go u to ż s a m ić z m a jo re m S te f a n e m G e m b a rte m , d o w ó d c ą k o m p a n ii w re g im e n c ie o b oźnego k o ro n n e g o . R e g e s tr n ie w y m ie n ia go je d n a k w ś ró d p o le g ły c h ż o łn ie rz y tej je d n o s tk i, co z d a je się do w o d zić p o w y ższej tezy, że w y k a z u je je d y n ie s t r a t y
p o n ie s io n e p o d c z a s b itw y o c h m a to w sk ie j.
W e d łu g u s t a l e ń J a c k a K o m u d y , w k a m p a n ii w zięło u d z ia ł 7 r e g im e n tó w d ra g o n ii (3 5 6 7 p o rc ji)29, czyli p r a k ty c z n ie w s z y s tk ie z n a jd u ją c e się w k o m p u
-22
S. Potocki do Jana Kazimierza, Latyczów 12 II 1655, B. Czart., 2105, s. 277.23
Piotr de Brion (?), w l. 1663-1668 dowódca regimentu gwardii dragońskiej Jana Kazi mierza, M. Nagielski, Liczebność i organizacja gwardii przybocznej i komputowej za ostatniegoWazy (1648-1668), Warszawa 1989, s. 180.
24
S. Potocki do Jana Kazimierza, b.m.d., B. Czart. 148, s. 993; S. Potocki do Jana Kazimierza, Sokołowka 21 I 1655, ibidem, s. 17-21, inna kopia w: B. Kórnik, 991, s. 459;Jakuba Michałowskiego, Wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiego Księga pamiętni- cza, wyd. Antoni Helcel, Kraków 1864, s. 733; A. Kersten, op. cit., s. 201 i nn.
25
W. Kochowski, Historya panowania Jana Kazimierza, wyd. E. Raczyński, Poznań 1859, s. 191.26
Ibidem, s. 190.27
L. Kubala, op. cit., s. 190-191. W. Kochowski (op. cit., s. 191) pisze o Morawcu, kapita nie piechoty.28
Jakuba Michałowskiego, [...] Księga pamiętnicza, s. 732; 736.cie k o ro n n y m w o s ta tn im k w a r ta le 1 6 5 4 r o k u i p ie rw s z y m 1 6 5 5 30. O prócz d w ó ch u w z g lę d n io n y c h w r e je s tr z e w s k ła d a r m ii k o ro n n e j w c h o d ziły je sz c z e re g im e n ty : w ojew o d y m a lb o rs k ie g o J a k u b a W e y h e ra , K la u d iu s z a P a r p e s s e , F r y d e r y k a M o lla , w o je w o d y p o m o rs k ie g o L u d w ik a W e y h e r a , c h o r ą g ie w (k o m p a n ia ) s ta r o s ty h a lic k ie g o A n d r z e ja P o to c k ie g o 31. Ź ró d ła , re la c jo n u ją c e p o szc z e g ó ln e e ta p y k a m p a n ii o c h m a to w s k ie j, n a jc z ę śc ie j w y m ie n ia ją d ra g o - n ię C z a rn ie c k ie g o . J e d e n z p rz e k a z ó w , d o ty c z ą c y s p o tk a n ia w O bodów ce h e t m a n a P o to c k ie g o i d o w ó d z tw a p o lsk ie g o ze sto ją c y m n a czele p o siłk o w ej o rd y s u łta n e m M e n g li G e re je m , z a w ie r a w z m ia n k ę : „W yjechał J m ś ć P a n H e tm a n w p o n ie d z ia łe k tro c h ę z ja d łs z y z T ro ś c ia ń c a do O b o d ó w k i, g d z ie go S o łta n tr z y d n i c z e k a ł. [...] Z a J m ś ć P a n e m H e tm a n e m n ie s io n o z n a k , z a k tó ry m z n a k ie m ró ż n y c h s łu g i to w a r z y s tw a z p o d ró ż n y c h c h o rą g w i n ie m a ło , k tó ry c h m ogło b yć w ięcej n iż 2 0 0 , z a k tó r e m i z a r a z s z ła d r a g o n ia J m ś ć P a n a D en h o - fa, k tó ry c h było 2 0 0 k o m e n d e ro w a n y c h z ró ż n y c h k o m p a n ii, n a k o n ia c h d o b ry c h i o d z ia n y c h ”32.
P o la c y p o n ie ś li d u ż e s t r a t y p o d O c h m a to w e m w w y n ik u k ilk u k r o tn ie p o d e jm o w a n y c h s z tu rm ó w n a ta b o r k o z a c k i i m im o p rz e jśc io w y c h s u k c e só w (ro z e rw a n ie t a b o r u p ie rw sz e g o d n ia b itw y 29 s ty c z n ia , w d a r c ia się p ie c h o ty i sp ie sz o n e j d ra g o n ii do t a b o r u 31 s ty c z n ia ) o d p ie ra n e g o „ sro g im o g n ie m n ie p r z y ja c ie ls k im ”33. „[...] Bo m ie li t a b o r t a k m o cn y i o g n isty , ja k o j a k i M a l b o r k ” - p is a ł po b itw ie S te f a n C z a rn ie c k i34. Z d z ie s ią tk o w a n a z o s ta ła p ie c h o ta , p ie rw sz e g o d n ia b itw y p o z o s ta w io n a w ta b o r z e p rz e z w y c o fu ją c ą się ja z d ę p o ls k ą , o to c z o n a p rz e z w o js k a k o z a c k o - m o s k ie w s k ie . J a k s tw ie r d z ił K rz y s z to f T y sz k iew icz: „[...] in f a n te r y i [...] b a rd z o n a m s iła ic h u b y ło , je d n y c h p o s trz e lo n o , d r u d z y w y m a rli, trz e c i w y m ro ż e n i, a c z w a rc i p o u c ie k a li. L ed w ie- b y ś m y w y b ra k o w a li ze d w a n a ś c ie s e t p ie c h o ty do b itw y ”35. P o trz y d n io w y c h w a lk a c h i o b lę ż e n iu t a b o r u p ro w a d z o n e g o w b a rd z o tr u d n y c h w a r u n k a c h „(...) b e z wody, b e z d rew , w z im n e i tę g ie m ro z y ”36 s t r a t y w ca łej a r m ii b y ły ju ż b a rd z o d u ż e „w ięcej je d n a k od m ro z u , n iż od n ie p r z y ja c ie la ”37. Z g in ęli „Ł ab ęc k i, G ro d e c k i, S ie m a s z k o , W ie rz c h liń s k i, r o tm is tr z e i c z te re c h p o ru c z n i 30 J. Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach
1648-1655, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. V, Warszawa 1960, strony niepagi-
nowane.
31 Ibidem, strony niepaginowane.
32 Opisanie przywitania się Jmci Pana hetmana Wielkiego z Sołtanem Ord Krymskich Dnia 11 Juni Roku 1655, B. Czart., 148, s. 243-245; ta sama relacja także w: B. Kórnik 991, s. 508; Jakuba Michałowskiego, [...] Księga pamiętnicza, s. 739.
33 Podkreśla to relacja Krzysztofa Tyszkiewicza do S. Korycińskiego, Petyhorce, 24 II 1655 (data błędna), B. Czart., 148, s. 60-64; B. Kórnik 991, s. 459v - 460; Jakuba Michałow
skiego, [...] Księga pamiętnicza, s. 743-744. Zob. także J. L. Komuda, op. cit., s. 35-39.
34 S. Czarniecki do NN, Felirów 7 II 1655, w: Jakuba Michałowskiego, [...] Księga pamięt-
nicza, s. 746.
35 K. Tyszkiewicz do S. Korycińskiego, Petyhorce, 24 II 1655 (data błędna), B. Czart., 148, s. 64; B. Kórnik 991, s. 459v - 460; Jakuba Michałowskiego, [...] Księga pamiętnicza, s. 744.
36 Ibidem.
ków, 13 c h o rą ż y c h i oprócz te g o P o r a d o w s k i i S p e re g , p o ru c z n ic y h u s a r s c y j e d e n m a r g r a b ie g o M y sz k o w sk ie g o , d r u g i b is k u p a k ra k o w s k ie g o i z to w a r z y s tw a p rz e s z ło 2 0 0 p o legło, op ró cz p o c z to w y c h tu d z ie ż p ie s z y c h ”38. Z p u łk u k ró le w sk ie g o , d o w o d zo n eg o p rz e z C z a rn ie c k ie g o zg in ęło „w ięcej s t a to w a r z y s tw a [...]. D ra g o n ó w m o ic h b a rd z o w ie le ”39. W ś w ie tle a k t w o jsk o w o -sk a rb o w y c h o fic e ra m i w re g im e n c ie d ra g o n ii S te f a n a C z a rn ie c k ie g o w ty m o k re s ie by li: k a p i t a n - l e j t n a n t J a n H e n r y k T ed w in , A le k s a n d e r W ą so w ic z, A le k s a n d e r D z ie rb ic k i (D z ie rz b ick i), S t a n i s ła w O łta rz e w s k i, K rz y s z to f W o ro n ic i K rz y s z to f W ą so w ic z 40, k tó r y f a k ty c z n ie d o w o d ził r e g im e n te m 41. R e g e s tr , k tó r y w y k a z u je je d y n ie sz e ść k o m p a n ii w s k ła d z ie r e g im e n tu , ja k o dow ódców k o m p a n ii obok T e d w in a , D z ie rb ic k ie - go, A le k s a n d r a W ą so w ic z a i O łta rz e w s k ie g o w y m ie n ia je s z c z e m a jo r a S te f a n a G e m b a r ta i k a p i t a n a Ł u k a s z a F r ie d r ic h a R y n c h le b e n . W c z w a rty m k w a r ta le 1654 r e g im e n t d r a g o n ii C z a rn ie c k ie g o liczy ł 4 8 3 p o rcje, w p ie rw s z y m k w a r ta le 1655 - 545 p o rc ji42. W m a ju 1655 w s łu ż b ie p o z o s ta w a li K rz y s z to f W ąso w icz, T e d w in i D z ie rb ic k i, op ró cz n ic h d o w ó d c a m i k o m p a n ii b y li A le k s a n d e r C z a rn ie c k i, G o d lew sk i, S k a ls k i, P o ra y s k i, D u c h n o w s k i43.
R e g im e n t d ra g o n ii H e n r y k a D ö n h o ffa b y ł lic z n ie jsz y n iż C z a rn ie c k ie g o , w c z w a rty m k w a r ta le 1 6 5 4 liczy ł 597, a w p ie rw s z y m k w a r ta le 1655 - 596 p o rc ji 44. R e g e s tr w y m ie n ia je d n a k ty lk o c z te r y k o m p a n ie : sa m e g o D ö n h o ffa, m a jo r a (n ie p o d a je n a z w is k a dow ódcy), k a p ita n ó w J a n a F e r g e s o n a ( F e rg e n o m a ) i H e n r y k a K o u ffo m a. B r a k fig u ru ją c e g o w a k ta c h s k a rb o w o w o jsk o w y ch k a p i t a n a J a n a S w ię to s z e w s k ie g o 45. W s k ła d r e g im e n tu m o g ła w chodzić, w y sz c z e g ó ln io n a w R e g e s trz e p o z a r e g im e n te m k o m p a n ia B u tle r a , b y ć m oże k a p i t a n a E r n e s t a B u tle r a , k tó r y słu ż y ł w te j je d n o s tc e 46. T e k s ty z o s ta ły o p ra c o w a n e z g o d n ie z u s ta lo n y m i z a s a d a m i d la w y d a w a n i a te k s tó w s ta r o p o ls k ic h 47 o ra z w o p a r c iu o n ie m ie c k ą in s tr u k c ję w y d a w n i c z ą d la ź ró d e ł h is to ry c z n y c h 48.
38
Ibidem, s. 199.39
S. Czarniecki do NN, z Felirowa 7 II 1655, w: Jakuba Michałowskiego, [...] Księgapamiętnicza, s. 746.
40
AGAD, ASW dz. 86, nr 44, s. 40, 69; ibidem, nr 45, s. 4; ibidem, nr 46, s. 25, 39, 90, 100.41
A. Kersten, op. cit., s. 170.42
J. Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach1648-1655, strony niepaginowane.
43
A. Kersten, op. cit., s. 284.44
J. Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach1648-1655, strony niepaginowane.
45
AGAD, ASW dz. 86, nr 46, s. 68.46
Ibidem, nr 44, s. 15, 40.47
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, Wrocław 1953; Zasady wydawania tekstów staropolskich, Wrocław 1955.48
J. Schultze, Grundsätze für die äussere Textgestaltung bei der Herausgabe von Quellenzur neueren Geschichte, Forschungen zur Brandenburgischen und Preussischen Geschichte,
1.
A n d rea s A d ersb a ch d o elek to ra b ra n d en b u rsk ieg o F ryd eryk a W ilhel
m a, b. m. d. [fra g m e n t d o ty czą cy b itw y p o d O chm atow em ]
O r y g in a ł G e h e im e s S ta a ts a r c h iv P r e u s s is c h e r K u ltu r b e s itz B e r lin - D a h le m , X X H A , E ta ts M in is te r iu m 111 h, N r 162, ss. 75. P a p ie r d w u s tr o n n ie za p isa n y , p is m o czyte ln e, a tr a m e n t k o lo r u cza rn eg o . S t a n z a c h o w a n ia dobry.
[s. 75] Ic h ü b e r s e n d e D e ro S eel. d ie Z e itu n g e n , w e lc h e n e u lic h a u ß U k r a in a k o m e n d s in d t, d a r n e b e n a b e r k a n ic h D e ro S eel. g e h o rs a m lic h n ic h v e r h a lte n , d a s ic h a u ß a n d e r n p a r t i c u l a r e r S c h re ib e n v o n e tlic h e n H e r r e n S e n a to r e n v e r n o m e n , a lß s o lte d ie V ictory, w e lc h e U n s e r ig e n c u m a p p la u s e n b e s c h re ib e n , d ie U n s e r ig e n z im lic h g e k o s t h a b e n , d e n ob S ie z w a r d e n e r s te n ta g z im lic h v ic to r is ir e t 21 S tü c k d e m F e in d e a b g e n o m m e n , u [n d ] z im lic h w e i t i n d ie W a g e n - b ü r g e i n g r e i f f e n g e w e s e n h a b e n , s ie d e r V ic to ry m iß b r a u c h t u n d d e n M o s c h k o w itis c h e n F e its c h e n O ffic ire n , w e lc h e a llb e r e it d ie P a r t e f a n e n a u f d ie e rd e g e w o rfe n u [n d ] s ic h h a b e n e r g e b e n w o lle n , k e in q u a r t i e r g e g e b e n , d a r a u f s ic h d ie M o sk o w itisc h e u [n d ] a n d e r e fo lc k e r rocolli- g i r t 49 u [n d ] d ie U n s e r ig e n a u ß d e n W a g e n -b ü rg h e r a u ß g e s c h la g e n , d e n a n d e r e n t a g h a t t d e r C h m ie ln ic k y m it d e n T a te r e y t r a c t i r e t u n d so v iel e r h a lte n , d a s sie a ls o b a ld v o n d e n U n s e r ig e n w e g g a n g e n u n d s ta r c k e p a r t e ie n in d ie U k r a in e g e s c h ic k t h a b e n , a lso d a s d ie U n s e rig e n , ob sie z w a r ü b rig e d re i ta g e d ie W a g e n -b ü rg s ta r c k a t t a q u i r e t , a b e r z im lic h e n s c h a d e n a m fu ß v o lk u n d D r a g o n e r n e r h a lte n , ob w ir d t g e s c h r ie b n , a lß s o lte n im g a n tz e n le g e n a n fu ß v o lc k u [n d ] d r a g o n e r n k a u m 1200 n o c h ü b r ig s e in 50.
2.
Vorschlag d e r D eu tsch en u n d frem b d en V ölcker so je tz o Z e it S. M aytt.
D ien sten sich versa m b let u n d t verstelet
O ry g in a ł G eh e im es S ta a ts a r c h iv P re u ssisc h e r K u ltu r b e s itz B e r lin - D a h le m , X X H A , E ta ts M in is te r iu m 111 h, N r 162, ss. 76. P a p ie r d w u s tr o n n ie za p isa n y , p is m o czytelne, a tr a m e n t k o lo ru czarnego. S t a n z a c h o w a n ia dobry.
49 „Dział dwadzieście i jeden wzięli y szablą niemało trupa położyli. A gdyśmy tako ochoc- no rum czynili Regimenty się nam moskiewskie poddawac poczęly, a potym widząc naszych siekaczych y mniej na (...) dbających ad arna przyszedszy tak srogiego ognia dali, żeśmy się nazad retyrować począć musieli.”, B. Kórnik 991, k. 445v. „Poszczęścił Pan Bóg, żeśmy tabor rozerwali, dział 21 wzięli, kapitanów moskiewskich 5 i szablą trupa niemało położyliśmy. A gdyśmy szablą rum uczynili w taborze, na regimenty moskiewskie napadliśmy, którzy podda wać się poczęli. Ochota wojska naszego impatiens wsiadła i na regimenty, którzy ad arma przyszedłszy, dali srogiego ognia, żeśmy nazad reyterować się musieli”, K. Tyszkiewicz do S. Korycińskiego, Petyhorce, 24 II 1655 (data błędna), B. Czart., 148, s. 59-60; B. Kórnik 991, s. 459v - 460; Jakuba Michałowskiego, (...) Księga pamiętnicza, s. 744.
50 „(...) ledwo byśmy wybrakowali 1200 piechoty do bitwy”, K. Tyszkiewicz do S. Koryciń skiego, Petyhorce, 24 II 1655 (data błędna), B. Czart., 148, s. 64; Jakuba Michałowskiego, (...)
[s. 76] D ie R e ite re y F ü r s tl. G n a d . H e rtz o g e n B o g u ß la u s R a d z iv illn 5 0 0 51 H e r r n O b r is te n D ö n h o ffs 5 0 0 52 H e r r n O b r is te n S a c k e n 5 0 0 53 D e s M a r ie n b u r g is c h e n H e r r e n W o y ew o d en W e y h e rrn 4 0 0 54 D e s W ie lu in is c h e n H e r r e n S ta r o s te n 2 0 0 55 D e s S o k k a lly s c h e n H e r r e n S ta r o s te n 1 0 0 56 D e s H e r r e n C ro n g ro ß n S c h a tz m e is te r 10057 2300 D ie I n f a n te r ie F ü r s tl. G n a d . H e rtz o g e n B o g u ß la u s R a d z iv illn 1 2 0 0 58 H e r r n O b e r s te n W olffen 1 2 0 0 59
51 W kompucie koronnym regiment rajtarii Bogusława Radziwiłła znajdował się do końca roku 1653, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej
w latach 1648-1655, strony niepaginowane; chorągiew Bogusława Radziwiłła w dywizji lewego
skrzydła armii litewskiej jesienią 1654, K. Bobiatyński, op. cit., s. 238.
52 Regiment Jana Dönhoffa, starosty starogardzkiego znajdował się w kompucie koron nym do III kwartału 1655 roku i liczył 200 porcji, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia
liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1655-1660, Studia i Materiały do Historii
Wojskowości, t. IV, Warszawa 1958, strony niepaginowane.
53 Skwadron Salomona Sakina znajdował się w kompucie koronnym do końca II kwartału 1655 i liczył 216 porcji, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii
koronnej w latach 1655-1660. W składzie posiłkowego korpusu koronnego na terenie Wielkiego
Księstwa Litewskiego w l. 1654-1655, K. Bobiatyński, op. cit., s. 240.
54 Kompania wojewody malborskiego Jakuba Weyhera liczyła w II kwartale 1655 270 porcji, w III kwartale 95, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii
koronnej w latach 1655 - 1660. W składzie posiłkowego korpusu koronnego na terenie Wielkie
go Księstwa Litewskiego w l. 1654-1655, K. Bobiatyński, op. cit., s. 240.
55 Skwadron starosty wieluńskiego Stanisława Dönhoffa znajdował się w kompucie koron nym do końca III kwartału 1654, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji
armii koronnej w latach 1648-1655, strony niepaginowane.
56 Skwadron starosty sokalskiego i bydgoskiego Zygmunta Dönhoffa w kompucie koron nym do końca roku 1654, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii
koronnej w latach 1648-1655, strony niepaginowane. W składzie posiłkowego korpusu koronne
go na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w l. 1654 - 1655, K. Bobiatyński, op. cit., s. 240. 57 Chorągiew (kompania) podskarbiego koronnego Bogusława Leszczyńskiego w kompucie koronnym do końca 1653 roku, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii
koronnej w latach 1648-1655, strony niepaginowane. W składzie posiłkowego korpusu koronne
go na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w l. 1654-1655, K. Bobiatyński, op. cit., s. 240. 58 Regiment Bogusława Radziwiłła w kompucie koronnym do końca 1654 roku, J. Wim mer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1648-1655, strony niepaginowane. W składzie posiłkowego korpusu koronnego na terenie Wielkiego Księ stwa Litewskiego w l. 1654-1655, K. Bobiatyński, op. cit., s. 240.
59 Regiment gwardii królewskiewj pod komendą gen. Fromholda von Ludingshausen Wolff liczył w II kwartale 1655 1200 porcji, w III kwartale 616, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia
liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1655-1660, strony niepaginowane. W składzie
posiłkowego korpusu koronnego na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w l. 1654-1655, K. Bobiatyński, op. cit., s. 240.
H e r r n G e n e r a li - M a jo rn v o n H o u b a ld t D e s P o m m e re llis c h e n H e r r e n W o y w o d en W e y h e rrn H e r r n O b e r s te n B ü t t l e r n H e r r n B ie g a n o w sk i 10 0 0 60 5 0 0 61 8 0 0 62 6 0 0 63 5300 D ie D r a g o n e r D e s M a r ie n b u r g is c h e n H e r r e n W o y ew o d en D e s K iy o w isc h e n H e r r e n C a s te lla n H e r r e n C ro h n F e ld f t M a r s c h a lle n ( p is a r z a polne[go]) H e r r n O b e r s te n K o rffen H e r r n O b e r s te n D ö n h o ffs 4 0 0 64 4 0 0 65 4 0 0 66 4 0 0 67 4 0 0 68 2000 9600 3.
R eg estr oficerów, żo łn ierzó w za b ity c h i p o strzelo n ych w R egim en cie
P a n a O boźne[go] K oronne[go] p o d c z a s ex p ed itey O chm atow skiey.
O ry g in a ł G eh eim es S ta a ts a r c h iv P re u ssisc h e r K u ltu r b e s itz B e r lin - D a h le m , X X H A , E ta ts M in is te r iu m 111 h, N r 162, ss. 7 7 -7 9 . P a p ie r d w u s tr o n n ie z a p is a
ny, p is m o czytelne, a tr a m e n t k o lo ru czarnego. S t a n z a c h o w a n ia dobry.
[s.77] Z L eip C o m p a n ie y Z abici W a c h m a g is te r G o tfrid C a s p e r A d a m K in g sle y
60 Regiment gen. - mjr. Christopha von Houvaldt znajdował się w kompucie koronnym do końca 1652 roku, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej
w latach 1648-1655, strony niepaginowane.
61 Regiment wojewody pomorskiego Ludwika Weyhera w kompucie koronnym do końca II kwartału 1652, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej
w latach 1648-1655, strony niepaginowane.
62 Regiment piechoty gen. - mjr. Wilhelma Butlera w II kwartale 1655 liczył 1200, a w III kwartale 1350 porcji, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii
koronnej w latach 1655-1660, strony niepaginowane.
63 W kompucie koronnym nie było w tym okresie takiej jednostki piechoty.
64 Regiment Jakuba Weyhera wojewody malborskiego liczył w II kwartale 1655 425 porcji, w III kwartale 473, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii
koronnej w latach 1655-1660, strony niepaginowane.
65 Regiment dragonii Stefana Czarnieckiego, omówiony powyżej w tekście.
66 Regiment Jana Sapiehy, pisarza polnego koronnego, w kompucie koronnym od II kwar tału 1655, J. Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej
w latach 1655-1660, strony niepaginowane.
67 Regiment Ernesta Jana Korffa w kompucie litewskim, K. Bobiatyński, op. cit., s. 235. 68 Regiment Henryka Dönhoffa, omówiony powyżej w tekście.
M a rc in R u m iń s k i A le x a n d e r Ł a b o w sk i J a n L ew ick i H a n s P u c h a ls k i A lb ric h B a lb ir P o s trz e lo n i P a n K a p ita n l e i t n a n t H e r ic h J o a n T e d w in C heff69 C o rp o ra l B a lte r S a u le J a k u b B o n ie c k i J a n D ib o w sk i L u re n c P lu s k o w s k i K a s p e r M iro w sk i J a n W ach lo w sk i W a rz e n ie c B u r s k i S e b a s tia n Ś m ia łe k J a k u b D obos R e g im e n to w i Z k o m p a n ie j J[e g o ]m [o ]ści P [ a n a ] M a io ra S t e p h a n a G e m b a r ta Z abici M a rc in T o m a sz e w sk i Ł u k a s z C iep lick i J a n J e z ie r s k i C la u s I r h e n P o s trz e lo n i J a n K n e n ic k i S ta n is ła w P ia s e c k i P a u l S o sn o w sk i W oyciech S to k o w sk i S e b a s tia n B a s k o w s k i S tp h a n L e g im a n Z C o m p a n ie y P [ a n a ] C a p ita n a Ł u k a s z a F r ie d r ic h a R y n c h le b e n Z abici J u r u s W a n a s z e k H a n s S o m m e r A n d ris K o n w in s k i H a n s S o b ia n s k i S ta n is ła w C ic h o w sk i T h o m a s K ę d z ie rs k i S ta n is ła w J a n o w s k i E lia s J a n s o n W oyciech D ą b ro w s k i T h o m a s K u re k P o s trz e lo n i
P [a n ] C h o rą ż y M a th ia s S r e b r e r K a s p e r P o d o lsk i K r is to f J a s ie ń s k i Z C o m p a n ie y P [a n a ] A le x a n d r a W ą so w ic z a 70 Z abici J a c o b L ew ick i S e b a s tia n G u n ie w s k i H a n s J a g ie r J a k u b D ie m e n t H a n s H e r b s te y n [s. 77v] A lb ric h t L ep o czek J a n Im in s k i J a n R o z w a d o w sk i A n d re i W ie rc h o w sk i J a k u b W ie rs k i P o s trz e lo n i C o ro p o ra ł S ta n is ła w D o b irsk i A lb ric h t K u ra w in s k i S ta n is ła w J e z ie r s k i S a m u e l D o b rz in ie w s k i T o m asz K o rc z a k o w sk i M e lc h io r L u b a n s k i A lb ric h t F o c ie lsk i W oyciech J a n o w s k i M a th ia s S łu p s k i S ta n is ła w K ry sle w sk i S e b a s tia n P a u le w ic z Z C o m p [a n ie y ] P [a n a ] C a p [i]t[a n a ] A le x a n d r a D z ie rb ic k ie [g o ]71 Z abici P [a n ] P o r u c z n ik D o lf M a p e s M a rc in W oznicki P o s tr z e la n i P [a n ] C a p [ita n ] A le x a n d e r D z ie rb ic k i S ta n is ła w S le d z ie w sk i W oyciech L ozicki W oyciech P ie k a r s k i W oyciech W ie rzch o w icz H a n s K a le n d ic k H a n s B a k o w sk i H a n s K o sso w sk i H a n s R u sie c k i
70 Kpt Aleksander Wąsowicz, ibidem, nr 44, s. 69.
W oyciech M a cic k i W oyciech J a n is z e w s k i M ic h a ł P ło c ie n n ik Z C o m p a n ie y P [ a n a ] C a p [ ita n a ] O łta rz e w s k ie g o 72 Z abici J a n J a k u b o w ic A le x a n d e r B s trz ic k i P o s tr z e la n i M a th is G n a to w s k i J a n B u n iń s k i K ris to f K r a n s H e r m a n R och J a k u b M ło d z ie w sk i Z P u łk ó w ró ż n y c h z a b ic i ż o łn ie rz e R e g im e n tó w C u d z o z ie m s k ic h z C o m p a n ie y P a [n a ] B u t l e r a C a p i t a n a 73 Z abici M a r tin S k ie r s k i W oyciech K rz e p ic k i W oyciech K rz y w o n o s J a c e k P io tro w s k i J a n M ieszk o B a r to s M u ra w s k i M a tth ia s S tr z e lin s k i J a k u b S ta n k o w ic z W oyciech L ig ę z a Z a c h a ria s z C h rz e s tk o J a n L e n g o w sk i K a z im ir D ą b e k K a s p e r H e n k it P o s trz e lo n i D obosz K r is to f P h r u k J a n D re w n o w s k i F rą c z K a rk ie w ic z J a n O lsz e w sk i Z P o d C h o rą g w ie y P [ a n a ] C a p [ ita n a ] D e b r a n a Z abici J a n S z e d e s P o ru c z n ik J a n B o g u s ła w R ie te r C o rp o ra l J a n P o k le k o w s k i F u r i e r H a n s J e h t S im o n D e c z in sk i
72 Kpt Stanisław Ołtarzewski, ibidem, nr 46, s. 90. 73 Kpt Ernest Butler, ibidem, nr 44, s. 15, 40.
J a n S z e la z k o J a n K o rz e n ie w s k i [s. 78] J a n P ie k a r s k i J a k u b S tr u c iń s k i H a n s H e sz J a n C z e m e sk i G e rg e r E z m e r S a g ie l S z m e d l N ic o la u s R e ip e r J a n W a rsz e w ick i H a n s T oper J a n K a rw o w sk i P o s trz e lo n i J a n J a s ie n s k i G e rg ie r B ohl J a n W o lb o rsk i H a n s P ie lg rim Z R e g im e n tu P [ a n a ] D in o ffa Z a b ity c h Z P o d K o m p a n ie y J[eg o ]m [o ]śc i S a m e g o S te n z e l S z e lin sk o G e rg e r G o tz a lg S te f a n T e s la n G e rg e n H u b n e r S te n s e l J a b ło n s k i M a th is S z k o w sk i M a th ia s O k ie n ie w s k i P o s trz e lo n i H a n s S ta r s z e w s k i M e lc h e r B u d zicz S z a lz e r K e g le r M ich el K o ssel J a k u b S z e y n e r t K r is to f K o m o ro w sk i J a k u b P ik o w sk i M a th is P o rs k i Z C o m p a n ie y P [ a n a ] M a io ra Z a b ity c h W in d e n M e lz e r J a k u b S c h e w e r P e t r T ogorow ski W a w rz in G u rz in s k i M e lc h e r D a r u b
P a u l Z lotko J a n P ie n s k i K r is to f f O sso w sk i H e n d r ic h P la tm a n J a n W o y sław sk i J a n M a le w sk i J a n Z ie le n s k i P o s tr z e la n i J a n R e n e fie sz C h o rą ż y G ie rg in B r e te r W a c m istrz A n d ric h J a rz ę b o w s k i S im o n S zo leck i M a r tin M iz n o r T h o m a s G a s ie g in s k i P a r o c h F e d o ro w s k i Z C o m p a n ie y P [ a n a ] C a p ita n a F e r g e s o n a 74 Z a b ity c h H a n s Lokcicz A lb ric h t W is n ie w s k i M ich el K a r s im s k i W a rz in S te k o w s k i A lb ric h t Ł u b z in s k i G e rg e r M a tr o s in A le x a n d e r M a g n u J a n S c h its o rw s k i J a k u b T u rs k i A lb r ic h t L u d o s in s k i A n d ris S im o n s k i [s. 79] C h r is to f T h o m a s z S ta n is ła w S to p ie rs k i J a n S u m ie n s k i J a k u b R u c k i J a n L u d o w sk i M a r tin S to ła w s k i P o s trz e lo n i J a n S ta w o ro w s k i A lb r ic h t S te fa n o w s k i M e lc h e r L u tim ie r J a n K a lie m o w sk i M a th ia s P rz y w o rs k i J a n W ie sz k o w sk i 74 K p t J a n F e rg e n o m , ib id em , n r 46, s. 25.
M ic h e l F le is t Z C o m p a n ie y P [a n a ] C a p ita n a K o u ffo m a 75 G e rz y L o k n e r P i e t r L o m p a r t J a k o b B o ro w sk i J a n S z u g o w sk i F e lix R u m in k o w s k i B a r to s S k a r s in s k i M a tth ia s Z a p o lsk i R im a n W a sile w sk i W a w rz e n ie c Iw a n o w s k i S z a b ie r K o n o z u sz M ik o ła y M a lin o w sk i P o s trz e lo n i P a w e ł S z ie w a M a r tin K ru k o w s k i S u m m a z a b ity c h z ro z n y c h C o m p a n ie y 113 P o s trz e lo n y c h 82 O ficeró w z a b ity c h 23 P o s trz e lo n y c h 13. 75 K p t H e n ry k Kouffom , ib id em , n r 46, s. 25.
