zastosowanie peryndoprylu u pacjentów
ze stabilną chorobą wieńcową po
przezskórnej angioplastyce tętnic
wieńcowych – doświadczenia ośrodka
krakowskiego
Perindopril treatment of patients with stable coronary artery disease undergoing
percutaneous coronary intervention – experience of the Cracow center
lek. Tomasz Rajs, dr n. med. Aleksander Zeliaś, dr n. med. Marek Andres,
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Żmudka
Klinika Kardiologii Interwencyjnej z Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Żmudka
“Copyright by Medical Education”
WPROWADZENIE
Istotą stabilnej choroby wieńcowej są epizody nie-dokrwienia bądź hipoksji spowodowane dysproporcją między zapotrzebowaniem metabolicznym mięśnia ser-cowego a możliwością dostarczenia tlenu i niezbędnych składników odżywczych przez zwężone tętnice wieńco-we w odcinkach nasierdziowych [1, 2]. Stabilną postacią choroby wieńcowej jest również dławica wywołana przez dysfunkcję mikrokrążenia (mikronaczyniowa) oraz dła-wica wywołana przez skurcz naczynia (naczynioskurczo-wa), jednak ze względu na możliwości terapeutyczne to właśnie postać klasyczna znajduje się w centrum zainte-resowania kardiologii interwencyjnej. O stabilnej choro-bie wieńcowej mówimy także w przypadku pacjentów po przebytym epizodzie ostrego zespołu wieńcowego, któ-rzy zostali poddani fibrynolizie bądź pierwotnej angio-plastyce wieńcowej, nawet jeśli nie prezentują typowych objawów dławicowych [1].
Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I, angiotensin
converting enzyme inhibitors) zaliczane są do
podstawo-wej grupy leków stosowanych w terapii układu serco-wo-naczyniowego, na co wskazuje mnogość dowodów przedstawianych w zaleceniach Europejskiego Towarzy-stwa Kardiologicznego (ESC, European Society of
Car-diology). W świetle najnowszych wytycznych stosowanie
ACE-I jest szczególnie wskazane u pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową oraz z towarzyszącym nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą czy niewydolnością serca [1, 3–5], a ponadto dodatnim wywiadem w kierunku przebytego zawału mięśnia sercowego, epizodów niestabilnej dła-wicy piersiowej bądź rewaskularyzacji wieńcowej. Sku-teczność terapii jednym z leków z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny – peryndoprylem – oceniono w dużych, randomizowanych badaniach klinicznych, które potwierdziły istotny spadek śmiertelności ogólnej, częstości zawałów mięśnia sercowego, epizodów niesta-bilnej dławicy piersiowej czy zatrzymania krążenia (the
EUROPA study) [6]. Dodatkowo udowodniono, iż
szcze-gólnie korzystne połączenie peryndoprylu z indapami-dem wpływa na znaczną redukcję ryzyka udaru mózgu wśród pacjentów z przebytym udarem bądź epizodem
przejściowego niedokrwienia mózgu w wywiadzie [7]. Korzystny profil działania powyższego połączenia wyka-zano również w populacji pacjentów z cukrzycą typu 2, u których odnotowano redukcję częstości występowania poważnych zdarzeń naczyniowych, a także ryzyka zgo-nu (the ADVANCE trial) [8]. Biorąc pod uwagę wyżej przytoczone dane, należy przypuszczać, że istnieje spora grupa pacjentów, którzy odniosą szczególną korzyść z te-rapii peryndoprylem. W niniejszym opracowaniu przed-stawiamy opisy przypadków z naszej codziennej praktyki klinicznej.
INHIBITORY KONWERTAZY
ANGIOTENSYNY – MECHANIZM DZIAŁANIA
Układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAAS, renin–
–angiotensin–aldosterone system) odgrywa istotną rolę
w utrzymaniu stabilności hemodynamicznej organizmu, jednak jego nadmierna aktywacja wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi, takimi jak skurcz naczyń oraz retencja sodu. Stanowią one ważną część patome-chanizmów odpowiedzialnych za rozwój nadciśnienia tętniczego, a ponadto przerostu i włóknienia mięśnia ser-cowego czy ściany naczyń, które w konsekwencji powo-dują przebudowę i postępujące pogorszenie ich funkcji. Blokada układu RAAS poprzez inhibicję enzymu kon-wertazy prowadzi do zmniejszenia stężenia angiotensyny II, będącej aktywną formą hormonu, co pociąga za sobą również zmniejszenie stężenia aldosteronu i następcze zmiany w gospodarce wodno-elektrolitowej organizmu [9, 10]. Inhibicja enzymu konwertującego, nazywanego także kininazą II, prowadzi również do spadku degradacji bradykininy i do związanej ze wzrostem jej stężenia po-prawy funkcji śródbłonka czy większej ekspresji syntazy tlenku azotu, która wpływa na rozkurcz naczyń. Peryn-dopryl jako przedstawiciel grupy tkankowych inhibito-rów enzymu konwertującego charakteryzuje się korzyst-ną farmakokinetyką oraz licznymi efektami plejotropo-wymi przytaczanymi w badaniach naukowych [11].
OPISY PRZYPADKÓW
Przypadek 1.
Pacjent 76-letni z nadciśnieniem tętniczym, zaburzenia-mi lipidowyzaburzenia-mi, cukrzycą typu 2 w terapii doustnym le-kiem przeciwcukrzycowym, po dwukrotnym udarze nie-dokrwiennym mózgu z rezydualną afazją i niedowładem
lewostronnym, z obustronną niedrożnością tętnic szyj-nych wewnętrzszyj-nych oraz po liczszyj-nych zabiegach angio-plastyki tętnic kończyn dolnych z implantacją stentów, został przyjęty do kliniki kardiologii interwencyjnej z rozpoznaniem niestabilnej dławicy piersiowej. Pacjent zgłaszał typowe, nawracające dolegliwości stenokardial-ne w klasie czynnościowej III i IV według CCS
(Cana-dian Cardiovascular Society). W standardowym
elektro-kardiogramie spoczynkowym zaobserwowano obniżenie odcinka ST w wielu odprowadzeniach oraz obecność patologicznego załamka Q w odprowadzeniu II, III i aVF. W badaniach laboratoryjnych nie uwidoczniono wzrostu stężenia troponiny T ani frakcji MB kinazy kreatynowej powyżej wartości referencyjnych charakterystycznych dla ostrego zawału mięśnia sercowego. W badaniu USG tętnic szyjnych potwierdzono niedrożność prawej i lewej tętnicy szyjnej wewnętrznej, a ponadto wykazano istot-ne obustronistot-ne zwężenie tętnic szyjnych zewnętrznych. W toku dalszej hospitalizacji przeprowadzono kontrolne badanie echokardiograficzne, które ujawniło zachowaną funkcję skurczową lewej komory serca (frakcja wyrzuto-wa 60%) z odcinkowymi zaburzeniami kurczliwości z za-kresu ściany dolnej i podstawnej, przy braku istotnych patologii zastawkowych. W koronarografii stwierdzono występowanie choroby wielonaczyniowej z krytycznym zwężeniem pnia lewej tętnicy wieńcowej (ryc. 1). Wo-bec uzyskanego obrazu koronarograficznego pacjenta konsultowano w ramach zespołu sercowego pod kątem możliwości wykonania zabiegu pomostowania aortalno -wieńcowego, jednak ze względu na niedrożność tętnic szyjnych wewnętrznych oraz związane z tym wysokie ryzyko udaru towarzyszące zabiegowi kardiochirurgicz-nemu przeprowadzakardiochirurgicz-nemu w krążeniu pozaustrojowym ostatecznie podjęto decyzję o etapowej rewaskularyzacji przezskórnej.
Na pierwszym etapie, z dostępu udowego po stronie pra-wej, wykonano zabieg angioplastyki pnia lewej tętnicy wieńcowej, proksymalnego odcinka gałęzi międzykomo-rowej przedniej oraz gałęzi okalającej z wykorzystaniem aterektomii rotacyjnej za pomocą wiertła RotaLink Burr 1,2 mm, implantując ostatecznie 3 stenty powlekane le-kiem antymitotycznym techniką culotte (stenty XIENCE o rozmiarach 3,0/38 mm; 4,0/18mm oraz 3,5/23 mm). Drugi etap rewaskularyzacji przeprowadzono po ponow-nym przyjęciu pacjenta do szpitala po 2 miesiącach od pierwszej hospitalizacji. Wykonano wówczas skuteczną
angioplastykę odcinka środkowego oraz dystalnego ga-łęzi międzykomorowej przedniej z implantacją 2 sten-tów powlekanych lekiem antymitotycznym (stenty Cre8 3,0/38 mm; Cre8 3,5/31 mm). W bezpośrednim okresie pooperacyjnym u pacjenta zaobserwowano niewyraźną mowę, opadanie kącika ust, ponadto zgłaszał on proble-my z widzeniem. W trybie pilnym wykonano badanie tomografii komputerowej głowy, w którym wykluczono cechy świeżego krwawienia i zmian niedokrwiennych; wykazało ono natomiast występowanie wieloogniskowe-go uszkodzenia naczyniopochodnewieloogniskowe-go. Pacjenta konsulto-wano neurologicznie z zaleceniem dalszego postępowa-nia zachowawczego. W miejscu wkłucia obserwowano ponadto obecność krwiaka, bolesnego przy palpacji oraz ze współistniejącym szmerem w badaniu osłuchowym. Zmianę weryfikowano ultrasonograficznie, co pozwoliło na uwidocznienie jamy tętniaka rzekomego zlokalizo-wanego powierzchownie w stosunku do tętnicy udowej wspólnej prawej. Zastosowano skuteczny opatrunek uci-skowy, który doprowadził do wykrzepienia jamy tętnia-ka. W kontrolnym badaniu ultrasonograficznym wyklu-czono obecność przetoki tętniczo-żylnej.
Pacjent otrzymywał kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, atorwastatynę, indapamid, nebiwolol, leczenie przeciw-cukrzycowe oraz suplementację potasem. Dodatkowo
zmodyfikowano farmakoterapię, zastępując dotychczas stosowany inhibitor konwertazy angiotensyny – ra-mipryl – peryndoprylem w dawce 5 mg z dawką docelo-wą 10 mg na dobę. Decyzję tę oparto na wynikach badań naukowych, w których oceniono znaczenie połączenia peryndoprylu z indapamidem w prewencji wtórnej uda-ru mózgu oraz zmniejszenia ryzyka niepożądanych zda-rzeń naczyniowych, w tym zgonu u pacjentów z cukrzycą typu 2 w wywiadzie.
Przypadek 2.
Do Kliniki Kardiologii Interwencyjnej Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II w celu posze-rzenia diagnostyki kardiologicznej z powodu zaostposze-rzenia objawów niewydolności krążenia został przyjęty 57-letni pacjent z licznymi czynnikami miażdżycy (hiperchole-sterolemią, otyłością brzuszną, nadciśnieniem tętniczym oraz wieloletnim wywiadem palenia tytoniu), z przewle-kłą chorobą nerek, niewydolnością serca ze znacznie ob-niżoną frakcją wyrzutową lewej komory, po 4 zawałach mięśnia sercowego w latach 2008, 2010, 2011 i 2012, po zabiegu angioplastyki z implantacją stentu metalo-wego do gałęzi międzykomorowej przedniej i angiopla-styki balonowej gałęzi okalającej w 2008 r., po zabiegu angioplastyki z implantacją stentu powlekanego lekiem antymitotycznym do gałęzi międzykomorowej przedniej oraz gałęzi pośredniej w 2012 r., po implantacji dwuja-mowego kardiowertera-defibrylatora w prewencji pier-wotnej nagłej śmierci sercowej w 2010 r. oraz po prze-bytym udarze mózgu. W toku hospitalizacji wykonano echokardiograficzne badanie przezklatkowe, które wy-kazało znaczną rozstrzeń lewej komory serca (wymiar lewej komory 6,9 cm) z ciężko obniżoną kurczliwością globalną i frakcją wyrzutową 15% (ryc. 2). W koronaro-grafii uwidoczniono graniczną zmianę gałęzi między-komorowej przedniej oraz gałęzi pośredniej, przy braku istotnych przewężeń w pozostałych głównych naczy-niach wieńcowych oraz braku cech restenozy w implan-towanych uprzednio stentach. W celu oceny istotności zwężenia wyżej wymienionego naczynia wykonano ba-danie cząstkowej rezerwy przepływu (FFR, fractional
flow reserve) po podaniu adenozyny w ciągłym wlewie
dożylnym. Po uzyskaniu pełnej hiperemii potwierdzono istotność hemodynamiczną zwężenia w gałęzi między-komorowej przedniej (FFR = 0,75) i nieistotność zwę-żenia w gałęzi okalającej (FFR = 0,99). Jednocześnie wy-konano zabieg angioplastyki gałęzi międzykomorowej przedniej, implantując stent powlekany lekiem
antymi-Rycina 1. Obraz wielonaczyniowej choroby wieńcowej
z kry-tycznym zwężeniem pnia lewej tętnicy wieńcowej, wieloseg-mentowym zwężeniem gałęzi międzykomorowej przedniej, diagonalnej i okalającej lewej tętnicy wieńcowej.
totycznym (Resolute 3,0/22 mm) z optymalnym wyni-kiem.
Pacjenta w dobrym stanie ogólnym i miejscowym, bez dolegliwości spoczynkowych, wypisano do domu z zale-ceniem kontroli echokardiograficznej w trybie ambulato-ryjnym pod kątem poprawy frakcji wyrzutowej lewej ko-mory. Do przepisanych leków w chwili wypisu dołączono peryndopryl w dawce początkowej 2,5 mg, dostosowanej do funkcji nerek.
Przypadek 3.
Pacjentka 85-letnia z licznymi czynnikami ryzyka miaż-dżycy, przewlekłą niewydolnością serca, wielonaczynio-wą chorobą wieńcowielonaczynio-wą oraz po zabiegach obustronnej endoprotezoplastyki stawów kolanowych i złamaniu kości udowych w wywiadzie została przyjęta do Kliniki Kardiologii Interwencyjnej Krakowskiego Szpitala Spe-cjalistycznego im. Jana Pawła II w celu rewaskularyzacji wieńcowej. Biorąc pod uwagę obciążenia ortopedyczne i związane z tym przewidywane trudności w skutecznej rehabilitacji, jak również brak zgody chorej na zabieg kardiochirurgiczny, ostatecznie zdyskwalifikowano ją z pomostowania aortalno-wieńcowego i zakwalifikowa-no do przezskórnej angioplastyki z zakresu unaczynienia gałęzi międzykomorowej przedniej oraz gałęzi okalającej lewej tętnicy wieńcowej. W trakcie hospitalizacji wyko-nano echokardiograficzne badanie przezklatkowe, które ujawniło obniżenie frakcji wyrzutowej lewej komory do 45%, hipokinezę segmentu podstawnego ściany bocznej i tylnej oraz akinezę segmentu podstawnego ściany
dol-nej z cechami zaburzodol-nej relaksacji przy braku istotdol-nej patologii zastawkowej. W ultrasonografii zweryfikowano także miejsce wkłucia tętniczego, w którym ujawniono miażdżycę tętnic udowych wspólnych oraz niedrożność tętnic udowych powierzchownych. Pacjentkę po odpo-wiednim przygotowaniu zakwalifikowano do koronaro-grafii, w której potwierdzono występowanie krytycznego zwężenia w ostium gałęzi międzykomorowej przedniej oraz subtotalnego zwężenia w proksymalnym odcinku gałęzi okalającej, a także przewlekłą niedrożność prawej tętnicy wieńcowej. Wykonano angioplastykę pnia lewej tętnicy wieńcowej oraz gałęzi międzykomorowej przed-niej, implantując stent powlekany (Resolute 3,8/18 mm) oraz angioplastykę balonową gałęzi okalającej. Nie uda-ło się natomiast dostarczyć stentu do gałęzi okalającej ze względu na masywne zwapnienia i niekorzystną anato-mię zwężenia.
Pacjentkę w dobrym stanie ogólnym i miejscowym, bez powikłań naczyniowych w miejscu wkłucia oraz ze zmniejszeniem odczuwanych dolegliwości, wypisano do domu. Oprócz przewlekle podawanego peryndoprylu w dawce 5 mg chora otrzymywała kwas acetylosalicylo-wy, klopidogrel, metoprolol w formie tabletek o przedłu-żonym uwalnianiu, amlodypinę, rosuwastatynę oraz le-czenie diuretyczne w zalecanych i dobrze tolerowanych dawkach.
PODSUMOWANIE
Przedstawiono typowe przykłady bardzo trudnych pa-cjentów spotykanych w codziennej praktyce klinicznej. Niejednokrotnie są to chorzy z zaawansowanymi wielo-naczyniowymi zmianami miażdżycowymi oraz niewy-dolnością serca, którzy ze względu na ciężko obniżoną kurczliwość globalną lewej komory bądź schorzenia to-warzyszące zostali zdyskwalifikowani z operacji serca i wymagają angioplastyki wieńcowej wysokiego ryzyka. Ryzyko to wynika z jednej strony ze stanu kliniczne-go, z drugiej zaś – z uwarunkowań anatomicznych, po-cząwszy od zmian miażdżycowych w miejscu dostępu naczyniowego, poprzez konieczność angioplastyki nie-zabezpieczonego pnia głównego lewej tętnicy wieńco-wej, a skończywszy na nieraz masywnych zwapnieniach, krętości naczyń oraz konieczności angioplastyki w kilku miejscach podziału (bifurkacji) naczyń. Pomimo zwięk-szonego ryzyka powikłań, takich jak: udar niedokrwien-ny, okołozabiegowy zawał mięśnia sercowego, dyssekcja
Rycina 2. Rozstrzeń lewej komory mięśnia serca w
przez-klatkowym badaniu echokardiograficznym. Trudne warunki obrazowania.
STRESZCZENIE
Inhibitory konwertazy angiotensyny należą do jednej z podstawowych grup leków stosowanych w kardiologii. Ko-rzystne działanie peryndoprylu udowodniono w dużych, randomizowanych badaniach klinicznych, które wykazały istotny spadek śmiertelności ogólnej oraz innych niepożąnych zdarzeń sercowo-naczyniowych. W niniejszym opra-cowaniu przedstawiamy opisy przypadków 3 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Kardiologii Interwencyjnej Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II, poddawanych zabiegom przezskórnej rewaskularyzacji, którzy otrzymywali m.in. peryndopryl w zalecanej dawce.
Słowa kluczowe: peryndopryl, stabilna choroba wieńcowa, przezskórna angioplastyka wieńcowa, inhibitory kon-wertazy angiotensyny
bądź perforacja tętnicy wieńcowej z następową tampo-nadą osierdzia, optymalnie wykonany zabieg w przy-padku istotnego niedokrwienia mięśnia sercowego przy zachowanej żywotności daje pacjentowi szansę na popra-wę rokowania. Wykorzystanie specjalnych technik zabie-gowych, np. aterektomii rotacyjnej, daje większe szanse na skuteczną i optymalną angioplastykę zwężeń mocno uwapnionych lub w przypadku braku możliwości pasażu bądź skutecznego rozprężenia balonu.
Niezwykle ważna jest również ocena istotności granicz-nych zwężeń metodą cząstkowej rezerwy przepływu wieńcowego, którą omówiono w drugim przypadku. W procedurze tej wykorzystujemy stosunek ciśnienia dystalnego (za zwężeniem) do proksymalnego (w aorcie) w warunkach maksymalnej hiperemii uzyskiwanej po podaniu dożylnym adenozyny, z punktem odcięcia < 0,8 dla zwężeń istotnych.
Optymalna farmakoterapia zajmuje naczelną pozycję w leczeniu pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową i stanowi niezbędny dodatek do leczenia interwencyj-nego. Stosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny jest szczególnie polecane w prewencji indycentów ser-cowo-naczyniowych, jako zalecenie I A w wytycznych
European Society of Cardiology dotyczących terapii
w stabilnej chorobie wieńcowej, wśród chorych z towa-rzyszącą niewydolnością serca, nadciśnieniem tętniczym lub cukrzycą. Pacjenci ze wspomnianymi chorobami współistniejącymi stanowią znaczną większość
przy-ADRES DO KORESPONDENCJI
lek. Tomasz Rajs
Klinika Kardiologii Interwencyjnej z Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II 31-202 Kraków, ul. Prądnicka 80 e-mail: tomaszrajs@gmail.com Wkład autorów/Authors’ contributions: Rajs T.: wstęp, przypadek pierwszy; Andres M.: przypadek drugi, komentarz; Zeliaś A.: przypadek trzeci, komentarz; Żmudka K.: opieka merytoryczna nad całością artykułu. Konflikt interesów/Conflict of interests: Nie występuje. Finansowanie/Financial support:
Nie występuje. Etyka/Ethics: Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami UE oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych. padków spotykanych w naszej codziennej praktyce, stąd powszechne jest wykorzystanie inhibitorów konwertazy angiotensyny u chorych poddawanych rewaskularyzacji przezskórnej. W przypadku stabilnej choroby wieńcowej dawką początkową peryndoprylu jest 5 mg pod warun-kiem dobrej funkcji nerek (współczynnik przesączania kłębuszkowego > 60 ml/min), a dawką docelową 10 mg na dobę u pacjentów dobrze tolerujących dawkę począt-kową. Peryndopryl jako lek o dobrze udokumentowanej skuteczności i licznych efektach plejotropowych potwier-dzonych badaniami naukowymi stanowi ważny element leczenia farmakologicznego pacjentów ze stabilną choro-bą wieńcową w wywiadzie.
Piśmiennictwo:
1. Montalescot G., Sechtem U., Achenbach S.: Wytyczne ESC dotyczące postępowania w stabilnej chorobie wieńcowej w 2013 roku. Kardiologia Polska 2013; 71(supl. X): 243-318.
2. Montalescot G., Sechtem U., Achenbach S.: Wytyczne ESC dotyczące postępowania w stabilnej chorobie wieńcowej w 2013 roku: dodatek internetowy. Kardiologia Polska 2013; 71, dodatek internetowy: 1-41.
3. Mancia G., Fagard R., Narkiewicz K.: Wytyczne ESH/ESC dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym w 2013 roku. Kardiologia Polska 2013; 71(supl. III): 27-118.
4. Ryden L., Grant P.J., Anker S.D.: Wytyczne ESC dotyczące cukrzycy, stanu przedcukrzycowego i chorób układu sercowo-naczyniowego opracowane we współpracy z EASD. Kardiologia Polska 2013; 71(supl. IX): S319-S394.
5. Ponikowski P., Voors A.A., Anker S.D.: Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca w 2016 roku. Kardiologia Polska 2016; 74(10): 1037-1147.
6. Cardiology Department, Royal Brompton Hospital, Sydney Street, London SW3 6NP, UK, Efficacy of perindopril in reduction of cardiovascular events among patients with stable coronary artery disease: randomised, double-blind, placebo-controlled, multicentre trial (the EUROPA study). Lancet 2003; 362(9386): 782-788.
7. PROGRESS Collaborative Group, c/o Institute for International Health, University of Sydney, PO Box 576, Newtown, Sydney, NSW 2042, Australia: Ran-domised trial of a perindopril-based blood-pressure-lowering regimen among 6105 individuals with previous stroke or transient ischaemic attack. Lan-cet 2001; 358: 1033-1041.
8. Patel A., MacMahon S.; ADVANCE Collaborative Group: Effects of a fixed combination of perindopril and indapamide on macrovascular and micro-vascular outcomes in patients with type 2 diabetes mellitus (the ADVANCE trial): a randomised controlled trial. Lancet 2007; 370(9590): 829-840. 9. Ma T.K., Kam K.K., Yan B.P., Lam Y.Y.: Renin–angiotensin–aldosterone system blockade for cardiovascular diseases: current status. Br. J. Pharmacol.
2010; 160(6): 1273-1292.
10. Pizoń T., Rajzer M., Kameczura T.: Rola układu renina–angiotensyna–aldosteron w etiologii i patogenezie nadciśnienia tętniczego oraz jego powikłań narządowych – co pozostało z koncepcji Laragha i Aldermana? Arterial Hypertension 2011; 15(6): 371-382.
11. Kluk M.K., Wożakowska-Kapłon B.: Perindopril – nieznane oblicza znanego leku. Folia Cardiologica 2014; 9(2): 173-178. ABSTRACT
Angiotensin converting enzyme inhibitors comprise one of the major drug groups commonly used among patients with cardiovascular diseases. Beneficial effect of perindopril has been proven in the large, randomised clinical trials which revealed significant reduction of the risk of death and other major cardiovascular adverse events. In the follow-ing article we present 3 case reports of patients hospitalized in the Department of Interventional Cardiology, John Paul II Hospital in Krakow who underwent percutaneous coronary intervention and were prescribed perindopril in adequate dose.
Key words: perindopril, stable coronary artery disease, percutaneous coronary intervention, angiotensin convert-ing enzyme inhibitors
