~~
~r:--i~
__~
<~:;J
·
'
.',--
\
~
~
_
?
.
,~
,
.
.
-:
'~---
--~
>i
-
--2
052
T
E
e
H
N
I S C H E
H 0 GE S C H 0 0 LDE
L F
T.
L
ab
ot a t
or i
u
m v
oo r C
he
mis
che Techn
o logi e .
Ve
r s
l
ag b
eh or ende bi
j
het
pr oc e
s s
c
h
e
m
a
over
de ber
ei di ng
var:
p
h t a alz uuranhydrid e .
J
.
A.
v
a
n
der
~ar e l ,Bur
g
.
Karnpechoé r-
s
tr-e
a
t 6,.,
.on
s t
er .
lP
•
•
•
1•Inleiding.
Hoewel de productie van phtaalzuuranhydride ( in
het vervolg
aangeduid met
F.- .,A.)pas na de eerste wereldoo
rlog
een
g
r ot e
vlucht
g
e nome n heeft
,
was de bereidi
ng
op labo
ratoriulliSchaal
reeds veel eer
der
be
Ke
nd
.
In 1836
publiceerde
Laurent
(1
) z
ijn
arti
kel:
"
Uber
N
a pht a l ir.s ä u
r
e u
nd
ihre
Ver
bindungen
" .
Hierin be
-sc~rijfthij de o
xydatie
van
1,
2, 3, 4-
tetrach~onartaleentot
ph
taalzuur (
door hem naftaleenzuu
regenoemd)
o
.i .v .
salpe
te rzuur .
Toen
in de laatste helf
t
van de 19
eeuw P.Z .A.
econo
misch
be
-lan
gri
j k w
e r d , heeft
m
en verschillende
processe
n
oLt
wi
k
j,{eld
.
Zoals:
De Vlo
eis toffase o
xy da t i e van naf
laleen
m
.
b
.
v
.
zwavel-trioxyde en
k
wi
kz ou
t
e
n a
l s
ka
t
a l ys at or
( 1896
,
Ba di s ch e
A
ni l i n
m
nd Sodafabri
k)
.
Dit proces is
t
ot de eerste wereldoo
rlog
in ge
-bruik
g
e bl even .
I
n 1917 w
er d do
or
Gib
bs
e
r.
Conover (2) U
.S.
D
e par t
illent of Agricu
t-tureI ee
n
da
m
pfase
-
proces ontwi
kkeld
.
H
i erbi j wer
de n
lli
ol y
b-d
een- e
n
vanadi umo xyde
als
k
a t a l ys at or §e
j
rui
Át.
Onafhankèli j k
hierv
a n
ontwi kk elde W
oh l
(
3)
(J. G. Farbenindustrie)
ee
n
d
er
geli
j k pro c es
.
Al l e tha
ns
i
n g
e
br-u äzzi
jnde
processe
n
be-ruste
n
nog
steeds o
p
de
ze
orrtwäs
keL
tng
, zi
jhet dat à
inds
1947
ook o-
xylee n a
l s
gr-orids to
..
g
e
br uik t wordt
(4 ).
Tot
1
945 we
rd
het
pro ce s
eLle
e
n
Lr.v
ast
-
bed
r-eac
tor-er,
ui t
gevoerd
,
t
e r
w
i
jl
nu ee
n
f
l ui d
-b
e
d
reactor hoe la
nger
ho e
~eerin
g
e
br ui k
k
omt .
H
e t be
l a r.g
var.de
P
...
Z.A
. - pr
oducti e
li
gt
i
n d
e
orrtwäx
k
e
Lä ngvan
diver
se
k
uns t s t of f
en . Tot
1
92 0 was
d
e
toepbs sil ~bepe r
k
t tpt de
ber
ei di
n
g
VElEe
n
k
el e
or
c
ani sc
he
kl e urs t off e
r.
, t
e r wi j l
t
h a
L
s g
r ote
hoeve
e l heden g
e br uikt
w
o
r
>:
:en b
i
j de be
r-
e
i där.g
va
n a
l ky
dh
ar
s
e
n
,
w
e ek
m
ak e rs ,
polye s t
e
r-ha r-se
r.
e
n k
l e ur s t cf'f'e
n,Figuur
1
e
n
ta
be
l
1
b
e·Jer. ee
li b
e
eld
van de
pr oduct i e e
n h
e t
ver-br ui
k
var. P
.Z
.A
.
( 5
,
6)
Tabel
1.
V
e rbr ui
k
va n P
.Z
.A
.
'- - -' - - -" - ' - -,---,-..-._._
_
._-- -._--' .---_._--r -
- -
---
i 954
195
7
Al
kydharse
~_:
--
---
·
56
:
4
Óä·
-
··
t
~
-
n·
-r
'
5'7 , 2
'
'
~
i'-
7
-
2~6J
-
O
-
t
-
o
-
n
·--.-
-
-
5
-
0
-
,
-
0
-
%
;
W
e eldna xee s .
36
:
·
3
ÖJ
--
·
t~
-
36~8
%
5
2 . 200 to
n
35
9
% - ---- --- - - --.--- .- .- . -- --... --- --- ---•.- -. - - - -. - - IPolyeste
rharse
n
5
.900
ton
6
,0
%
20.4 00
to
n
~t14
, 1
%
1
k
l e ur
s t off e
n
.
--.--J
To t;~ï"--'-"'--'--- '--
9
Ë:1"
.
6
0
0
'
-
t
on
,
-"" "-- '-
'
.. '
145
':
2ÓÖ
-
-to
~--
---
.
.
--..-
I
I~~~~---'--"---_··-- - .- -. --. - .- ..-!- .._--• . '·- -·· 1..- - - -- - - --·-- -Deg
r
onds
t
of f e n voo
r
de P
.
Z.
A. -
be reid ir~ ZijL:a
.
K
oolteernaftalee
n
.
b
.
Petroleu
mna
ftale e n.
c
.
0 -
xyl ee n
•
• f .e
.
.
~ .•'.,jc~.-'V , 1 _".J " 'I.' f ) -..~.J l·~ e •J. ".. .~)'1 )..i J 1./1... ,. .sJ.
..:. " .../~... J.. ) ~,; 1.'. j ...' , ~'_ .liJok. -,J.. Ö. . ~ ~,j ',. J .... .,:.';, r· .' ' -\ 0r· •..: Q I. _ ~ l .'"..J' :..~} ...·:,1 :.~_ . .l "),• ,' ) .i.. ,.., f ,., .L .J I .• '. \. . « -:..1 ~; .. 'À t . '. .) ..I _'... h J. .. .I '.1 .J.v :"J .... ) '. I.
..
r \ . ) .•..J:: , '.!\ ;..... ( \..'.. ~;.
.: ; .•,
, ..: .... ,~)- ~.
r..:-.
,"
.
,
t ~-.... .',.
~ -( I..lr
- L, n • ..; ._ • ... '..I..
"; .;) j ~, r· - ' . . \.-)'~..
•
2.
Koolteer
naft ale en
is ee
n
bij
product van
d
e
cj
kesf
briek.
Petroleu
mnaftaleen
is e
en
be lar~rijkb
ijpr oduc t v
an
de
ardol
ie
-industrie, eve
nals
o
-xylee
n. D
e oxydatie van o-xylee
n
is e
en
der
laatste orrt
wä kk
e
L
d
ngen
,
Z
o wordt L
r;
Itali~e
n
J
a pan
reeds 10
-
8
0
%v
a n d
e
P
.Z .A. - pro
ductie
bereid uit o-xyleen.
De research is er
n
u o
p g
e r i ch t
e
en katalysator te ont
wikkelen
,
wa
a r
m
e e
z
owe l
n
af t a l e e n al
s
o-xylee
n
i
n
ee
r.
fluid
-be
d
reactor
geoxydeerd
k
a n
w
or den tot
P
.Z .A.
Da
t d
e
f
l ui
d
- be d reactortterrei
n
wi
nt
t.o
.v .
de va
st- be d
reactor
bli
j kt w
e l uit t
a bel
2.
H
i er ui t vol
gt
da
t
i
n
1962 ee
n
jaar
-p
r oduc t ie v
a n
1
80
.000
ton
P
.Z .A
, berei
kt
werd via het fluid-bed
p
r oc es
(7)
.
Dit is 20
á
25
%
v
an
de wereld
pro ductie.
~:
:tu
l'-
...
·
S
!l~
~
i
;.~~
~ii~
::-ng~
~
~
l
~
-T-=
..s
"Ea~~
te
!
_
t
_
*
---t
I
1952
United
C
oke
&
C
hemica1
!
2,5.
1952
Am
er i c an Cya
namid.
I
2
5 .
1953
Imperi
al
C
he mical
L
nd
,
I20.
1960
R
ei chhold
Ch
emi c a l .
15.
1
96 0
ACN
A
( I t
aly).
11.
1
961
U
ni on
Ch
illii que
B
e lg e .
5,5.
19
61
H
at c o
C
ö emi cal
Co
.
15.
196
2
I
ID
omini on Tar.
11.
19
62
M
o
n
s
an
t o .
25.
1
96 2
I
Union Carbide.
25.
I19
62
I
S
ynr es (
H
olland ) .
5.
1
9 6 2
I
Sher
win
-
W
i l 1i ams no 2.
6.
~:
.6
2
_
.
__
.J.
:
::a:~erma~)
l~::
~--_...
*'
Jaarlijks in dui
zenden
tonnen.
De
b
el ang r ij ks t e
N
e
de
r l
a n
ds e produce
nte n
zijn
'~:
."
De
St
aa t smi j ne n
Cindu ( Uithoorn)
Synres (
H
oek va
n H
o l l a nd )
6000 to
n/jaar
50
00
to
n
/jaar
5000 to
n/jaar
F1xed
-bed
p
r oc e s
Fixed
-bed
p
roces
_ .. ._ .. _-.-~_.....l
vast-
bed.
1.
äi
e erder
~
-
g;~
-
n
dst o
ff
e
~;
-bruiken.
2.
E
envoudiger
b
ouw va
n
de
reactor.
Iets ho
ger
re
nde
ue
nt.
W
einig o
nderhoud
en
slij-t
age.
-
--- ---
-1
.
m
oe i
l
i
j k
e te
iliper at
uurá-beheer
si ng
•
2.
G
ro te r e drukv
a l o
ver
ka
talys at or
be
d.
3
.
W
e
r
k elJ.
L .e
x
p l os i egebied.
Voordele
n.
van het proces.
flu
id-bed.
N
adel en .
Unifor
me
te
mperatuur.
Lage lucht/naftaleen
ver-houding.
M
inimaal explosie
gev aar.
E
envoudige r
winnir~der
producte
n,
v
anwege
ho
gere
co
nce ntraties.
Opwe
kking
v
a n
Ho
gedrukstooffi.
La
gere
i
nv~ s_t~~~~~•
1
. .
._
Grote
r e
ver
bli jftijds preidi ng .
S
l i j tage aa
n
katal
ysator,
d
us stofv
a nger
nodi
g.
E
r os i e- e f f e ct va
n
de
kata-l
ysator .
4
.
H
og ere
onderhouds!cps ~e~_._
; 1.
:
2.
,
1.
D
e
gro
ndstofkeuze
is b
ep
rkt tot naftaleen en o-xyleen van de
aardolieindustrie en koolteernaftaleen van de cokesindustrie.
Voor de
P
. Z
.
A.-productie wgrdt
n
aft a le en
g muum:vereist
m
e t
ee
n
smeltpunt van 76
á
79
c.
(
S).
De naftale
enogewonne n
uitaard~olieproducten heeft eg
n
s
melt
puDt
van 79,6 - SO
C
en naftaleen
uit koolteer 76 - 78
C
(7).
Aangez
ien
o
-xylee
n
een geringere opbre
ngst
geeft e
n
tevens
m
oe i l i jkhede n bij de zuivering (S), is d
e
g
eva l l en op
naftal
ee n
uit de aardolieindustrie.
2.
D
e reactor
k
eus li
gt
moeili
j ker.
A
a n
bei
de
ty
pen
t
e a c t or en zij
n
voor- en nadele
n
v
e
r
bo
nden.
Deze zijn (
4,7,9,lJ, 11,12,13,14,15)~W
ann e er men deze factore
n
i
n
over
wegi ng
ne
e mt
v
alt
d
e k
eus op
d
e
fluid-be
d
reactor. De voor
naamste
re
de ne n
zij
n:
a. De veilig
hei d.
Een
~engs e lva
n
lucht ea naft
a lee n
is
b
i j ee
n
te
mperatuur
van
50
0
C en een naftalee
n-conce ntratie g
r ot e r da
n
3,5
%
explosief
( 7,16). O
m
nu e
xplosiefvrij
te
k
unnen
werken mo
et
ee
n 3
C>-voudige
over
maat
lucht geno
men
worden. Dit is eco
no misch
onvoordelig,
wa
nt
ee
n m
e e r da
n
10-vou
dige
lucht over
maat g
eeft
g
een re
nde me
nts-verho
gi ng m
ee r . Teve
ns
wordt
d
e
~sche idir~v
an d
e r
4.
D
~luId-bedreactor wekrt bij een temperatuur van 350 - 380
°c
en
en lucht-naftaleen
verhoudir~
van 10 : 1.
Door de snel bewe
gende
katalysatordeeltjes wordt ee
n
explosle-gol~
dir ct afgebroken, terwijl de temperatuur
Jmniformer
ls.
Dit zijn zeer grote voordelen t.o.v. de vast-bed
reactor.
b. De investering.
De kosten van een
~luîd-bedreactor zijnvveel lager dan van een
vast-bed reactor,
wa~tnatuurlijk
g
r oot gewicht in de schaal legt.
c
.
Plaats en grootte der fabriek.
Nu de keuze gevallen is op
petroleumna~taleenals
g
r oLds t of is de
beste plaats naast een
aardoliera~finaderij.Via ee
n
geIsoleerde
pijpleidi
ng k
an d
an
naftaleen in vloeibare vor
m
aangevoerd worden.
Dit
gee~teen grote bespari
ng
aan vervoerskosten. Een tw
eede
eia
is dan, dat er in de naaste o
rngevi r.g
ee
r.
P'W'Z.
A.
ver
werke nde
ind
-atrie is, of dat de producent zelf
h
et
F.Z.A.
w
ee r ver
wer kt,
zoals
b,v ,
de Synres te
lI
oek van
H
ol l and doet.
E
e n go
ede
vesti
gi r.g
z
al b
. v . het
B
ot l ekg e bi e d zij
n,
o
ilidat
daar
een behoorlijke aardolie-industrie
verreze
n
is. De grootre va
n
de
~abriek
is a
fhank elijk
v
an d
e vraa
g
naar F.Z.
A.
De opzet van dit
scheL~z
al
voor ee
n
m
i dd el gr ot e fe
bri ek
Zijl
l.
Dit is ee
n p
r odu«t i e
van 5000 ton/jaar. (7). Een kleinere eermei
d
is niet
a
an te raden,
o
ILdat m
en
m
et te kleine ee
nhed en
te
d
uur produceert.
D
e i
nvestering
daalt
nv
L,niet eve
nredig m
e t d
D
.
D
r
actiekin tiek.
""
450 kcal
Bij de katal
l
uc ht, t
ed
en de vol
ytische
oxydatie van
n
aft al e en tot
F.Z.A.
m
et over
maat
gende
reacties op ( 18,19,20>.
a. hoofdreactie:
naftaleen (
N)
phtaalzuurar~dride(
P.Z. A.)
b. nevenreactie
s:
10 CO
2
.,.
4H
20
+
1230 kcal.
o
11(
'''
0
t-
H20
T9
8
kcal.
, y
n
af'toc~inon
(
Q) •C::::: "c.
~11
0t-
6C02
+-
3
H20
1"'899 kcal.
1 / l . . , L..::::Oma
l eI ne zuuranhydr i de (
M
.
Z
.
A
. )
( I
n
het ve
r volg
zul
len
d
e
tu
ö
s en haakj
es
s
taande
afk
or ti
ng
e n
gebrui~t
w
or den ) .
O
m
nu een reactor te verv
aardige n, m
oe t het r
eacti emechanis me
bek
e nd
zi
jn. V
oor de oxydatie van
N
tot
F
.Z.A .
Zij
L
v
e r s chi ll ende
m
echanis
m
en
v
oorg es te ld .
I~tm
ee s t
a
lgeme
en
is:
....,.-7P •Z.A. __
N
'E
-.
---
,---
~
.
Z.
A.- - -~ .--..,~..
,. ----....~Q~>G
G zij
n d
e
p
r oduc t en na volledi
ge
verbra ndi r~.Oo
k
z
ij n
er veree
nvoudi
gede
m
e ch ani smen voor
gesteld:
a.
D
IA l es s andro en Farkas (21);
N
C
~
~
t-
~~--
~
~i
~~~
__
~
_
_
u
~
-~
~·
A.-.
.
,
. ,
.
T
6.
1 •• N --~P.
Z.A.
2 P.Z. A.-
_
..,..
M
.
Z
.
A
.
~ N_
..,._~ Q4
·
Q - -..~ G •5.:
Q-
-
"
.
..
P.
Z. A.
6 ! N----
.
.
...
Gb.
Joffe
n sper
man
(
22 ) :
~P.Z. A.
N
1
Q---.!:---'l~G
D
oo r
P
e j ers o
n
(23)
i
s
o
p d
i t
geb
ied ve
el w
e rk verric
ht
.
A
l s reactie
-m
e chanis
me
n
ee
m
t hi
j een
co
m
bin
atie
va
n
a. e
n b
.
n
. l . :
In reactie
6 ( N~G )h
eeft
hij
all
er lei n
e v er.r- eac
t.äeeop
g eno
me
n,
zo
a l s de v
orming v
a
n k
l
e ir.e hoevee
lhe den
ber.zo~~zuur.Voo
r d
eze
re
actie s h
e eft
h
i j
de
freq
uentie factor
e
n d
e
activerir~s e nergieui t
d
e
fo
r
...,
ul e
o
v
a
r
.
A
r rhenius
ber-ek en dv
oer
e
en
t
emperatuur
traject
v
an
2
60
- 4
00
C.
Uit
d
e
b
e tre
kk
i
ng
v
an
Arrh
e nius k
Ul.nen
n
u dus
d
e
re actie s nelhe Md~ const ante nb
erekend
w
or d en :
K
Ae-
E
/ RT
A -
F
r e quent i ef a c t or .
E •
A
c t i ve r ings e
n
ergi e .
H
ij
g
eeft
de v
olgende waarden:
" _' 'r•._ .- r - '-_." - " ._..- - _._~
&.
I
E
(
kc al/mol)
.. ...,.._ __ - '. '.._ -t-- •._- _. ..,-_ -.."... '.• A.6
~5, 6
x 1614I
17I
1, 2x
105
I
4 3 j'1,4
x
1013
1,6
Je10~
I
12 'i'~
~
ig5
._1. .
l~
j
Om
n
u ee
n
b
e eld
te
k
r i jgen
van
h
et
v
erloop
der concentraties
m
e t
de tijd
,
w
or den de vol
ge
n
de
co
nce ntratie
-tijd
vergelij ki r~ e nop-g
es teld .
H
i erbij zij
n
de
vo
lgende notaties
brui
kt;
N
_
c o
r.cerrtr-at
äe va
n
nafta
leen
i
n
Kg/m3
N
o.
conc
entratie
va
n nar.
~~en
in
Kg
/ m
3
op t
=
0
P .
co
ncentratie
va
n
F
. Z
.A
.
in Kg/m
3
M
=
conc
entratie
van
l.!.Z.
A
.
i
n Kg
/m
3
Q
concent
ratie
van
Q
.
i
n Kg
/m
3
G
-
concentratie van
G
.
in
Kg
/ m
3
K
=
r
eactiesnelheidsconstanten
r
- I
Wij krijgen dan
:
a.
Naf
taleen:
~ - K1N t- K,N ~ K6N - (K,
-J-lf,
+K6) Ns te
1 If 1+
~+-
K6 ~a
dus
: -
dN
=
sNdt
Deoplos
si ng
luidt:
N
e- at
y
No
•
b.
N
a.ft ochi non
:
ss
-
K,
N
- K4
Q ~Q=
K
,N
-
(K
4
+ ~)Q
dt
,
N
-
N
e- at
- 0(zi
e a ) d
us
~. K~
N
e
-
at _ bQ
dt
.,/
0D
e o
ploss mng
luidt
!
-at
-bt)
Q=
~"
N
o
x.(e
_ e
b-a
stel
e
-
b
t
=
x
d
an
is:
c.
l
h taa lz uur anhydr i de :
K,
Noe-
at+
~
xN
o
K (e
T
at
_
e- bt)
-
~
p
8
.
-bt
e
P
A -at
B -bt
Ce-K2 t
Ir=
e
_
e
-oc
=
A- 13.--e •
stel
e-
K ---~t
d. ~a le i ne z uur anhydr i d e:d
M
ar
•
K-- ,N0 x.(Ae-at
De oplossin
g
luidt:
M
K
2
A-at
K
2
Be- bt
Ce-IS
t
K
2
A
If2
B _ C
No
=
-
-
a
)\
e
+-
b
+
rb
a
stel
K2 A
K2
BC
-
D-
a
--
b
-Dus
:
MN
o •
_ K2A::i
+
K2 .'( Bx+
Cz
-r Da
b
e
.
Gasvormige biJproducte
n:
dG
dt -
=
De oplossing luidt
!
-bt
e
Nu kan dus m.b.v. de te berekenen waarden
~oorde
Öeactiesnelhelds-constanten bij elk
temperatuur tussen 260
en 400 C, de conc
n-tratie als functie van de tijd berekend worden.
Bij deze beschouwingen is geen rekening gehouden met het feit,
dat de zuurstofconcentrati
bij toenemende reactietijd afneemt
.
Berekeningen uitgevoerd door een werkgroep van prof van den Berg
hebben echter aangetoond, dat vanwege de grote overmaat lucht deze
invloed verwaarloosd kan worden.
Wanneer nu uit deze gegevens een reactor berekend zal worden,
dientremen zich wel te realiseren, dat de te gebruiken katalysator
deze
e zal
m
oe t en zijn als die W
5armee
Peterson zijn proeven
uit
g
voerd heeft.
llijheeft n.l. aan de hand van resultaten met
een bepaalde katalysatmr de frequentiefactor en de
<1
10.
E
.
De opti
malisering
va
n
de reactor
.
De w
erkgroep
va
n p
r of . ov an d
en B
e rg heeft voor
e
en temperatuur
-traject v
an
C
de opti
male
w
erkte mperatuur b
e rekend
.
H
i erv oor heeft
m
e n voor ver
sc hillend e
te
ili
perat uren
uit
g ereken
:
a
.
het re
ndeme nt
van de reactor.
b
.
d
e bij
behore nde
kost
prij s
ve
n
het pro
duct
.
D
ni
e
ng
k
os tpr ijs is
te bre
nge n
ber-eker.dd
oo r
o ,a
.
de
v
ol
ger
...d
e
f'a ct or
e n
Lr,reke
-.
1.
Investe ri r~ ~and
e
apparatuur.
2
-
On
de r houd skos t e n .
~.
Af
e hri jvings en verzekeri
ngskosten.
4.
L
o onk os t en .
De
we
rkgroe p
kw
am to
t h
e t v
olg ende
resu
lt aat
.
We
rktempe rat uu r
o( .2.6 0 j~u 3 ~-.. 360 j joK
ost pr ijs
p
er
to
n.
~Is
1.';,! l il ')~I 'I ~ ~ ",l. :lj6'7 J 6$,.tHier
u it b
l ijkt
d
at
d
e o
pti
w
s le
te~peratuurtus
s e r.
3
50
0g
n
365
0C
li
g t. Voo
r
d
e
optimaliseri~gis
een
te~peratuurv
a n 3
60
C a
ange
-n
omen .
b
e r e k end
u
it
7,~81
,04
--
=
4,
51
1,14
A
lle r eers t
w
orden
n
u
de r
e a c ti es ne lhe i dsc on s t anter...
d
e
w
e t
V&r.A
r rhe
n
i us :
K • .l1..e-E/RT
R
-
gasc
on e 't
au
t.e
=
1,
9§7
C
al/graa d, m
o l
T ;
w
e rk t empe rat uur i
n
K
.
6~~K
De
waa
rden vo
or
A e
L E
zij
n
ver
meld
opp
ag
6.
H
i eruit vo
l gt
!
Kl
=
7,4
8
K2=
0,16D
ki
e z e
ng en. D
wa
a rd en wor
i t
g
e e f t
de n n
u
ir~evuldi
n d
e co
ncentratie
-tijd
ver
ge
l i j
-:
~
o
arY
=
-
(
Y
-
x
)
~
• - 0,oly
+-
0,88
~
x
o
0,89~z
=
0,00012 Y
0,0168
Je 0,89~z
0
,
876
G No=
0,0076
y0,1
34
x
O~126Hie
ri n
is:
y
x
z
Bij verschille
nde
worde
n.
11.
e-8,52t
e-1 3,03t
=
e-
O, 16t
~erblijftijden
ka
n nu de concentratie b
erekend
-Tabel 4.
B
er ek"nir.:g der conce
ntraties .
t (sec)
x
yz
NI[\;! 0 Q/N0f1~0
MlNo
GIN
00 ,
a
,
1
0,4
3
0,27
0,98
0,27
0,1
6
0,4
97
0,
00 3
0,07
0,2
O,l
S
0,074
0,97
0,074
0,10
6
0,71
0,
00 9
0,10
0,3
0,08
0,020
0,95
0,
020
0,06
0,774
0,02
8
0,12
0
,4
0
,03
0,006
0,94
0
,006
0,02
4
0
,
82
0,0 ~ 70,12
0,5
0,014
0,002
0,92
0,
002
0
,012
0,
81
0
,056
0
, 1 2
0,
6
0,
006
0,0004
0,91
0,0004
O~, SO0,
066
0
, 128
0,7
0,003
0.9
0
0,003 0,
80
0
,0 76
0
,121
0,
8
0,0
01
0,
88
0,
001
0,79
0
,086
0,123
0
, 9
0
,000 7
0,
87
0,7
8
0,
0 96
0
, 123
1,
0
0,
85
0
,76
0,116
0
, 124
3
0,62
0,
55
0
,326
0
, 124
5
0
, 4
5
0
,40
0,
476
0,124
10
0,20
0,1
8
0,
696
0,124
Om
n
u
de
o
pti male
co
ntacttijd
te
k
unnen b
epalen, word
t
de ve
r
-ho
udi ng C
(
wwarin C
=
N
,Q e
nz)
in
f
ig, 2 uit
gezet
te
g en de
con-No
tactti
jd. D
e contacttijd
w
ordt nu
z
odanig
gek
ozelli
l
d
a t e
r z
o min
mo
g elij k b
ijpr oduc t e n ontst
aan.
In dit
g
eval
g
e ef t een co
nt act
-ti
jd
van 0,6 sec.
à
e
g
un s t igs t e re
sult at e n . In
h
et
gasme~~se1 ,dat
d
e r
eactor
verla
at,
bevi
ndt zi
ch :
8
0
%
pht
a alzuuranhydride
6,6%
m
a l eine zuuranhy dr i de
12,8% gasvormi
ge
b
ij producten
0
,56%
naftochi
no n
0,04
%
naftaleen.
Deze
p
er c ent ag e s zi
j n
ber
ek end
op
d
e toe
gevoerde h
oe v eelheid
na
ftaleen.
1
2 .
F
.
De dimensionering van de rea
ctor.
Bij de bere
ke ni ng
v
an
de
a~metingv
a n
d
e
re
uct
or m
oe t re
kening
g
e houd en worde
n m
e
t :
a
.
Ch
annel ing . Zo noe
mt m
en het o
ptred en
v
a n
g
as
be
n
e
n d
Qor
d
e kata
-lysator
massa
.
Of d
it
gebeu
rt,
is
afha
nk e l i jk v
an
het de
elt
jes-spectru
m
e
n
de deeltjes
grootte
.
b
.
Slu
gg
ing .
H
i e
·
s pr e
e
k t
m
en wanneer er
g
a s be l l en do
or
de
katalysator
massa
omhoo
gstijge L.
D
i t is een
g
e volg van ee
n on
j ui s t e
LID
-
verhoudi
ng van het
katalysatorbe
d.
Deze ve
r houdi ng m
oet
2/1
á
1/1zijn
.
B
i
j de
berekeni r~w
ord t
LID • 2/1g
e nomen
.
De opti
male
ver'~li jfti j dis
0,6sec. (zie
E)en er w
ord t
een
jaarli j
kse prod
uc t i e v
ereist
v
an
50 00 to
r.,
Bi je
en
o
mzet
t
i r.g
tot
P. Z.A.
van
80%
wil dit ze
gge n,
d
at e
r
5400ton naft
ale e n p
er
ja
ar
i
ngevoerd m
oe t worder...
E
r wordt a
ange no me n,
d
at de
f'ab r-Lek
8000
ure
n
per jaar
w
e rkt
.
De
r-este
r-e
r.de
tij
d
i
s
bes te
u.d
v
oor
on
-de
rhoud.
De voe
di ngss r.elhei d
v
an de naf'
t ale er..
bed raag
tda
r.
0,188 kg na~taleen/sec.
De
verho
udi
ng
Luc
h
tZna
f't. e
L
e
e n
is 1
3,5/1
•
Dus
t.ot
a
a
I
w
ordt
e
r
2,72 kgre
acti eme ngsel
per sec
.
toe
ge
voerd.
De v
olume
stroo
m
is:
2,72
36
8
se
c.
-= 2,728
,549
=
4
, 95
rr.3
/
s
e
c
.
N
u
g
e
l d t oo
k:
'E
= 0,6 -R
e ac t or vol ume
Vol
ume s t roo
ll:
..
4
0,7;
2,
d
us
L
0, 6 1:1Di t
g
eef't
:
D 2D. 2 TI D • 2D.0,7
4
.
4, 95
1,3
9 m
e
n
L
.
2,7
8 m
.
I
n
d
e reactor
m
o
e
t
en e
chter
.i(o
c
llichamer.
g
e pl aa
t s
t worden
, o
m
de
st
erk
exot
he r
me
reacti
e
i
n d
e
hand te k
unl1en
h
oud en
.
H
i
e
rdoo
r
wo
r dt d
it
voLuiae kLeLr.er-e
n mee
t
er dus
e
e n co
r re c t ie
aar4;
e-b
racht
w
or den .
E
ers t
w
orden
nu de
koe
Ll.Lchamen
be r-e k end
,
De af't
e vo
e re n
w
ar
m
t e
2
bedraagt 2
9J7
~hen
het
h
i e r vo or
ben
od i
g de
k
oe l end
op
pervlak
34,t
m
•
E
r
w
orden nu ro
nd e k
oe l i cha
men
i
n de
r
e
a
ctor
g
ep laa t s t waarva
n
de
a~metingenzij
n:
D1n
w.
=
0
,5
m,Dui t.
=
0,7
m,h a 0,5 m,
H
e t o
ppervl
ak
v
a n
dit
k
oe lli c haam is dus:
=
+'7'rD h
u
°1
D
us :
Du~ :
- - -- - -
-Om di
t
koel
lichaam
~o rd teen
t
we ede geplaatst, met de afmeting
:
D
i
=
1
,
°
m,DQ
=
1,2
m,h
=
0,5 m,Het oppervlak van di
t
koell
i chaam
is
:
O2
=
1LDih +-7l:
D~h
;3,
46
m~
H
ET
totaal
k
oe l e nd oppervlak is
dus~2
0
1
+
02 :
5
,
35m
•
W
annee r nu het wandopperv
lak
van de reactor ook
g
ekoe ld
wor
J
t
(b
;
v
,
d
oor een koelspir
ae
.
op de reectorwan
d
te
c~nstrue r e n ).dan
g
ee
f
t
d
i t
ee
n koelend oppervl
ak
van ca
.
12
m2 • 2
Er
w
a
s nodi
g
34
.
fm , dus de koellich
amen m
oet en ca
.
22
m v
oor
hu
n r
eke ning ne
men
.
Er
moeten dus 4stel
k
oe l li chame n i
nge bouwd
w
orden.
H
i erd oor veran
jere
n d
e
a
fme t i ngen
v
an
d
e !'e
a c t or.
De
k
o
e l l i c
h am
e n
h
e bbe n een vol
ume
van:
V
l =6 P~-Df )h
- 0,11m'
.
V2=L
.;::,ö-=:--:-=--__~u2_D21.'
)'h
~
:0,
3
173
m • 4 V 1r
V2-0
, 283
m
3
:
H
e t volume v
an
dereactor
w
as
:
V
r =
TtD2L
; 11;1,392
.2
,7
8=
4,21
m3
•
4
4
H
e t
n
i
e
uwe
r-eac tor-vo
kumewordt
n
u
:
V~
=(4
,21
~4
XOJ283)m3
a5,34
m3
•
2
3
V~ . n:DrLr =7t"Dr
:
5,
34
4
2Dr : 1, 5 m enE Lr
3,0
m,D
i t
z
i j n du
s' d
e afmetingen
v
a n het gedeelte van de reactor
,
wa
arin
zich
d
e katalysatormassa in
g
ef l
u!
di s e er de toest
and
bevind
t .
H
e t
v
bes
c
hi kbar e koelend oppervlak is nu
:
2
0
f=
"TC"DrL
r
=
14,15m •t
°
1
+-°
2
) =21,
40m2
..
Het
to~ale
beschikbare oppervlak is
dUB35,55
m
2
, terwijl
e
r
-- - -- ------~--
-14
G
.
De ka
tali sat or
.
Als katal
isatü
r
v
oor de oxyda
t ie
van na#
taleen
word
t v
a
r..
adi umpe n
t
-oxy
de
op een
si
l jc a
g
e l- dr a
g
er g
ebruik t .
Deze
k
a
t
a l y s a
t
o
r
w
o
r
d
t
si
n d s de
t
we e
d
e we
reldoorlog
geb
r uikt
.
La
u
rent
( 1)g
e
brui k
t
e
s
al pe t er
z
uur
,
t
e r wi jl b
ij
h
e t
B.A .S .
F
.
-
p
r
o xes
zwa
v e l t r i oxyde
en
kw
ik zo u
t
e n als
k
a
t
a
l
y s a
t
o
r
g
e
b
r ui
k
t
wo
rden
.
I
n 1
917
g
ebr u
ik
e
n
G
i
bb
s
en Conov
e
r
(
2 )
m
o
l
y bd een
-
e
n
v
an adiumoxyde n als ka
ta
l y
s
a
t
o
r
,
e
v e ne l s W
oh
l
(
3)
i
n Du
i t s land
.
Sinds~ie nh
eeft
m
eL
z
ich t
oe geleg
d
oIJ
de
orrt wäk k
e
Li.ngv
a n
g
oed
e v
a n a di umkat alys atore
n
vo
o
r
0. 8.de
P
.
Z
.
A
.
-
ber
e
i
d
i
ng
(
19
,
2
0
,2
4
,2
5 )
.
~ars(
1
8
)
heeft
e
en ui
t v oe r ig
e
st
u di
hi
er over
[e mab~t .Do
or
d
e S
ci entif i c
Desi
gn
Co
.
te
~ewY
ork
word
t
ge
werkt
a~nde
orrt wi k.ceLä ng
v
an
eeI. kata
.Lys
a
t.or
,
wa
a rmee
zowel
nafta
Lee
r.
al
s
o-
xy l e e
n
g
e o cy de e
r
d
kan
~orden.De
eise
n d
ie
aBnde
k
a
ta
ly s a
t o
r
[
e s
t eld
wo
rden zij
n
:
~.
g
ro t e activiteit
b
.
~l ij v e~deac
tivitei
t
c.
b
e
h
o
or l i j
k e
sel
ecti viteit
d.
G
r c t e
~e ch ani schester
kte.
Voer h
e t
besc]lreve ~proc
es
w
or
d
t
e
en
van a di u~k a t a lYDa t o rg
e b
r ui
k
t
VL ~ ~c vcl[2r~J c 88DeLstell ir·E:
la
%
va
na diu
a
?e nto
xv
de
.
2') % ka Láuu au Lf eat ( n.ode i-et or-} ,
7
J
% e.i Lic
ag
e
L(
d
r
o
ê.
c
r
) .
De dLcht.h ei
d
van
di t
rcen
g
e e
Lbe
dr a a
g
t
:
27
23
kg/ru3
.
In
a
nEllo[
'
i
e
ü..et de
liter
&.tu ur(2 9 )
is e
e r:
porie
nvcluffiE
va
l.
30%Vèl
n
het
vo
l ume
v
r
.r.
28::::
{: cl
i. je
acr:.€'e nc ;::er.~ Du sje
di c ::~ h e idv
e n h
e t
.ner.r-se
Lw
c
r d t
da~:J,7
x2
723
kg/m~=
19
0
6
kg/ mJ. ~u i Gdus
ded
r u
k
v
bl
o
ve
r h
et
~atalysator-beJ
t
e
ber-ek
e
n
è
n, Ophet
momer.t , d stju
i s t
fl
u
ij
is a t i e
~& l ortrede~ w8ar~ ij[
=
0,4 ,g
e l dt
(30 )::J
us
:
.1P =
I j P =
/) p - g H ( 1 -
f
)
(
f
r.'
-
e
3 '
)
g _ versLelli~g v~~ de
z
w
a art e
k
r
a 8h
t
h -
hoogte van he
t
bed.[.
=
poros
itei t
.
~~/=
d
ichtheid
van
deka
ta l
yaato r.
(
,
=
dI
c h
t.h e
Ld vUIlhet
ba s.3
,36
x1
04
k
g
/
m
s
2
8
,336
atm
.
Tegelij~ertiju
g
e ld
t
deformule
:
Il;
=
v
ti
=
_ . _
-dynamische viscosi
tei t v
a n he
t
fl
uidum
sn
elijeid
betrok~eno
p d
e lege buis.
deeltjesdia
meter.
.
'
H
.
~ieruit
is de de
eltjesdiame
ter
te berekene
n
:
Dez
e
wor
dt
dan
:
d
=
2
,3
x 10
-
3
m
.
D
e hoeveelheid katal
ysator,
die zich i
n
de reactor bevi
ndt
is
:
~
Af
xf~
=4
,21
x0,7
x1906
Kg
=5,61
x10 3 k
g
y
OIr. de
heev
e e lhei d k
ata l ys a t or i
n
d
e
r
eact or op ;;e
il t
e houd
en,
rao
e
tp
e r ton voe
di
ng 1 kh ka 'ta
l.ysa
t cr- gesuppl
eerd
wor-de r, (7).P
er jaa
r
word
t
5400
to
n
naftaleen wer
werkt, d
us
w
or d t er
5
, 4
ton
k
a ta l y s at or per jaa
r
g
es up pl e erJ .
Ver
l oo
s
vanh
e t
;..
·
,
r o
c
e
s
.
V&r. de
n
ab ijge lebe n r
a 6'fi nuderi j word
t v
l o ei bb&r
n
a f t a le e r. Ill
e t
e
e n
tem
p
er-at uur- v
an
90 C aangevoer-d,D
i
t gebZL4I'Jv
i
a esr, LeLddr
.g
,
bekl
e
ed
~e te
en
stoo
mmante l,
Ollite vo
orkomen, d
a t het
La
ft
a l ee n
st
olt.
ILhet voorr
a ad
v
at
~wor
dt
ee r. hoegaeLh et
d
vccr-
3Cu
ur
pr
0d
uc t i e o
pge slage n
e
n
o
pgewarmd t
ot
o
1
60
C.
D
i t
geach
te
d
t
d.m.v .
e
en
bu ds waa
r i n
s to
om
v
a n
190 Cen
12,8 ata
cor.de r.se
e r
t ,E
e
t
na
f t al e e n w
or d t
n
u
ir., b,veen
t.en dr-adp o u.p (v ar.wege
de s.r.er- end ewe
r-
k
Ln g var.h
e t
n
af ta leen )
na
ar
óe
r
e act or
R verpo...
pt , C'IT,e
en
gelijkma
t ige ver
de li q
;
t
e krij
gel "
w
ordt
ze o
p v
er schi l l e nde
pl
aatse n
,
juist bove
n he
t
luc htve rjeli~~s roo ster,ge
ïnjectee rd
.
De b
e nüd
i[.je luc
ht
wor
dt
rr~.b . v .ee
n
Roots'
B
l owe r
P1
o
nderi n
de
de
r
eact or g
ebl a ze n
.
D
e lu
cht wo
r dt eer
st do
or e
e n aant
bl p
i j p e n
b
ov e n
i
n ge
reactor
g
ele i d .
H
i erdoor
w
ordt
de
Lucht, op g ewanrndtpt 1
9 5
C,
t~rwiJld
e
re actieg ~GGe~ g2~cel~ wor~er.t
ot 2D
J
oe
.
Dit k
oele
r-
i
s
n
oo dz akeliu h:, oredll
t het
w
eegevoerde
kate.lysa
t or s t cf
s
terk
ka
tnl ; t i s ch
we
01.\.
t
011d
e overo
Äydati e
(7)
.
U
i t
g
eafiek no
6
zien w
e
da
t bij 200
C K
zeer klei
r. gew
orden i
s. W
anneer
':
l
e
reactor
ges
tar t
wo
rdt ,
w
or dt
d
e fuc
Lt
voer-gewar-md Ln eeno
v e
r
:
•
.•
.ees
t
af,
z
al
dit o
p de
r
ai"'fi na de ri j kunnen
€ebeW"~e:.
•
Joor
Je gro
te wa
rmt e
-prod
uc t i e
,
zal de ge
wenste
tempe
r-
at. u ur- sne
l
Jere
iu.
t. wor-d e n,w
anne e
r
èe
r
eacti e
b
e
g
i
nt
te
v
erlo
pen
.
Om
h
e t
kataL
ya
at.or-e to
r t
e
verw i j d ~ne n, wor-der, der
e a cti e
g
as sen
doo
r
een ele
c t r i s ch e stofaf
sc he id e r
Fgevoerd
.
Deze heef
t
een
~dä
ame
te
r-
var. 2 m, Du she
t o.Ç
lpe
Èvla:i{
va r.de
do or-ar. edeis
3,14 m •De
sn
e
L
he
îd
i
n d
e
af
s
che ide r
wordt milc
a.
1, 1 5 IG/ S E: C.Bij
ee ~a
f t
e le&geL weg
v
an
3
,5
~,i
s de v
erblijftiJ J
3
so
c
.
!
:i e r- na
wor
den de ga
ss en ha
ar
~~Ilvan
d
e
tweep
ar all e l
st
aande
sub.lt
n
.a
t
o
r-en
S1e
n
32gev
oerd
.
D
eze
bes ta~u
i
t
twee
k
iw i slings
ge
p
laa t s t e
p
i j?er.bunde l s v
an
el
k 48
pi
j
pe u. De
l
e
n
bt e
je
r p
i j pe n
i
s
6 n.,e
n de
dta
me
t
e
r- is 8,l
IT,. Omde
J
ui
z
e
n s
t
r-o
o
rrt
koelwa
t e r
du
t
opgö~:.'ar:ndw
ord
t
v
a n
20e tct
70oe.
D
e
g as
s e
n
w
c r-de
n n
i
e t lager
lil
a
r.
40
C g
eko e l d
,
wa
nt
d
a r. z
ou er te v
e e l wa
t
er-da
:
..
r
-,
kur.r.er.
kc
r;..d en
s
er-en , Ui ~h
et
p-T
..
dia~ramÇf
ig
7)b
l ijkt
,
jat
J
e sub
l i ma t i e
be[ir ~b
i j 129
C. Ui
t deze f
ig uur is oo
k d
e
sub
l im at iewarmt e
b
e
p
a ald.
Do
or de
P.Z .A . -af ze tt iI~i
n d
e
b
uiZeL
w
o
r
d
t
de
wa
r m
t e
16.
Wa n ne e r de uitlaattemperatuur 90 oe is, wordt overgeschakeld op
een ande re sublimator. Er is aal ~enomen, dat dit na
3
uur so is.
~e uitla atgasse n wor d en naar eens cho or s teengg e le id . De gass en
wOmo rden enu hete r stgesverbr a n d om l uc ht v erc ntr eini gi ng teg e n t e gaan.
u b l ime e r ue P.Z.A. uit de subli~ator t e sffielt en, wordt
het koe lwate r ve r va ngen dee r stoom van
1
80
e en 10,2 ata • .Aange no men is, dat in ee n uur een sublimato r we~r leeg is. He t
vl o e i bare i'. Z.A. is corro si ef, da ar- on, wo rd en all e ap
par-ater., pijpen
en z. di e hiermee i n aa nraking komen va n r oes tvri js taal gemaakt ,
terw i Jl de lei d i ng e n vo o rz ien zijn van een
s
t oonuna rrt eL,Ee t vloeiba re P.Z.A. word t opg eva ngen i n de verzamelt a nk
a,.
Dezeka~
4
ch arges gev a t ten . Hierin word t , d.m.v . eenss p ! r a a 1 waa r i nst o o m vee
17
0
C
en8
at m. conder.seerd , he~ ruweP
.L .
A
.
opgewarmdt o t
1
40
C. Hi e r vlhli>r is e\:1. uur opwarztijd ui tgetro.k:cen. 0;:;; hetbrandge vaar t e ve rnü nder-e .. wordt bever. de vloeist of eer. inert
gas gebrac h t , b. v . stikst of. Di t wGr dt gedann bij alle t&~~S
wD8rir; zi ch vloe ibaar P.~:.A. bevindt . :;u wor-Jt vi a ê er: gei sol eer de
l e idi ng m.b . v . de centrif ugaalpo mp P3 in ongeveer
3
5
mi nut en inde vero u de r i ngst unk V ge po;"p t . Op de t.ar.k is eer. ko
Loa, VL n 2 m,
ge plaat st , TIe t or:.ders t e deel K is ee r. pi jpen:;undel v ei: 1 ID.
waar-Lr. de cpst f jger.de darflj:J eL
ê:
~r~O E:lè.
wc r -dcr., iIi e r 0 f-' st.a.... t eengeer eep &~tn kcoon d e nsorlommet j e 1 Wo, oVereenxol~e~dc xct twee Gc r.o te l s . Ook is
bi j deze kolom . I n de t a n l'C bevindt zich aen r oer der
en on; de onder-ete helft var: de t sna iG e er. ve r wt::'illi rlfj'S;li8I.te l ge
-cor.st r-ueer-d• ..ie
t
cond e nser en d e dow t.h ei-md amp van 3JJ '-.IC wcr dt
deä nr. o u d in een uur op ko okt emper-a
t.uur- gebracht , waar-no J uur l a ng
ve rouder ~ wor dt ~et t o tale re f lu x . Hie r bij i s Bangeno ~e n, dat
1/3
deeL ve r-dar.p't er, wee r ge c ondena e er-d wordt .
::i e rdo or wor d t de ve r-oi.t .r-ei r.Lg Lr.g (n a 1't ocl lir:c ll, ber. zcëz.i ur en donk e r
ge~(l e urdE' st oï'fer.) omge zet Lr: ::L:.ir:der~vlu& t ige pr-od ukt en, l'~ a de
vai'fero uà e r i :-_g~ejes t i lleerdworl1t door de refJ"u~ verhoudine t e va ri ë r E: L het wate r
(31). :lier t o l) wor d t ..:e1. eis gest eLd è:.b~~ .iet de s
-tillaat . Wa n n ee r
X
o buitende
geste lde br eLz en ko~t,wor
dt
der-ef'Luxver-hou..:i Lg gewi j zigd. Dit ge be urd tot d a t pract ä sc., ::.:1 het
warer ver-w.ijd er-d is. Ïiet it.ä" duideliJ;':, dat, dit eef" i--'r ü~t i j k
ervarL-:,S is . In f,llf;UUr 3 Zi jL ve r-sc há Ll.enc e V"0I'.t l i ...;llS "1 weergeg ev en,
Aang e norien i s, det er zich ca. 70 !{g we.ter Lr, het r-uwe "f .':".A.
b.:lalLpevär.dpt ,er uuiviet de fÛlguur uit Ç32Ql peg 68 3 is ber-ekend, dat er 236 kg
r ui t de ko Lor. kor.t. j,;a de ve r-cuder- Lag el: Je ver wi j d eri ng
ve r. he t wat er wordt
iIl
.
in.-v.
cent.r-Lf'ugaaLporup PA de Lr.houd over-geb
2
3
4
r g cht naar t~p:k 02 . I n dez et
ar.k wordt 2uur
ge koeld vae0
C
tot1
76
c
.
DI t gebeur~ doer koelwater , ja~ va~2
J
C
tot7J
C
wordt o pg ewa rilid, dOGr een koelbuis te laten 8tro~e L.:~u wordt n.•~.
v
,
cer.t r'Lf' ugaeLpomp P5 de dest illat i eko l oru Dl ge v o e d . Deze des t ill at ie wordt uig e v o e r d bij ee n drui~ Vu L 10J ::I:.,.. H. Indez. e koLos. word t ..•TZ.;;.• er, water- als top pr o duc t af'ge voord en
?
2
.
A
. e
n
t e e l' als bodeb;:>r odu c t .De t op t ewperat u ur i s 133
"c,
waar bi..; beIdt: par t LacLsj.am.Lngf . Z. A. • 10 tam Eg en pa r t i a alsp a rmi ng ;~.L,.A . - go
lliill Hg, Er
wor dt nu aangenomen, dat de tota al dr uc: bij de bodei., 120 ::,.,::; IJg is.
Dan i s de bod eurtemper-atu ur- 207 oC. Eier u i t wordt 0/ bere k end .
Dliji t f.gbepae e f tr.LdOl, -F