Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej wobec nowych wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych

Pełen tekst

(1)662. 2004. Agnieszka Hajdukiewicz Katedra Handlu Zagranicznego. Ws~lna polityka rolna. Unn·Europejskiej wobec nowych wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych 1.. Wstęp. Wspólna polityka rolna jest najbardziej rozwiniętym sektorem polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Wywiera ona ogromny wpływ nie tylko na gospodarkę krajów Unii, ale również na stosunki Wspólnoty z partnerami handlowymi. Jest to jeden z najbardziej kontrowersyjnych obszarów tych stosunków, o czym świadczy duża liczba sporów handlowych na tle kwestii związanych ze stosowaniem instrumentów wspólnej polityki rolnej UE. Ze względu na uwarunkowania wewnętrzne oraz silną presję z zewnątrz, Wspólnota wielokrotnie dokonywała zmian w polityce rolnej, ostatnio w ramach realizacji projektu "Agenda 2000". Wyzwania, które skłaniają Unię do modyfikacji polityki rolnej, to przede wszystkim zobowiązania podjęte w ramach WTO, przygotowania do kolejnej rundy wielostronnych negocjacji oraz planowane rozszerzenie Unii.. 2.. Główne. zasady wspólnej polityki. roln~J. Cele wspólnej polityki rolnej (WPR) zostały określone w Traktacie Rzymskim. Zgodnie z art. 39 traktatu ma ona do spełnienia następujące zadania': - zwiększenie produktywności rolnictwa przez postęp techniczny, racjonalizację wytwórczości oraz optymalne zatrudnienie czynników produkcji, zwłasz cza sity roboczej, I. L. Ciamusa, E. L.'oszek, Ullia Ellropejska, PWN , Warszawa 1997, s. 149..

(2) - zapewnienie wyrównanego poziomu życia ludności wiejskiej przez podniesienie indywidualnych dochodów osób pracujących w rolnictwie, - stabilizację rynków rolnych,. - zagwarantowanie zaopatrzenia, - zapewnienie rozsądnych cen dla konsumentów. Glówne zasady WPR wprowadzono, nie bez oporów, w latach 60. Na umieszczenie w Traktacie Rzymskim zapisu o wspólnej polityce rolnej nalegała Francja, w której sektor rolnictwa odgrywa l większą rolę niż w pozostałych krajach. Bardziej uprzemysłowione Niemcy opowiadały się natomiast za liberalizacją barier handlowych. WPR bazuje na trzech zasadach: - jednolity, wspólny rynek rolny, - preferencje dla towarów wspólnotowych polegaji)Ce na uprzywilejowaniu sprzedaży produktów krajów członkowskich, - ponoszenie kosztów związanych z WPR na zasadzie solidarności finansowej. Do realizacji tych zasad służą m.in.: mechanizm cen wspólnotowych (system cen orientacyjnych, interwencyjnych i importowych) oraz dopłaty do eksportu produktów unijnych. W ramach WPR realizowana jest polityka strukturalna, której celem jest restrukturyzacja i zwiększenie wydajności gospodarstw rolnych'. U podstaw systemu wspólnych cen znajduje się cena orientacyjna (bazowa), która stanowi gwarancję dla producenta na wypadek, gdyby nadmierna podaż artykułów rolnych groziła spadkiem ceny rynkowej poniżej przewidzianego poziomu. W takiej sytuacji powołane do tego organizacje dokonują skupu płodów rolnych po cenach interwencyjnych. Uzupełnieniem systemu cen wspólnorynkowych są zmienne ceny importowe (ceny odniesienia). Ceny te, w zależności od branży zwane cenami progu lub śluzy, stanowiły podstawę do wyznaczania poziomu opłat wyrównawczych. Obecnie, po taryfikacji opIat wyrównawczych, odzwierciedlają poziom cen wspólnotowych i SIUŻi) przede wszystkim do wyznaczania doplat dla eksporterów (expo!'! refunds), stanowiących różnicę między wyższą ceną wspólnorynkowi) a niższą ceną rynkową. Wspólna organizacja rynków rolnych jest, obok wspólnych cen, pierwszoplanowym narzędziem sterowania produkcją rolm). Rynek rolny skłacla się z wielu rynków branżowych, tj. z rynkumłeka, wołowiny i cielęciny, zbóż, nasion oleistych, wina, ziemniaków i innych. Sposoby pomocy farmerom różniq się w zależności od rynku. W przypadku zboża, mleka, mięsa wołowego i wina zapewniono rolnikom utrzymanie cen poprzez system wewnętrznej interwencji. Rynek jaj, drobiu, markowych win, kwiatów i wielu gatunków warzyw podlegal systemowi ochrony zewnętrznej, za pomocą opłat wyrównawczych i cel. Producenci bardziej wyspecjalizowanych produktów, takich jak len, konopie, chmiel czy tytoń, otrzymują wsparcie w postaci doplat bczpośrednich. 2. M. Komor, Eu/'omarketil/g. PWN, Warszawa 2002, 5, 44..

(3) Wspólna polityka rolna Unii Ważnym filarem WPRjest polityka strukturalna w rolnictwie. Wdrażana od 1970 r. ma na celu podniesienie produktywności rolnictwa, zapewnienie postępu technicznego, optymalizację zatrudnienia czynników produkcji i racjonalizację wytwórczości rolnej. W ramach tej polityki przekazywana jest pomoc farmerom na modernizację gospodarstw, szkolenia czy ewentualne przekwalifikowanie się albo wcześniejsze emerytury. Środki na finansowanie WPR pochodzą głównie z funduszu FEOGA (Europejski Fundusz Doradczy i Gwarancyjny), utworzonego w 1962 r. Wielkość funduszu ustala Rada Unii na wniosek Komisji. W ramach FEOGA działają 2 sekcje: gwarancji i orientacji. Fundusz gwarancji przeznaczony jest głównie na cele interwencyjne oraz na doplaty eksportowe. Fundusz orientacji jest funduszem strukturalnym, stanowi 8% funduszu FEOGA.. 3. Reforma wspólnel polityki rolnel Wspólna polityka rolna przyczynila się do wzrostu dochodów gospodarstw rolnych, osiągnięcia wysokiego poziomu samowystarczalności żywnościowej i stabilności zaopatrzenia w artykuły żywnościowe w krajach Unii. Z drugiej strony wiązała się z olbrzymimi kosztami wsparcia i ochrony rolnictwa w ramach WPR. W 1990 r. Wspólnota wydała na realizację WPR 50 mld USD (według szacunków OECD), a ponadto kraje członkowskie przeznaczyly kolejne lO mld USD na realizację narodowych programów rolnych. Wydatki na WPR stanowiły 60% calkowitego budżetu WE. Negatywną konsekwencją przeznaczania tak dużych środków na rolnictwo bylo m.in. ograniczenie funduszy na realizację innych polityk unijnych, w tym polityki przemysIowej i badawczo-rozwojowej. Prowadziło to do zwiększania się tzw. "deficytu technologicznego", czyli ujemnego salda obrotów wyrobami zaawansowanymi technologicznie, zwłaszcza w wymianie z USA. Oprócz poważnego obciążenia budżetu Wspólnoty wystąpily również inne niepożądane skutki wewnętrzne, tj. duże zapasy Ul'lykułów rolnych, pogorszenie stanu środowiska naturalnego oraz nierównomierna dystrybucja dochodów rolnych. Jednocześnie polityka Wspólnoty w odniesieniu do rolnictwa byla powodem wielu napięć na arenie międzynarodowej. Najczęściej inicjatorem konfliktów i protestów przeciwko zasadom WPR były Stany Zjednoczone. Polityka rolna Unii postrzegana byla przez USA jako wysoce protekcjonistyczna i powodująca zaklócenia w światowym handlu rolnym. Konflikty USA ze Wspólnotą Europejską miały miejsce od początku istnienia WPR, ale ich nasilenie przypada na lata 80. Wówczas WE, dotychczas największy importer produktów rolnych, osiągnęla jednocześnie pozycję najwięk szego eksportera artykułów rolnych strefy umiarkowanej. Nastąpilo to w dużej.

(4) ieszka HajdllkielvicZ. mierze kosztem zmniejszenia się udziału amerykailskiego eksportu rolnego. eksportu USA obniżyła się z rekordowego poziomu 43 mld USD w 1981 r. do 26,1 mld USD w 1986 I'. W tym czasie eksport al'tukułów rolnych Wspólnoty wzrastał (z wyjątkiem 1981 r.), w wyniku czego Współnota zajęla pozycję największego światowego eksportera. Po 1987 I'. Stany Zjednoczone odzyskały wprawdzie pozycję lidera weksporcie rolnym,jednak wplynęlo to na znaczne pogorszenie ich wzajemnych stosunków handlowych'. Wzrost kos ztów polityki rolnej w Stanach Zjednoczonych spowodowal nasilenie presji protekcjonistycznej, co było przyczyną inicjowania wielu sporów handlowych ze Wspólnotą ElII'opejską. Przedmiotem tych konfliktów, W których WE wystę powała jako strona oskarżona, były m.in.: - wprowadzenie nowych wyższych opiat wyrównawczych na drób w ramach wspólnej polityki rolnej, - stosowanie niedozwolonych subsydiów w przetwórstwi e owoców, - subsydiowanie eksportu mąki pszennej, - subsydiowanie eksportu makaronów, - wprowadzenie przez WE preferencji celnych w imporcie cytrusów z nieczłonkowskich krajów śródziemnomorskich, - kwestie dotyczące rolnictwa związane z przyst'lpieniem Hiszpanii i Portugalii do WE, - wprowadzenie zakazu importu na obszar wspólnego rynku wolowiny wyprodukowanej przy udziale hormonów oraz zaostrzenie wspólnotowych przepisów sanitarnych wobec zakładów mięsnych, - subsydiowanie krajowej produkcji i przetwórstwa nasion oleistych w WE , rzekomo sprzeczne z zasadami GATT, - preferencje w dostępie do rynku, które zostaly przyznane przez Wspólnotę kilku słabo rozwiniętym krajom - producentom bananów z rejonu Morza Karaibskiego. Reforma polityki rolnej podjęta w latach 80., określona w tzw. Zielonej Księdze, nie przyniosła zadowalaj'lcych skutków. Rosnąca presja w zwil]zku z negocjacjami Rundy Urugwajskiej skloniła wladze Unii do podjęcia kolejnej reformy WPR w 1992 r. Główne jej elementy to: - znaczne obniżenie cen zbóż i nieco mniejsza obniżka cen mleka, mas la i zwierzqt żywych, - kontrola produkcji rolnej poprzez zastosowanie programów odlogowych w produkcji zboża, nasion oleistych i roś lin proteinowych, - doplaty kompensacyjne, wyrówlluj'lce rolnikom straty wynikające z redukcji cen i ograniczenia obszaru produkcji,. Wartość. ;\ T. Joslin, Agricullllm/ Tl'lUlc 1....\'1111.\' ;11 '/i-tm:wllall,it: Trat/t! Re/liIi/ms. "Wor!d EcoJlomy" t993, s. 557..

(5) nnli,.,'kn mllla Ullii EI/ropejskiej .... - specyticzne programy zachęcajlIce do mniej intensywnej produkcji i ograniczenia szkód ekologicznych oraz promujące wcześniejsze emerytury dla rolników'. Reforma WPR była źródłem dodatkowych zmian, zarówno w wewnętrznym, jak i w zagranicznym handlu żywnością i artykułami rolnymi UE. Jacques De1ors, prezydent Komisji, sugerował, że po zakończeniu reformy Unia będzie "produkować mniej, eksportować mniej i importować więcej produktów rolnych", natomiast konsumenci w Unii odniosą korzyści w konsekwencji obniżenia cen żywności. Twierdził również, że popyt na towary importowane ze Stanów Zjednoczonych powinien wzrosnąć, chociaż ze względu na zachodzące zmiany w strukturze produkcji i handlu wzrost ten nie obejmie wszystkich artykułów rolnych. Reforma WPR wpłynęła pozytywnie na budżet Unii. Nie oznaczało to jednak bezwzgłędnego spadku wydatków na rołnictwo. Nakłady te wzrosły z 32,5 młd ECU w ł 991 l'. do 35 młd ECU w 1995 l'. Zdaniem Komisji oznacza to jednak oszczędność w porównaniu z wydatkami, które musiałyby wzrosnąć. gdyby reforma nie weszła w życie. Ponadto zmniejszyl się ich względny udzial w całkowitych wydatkach Unii: z 64,2% w 1988 r. do SI ,7% w 1995 r.'. 4. WPR w "Agendzle 2000" W grudniu 1995 r. w Madrycie Komisja Europejska przedstawiła Radzie Europejskiej "Raport w sprawie Strategii Rolnej". W dokumencie zaproponowano pogłębienie i rozszerzenie zakresu reformy z 1992 1'. przez dokonanie relokacji środków przeznaczonych na podtrzymywanie cen i wykorzystanie ich na subwencje bezpośrednie oraz opracowanie spójnych zasad polityki wobec wsi, która byłaby realizowana równołegłe do procesu reform. Uznano to za niezbędne, zwłaszcza w kontekście istniejących nadal wysokich różnic między cenami w Unii a cenami światowymi, co utrudnia wykorzystywanie przez Unię możli wości zwi1lzanych ze wzrostem popytu na żywność na rynkach międzynarodo wych. Zreformowanie WPR bylo konieczne również w związku z planowanym rozszerzeniem Unii. Gdyby istniejlIce przed reformą instrumenty zostały znstosowane na obecnym etapie rozwoju rolnictwa przez kraje Emopy Środkowej i Wschqdniej, spowodowałoby to poważne zaklócenia rynku'.. 1\. G.J. Harrisoll, Eu/"Opt! lIlId ,I/(! Vlli/ed SUliC"': COli/pc/Won & Coopera/;oll;II tlle 1990s,. J\rnHlnk. M,E. Shal'p, New York 1994. !Ii Tli ,. COII/IIIOII Agr;clłllllral Policy in TraJ/sirirm, EIIJ'O!1c'(1I/ COfl/lIlIlI/ities, Luxcmbol1l'g 1996. s. 4.. Ojfic;e/o/' Ojficilll PI/h!ira/;oll.\'. (~f!I/e. (, !\f.: r!lIda 20()O. UI/i(/ EIIJ'Ol'ejska rOZ,sze/'zo}/a i sil"iejsm, Monitor integracji europejskiej.. I wytl. specjalne\, Komitet Tntcgracj i Europcjsk iej, 1997. s. 28..

(6) Agnieszka. Ta strategia wzmocnienia i przygotowania do rozszerzenia Unii Europejskiej została uszczegółowiona w "Agendzie 2000", ogłoszonej w dniu 16 lipca 1997 r., a wprowadzanej w życie od 1999 I'. W zakresie polityki rolnej "Agenda" ustala następujące cele: - poprawę konkurencyjności Unii poprzez niższe ceny, - zagwarantowanie bezpieczet\stwa i jakości żywności dla konsumpcji, - zapewnienie stabilnych dochodów i odpowiedniego standardu życia społeczności rolnej, - stosowanie metod produkcji przyjaznych dla środowiska, - włączenie celów ochrony środowiska do instrumentów WPR, - poszukiwanie i tworzenie alternatywnych możliwości w zakresie dochodów i zatrudnienia dla farmerów oraz ich rodzin. "Agenda 2000" jest jedną z naj ambitniejszych i najbardziej kompleksowych reform w rolnictwie wspólnotowym. Nie ma ona charakteru sektorowego, uznaje bowiem wielofunkcyjną rolę rolnictwa jako działalności mającej zapewniać dobrobyt społeczny. W czerwcu 2002 I'. Komisja Europejska opublikowała raport na temat efektywności wykorzystania środków WPR w kontekście wyznaczonych celów "Agendy". W raporcie zwrócono uwagę, że środki na reformę rolnictwa muszą być jeszcze lepiej alokowane, a pomoc dla farmerów powinna być uzależniona od zapewnienia przez nich lepszej jakości żywności, dbałości o ochronę środowiska i krajobrazu, zachowania dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienia zrównoważonego rozwoju. Taka polityka ma skłonić farmerów do rezygnacji z wykorzystywania w szerokim zakresie środków zniekształcających handel, tzw. red tape, i zachęcić do produkowania wyrobów o wysokim standardzie, zapewniających wysokie marże zysku. Aby osiągnąć te cele, Komisja proponuje dalsze zmiany polegające na': - zniesieniu zależności między produkcją a dopłatami bezpośrednimi, - uwarunkowaniu tych dopłat od spełniania standardów ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności, ochrony zwierząt i bezpieczeństwa pracy, - istotnym zwiększeniu wsparcia Unii dla obszarów wiejskich w ramach polityki wiejskiej (rural development) poprzez odpowiednie kształtowanie wypłat dla farmerów, - wprowadzeniu nowego systemu audytu rolnictwa, - wygospodarowaniu środków na poprawę jakości produkcji rolnej, zapewnienie bezpieczeństwa żywności i ochrony zwierząt oraz na pokrycie kosztów audytu rolnictwa. W zakresie polityki rynkowej, która pozostaje ważnym filarem WPR, Komisja Europejska postuluje:. 7. http://curopa.cu,int/comm/agriclIlturc..

(7) tln./m'kn. roll/a Unii. - zakończenie reformy rynku zbóż poprzez wprowadzenie ostatecznej redukcji ceny interwencyjnej o 5%,jak również wprowadzenie nowego systemu kontroli granicznej, - obniżenie dodatkowych doplat do pszenicy durum przy jednoczesnym wprowadzeniu premii od jakości, - obniżenie interwencyjnej ceny ryżu, - odpowiednie dostosowania w sektorach: suchych pasz, protein, orzechów.. 5. Wspólna polityka rolna a negocJacJe na forum multilateralnym GATT-WTO W wyniku ustale!\ Rundy Urugwajskiej GATT pailstwa zobowiqzaly się do znaczqcej liberalizacji handlu rolnego. Do glównych obszarów negocjacji należaly: redukcja wydatków na wsparcie wewnętrzne rolnictwa, poprawa dostępu do rynku, redukcja wielkości subsydiów eksportowych oraz ustanowienie multilateralnych przepisów dotyczących norm sanitarnych i fitosanitarnych, które mogą mieć charakter barier handlowych". W pierwszym z wymienionych obszarów porozumienie rolne wymagalo, aby w okresie sześciu lat strony ograniczyły pomoc dla rolnictwa" o 20% wzglę dem poziomu w latach 1986-1988. Jako pomoc dla rolnictwa traktowane są wszelkie platności bezpośrednio związane z produkcją, dokonywane na rzecz wytwórców rolnych. Pomija się tutaj formy pomocy, nie mające bezpośredniego wplywu na decyzje produkcyjne w rolnictwie, do których należy pomoc w przypadku klęsk, programy marketingowe i inspekcyjne oraz krajowa pomoc żywno ściowa. Wylączone są też środki, które w niewielkim stopniu zaklócają handel, nawet jeśli dotyczą bezpośrednio produkcji (tzw. green box). Zgodnie z bilateralnym porozumieniem między USA i UE zawartym w 1992 r. zobowiązania w zakresie redukcji pomocy krajowej nie obejmuj~1 również bezpośrednich platności kompensacyjnych wyplacanych w związku z ograniczeniem produkcji rolnej w ramach reformy wspólnej polityki rolnej Unii ani ich amerykaIlskich odpowiedników w postaci tzw. def/cielic)' paymelllS. W przypadku Unii Europejskiej poziom pomocy wewnętrznej w okresie wyjściowym wynosil75,5 mld ECU i mial być zreclukowany do poziomu 61,2 mIel ECU do 2000 L, wyłączając nowe kraje czlonkowskie. K N. Lcvinc, The US liI/d rhe EU Ec:ollo/ll;c Re/ariolls ill (/ Wol'ld oj1hll/,\'itioll, Lunham-Ncw York-London 1996. s. 187. łJ Pomoc dla rolnic lwa jcslmicrzonil za pOIllOCij ogólnego zagrcgow:ll1cgo wskaźnika wsp:\rcia. MC(I,\'//I'l!JlWIII oj SII/1P0l'I- AMS). AMS jest sUlnq indywidllulnych AMS dla ka7.dcgo :\rtykllln: obejmuje środki bczpo~rcdnicgo oddziaływaniu !HI produkcj~ . np. ustalanie cen skupu, doplaty do nawozów itp., z wyj.)lkiclll tych, które majilllicwicJki zaklócaj,)cy wplyw 1111 handel (tzw.. (l\ggrl!J.:{IIe. gl'el!1/ /)ox)..

(8) W zakresie uŁatwiania dostępu do rynku najważniejszym elementem porozumienia byla zamiana (tzw. taryfikacja) barier pozataryfowych, takich jak: opiaty wyrównawcze, dyskrecjonalne licencje impOltowe, minimalne ceny importowe czy dobrowolne ograniczenia eksportowe w handlu rolnym - na ekwiwalentne bariery celne. Ich poziom zostal określony w ramach GATT oraz objęty planem redukcji średnio o 36% (minimum o 15%) dla każdej linii taryfowej w ciągu sześcioletniego okresu przejściowego. Dodatkowa formula zapewnia gwarantowany minimalny dostęp do rynku (wyrażony jako procent krajowej konsumpcji) dla importu wszystkich objętych taryfikacją towarów rolnych. W przypadku towarów, których import byl wcześniej ograniczony, ustalone zostaly tzw. kwoty minimalnego dostępu wynoszące co najmniej 3% krajowego spożycia z okresu bazowego 1986-1988 w pierwszym roku obowiązywania "Porozumienia o rolnictwie" i zwiększone do 5% konsumpcji w 2000 l'. Wedlug "Porozumienia o rolnictwie" wydatki pm\stwowe na subsydia eksportowe mialy zostać ograniczone o 36% w okresie sześciu lat okresu wykonawczego (10 lat dla krajów rozwijających się), w stosunku do okresu bazowego 1986-1990. Krajów najmniej rozwiniętych to zobowiązanie nie dotyczy. Wielkość subsydiowanego eksportu miala zostać ograniczona o 21 % w okresie sześciulat (o 14% w okresie 10 lat dla krajów rozwijających się) względem poziomu bazowego w latach 1986-1990. Redukcje następują w równych ratach dla poszczególnych towarów w oparciu o poziom bazowy z lat 1986-1990 lub przy przyjęciu za wyjściowy przeciętnego poziomu subsydiów ekspottowych z lat 1991-1992,jeśli byl wyższy niż w okresie bazowym. "Porozumienie o stosowaniu środków sanitarnych i fitosanitarnych", zawarte w ramach Rundy Urugwajskiej, potwierdza prawo stron do stosowania środ ków niezbędnych do ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i roślin. Jednak środki te nie mogą stanowić ukrytych barier handlowych ani narzędzia dyskryminacji niektórych krajów. Porozumienie stwierdza, że: - środki sanitarne i fitosanitarne powinny być harmonizowane w najszerszym możliwym zakresie, w oparciu o międzynarodowe wytyczne i standardy, - środki sanital'l1e i fitosanitarne muszą opierać się na naukowych zasadach, - strony powinny akceptować stosowanie środków sanital'l1ych i fitosanitarnych,jeżeli mają one charakter ekwiwalentny, tzn . strony osiągają przy ich pomocy ten sam poziom ochrony. Zobowiązania podjęte w ramach Rundy Urugwajskiej stanowiły dla Unii poważne wyzwanie, ale sukces reformy z 1992 r. pozwolił na wywiązanie się z większości tych zobowiązań. Korzystne efekty przyniósl zwlaszcza system przymusowego ugorowania oraz zastąpienie dotacji do cen produktów rolnych bezpośrednimi doplatami dla rolników. W ramach reformy WPR obniżono ceny interwencyjne zbóż o 33% w ciągu trzech lat, a następnie przystąpiono do obniżania cen na mięso wolowe, mleko i tytOl'l, W rezultacie zmniejszy la się produkcja i zapasy żywności, co pozwoliło ograniczyć wewnętrzną pomoc dla rolnictwa..

(9) Wspólna polityka roll1a Unii Ellropejskiej.... I. Wciąż jednak utrzymuje się duża różnica cen między wygórowanymi cenami wspólnorynkowymi a niższymi cenami światowymi, co zmniejsza konkurencyjność towarów unijnych i utrudnia rezygnację z subsydiów eksportowych. Problemy stwarza też szczególowa interpretacja przepisów "Porozumienia o stosowaniu środków sanitarnych i fitosanitarnych". W długotrwalym sporze pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi strony reprezentowały odmienne pogłądy na kwestię stosowania hormonów w produkcji zwierzęcej. Stany Zjednoczone uznaly wprowadzenie przez Wspólnotę zakazu importu mięsa zawierającego hormony za przejaw stosowania nieuczciwych praktyk handlowych. Powolywaly się przy tym na brak dowodów naukowych pozwalających stwierdzić, że hormony wzrostu stwarzają jakiekolwiek zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Wspólnota uzasadniala wprowadzenie zakazu obowiązkiem ochrony obywateli przed długookresowy mi skutkami spożywania zmodyfikowanej żywności, podkreślając jednocześnie, że zakaz dotyczyl zarówno produktów krajowych,jak i importowanych, nie mial więc charakteru dyskryminacyjnego. Panel WTO do chwili obecnej popiera stanowisko USA mówiące o braku naukowych przesłanek stosowania przez WE zakazu importu mięsa zaw ierąjącego hormony. Zgodnie z postanowieniami Rundy Urugwajskiej przewidywano kontynuację negocjacji rolnych na forum WTO. Po niepowodzeniu konferencji w Seattle w 1999 r. dopiero czwarte spotkanie ministerialne WTO w Doha (Katar), które odbyło się w dniach 9-13 listopada 20011'., przynioslo dalszy postęp w kwestii rolnictwa. Stanowisko unijne wobec deklaracji przyjętej w ramach konferencji w Doha zawiera się w następujących stwierdzeniach''': - Unia opowiada się za dalszą liberalizacją prowad zoną na zasadach uczciwości i zrówn oważen ia, - Unia oferuje konkretne propozycje dla krajów rozwijających się, - Unia popiera pogląd, że środki stosowane wobec rolnictwa wpływają nie tylko na produkcję w tym sektorze. WTO musi również uwzględniać interesy konsumentów, środowiska, rozwój obszarów wiejskich i bezpieczeństwo żyw ności.. W odpowiedzi na nierealistyczne, wedlug opinii unijnych, propozycje Grupy Cairnes i Stanów Zjednoczonych Unia proponuje następujące koncesje: - obniżenie subsydiów zniekształcających handel o 55%, - obniżenie wydatków budżetowych na refundowanie eksportu przeciętnie o 45%. W przypadku zbóż, nasion oleistych, oliwy z oliwek i tytoniu- ich cał kowite zniesienie, - dalsze otwarcie rynków rolnych przez zredukowanie cel na artykuły rolne średnio o 36%, z minimalmj redukcj!j 15% dla danej linii taryfowej.. lU. http://curopn.cll.intJcomm/ngriclllturc..

(10) I. Agnieszka Hajdukiewicz. Wprowadzenie w życie tych rozwiązal\ miałoby nastąpić w okresie 6 lat dla krajów uprzemysłowionych i 10 lat dla krajów rozwijających się, rozpoczynając od 2006 r. Kolejn ym wyzwaniem wobec wspólnej polityki rolnej jest rozszerzenie Unii Europejskiej. W dniu ł3 grudnia 2002 r. przywódcy pm\stw i rządów Unii Europejskiej oraz dziesięciu kandydujących krajów osiągnęli porozumienie odnośnie do formuły przyjęcia nowych członków w poczet Unii. Zgodnie z ustaleniami szczytu kopenhaskiego Cypr, Republika Czeska, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska i Malta oraz Republika Slowacka i Slowenia przystąpią do Unii w dniu l maja 2004 r. Każdy z nowych czlonków otrzyma pakiet przeznaczony na rozwój rolnictwa, który w przypadku Polski obejmuje kwotę ponad 7,5 mld euro w okresie 2004-2006. Pomoc bezpośrednia będ zie rozl ożo na na okres 10 lat. W latach 2004-2006 kraje te otrzymają odpowiednio w kolejnych latach 25%,30% i 35% unijnej stawki doplat bezpośrednich, ale kwoty te mogą by ć podniesione do 30%, 60% i 65 % z wykorzystaniem środków z funduszy narodowych oraz (w wysokości do 20%) unijnych funduszy przeznaczonych na rozwój rolnictwa w nowych krajach czlonkowskich. Poczqwszy od 2007 r., kraje te będą mogły zwiększać dopłaty bezpośrednie o 30% powyżej przewidzianego poziomu, korzystając jednak wyłącznie ze środków pochodz'lcych z funduszy narodowych . Rolnicy z tych krajów uzyskają pełny i natychmiastowy dostęp do instrumentów WPR, takich jak: refundacje eksportowe i interwencje na rynku zbóż, mleka w proszku i masła. Realizacja tego pakietu wymaga kontynuowania reformy WPR w celu zapewnienia oszczędno ści, które mogą pomóc w sfinansowaniu wydatków związanych z rozszerzeniem Unii. Kraje przystęp ujące są znaczą cymi producentam i rolnymi z dużymi areałami powierzchni uprawnej, ograniczonymi inwestycjami w rolnictwie i dużym potencjalem do wzrostu produkcji rolnej. Objęcie ich zasadami wspólnej polityki rolnej może przyczynić się do powstania dużych nadwy żek produkcji. które wymagać - będą stosowania subsydiów eksportowych. Przyjęcie tych krajów bez reformy WPR oznaczałoby naruszenie zobowiązań w ramach WTO. W związku z tym Unia musi zmodyfikować system subwencji dostępnych dla krajów członkowskich w sposob zgodny z podjętymi międzynarodowymi zobow iązaniami.. 6.. Zakończenie. W sytuacji narastającej presji wewnętrznej i zewnętrznej wspólna polityka rolna Unii Europejskiej musi być nadal reformowana. Z jechlej strony chodzi o zapewnienie wzrostu dochodów farmerów. poprzez promowanie mniej intensywnych. ale zapcw niejących wyższą jakość. metod produkcji. Z drugiej strony. reforma WPR ma równie ż przyczy nić się do wzrostu konkurencyjności międzynarodowej Unii Europejskiej w zakres ie towarów rolnych. Może to.

(11) rolna Ul1ii mieć. istotny wpływ na wzmocnienie pozycji unijnego sektora rolnego w dalszych negocjacjach na forum WTO. Konkurencyjność ta nie może być osiąga na metodami, które zniekształcałyby handel. Naraża to bowiem Unię Europejską na otwarte ataki ze strony partnerów handłowych w WTO, które powodują duże straty w wyniku zastosowania środków odwetowych. Dlatego, mimo że w tempie wolniejszym, niż oczekują tego Grupa Cairnes i Stany Zjednoczone, Unia zamierza ograniczać subsydia eksportowe oraz pomoc wewnętrzną, i szerzej wykorzystywać środki tzw. greell box. Reforma WPR zmierza w kierunku dalszego obniżania cen, stosowania dopłat bezpośrednich nie związanych z produkcją, wynagradzania farmerów, którzy produkują zgodnie z potrzebami rynku, a w szczególności tych, którzy dbają o ochronę środowiska naturalnego, ochronę zwierząt i jakość produktów. Poważnym wyzwaniem jest objęcie zasadami WPR nowych członków, w sposób zachowujący integralność unijnej polityki rołnej, a jednocześnie nie naruszający zobowiązań przyjętych w ramach WTO. The European Union's Common Agricultural Policy in the Light ol New Internal and External Challenges The Common Agricultural Policy is the best~developed sector ot' European Union ecol1omic policy. It exerts an enol"lnous impact not onły on the economies ot" EU countries but also on Commullity relations with its trade partners as well, Jt is one of the most controversial arens ot' these relatiolls, as confinnecl by the large Ilumber of trade disputes on the use ot' Common Agricultural Policy instruments. Due to the huge cost of supporting agriculture and strong external pressure, lhe Community has sevel'al times introduced changes to the Common AgricllItural Policy, recently in the implementation of Agenda 2000. The main goal ol' Agenda 2000 with respeCl to agriclllture is to improve the Union's competiliveness. particulal'ly through lower prices for agricultural products. The main external chaJlenges that compel the Union to modit'y its agricultural policy are WTO obligations, preparations for future rounds of multilateral negotiations, and the planned enłargement of the Union. CAP reform is aimecl at the further reduction of intervention prices. reductioll of export subsidies (albeit at a lower rate and to a lesser degree than expected by the USA and the Caimes Gmup), application or direet payments not Iinked to production and rewarding farmers who produce in accordance with market demand particularly those whose protect the environment and ensure a high quality of agricultural produce,.

(12)