Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej wyznaczona za pomocą wskaźników monitorujących wytyczne w sprawie zatrudnienia

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 783. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2009. Maciej Frączek Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej. Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej wyznaczona za pomocą wskaźników monitorujących wytyczne w sprawie zatrudnienia 1. Wprowadzenie Celem artykułu jest zaprezentowanie zestawu wskaźników używanych do monitorowania sytuacji na rynkach pracy poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz przedstawienie wartości tych wskaźników w wypadku Polski na tle unijnego rynku pracy. W pierwszej części zawarto najważniejsze informacje dotyczące zestawu wskaźników. Zasadniczą część artykułu stanowi analiza porównawcza sytuacji na rynku pracy w Polsce oraz w całej UE, przeprowadzona z użyciem opisywanego zestawu wskaźników. W części podsumowującej zamieszczono ocenę zestawu wskaźników w kontekście możliwości użycia go do analizy polityki rynku pracy w Polsce. 2. Podstawowe informacje o zestawie wskaźników stosowanych w Unii Europejskiej Wskaźniki monitorujące wytyczne UE w sprawie zatrudnienia (Indicators for monitoring the Employment Guidelines) są uzgadniane corocznie przez Komitet ds. Zatrudnienia (The Employment Committee). Wchodząca w jego skład grupa robocza ds. wskaźników (The Employment Committee’s working group on Indicators) jest odpowiedzialna za tworzenie, korygowanie oraz ulepszanie.

(2) 50. Maciej Frączek. pakietu wskaźników w związku z rozwojem systemu statystycznego UE oraz zmieniającymi się priorytetami wynikającymi z prowadzonej przez UE polityki publicznej. Obowiązujący poprzednio (w 2005 r.) zestaw obejmował 65 wskaźników. Były one podzielone na dwie grupy: wskaźniki kluczowe i kontekstowe. Wskaźniki kluczowe (42) mierzyły postęp realizacji celów określonych w wytycznych w sprawie zatrudnienia, a wskaźniki kontekstowe (23) wspierały analizę narodowych programów reform (National Reform Programmes) w sprawie zatrudnienia przez nadanie polityce krajowej i odpowiednim działaniom szerszej perspektywy. W aktualnie obowiązującym (od września 2006 r.) zestawie wskaźników1, który został poddany analizie w tym artykule, są one podzielone na wskaźniki służące do analizy (analysis indicators) oraz do monitorowania (monitoring indicators)2. Wszystkie wskaźniki są przyporządkowane do poszczególnych wytycznych w sprawie zatrudnienia. Analizowane w artykule wskaźniki monitorujące realizację wytycznych UE w sprawie zatrudnienia w latach 2005–2008 odnoszą się do następujących obowiązujących aktualnie wytycznych [Council Decision… 2005]: – wytycznej 173: Wdrażanie polityk zatrudnienia ukierunkowanych na osiąganie pełnego zatrudnienia, poprawę jakości i wydajności pracy oraz na wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej, – wytycznej 184: Promowanie podejścia do pracy zgodnego z cyklem życia człowieka, 1 Stosowanych jest obecnie 61 wskaźników, z których 26 służy do monitorowania, a 35 – do analizy. 2 Zanalizowano wyłącznie wskaźniki monitorujące wytyczne w sprawie zatrudnienia. Wskaźniki służące do analizy zostały tylko wymienione przy każdej z wytycznych, do której są przyporządkowane. W opisie wskaźników została zachowana oryginalna numeracja związana z przyporządkowaniem do poszczególnych wytycznych oraz z charakterem danego wskaźnika. 3 Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 17.A1 – stopa zatrudnienia według ekwiwalentu pełnego wymiaru czasu pracy (employment rate in full-time equivalents), 17.A2 – realny wzrost PKB (real GDP growth rate), 17.A3 – wzrost podaży pracy (labour supply growth), 17.A4 – zmiany statusu na rynku pracy (transitions by employment status), 17.A5 – zróżnicowanie regionalnych stóp zatrudnienia i bezrobocia (dispersion of regional employment and unemployment rates). 4 Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 18.A1 – różnica między stopami zatrudnienia kobiet i mężczyzn (employment gender gap), 18.A2 – różnica między stopami zatrudnienia kobiet i mężczyzn według ekwiwalentu pełnego wymiaru czasu pracy (employment gender gap in fte), 18.A3 – różnica między stopami bezrobocia kobiet i mężczyzn (unemployment gender gap), 18.A4 – nierówności ze względu na płeć (gender segregation), 18.A5 – wpływ rodzicielstwa na zatrudnienie (employment impact of parenthood), 18.A6 – niedostatek opieki nad dziećmi oraz innymi osobami jej wymagającymi (lack of care for children and other dependants), 18.A7 – starsze osoby wymagające opieki (care of dependent elderly), 18.A8 – zmiany statusu na rynku pracy przez pryzmat poziomu płac (transitions by pay level)..

(3) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 51. – wytycznej 195: Zapewnianie rynków pracy sprzyjających integracji, zwiększanie atrakcyjności pracy oraz czynienie pracy opłacalną dla osób jej poszukujących, w tym osób znajdujących się w gorszym położeniu i zawodowo nieaktywnych, – wytycznej 206: Lepsze dostosowywanie się do potrzeb rynku pracy, – wytycznej 217: Promowanie elastyczności przy równoczesnym zapewnianiu bezpieczeństwa zatrudnienia oraz redukowanie segmentacji rynku pracy z uwzględnieniem roli partnerów społecznych, – wytycznej 228: Kształtowanie sprzyjających zatrudnieniu kosztów pracy oraz mechanizmów ustalania płac, – wytycznej 239: Zwiększanie i poprawa inwestycji w kapitał ludzki, – wytycznej 2410: Dostosowanie systemów edukacji i szkoleń do nowych wymogów dotyczących kompetencji zawodowych. Wartości wskaźników przedstawiono, wykorzystując najnowsze dane pochodzące z zasobów Eurostatu. Podstawowym źródłem informacji do analizy wskaźników monitorujących wytyczne w sprawie zatrudnienia było najnowsze opracowanie Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Rów5 Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 19.A1 – napływ do bezrobocia długotrwałego (inflow into long-term unemployment), 19.A2 – aktywizacja (activation), 19.A3 – aktywizacja zarejestrowanych bezrobotnych (activation of registered unemployed), 19.A4 – nowy start (b) (new start (b)), 19.A5 – przepływy do zatrudnienia/szkolenia (transitions into employment/training), 19.A6 – śledzenie losów uczestników aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu ( follow-up of participants in active measures), 19.A7 – wydatki na politykę rynku pracy (LMP expenditure), 19.A8 – wydatki na politykę rynku pracy w przeliczeniu na osobę chętną do pracy (LMP expenditure per person wanting to work), 19.A9 – rezerwy pracy (labour reserve), 19.A10 – pracujący zagrożeni ubóstwem (in-work-poverty risk), 19.A11 – stopa zatrudnienia w usługach (employment rate in services). 6 Wskaźniki służące do monitorowania wytycznej nr 20 nie zostały dotychczas ustalone. Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 20.A1 – dostępność informacji o wolnych miejscach pracy (transparency of job vacancies), 20.A2 – wolne miejsca pracy przypadające na bezrobotnego (vacancies per unemployed). 7 Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 21.A1 – praca nierejestrowana (undeclared work), 21.A2 – czas pracy (working time), 21.A3 – praca w godzinach nadliczbowych (hours of overtime work), 18.A8, 17M5, 21.A4 – choroby zawodowe (occupational diseases), 21.A5 – zatrudnienie w nowo powstałych przedsiębiorstwach (employment in newly established enterprises). 8 Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 22.A1 – wydajność pracy (labour productivity), 17.M5, 22.A2 – efektywna stopa opodatkowania pracy (implicit tax rate on employed labour). 9 Wskaźniki, które należy wziąć pod uwagę w analizie, to: 23.A1 – inwestycje przedsiębiorstw w szkolenia zawodowe (investments by enterprises in training of adults), 23.A2 – uczestnictwo w ustawicznym szkoleniu zawodowym (participation in continuing vocational training). 10 Nie ustalono dotychczas wskaźników dla wytycznej nr 24..

(4) Maciej Frączek. 52. ności Szans [Indicators for Monitoring… 2007a], z niego też pochodzą wszystkie zaprezentowane w artykule wartości wskaźników11. Ponieważ nie wszystkie wskaźniki stosowane w UE są powszechnie znane i opisane w literaturze przedmiotu, a zaprezentowanie wszystkich obowiązujących definicji wskaźników, czy też algorytmów ich obliczania, nie było możliwe, autor sugeruje sięgnięcie do zawierającego te informacje źródłowego dokumentu Komitetu ds. Zatrudnienia [Employment Guidelines… 2007]12. 3. Analiza porównawcza polskiego i europejskiego rynku pracy 3.1. Wytyczna 17. 17.M1: stopa zatrudnienia (employment rate) Polska charakteryzuje się najniższym poziomem stopy zatrudnienia wśród wszystkich krajów UE – w 2006 r. wynosiła ona tylko 54,5% (liderem jest Dania – 77,4%, średnia dla UE-27 wynosi 64,3%). Słaba pozycja naszego kraju jest szczególnie widoczna, gdy weźmie się pod uwagę cele lizbońskie i sztokholmskie dotyczące zatrudnienia w 2010 r. (osiągnięcie stopy zatrudnienia równej 70%, stopy zatrudnienia kobiet – 60%, stopy zatrudnienia pracowników w wieku 55–64 lat – 50%). Powinna wzbudzać zaniepokojenie sytuacja osób znajdujących się w wieku przedemerytalnym (55–64 lata), wśród których tylko nieco ponad 1/4 ma pracę, podczas gdy w UE – ponad 43% (tabela 1). Tabela 1. Wartości stopy zatrudnienia (w %) z uwzględnieniem grup wiekowych i płci (dane z 2006 r.) 15–64 lata 15–24 lata Wyszczególnienie o m k o m k EU-27 64,3 71,6 57,1 36,3 39,3 33,2 PL 54,5 60,9 48,2 24,0 26,9 21,0 55–64 lata 60–64 lata Wyszczególnienie o m k o m k EU-27 43,5 52,6 34,8 28,0 36,3 20,2 PL 28,1 38,4 19,0 17,9 25,2 11,8 Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety. 25–54 lata o m k 78,0 85,9 70,0 71,8 78,3 65,3 65–69 lat o m k 9,2 12,3 6,4 9,6 13,9 6,6. 55–59 lat o m k 55,9 65,6 46,7 34,2 46,0 23,6 20–64 lata o m k 68,9 76,8 61,0 60,1 67,3 53,1. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a]. 11 Wartości wszystkich wskaźników, w tym również tych służących do dodatkowych analiz, znajdują się w: [Indicators for Monitoring… 2007b]. 12 Szczegółowy opis wskaźników stosowanych w UE oraz innych zestawów wskaźników służących do monitorowania sytuacji na rynku pracy można znaleźć w: [Frączek i in. 2007b]..

(5) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 53. 17.M2: wzrost zatrudnienia (employment growth) Wzrost zatrudnienia odnotowany w 2006 r. lokuje Polskę w czołówce krajów Unii (tabela 2). Warto podkreślić, że dotyczył on w równym stopniu mężczyzn i kobiet (w 2005 r. nastąpił trzykrotnie wyższy wzrost liczby pracujących mężczyzn w porównaniu do kobiet). Tabela 2. Wzrost zatrudnienia (w %) według płci oraz w głównych sektorach ekonomicznych (kategoria ogółem – dane z 2006 r., dla sektorów – z 2003 r.) Ogółem W głównych sektorach Wyszczególnienie ogółem mężczyźni kobiety rolnictwo przemysł usługi EU-27 1,4 1,1t 1,8t –2,9 –1,4 1,0 PL 3,3s 3,4s 3,2s –5,8 –1,4 0,6 Objaśnienia: t – wartości tymczasowe, s – wartości szacunkowe Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 17.M3: stopa bezrobocia (unemployment rate) Polska zajmuje niechlubne pierwsze miejsce w tym zestawieniu. Poziom bezrobocia w naszym kraju (13,8%) ponad 1,5-krotnie przekracza średnią wszystkich krajów UE, a 3,5-krotnie – wartości dla krajów o najniższej stopie bezrobocia, czyli Danii i Holandii, gdzie wynosi ona 3,9%. Należy jednak podkreślić, że w ciągu ostatnich dwóch lat (2005–2006) nastąpił zdecydowany spadek poziomu bezrobocia w Polsce. Trend ten potwierdzają najnowsze dane Eurostatu, pochodzące z połowy 2007 r., zgodnie z którymi na Słowacji odnotowano wyższy poziom bezrobocia niż w Polsce (tabela 3). Tabela 3. Stopa bezrobocia (w %) według grup wiekowych (dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27 PL Wyszczególnienie EU-27 PL. 15+ o m k 18,2 17,6 19,0 13,8 13,0 14,9 55–64 lata o m k 6,2 6,2 6,1 8,5 9,8 6,2. 15–24 lata o m k 17,4 17,1 17,9 29,8 28,3 31,6 60–64 lata o m k 5,1 5,3 4,8 · 5,4 5,9a. 25–54 lata o m k 17,2 16,5 18,2 12,2 11,2 13,4 20–64 lata o m k 17,9 17,3 18,7 13,8 12,9 14,8. o 6,6 9,4. niska wiarygodność związana z małą liczebnością próby Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety a. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 55–59 lat m k 16,6 6,6 10,9 6,7.

(6) Maciej Frączek. 54. 17.M4: współczynnik aktywności zawodowej (activity rate) Pod względem liczby osób aktywnych zawodowo Polska lokuje się na czwartym od końca miejscu wśród krajów Unii, ze wskaźnikiem na poziomie 63,4%. Stosunkowo dobra sytuacja jest w kategorii osób w wieku 25–54 lat – wartości tego wskaźnika w tej grupie są bardzo zbliżone do średnich europejskich, nie wolno jednak zapominać o tym, że na jego poziom oprócz liczby pracujących ma także wpływ liczba bezrobotnych, która znacznie podwyższa w wypadku Polski poziom aktywności zawodowej (tabela 4). Tabela 4. Współczynnik aktywności zawodowej (w %) według grup wiekowych (dane z 2006 r.) 15–64 lata o m k EU-27 70,1 77,5 62,8 PL 63,4 70,1 56,8 55–64 lata Wyszczególnienie o m k EU-27 46,3 56,1 37,1 PL 30,7 42,6 20,3 Wyszczególnienie. 15–24 lata o m k 44,0 47,4 40,5 34,2 37,5 30,7 60–64 lata o m k 29,5 38,3 21,3 18,9 26,8 12,3. 25–54 lata o m k 84,1 91,9 76,2 81,7 88,9 75,4 65–69 lat o m k 9,3 12,5 6,6 9,8 14,3 6,7. 55–59 lat o m k 59,9 70,2 50,0 37,7 51,6 25,3 20–64 lata o m k 74,8 82,8 66,8 69,7 77,3 62,4. Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 17.M5: wzrost wydajności pracy (growth in labour productivity) Bardzo ważnym wskaźnikiem, jeśli chodzi o wyrównywanie dysproporcji rozwojowych między naszym krajem a starymi państwami członkowskimi UE, jest poziom wzrostu produktywności pracy. Polska ze wzrostem bliskim 2,5% (zarówno w przeliczeniu na zatrudnioną osobę, jak i na przepracowaną godzinę) lokuje się nieco powyżej średniej europejskiej. Wartości tego wskaźnika są w Polsce niższe niż we wszystkich pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Gdy uwzględni się zatem nowo przyjętych członków UE, sytuacja jest mniej optymistyczna (tabela 5). Tabela 5. Wzrost wydajności pracy (w %; dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27 PL. Na zatrudnioną osobę 1,5 2,4. Na przepracowaną godzinę · 2,3. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a]..

(7) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 55. 17.M6: dysproporcje regionalne – regiony o niskim poziomie rozwoju (regional disparities – underperforming regions) W wypadku tego wskaźnika, określającego regionalne zróżnicowanie na rynku pracy państw członkowskich UE, zaprezentowano ostatnie dostępne dane, pochodzące z 2005 r. Wartości wskaźnika dla Polski zostały skonfrontowane z sytuacją panującą na hiszpańskim rynku pracy. Żaden z polskich regionów nie miał niższego o ponad 10% od średniej krajowej poziomu wskaźnika stopy zatrudnienia, w Hiszpanii taka sytuacja wystąpiła w 5 z 19 regionów. Z analizy poziomu stopy bezrobocia wynika, że również w żadnym z polskich województw jej poziom nie przekraczał 150% średniej krajowej, a działo się tak w czterech hiszpańskich regionach (tabela 6).. Wyszczególnienie. Tabela 6. Poziom dysproporcji regionalnych (dane z 2005 r.). Wyszczególnienie. ES PL. ES PL a. Zatrudnienie Odsetek regionów o stopie zatrudnienia poniżej 90% średniej krajowej (liczba takich regionów/ liczba regionów ogółem) 26,3 20,0. (5/19) (0/16). Odsetek regionów o stopie bezrobocia powyżej 150% średniej krajowej (liczba takich regionów/ liczba regionów ogółem) 21,1 20,0. (4/19) (0/16). Stopień rozbieżności Odsetek ludności takich regionów ze Stopa w wieku produkcyjśrednią krajową (średzatrudnym ogółem (15+) nia stopa zatrudnienia nienia zamieszkałej w takich w takich regionach jako w 2005 r.a regionach % średniej krajowej) 22,9 87,4 63,3 20,0 20,0 52,8 Bezrobocie Stopień rozbieżności Odsetek ludności takich regionów ze aktywnej zawodowo Stopa średnią krajową (średogółem (w wieku 15+) bezrobocia nia stopa bezrobocia zamieszkałej w takich w 2005 r.a w takich regionach jako regionach % średniej krajowej) 18,9 154,2 29,2 20,0 220,0 17,7. wartości średnioroczne. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 3.2. Wytyczna 18. Oprócz omówionych poniżej wskaźników do monitorowania tej wytycznej służą także wskaźniki opisane wcześniej: 17.M1, 17.M2 i 17.M4. 18.M1 wskaźnik bezrobocia młodzieży (youth unemployment ratio) W Polsce wśród wszystkich osób w wieku 15–24 lat było ponad 10% bezrobotnych. Był to drugi w kolejności od najwyższego poziom wskaźnika wśród.

(8) Maciej Frączek. 56. wszystkich krajów UE (wyższe wartości odnotowano w Szwecji). Pokazuje to, jak dużym problemem w naszym kraju jest bezrobocie w najmłodszej grupie wiekowej osób zdolnych do pracy. Brak aktywności tak dużej części młodych Polaków (którzy nie uczą się i nie pracują) może przyczyniać się do zwiększenia zagrożenia wykluczeniem społecznym tych osób i trwałego wyeliminowania ich z rynku pracy. Poziom wskaźnika bezrobocia młodzieży stale jednak spada, dzięki czemu po kilku latach Polska przestała zajmować jedno z pierwszych miejsc w tej statystyce (tabela 7). Tabela 7. Wskaźnik bezrobocia młodzieży (w %) z uwzględnieniem płci (dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27 PL. Ogółem 27,7 10,2. Mężczyźni 28,1 10,6. Kobiety 7,2 9,7. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 18.M2: różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn (gender pay gap) Zgodnie z danymi z 2005 r. kobiety w Polsce zarabiały przeciętnie o 10% mniej niż mężczyźni, natomiast w całej UE-27 różnica ta była większa i wynosiła 15% (zgodnie z danymi szacunkowymi). Nie ma danych, ani dla całej Unii, ani Polski, dotyczących określonych sektorów własności, grup wiekowych i poziomu wykształcenia, które umożliwiłyby bardziej wnikliwą analizę tego bardzo ważnego aspektu funkcjonowania współczesnego rynku pracy. 18.M3: opieka nad dziećmi (childcare) W wypadku tego wskaźnika, określającego odsetek dzieci objętych opieką przez instytucje i placówki opieki (inne niż rodzina), ostatnie dostępne dane dotyczące Polski pochodzą z 2005 r. Wówczas tylko 2% polskich dzieci (to najniższy wynik wśród krajów, w wypadku których były dostępne dane; równie niską wartość wskaźnika odnotowano w Czechach) w wieku 0–2 lata było objętych opieką przez instytucje i placówki opieki (w Danii aż 73%). W grupie dzieci od 3 lat do wieku szkolnego13 wskaźnik ten wynosił 30% (zdecydowanie najniższy wynik wśród krajów UE). Wskaźnik uzupełniający, określający liczbę miesięcy urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego lub rodzicielskiego (maternity, paternity, parental leave) ze świadczeniami zastępującymi przynajmniej 2/3 wynagrodzenia, był jednym z najniższych w UE i wynosił 4 miesiące. 18.M4: średni wiek wyjścia z rynku pracy (average exit age from labour force) Pod względem wartości tego wskaźnika Polska jest na piątym od końca miejscu w UE, a jeśli chodzi o kobiety – na ostatnim (tabela 8). Dystans między Pol W Polsce obowiązek nauki w szkole dotyczy dzieci w wieku od 6 lat.. 13.

(9) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 57. ską a pozostałymi krajami jest duży, tym bardziej że jednym z celów w ramach europejskiej strategii zatrudnienia jest podniesienie do 2010 r. rzeczywistego wieku rezygnacji z aktywności zawodowej do 65 lat. Wpływ na taką sytuację w Polsce mają niewątpliwie regulacje prawne umożliwiające przejście na wcześniejszą emeryturę kobietom oraz przedstawicielom pewnych grup zawodowych oraz niski poziom aktywności zawodowej najstarszych grup społeczeństwa. Tabela 8. Średni wiek wyjścia z rynku pracy (w latach) z uwzględnieniem płci (dane z 2005 r.) Wyszczególnienie EU-25a PL. Ogółem 60,9 59,5. Mężczyźni 61,4 62,0. Kobiety 60,4 57,4. wartości szacunkowe Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a]. a. 3.3. Wytyczna 19. 19.M1: stopa długotrwałego bezrobocia (long-term unemployment rate) Wśród wszystkich państw UE tylko Słowacja ma wyższy od Polski poziom długotrwałego bezrobocia (tabela 9). Stanowi to ogromne wyzwanie polityki gospodarczej i społecznej naszego kraju, ponieważ tak dużo ludzi zdolnych do pracy jest dotkniętych wykluczeniem społecznym. Dane dotyczące Polski wypadają szczególnie niekorzystnie w porównaniu z europejskimi liderami: Danią, Szwecją i Wielką Brytanią, gdzie wartość tego wskaźnika utrzymuje się w granicach 1%. Na szczęście dzięki poprawie sytuacji na polskim rynku pracy wartość tego wskaźnika już od kilku lat systematycznie maleje. Tabela 9. Stopa długotrwałego bezrobocia (w %) według płci (dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27a PL. Ogółem 3,6 7,8. Mężczyźni 3,3 7,1. Kobiety 4,0 8,6. wartości tymczasowe Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a]. a. 19.M2: działania zapobiegawcze (preventative services) Nie ma danych dotyczących odsetka młodych i dorosłych bezrobotnych w Polsce, którzy w ciągu 6–12 miesięcy od momentu zarejestrowania się nie skorzystali z poradnictwa ani pomocy w poszukiwaniu pracy (kategoria 1 LMP) – wartością docelową jest 0%, czyli objęcie wszystkich bezrobotnych takimi działaniami (w 2005 r. m.in. w Austrii i Danii osiągnięto ten poziom)..

(10) Maciej Frączek. 58. 19.M3: nowy start (a) (new start (a)) Wskaźnik ten określa odsetek bezrobotnych, którym w ciągu 6–12 miesięcy od momentu zarejestrowania nie zaoferowano szkolenia, przekwalifikowania, zdobycia doświadczenia zawodowego, pracy lub skorzystania z innej możliwości zwiększenia szansy zatrudnienia (praca lub kategorie 2–7 LMP). Nie ma danych dotyczących sytuacji w Polsce. 19.M4: aktywizacja długotrwale bezrobotnych (activation of long-term unemployed) Dane dotyczące sytuacji w Polsce nie są dostępne, a pozwoliłyby ocenić skuteczność działań publicznych służb zatrudnienia wobec osób najdłużej dotkniętych bezrobociem. Analiza tych wartości pozwoliłaby stwierdzić, czy polskie urzędy pracy działają efektywnie. 19.M5: zróżnicowanie sytuacji na rynku pracy w odniesieniu do grup osób znajdujących się w trudnym położeniu (labour market gaps for disadvantaged groups) Dzięki danym z 2005 r. można określić poziom tego wskaźnika dotyczący wybranych grup osób w Polsce mających problemy ze znalezieniem pracy. W wypadku stopy zatrudnienia najgorsza sytuacja jest wśród osób w wieku 15–24 lat, najniższy poziom aktywności zawodowej wykazują osoby niepełnosprawne, a bezrobocie jest najwyższe również w grupie najmłodszych osób na rynku pracy (tabela 10). Tabela 10. Sytuacja wybranych grup osób mających problemy na polskim rynku pracy (w pkt procentowych; dane z 2005 r.) Wyszczególnienie. Luka zatrudnienia. Luka aktywności zawodowej. o. m. k. o. m. k. Luka bezrobocia o. m. k. Bez kwalifikacji. 38,1. 40,1. 36,2. 40,9. 41,3. 40,5. 13,2. 11,6. 12,4. Niepełnosprawni. 39,2. 43,5. 35,4. 46,7. 51,2. 42,8. 23,6. 23,3. 24,5. 15–24 lata. 40,8. 45,4. 36,5. 39,5. 43,3. 36,1. 22,4. 22,1. 22,2. 50–64 lata. 15,7. 12,5. 18,0. 22,7. 18,0. 26,5. –3,9. –7,6. –5,6. Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a]..

(11) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 59. 19.M6: stopa opodatkowania mało zarabiających – pułapka niskich płac (tax rate on low wage earners: low wage trap)14 Wskaźnik ten określa wysokość efektywnej krańcowej stopy opodatkowania dochodu. Uwzględnia ona wzrost opodatkowania dochodów i odebranie świadczeń (np. socjalnych), wynikające ze zwiększenia liczby przepracowanych godzin lub zmiany pracy na lepiej płatną. Innymi słowy, wskaźnik ten określa, jak duża część przyrostu wynagrodzenia brutto (z poziomu 34% do 66% przeciętnego wynagrodzenia) jest „tracona” na skutek konieczności odprowadzania większych podatków i pobierania mniejszych świadczeń. W Polsce poziom wartości tego wskaźnika należy do jednego z najwyższych w krajach UE (tabela 11), dlatego bardzo niewielka część osób najmniej zarabiających jest zainteresowana np. podjęciem pracy w większym wymiarze godzin i w konsekwencji większość z nich zostaje „złapana” w pułapkę niskich zarobków. Tabela 11. Pułapka ubóstwa (w %; dane z 2005 r.) Wyszczególnienie EU-25 PL. Para z jedną osobą zarabiającą i dwojgiem dzieci 62,3 75,0. Osoba samotna 47,3 65,0. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 19.M7: stopa opodatkowania mało zarabiających – pułapka bezrobocia (tax rate on low wage earners: unemployment trap) Konstrukcja tego wskaźnika jest bardzo zbliżona do omawianego wcześniej. W tym wypadku jednak badane są zmiany wysokości dochodu rozporządzalnego związane ze znalezieniem pracy (z płacą równą 67% przeciętnego wynagrodzenia). W 2005 r. wartość tego wskaźnika w krajach UE-25 wynosiła 75,5%, a w Polsce – 81%. Tak wysoki wskaźnik pułapki bezrobocia oznacza, że osoby korzystające z zasiłków dla bezrobotnych i innych świadczeń przeznaczonych dla osób bezrobotnych nie są zainteresowane znalezieniem zatrudnienia, ponieważ wiąże się to tylko z nieznaczną poprawą sytuacji finansowej. 3.4. Wytyczna 21. 21.M1: zmiany statusu na rynku pracy według rodzaju umów (transitions by type of contract) Nie ma danych dotyczących struktury przepływu osób między stanem braku zatrudnienia (bezrobociem lub biernością zawodową) a zatrudnieniem W polskiej literaturze przedmiotu bardzo często jest stosowana poprzednia nazwa tego wskaźnika – „pułapka ubóstwa”. 14.

(12) Maciej Frączek. 60. oraz przepływów wewnątrz grupy zatrudnionych (według rodzajów umów) w Polsce. 21.M2: zróżnicowanie umów i czasu pracy oraz jego powody (diversity and reasons for contractual and working arrangements) Wskaźnik ten określa udział osób objętych niestandardowymi formami zatrudnienia oraz samozatrudnienia w ogóle pracujących. Zgodnie z danymi z 2006 r. prawie 43% osób w Polsce pracowało w niepełnym wymiarze godzin i (lub) na czas określony posiadało status samozatrudnionego. W UE poziom tego wskaźnika był niższy i wynosił 38,7%. Co ciekawe, w naszym kraju to mężczyźni częściej decydują się na takie formy zatrudnienia, podczas gdy w całej UE zwykle są to kobiety. Zdecydowanie mniej Polaków pracuje w niepełnym wymiarze godzin w porównaniu do średniej europejskiej (odpowiednio: 3% i 14,4%), z kolei w Polsce jest bardziej popularna praca na czas określony (23,4% i 10,7%). Częściej też niż statystyczny Europejczyk polski pracownik posiada status samozatrudnionego15 (tabela 12). Tabela 12. Niestandardowe formy zatrudnienia i samozatrudnieni (w %; dane z 2006 r.) Ogółem 1. Wszyscy pracujący w niepełnym wymiarze godzin i (lub) na czas określony + wszyscy samozatrudnieni jako % ogółu pracujących 2. Pracujący objęci niestandardowymi formami zatrudnienia (w niepełnym wymiarze godzin i (lub) na czas określony) jako % ogółu pracujących 2.1. Pracujący tylko w niepełnym wymiarze godzin, z powodu: 2.1.1. Nauki i szkoleń 2.1.2. Własnej choroby lub niepełnosprawności 2.1.3. Niemożności znalezienia pracy w pełnym wymiarze godzin 2.1.4. Opieki nad dziećmi lub innymi osobami zależnymi 2.1.5. Inne powody. Ogółem UE-27 PL. Mężczyźni Kobiety UE-27 PL UE-27 PL. 38,7. 33,5. 42,8. 45,6. 45,2. 39,3. –. 11,3 10,6. 10,1 10,3. 11,0 10,4. 10,1 10,3. 11,6 10,8. 10,1 10,2. 12,4. 10,9. 11,0. 10,4. 14,1. 11,5. 15,4. 10,1. 10,3. ·. 11,3. 10,3. 13,3. 11,5. 11,4. 10,9. 15,4. 12,3. Wysoki poziom samozatrudnienia wiąże się przede wszystkim z dużą liczbą osób pracujących w rolnictwie indywidualnym. Nie bez znaczenia są także sytuacje, w których na pracowników jest wywierana presja, aby charakter stosunku pracy nie podlegał przepisom kodeksu pracy, lecz kodeksu cywilnego (wymuszanie podejmowania pracy na zasadzie jednoosobowego podmiotu gospodarczego i niezatrudnianie pracownika). 15.

(13) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 61. cd. tabeli 12 Ogółem. Ogółem PL. Mężczyźni Kobiety PL UE-27 PL. UE-27. UE-27. 14,4. 13,0 114,4. 11,8. 25,8. 14,4. 11,9. 12,0. 12,0. 11,9. 11,8. 12,2. 15,9. 18,1. 16,3. 20,0. 15,4. 15,8. 10,9 10,8 11,3. 11,2 12,2 ·. 10,9 10,9 11,5. 11,4 12,3 ·. 10,8 10,6 11,1. 10,9 12,0 ·. 10,7. 23,4. 11,6. 25,6. 19,6. 20,9. 13,5. 13,9. 12,1. 12,9. 15,1. 15,1. 28,7. 30,3. 18,2. 30,2. 40,8. 30,4. 15,2 12,2. 19,9 12,4. 19,2 11,7. 23,4 12,1. 10,3 12,8. 15,5 12,8. A. Pracujący tylko w niepełnym wymiarze godzin ogółem (suma 2.1.1–2.1.5) 2.2. Pracujący tylko na czas określony, z powodu: 2.2.1. Nauki i szkoleń 2.2.2. Niemożności znalezienia pracy na czas nieokreślony 2.2.3. Braku chęci do pracy na czas nieokreślony 2.2.4. Okresu próbnego 2.2.5. Bez powodu B. Pracujący tylko na czas określony ogółem (suma 2.2.1–2.2.5) C. Pracujący w niepełnym wymiarze godzin oraz na czas określony D. Pracujący objęci niestandardowymi formami zatrudnienia ogółem (A+B+C) 3. Samozatrudnieni jako % ogółu pracujących Z tego w niepełnym wymiarze godzin. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 21.M3: wypadki przy pracy (accidents at work) Wartości wskaźnika wypadkowości, określającego liczbę wypadków przy pracy na 100 000 zatrudnionych, są w Polsce bardzo podobne do średniej europejskiej. Przyjmując 1998 r. za rok bazowy (100), stwierdza się, że wartość indeksu tego wskaźnika dla poważnych wypadków w 2004 r. wynosiła w Unii 79 ogółem (mężczyźni – 81, kobiety – 89), a w Polsce odpowiednio 84, 82 i 92. Jeśli chodzi o wypadki śmiertelne, to w 2004 r. analogicznie skonstruowany indeks wynosił w UE-25 76, a w Polsce 86. 3.5. Wytyczna 22. 22.M1: wzrost jednostkowych kosztów pracy (unit labour cost growth) W 2006 r. wartość tego wskaźnika w krajach UE-27 zmalała o 0,7%, a w Polsce prognozowany spadek wynosił 1,6%. Spadek tego wskaźnika w Polsce trwa już nieprzerwanie od 5 lat, co niewątpliwie należy odnotować jako pozytywne zjawisko. Obniżenie kosztów pracy (oraz ich relatywnie niski poziom) jest bowiem atutem naszego kraju w przyciąganiu nowych inwestycji zagranicznych oraz zwiększaniu zatrudnienia w istniejących oddziałach zagranicznych firm..

(14) Maciej Frączek. 62. 22.M2: stopa opodatkowania mało zarabiających – klin podatkowy (tax rate on low wage earners: tax wedge on labour cost) Klin podatkowy, czyli relacja między obciążeniami z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne a wynagrodzeniem brutto, obliczony dla osoby osiągającej 67% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, wynosił w Polsce w 2005 r. 42,4% (średnia dla UE-25 wynosiła 39,4%). W sześciu krajach UE: Belgii, Niemczech, Szwecji, na Litwie, Węgrzech i w Austrii, wartość tego wskaźnika była wyższa niż w naszym kraju. Wysoki poziom klina podatkowego jest jedną z głównych przyczyn istnienia w Polsce rozległej szarej strefy. Pracodawcy (najczęściej w sektorze MŚP) decydują się na zatrudnianie osób bez umowy na piśmie (mimo grożących im konsekwencji prawnych), zwłaszcza w wypadku najsłabiej wykwalifikowanych, a zatem najmniej zarabiających, ponieważ nie są w stanie pokryć wszystkich pozapłacowych kosztów pracy związanych z oficjalnym zatrudnieniem pracowników. 3.6. Wytyczna 23. 23.M1: wydatki na zasoby ludzkie (wydatki publiczne na edukację) (spending on human resources (public expenditure on education)) Z danych z 2003 r. wynika, że w Polsce wszystkie wydatki publiczne na edukację stanowiły 5,6% PKB. Średnia dla UE-27, według szacunków Eurostatu, wynosiła 5,2% PKB (najwięcej na edukację przeznaczają Duńczycy – 8,3% PKB, a najmniej Rumuni – 3,4% PKB). 23.M2: poziom osiągnięć edukacyjnych młodzieży (youth education attainment level) Polska wraz z Czechami i Słowacją należy do liderów krajów UE pod względem odsetka osób w wieku 20–24 lat, które ukończyły szkołę ponadgimnazjalną (upper secondary education). Z danych zaprezentowanych poniżej (tabela 13) wynika, że nasz kraj osiągnął już cel wytyczony w europejskiej strategii zatrudnienia (do 2010 r. co najmniej 85% osób w wieku 22 lat w UE powinno ukończyć szkołę średnią). Tabela 13. Młodzież w wieku 20–24 lat z wykształceniem ponadgimnazjalnym (w %; dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27 PL. Ogółem 77,8 91,7. Mężczyźni 74,8 89,6. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. Kobiety 80,7 93,8.

(15) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 63. 23.M3: uczniowie wcześnie porzucający szkołę (early school leavers) Również w wypadku tego wskaźnika Polska należy do czołówki krajów Unii. W Polsce jest tylko 5,5% osób w wieku 18–24 lat mających wykształcenie gimnazjalne (lower secundary education) lub niższe (tabela 14), co jest znacznie lepszym wynikiem od założonego w europejskiej strategii zatrudnienia (średniej liczby uczniów wcześnie porzucających szkołę wynoszącej nie więcej niż 10%). Tabela 14. Młodzież w wieku 18–24 lat z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym (w %; dane z 2006 r.) Wyszczególnienie. Ogółem. Mężczyźni. Kobiety. EU-27. 15,3. 17,5. 13,2. PL. 15,6. 17,2. 13,8. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 23.M4: kształcenie ustawiczne (life-long learning) Jeśli chodzi o wskaźnik kształcenia ustawicznego, Polska wypada bardzo słabo na tle innych państw Unii. Poniżej zaprezentowano dane z 2006 r. uwzględniające wiek, status na rynku pracy i poziom wykształcenia (tabele 15–17). Wynika z nich, że w tym zakresie mamy bardzo duże zaległości. W 2006 r. niecałe 5% Polaków w wieku 25–64 lat uczestniczyło w jakiejkolwiek formie edukacji pozaszkolnej (według europejskiej strategii zatrudnienia przeciętny poziom uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie powinien wynosić w UE przynajmniej 12,5% dorosłej populacji w wieku produkcyjnym – w grupie wiekowej w przedziale 25–64 lat). Na tle średnich wartości europejskich Polska wypada szczególnie słabo pod tym względem w grupie najstarszych osób, zwłaszcza tych po 55. roku życia. Tabela 15. Uczestniczący w kształceniu ustawicznym (w %) według grup wiekowych (dane z 2006 r.) 25–64 lata. 25–34 lata. 35–44 lata. 45–54 lata. 55–64 lata. Wyszczególnienie. o. m. o. m. o. m. k. o. EU-27. 9,6. 8,8 10,4 15,5 14,8 16,3. 9,7. 8,6 10,8. 7,6. 6,6. 8,5. 4,6 4,0a 5,1a. PL. 4,7. 4,3. 4,2. 3,1. 2,0. 1,6. 2,4. 0,8 0,9a 0,7a. k. o. m. k. 5,1 10,6 10,1 11,0. k 5,4. niska wiarygodność danych z powodu małej próby Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety. a. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. m. k.

(16) Maciej Frączek. 64. Gotowość do podnoszenia kwalifikacji jest związana ze statusem na rynku pracy – w Polsce, podobnie jak w UE, pracujący częściej decydują się na inwestowanie w swój rozwój niż bezrobotni i bierni zawodowo. Dysproporcje między tymi grupami są jednak zdecydowanie mniejsze w UE niż w Polsce – Polacy pozostający bez pracy są zdecydowanie mniej aktywni, jeśli chodzi o działania podejmowane w celu polepszenia swojej pozycji na rynku pracy. Tabela 16. Uczestniczący w kształceniu ustawicznym (w %) według statusu na rynku pracy (dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27 PL. o 10,6 5,9. Pracujący m k 9,0 12,5 4,8 7,2. o 7,8 3,7. Bezrobotni m k 6,4 9,1 2,8 4,7. Bierni zawodowo o m k 7,1 8,4 6,5 2,4 3,1 2,0. Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. Poziom wykształcenia równie mocno determinuje gotowość do kształcenia pozaszkolnego, co wiek i status na rynku pracy. Jak wynika z przedstawionych danych, dysproporcje pomiędzy osobami z wyższym wykształceniem a tymi z wykształceniem podstawowym są w Polsce o wiele większe, niż wynoszą średnie wartości w UE. Tabela 17. Uczestniczący w kształceniu ustawicznym (w %) według poziomu wykształcenia (dane z 2006 r.) Wyszczególnienie EU-27 PL. o 18,7 13,1. Wyższe m k 16,5 20,8 11,7 14,1. o 8,9 3,3. Średnie m 8,2 3,3. k 9,5 3,4. Podstawowe o m k 3,7 3,4 4,1 0,6a 0,5a 0,6a. a niska wiarygodność danych z powodu małej próby Objaśnienia: o – ogółem, m – mężczyźni, k – kobiety. Źródło: opracowanie własne na podstawie [Indicators for Monitoring… 2007a].. 4. Podsumowanie Wnioski dotyczące kwestii poruszanych w tym artykule odnoszą się, po pierwsze, do porównania sytuacji na polskim rynku pracy z tendencjami charakterystycznymi dla całej UE, po drugie, określają rolę zestawu wskaźników monitorujących wytyczne w sprawie zatrudnienia oraz możliwości wykorzystania go w polskich realiach..

(17) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 65. Analiza porównawcza przeprowadzona z wykorzystaniem zestawu wskaźników monitorujących wytyczne UE w sprawie zatrudnienia pozwala na określenie sytuacji polskiego rynku pracy na tle krajów całej Unii. Do zjawisk (czynników) negatywnych należy zaliczyć: – najniższą stopę zatrudnienia w całej UE (szczególnie niskie wartości wskaźnika w grupie osób w wieku 55–64 lat), – najwyższą stopę bezrobocia, – jeden z najwyższych wskaźników bezrobocia wśród młodzieży, – zbyt wolny wzrost wydajności pracy (niższy niż we wszystkich nowych krajach członkowskich UE), – bardzo słabo rozwiniętą instytucjonalną opiekę nad dziećmi, szczególnie w wieku 0–2 lat, – niski wiek wyjścia z rynku pracy, zwłaszcza wśród kobiet, – jedną z najwyższych stóp bezrobocia długotrwałego (drugie miejsce wśród krajów UE), – bardzo wysoki klin podatkowy, – bardzo niski odsetek osób uczestniczących w edukacji ustawicznej. Do pozytywów należą z kolei: – szybki wzrost zatrudnienia, – zdecydowany spadek stopy bezrobocia, – brak dużych różnic między regionami pod względem poziomu stopy zatrudnienia i bezrobocia16, – niższe dysproporcje zarobkowe między kobietami i mężczyznami w porównaniu do średniej w UE, – utrzymujący się od kilku lat wyższy od średniej unijnej spadek jednostkowych kosztów pracy, – bardzo wysoki w porównaniu do średnich wartości odsetek młodzieży kończącej szkołę średnią. Warto również zwrócić uwagę na występującą często niedostępność danych dotyczących sytuacji w Polsce. Tylko w nielicznych przypadkach wynika to z trudności ich pozyskania w całej UE, w większości jest to skutek ciągłego niedostosowania polskiej statystyki publicznej do standardów europejskich (kształtowanych przez Eurostat). Co ciekawe, szczególnie słabo wypada sfera instytucjonalnej obsługi rynku pracy, czyli działań prowadzonych w Polsce na poziomie powiatowych urzędów pracy. Potwierdza to podkreślaną od dawna w literaturze 16 Dotyczy to sytuacji, w której punktem odniesienia są wskaźniki 17.M6 oraz 17.A5. Oczywiście polski rynek pracy nie ma charakteru homogenicznego, z licznych badań i analiz wynika, że sytuacja na poszczególnych regionalnych czy powiatowych rynkach pracy jest bardzo zróżnicowana (rynki dynamiczne versus rynki stagnacyjne). Niemniej jednak poziom rozpiętości występujący w polskich regionach dotyczący wysokości stopy zatrudnienia i bezrobocia jest zdecydowanie mniejszy niż w wypadku większości innych krajów UE..

(18) 66. Maciej Frączek. przedmiotu tezę, że polskie służby zatrudnienia nie są w stanie skutecznie mierzyć efektywności aktywnych programów rynku pracy, co jest przecież podstawą monitorowania i oceny polityki rynku pracy. Stosowanie zestawu wskaźników monitorujących wytyczne w sprawie zatrudnienia jest dobrą metodą przeprowadzania analiz polityki publicznej w zakresie rynku pracy. Zawartość tego zestawu (wskaźniki do monitoringu i analizy), jego objętość (26 wskaźników monitorujących i 35 do analizy), bezpośredni związek z wytycznymi w sprawie zatrudnienia (ułatwiający powiązanie danego wskaźnika z celami operacyjnymi interwencji publicznych) oraz pokrywanie wielu wymiarów bezpośrednio i pośrednio związanych z rynkiem pracy stanowią o jego niewątpliwych zaletach. Jako jeden z nielicznych tak rozbudowanych i metodycznie dopracowanych zestawów wskaźników opisujących sytuację na rynku pracy17 powinien być bezsprzecznie stosowany przez decydentów odpowiadających za kreowanie, implementację i ewaluację polityki rynku pracy oraz przez instytucje analizujące zagadnienia z nim związane18. Uwzględnienie jednego bądź co najwyżej kilku najczęściej stosowanych wskaźników (np. stopy zatrudnienia i bezrobocia) nie dostarcza precyzyjnych informacji o kondycji ogólnokrajowego, regionalnego czy lokalnego rynku pracy. Literatura Council Decision of 12 July 2005 on Guidelines for the Employment Policies of the Member States (2005/600/EC) [2005], OJ L 205 of 6.08.2005. Employment Guidelines (2005–2008): Indicators for Monitoring and Analysis [2007], The Employment Committee. Frączek M. i in. [2007a], Diagnoza rynku pracy i wykluczenia społecznego w Małopolsce. Refleksja nad wykorzystaniem wskaźników, MSAP AE w Krakowie, Kraków. Frączek M. i in. [2007b], Wybrane wskaźniki wykluczenia społecznego i sytuacji na rynku pracy. Definicje, sposób liczenia, zastosowanie, MSAP AE w Krakowie, Kraków. Indicators for Monitoring the Employment Guidelines. 2007 Compendium [2007a], European Commission, DG Employment, Social Affairs and Equal Opportunities. 17 Warto wspomnieć także o utworzonych przez Międzynarodową Organizację Pracy (ILO) Kluczowych wskaźnikach rynku pracy oraz części wskaźników dotyczących rynku pracy i warunków pracy wchodzących w skład Systemu wskaźników społecznych Niemiec, który został opracowany przez niemiecki instytut Zentrum für Umfragen, Methoden und Analysen (ZUMA). 18 Przykładem wykorzystania w Polsce zestawu wskaźników monitorujących wytyczne w sprawie zatrudnienia w UE było użycie go oraz trzech innych zestawów wskaźników jako podstawy do utworzenia bazowej listy wskaźników monitorujących regionalny rynek pracy w Małopolsce (w ramach projektu „Małopolski system analiz i programowania polityk rynku pracy”, realizowanego przez MSAP AE w Krakowie, UJ, WUP w Krakowie i US w Krakowie – działanie 2.1 ZPORR, w którym autor uczestniczył). Efekty prac zostały opublikowane w: [Frączek i in. 2007a]..

(19) Pozycja rynku pracy w Polsce wśród krajów Unii Europejskiej.... 67. Indicators for Monitoring the Employment Guidelines Including Indicators for Additional Employment Analysis. 2007 Compendium [2007b], European Commission, DG Employment, Social Affairs and Equal Opportunities. The Position of the Polish Labour Market Compared to other European Union Countries in Light of Indicators for Monitoring Employment Guidelines In this article, the author attempts to conduct a comparative analysis of trends and phenomena on the Polish and European labour markets. He does so using the European Union’s set of indicators for monitoring employment guidelines. Poland does not compare favourably to the EU labour market. The negative features of the Polish labour market include: the lowest employment rate in the entire EU, the highest unemployment rate, one of the highest unemployment rates among young people, a poorly-developed system of institutional care for children, a low retirement age, one of the highest rates of long‑term unemployment (second among EU countries), a very high tax wedge, and a low proportion of the population involved in continuous education. In turn, the positive aspects include: rapidly rising employment and a rapidly declining unemployment rate, increasing productivity (albeit lower than in the leading new Member States of the EU), smaller earnings disparities between the sexes compared to the EU average, a greater decline in unit labour costs compared to the European average, and a very high proportion of young people with secondary education compared to the average..

(20)