B
ritish Film Instytut wspólnie z Glasgow University zorganizowali 8 grudnia 2017 r. w Londynie konferencjĊ poĞwiĊco-ną moĪliwoĞciom ponownego wykorzystania utworów Þ lmowych w twórczoĞci audiowizu-alnej. Program konferencji przewidywaá dwa panele merytoryczne oraz pokaz Þ lmu bĊdące-go przykáadem twórczego wykorzystania ar-chiwalnego Þ lmu znajdującego siĊ w domenie publicznej.W imieniu organizatorów konferencjĊ otworzyá Bartolomeo Meletti. Obrady pierw-szego panelu rozpoczĊáo wystąpienie An-nabelle Shaw pt. “Elementary? It’s more of
a three pipe problem” – unlocking Þ lm heritage.
Prelegentka przedstawiáa jeden z gáównych problemów funkcjonowania prawa autorskie-go na obszarze Unii Europejskiej, tj. niejed-nolite podejĞcie do wygaĞniĊcia praw wobec utworów Þ lmowych. Wielka Brytania, jako paĔstwo naleĪące do systemu copyright, ma w swoim prawie instytucjĊ domeny publicz-nej, która nie istnieje w prawie kontynental-nym. PodkreĞlono, Īe w prawie autorskim USA kwestia domeny publicznej utworów Þ lmowych stworzonych przed 1923 r. zosta-áa uregulowana na mocy ustawy, natomiast w UE brak odpowiednich rozwiązaĔ i nawet dąĪeĔ do stworzenia podobnych regulacji. Kolejny prelegent, Frank Gray, dyrektor Scre-en Archive South East w wystąpieniu Screen
archives and copyright przedstawiá praktykĊ
funkcjonowania archiwum udostĊpniającego materiaáy audiowizualne ze swoich zasobów.
Wskazaá w nim na niejednoznacznoĞü statu-su materiaáów przekazywanych przez osoby Þ zyczne, które czĊsto nie wiedzą, czy prze-kazywane materiaáy są objĊte prawami au-torskimi. Na podkreĞlenie zasáuĪyá fakt, Īe pracownicy archiwum przy udostĊpnianiu materiaáów audiowizualnych nie mają moĪ-liwoĞci oceny celu i sposobu wykorzystania materiaáu przez petenta, co áączy siĊ z póĨ-niejszą moĪliwą odpowiedzialnoĞcią za naru-szenie moral rights, które nie tak dawno temu zostaáy wprowadzone w brytyjskim systemie prawnym. Pierwszy panel zamykaáo wystą-pienie Jenny Hammertona pt. Searching for
Sherlock. Prelegent przedstawiá w nim
hi-storiĊ Sherlocka Holmesa w kinematograÞ i, ze szczególnym uwzglĊdnieniem Þ lmu Wil-liama Gilletta, który zostaá zaprezentowany publicznoĞci na obszarze USA w 1916 r., po czym zyskaá ogromną popularnoĞü na caáym Ğwiecie. Niestety, po latach oryginaáy taĞm Þ lmowych zostaáy na terenie Stanów zagu-bione lub zniszczone. Jedynie we Francji po latach udaáo siĊ odnaleĨü luĨne urywki tego Þ lmu, które miaáy zostaü poáączone wedle kolejnoĞci wskazanej przez producenta Þ lmu, z tym Īe nie zachowaáy siĊ owe wskazówki. ArtyĞci, który zapragnĊli wykorzystaü Þ lm Gilletta poáączyli materiaá Ĩródáowy wedle wáasnego wyobraĪenia o jego treĞci, a na-stĊpnie, bazując na tak powstaáym Þ lmie, stworzyli nowy utwór oparty na jego treĞci, wykorzystując Þ lm Ĩródáowy jako cytaty. Podsumowania i oceny prawnej zagadnieĔ
Sprawozdanie z konferencji „Copyright & Creative
Reuse”, Londyn, 8 grudnia 2017
149
Sprawozdanie z konferencji „Copyright & Creative Reuse”…
przedstawionych w trakcie panelu dokonaáa Leontien Bout, która odniosáa siĊ do posta-nowieĔ gáównych dokumentów regulujących standardy ochrony praw autorskich w Unii Europejskiej i podzieliáa siĊ doĞwiadczeniami holenderskiego instytutu Þ lmowego.
Drugi panel otworzyá Mark Robinson wystą-pieniem I was there – the secrets of celebrating
archive, w którym przedstawiá moĪliwoĞci
wy-korzystania archiwalnych materiaáów telewizyj-nych. Ukazana zostaáa popularnoĞü programów odwoáujących siĊ do nostalgii widza, który pa-miĊta stare programy i produkcje telewizyjne, przy czym nowe pozwalają odbiorcy powrót do minionych przeĪyü, które dziĊki materiaáom ar-chiwalnym stają siĊ jeszcze bardziej Īywe i ja-skrawe. Kolejny prelegent, Charlie Lyne, w wy-stąpieniu Working with fair dealing przedstawiá podstawowe problemy wspóáczesnych twórców Þ lmowych chcących skorzystaü z juĪ istnieją-cych Þ lmów na zasadach dozwolonego uĪytku, który w prawie brytyjskim przedstawia siĊ ina-czej niĪ w polskim prawie autorskim. Jednym z podstawowych sposobów korzystania z cudzej twórczoĞci jest niewątpliwie cytat, który jednak jest ograniczony przez bardzo rygorystycznie zapisane cele cytaty. Novum dla prawa brytyj-skiego, a jednoczeĞnie duĪą szansą dla twór-czoĞci, staá siĊ wyjątek w postaci krytyki, która przez twórców jest pojmowana zarówno jako wykorzystanie materiaáów Þ lmowych z elemen-tami narracji, jak i dokonanie analizy krytycznej przez samo zestawienie poszczególnych frag-mentów analizowanego utworu Þ lmowego.
Nieznane szeroko dla polskiej doktryny licencje dla materiaáów archiwalnych wzoro-wane na powszechnej dla systemu copyright licencji Creative Commons oraz przyczyny ich niepowodzenia przybliĪyá Ben Green w refera-cie “Polar bears don’t have agents….”: Rights
challenges around creative re-use of archive.
BĊdąc, z ramienia BBC, jednym z twórców platform internetowych, które miaáy osobom Þ zycznym pozwoliü na udostĊpnianie
prywat-nych archiwalprywat-nych materiaáów audiowizual-nych, przedstawiá zaáoĪenia licencji Creative Archive umoĪliwiające korzystanie z tych materiaáów bez potrzeby zawierania umów z kaĪdym przekazującym takie materiaáy. Jako najwaĪniejsze przeszkody w funkcjonowa-niu tych platform wskazano brak moĪliwoĞci zautomatyzowanej oceny sytuacji prawnej przesyáanych materiaáów, jak równieĪ brak moĪliwoĞci oceny wiarygodnoĞci zapewnieĔ uĪytkowników przekazujących te materiaáy. Materiaáy audiowizualne skáadające siĊ nie tyl-ko z nagranych ujĊü ruchomych obrazków za-wieraáy dĨwiĊk, podkáad muzyczny, wizerunki osób i inne elementy. Niestety, zapewnienie legalnego korzystania ze wszystkich elemen-tów skáadających siĊ na przesáane materiaáy na mocy ogólnej licencji Creative Archive okaza-áo siĊ niemoĪliwe. Natomiast obsáuga prawna, osobowa i techniczna przekazywanych mate-riaáów w peánej zgodnoĞci z prawem okazaáa siĊ nieopáacalnym projektem, który ostatecz-nie zostaá zamkniĊty.
Wystąpienie Shane O’Sullivan pt. Creative
reuse in documentary Þ lmmaking and educa-tion przybliĪyáo specyÞ kĊ twórczoĞci Þ lmów
dokumentalnych opierających siĊ na treĞci juĪ istniejących Þ lmów dokumentalnych, bĊdą-cych punktem wyjĞcia do analizy poruszonego w nich zagadnienia. Przeanalizowano mo Īli-woĞü korzystania z archiwalnym materiaáów edukacyjnych, zarówno w postaci cytatów w nowych utworach Þ lmowych, jak i podsta-wĊ do analizy treĞci w nich zawartych. Przed-stawione zostaáy doĞwiadczenia prowadzenia zajĊü z zakresu tworzenia Þ lmów dokumen-talnych, w ramach których uczy siĊ studentów na podstawie archiwalnych materiaáów do-kumentalnych i edukacyjnych. Podsumowa-nia i oceny prawnej zagadnieĔ przedstawio-nych w trakcie panelu dokonaá Lionel Bently z University of Cambridge. Ponadto wygáosiá referat, w którym wskazaá zasady korzysta-nia z Þ lmów zgodne z prawem oraz wyjątki
150
Ksenia Kakareko w postaci parodii, pastiszu, krytyki, a takĪenajwaĪniejsze orzeczenia ksztaátujące liniĊ orzeczniczą sądów powszechnych w prece-densowym systemie brytyjskiego prawa. Po-ĞwiĊcono uwagĊ moral right, które jako nowa instytucja dla brytyjskiego prawa budzi spory zarówno w brytyjskiej doktrynie, jak i judy-katurze, a ponadto nie zostaáy
zinternalizo-wane przez podmioty korzystające z prawa autorskiego.
Pokaz Þ lmu Sherlock Jr. Bustera Keatona ze ĞcieĪką muzyczną kompozytora Neila Branda zakoĔczyá konferencjĊ. Film stanowi przykáad wykorzystania materiaáów juĪ istniejącego Þ l-mu Gilletta Sherlock Holmes, o którym wspo-mniano w pierwszym panelu.
