W czasie XIII Konferencji Stratygrafia plejstocenu Polski, zorganizowanej w rejonie Olsztynka na Mazurach, 6 wrzeœnia 2006 roku, w pe³ni si³ twórczych, odesz³a nagle Dr Irina Pavlovskaya, wieloletni pracownik naukowy Instytutu Geochemii i Geofizyki Narodowej Akademii Nauk Bia³orusi.
Urodzi³a siê i przez ca³e ¿ycie mieszka³a w Miñsku Bia³oruskim. Rodzina Jej matki ma polskie korzenie i pochodzi z Grodzieñszczyzny. Irina (dla przyjació³ z Pol-ski by³a Iren¹ — takie imiê otrzyma³a na chrzcie) wielo-krotnie spêdza³a wakacje w Nowojelni ko³o Grodna, gdzie s³ucha³a polskiego radia i czyta³a polskie ksi¹¿ki. Z up³y-wem czasu zaczê³a perfekcyjnie mówiæ po polsku, tak¿e dziêki wrodzonym zdolnoœciom jêzykowym, bo poza rosyjskim i bia³oruskim, zna³a równie¿ biegle angielski i francuski.
Ukoñczy³a studia na uniwersytecie w Miñsku w 1981 roku, uzyskuj¹c tytu³ magistra geografii i geomorfologii. Po studiach pracowa³a najpierw w s³u¿bie geologicznej, zajmuj¹c siê interpretacj¹ zdjêæ lotniczych, a w 1983 roku rozpoczê³a studia doktoranckie w Instytucie Geochemii i Geofizyki Akademii Nauk Bia³orusi.
W 1986 roku urodzi³a córkê Olgê, a w 1989 roku, na podstawie rozprawy wykonanej pod kierunkiem Profesora E.A. Levkova, dotycz¹cej budowy geologicznej, rzeŸby i rozwoju po³ockiego zbiornika zastoiskowego, uzyska³a stopieñ doktora nauk geologicznych i mineralogicznych. Nastêpnie rozpoczê³a pracê w Instytucie Geochemii i Geo-fizyki (okresowo nosz¹cym nazwê Instytutu Nauk Geolo-gicznych) Akademii Nauk Bia³orusi.
W jej dzia³alnoœci naukowej zaznacza³o siê stopniowe, ale konsekwentne rozszerzanie zakresu badañ, zarówno pod wzglêdem problematyki, jak i regionu. Pocz¹tkowo zajmowa³a siê osadami zastoiskowymi i paleogeografi¹ jezior przylodowcowych w rejonie Po³ocka, a potem tak¿e w zachodniej Bia³orusi. Od tego zagadnienia przesz³a wkrótce do problematyki ewolucji sieci rzecznej w plejsto-cenie na Bia³orusi, ale w œcis³ym powi¹zaniu z obszarami Polski, Litwy i Ukrainy. Inicjowa³a wykonanie wierceñ i opracowanie profili stratotypowych osadów intergla-cjalnych z rejonu Mohylewa i Homla we wschodniej Bia³orusi. W ostatnim czasie bliska by³a uzyskania nowych rdzeni wiertniczych ze stanowisk interglacjalnych w rejo-nie Brzeœcia.
Prowadzi³a prace, tak¿e terenowe, które mia³y na celu okreœlenie dynamiki l¹dolodu ostatniego zlodowacenia oraz wyznaczenie zasiêgów zlodowaceñ na obszarze Bia³orusi i ich korelacji z Polsk¹ i Litw¹. W ramach szero-kiej wspó³pracy miêdzynarodowej uczestniczy³a w pro-jekcie dotycz¹cym datowania metod¹ izotopów kosmo-genicznych zasiêgu l¹dolodu ostatniego zlodowacenia na obszarze Europy Œrodkowej i Wschodniej.
Entuzjazm badawczy Ireny, pog³êbiona wiedza i doœwiadczenie oraz otwartoœæ na wprowadzanie nowych metod badawczych szybko sprawi³y, ¿e sta³a siê ekspertem nie tylko w sprawach geologii i paleogeografii czwartorzê-du Bia³orusi oraz metodyki kartowania geologicznego, ale równie¿ procesów geomorfologicznych, w tym tak¿e za-gro¿eñ naturalnych w gospodarce przestrzennej i budow-nictwie.
Jej g³êboka wiedza geologiczna oraz obowi¹zkowoœæ i terminowe wywi¹zywanie siê z podejmowanych zobo-wi¹zañ sprawia³y, ¿e obarczano j¹ coraz to nowymi funk-cjami. Zosta³a sekretarzem rady naukowej i cz³onkiem rady wydawniczej Instytutu Geochemii i Geofizyki Naro-dowej Akademii Nauk Bia³orusi oraz sekretarzem Komisji Kenozoiku Bia³oruskiego Komitetu Stratygrafii.
Ostatnie kilkanaœcie lat to intensywna aktywnoœæ naukowa Ireny, przede wszystkim na polu miêdzynarodo-wym. By³a inicjatorem przyst¹pienia Bia³orusi do Miêdzy-narodowej Unii Badañ Czwartorzêdu w 2001 roku i od pocz¹tku pe³ni³a funkcjê sekretarza Komitetu Narodowego INQUA. Pe³ni³a funkcje cz³onka Komisji Zlodowaceñ, a w latach 2003–2005 by³a sekretarzem Grupy Peryba³tyckiej INQUA. Od 1999 roku wchodzi³a w sk³ad rady programo-wej Geological Quarterly i mia³a znacz¹cy udzia³ w pro-mocji tego czasopisma, co zaowocowa³o wpisaniem go na listê filadelfijsk¹.
By³a g³ównym organizatorem dwóch miêdzynarodo-wych sympozjów Grupy Peryba³tyckiej INQUA na Bia³orusi w latach 1997 i 2002, uczestniczy³a w grantach finansowanych przez IGCP, INQUA, NATO i KBN.
Dorobek naukowy Ireny sk³ada siê z ponad 100 publi-kacji, w tym 3 monografii, 40 artyku³ów opublikowanych w miêdzynarodowych, recenzowanych czasopismach naukowych (w tak renomowanych jak Science, Boreas, Quaternary International, a tak¿e Geological Quarterly) oraz ponad 50 komunikatów z konferencji, zorganizowa-939 Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 11, 2006
Irina Pavlovskaya 1959–2006
Ryc. 1. Irena na wycieczce w Parku Yellowstone, po Kongresie INQUA , sierpieñ 2003 r. Fot. L. Marks
nych przede wszystkim w Polsce i na Bia³orusi, ale równie¿ w Danii, Estonii, Holandii, Kanadzie, Niemczech, Rosji, RPA, Stanach Zjednoczonych, na Litwie, £otwie, Ukrainie i Wêgrzech.
Oprócz prac badawczych, pe³nienia wa¿nych funkcji i aktywnoœci w rozlicznych organizacjach, prowadzi³a dzia³alnoœæ dydaktyczn¹, miêdzy innymi jako wspó³promo-tor, w latach 2000–2003, dwóch prac magisterskich wyko-nywanych przez studentki Wydzia³u Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, w stanowiskach interglacjalnych Poniemuñ i ¯ydowszczyzna w rejonie Grodna. W latach 2002–2003 by³a równie¿ zatrudniona na stanowisku docenta na Pañstwo-wym Uniwersytecie Bia³oruskim w Miñsku, gdzie prowa-dzi³a zajêcia dydaktyczne.
Do Polski po raz pierwszy przyjecha³a jesieni¹ 1994 roku na miêdzynarodowe Sympozjum Podkomisji Straty-grafii Czwartorzêdu Europy INQUA w £odzi, poœwiêcone zimnemu piêtru warty. Od tego czasu bywa³a w Polsce coraz czêœciej, a w niektórych latach — kilkakrotnie. By³a bia³orusk¹ patriotk¹, ale niejednokrotnie mawia³a, ¿e Pol-ska sta³a siê Jej drug¹ ojczyzn¹. By³a inicjatorem
wspó³pracy transgranicznej z Polsk¹ i Litw¹ oraz koordy-natorem, ze strony bia³oruskiej, wniosków projektów badawczych, które mia³y na celu wielostronn¹ wspó³pracê regionaln¹.
¯ycie rodzinne by³o dla Niej nie mniej wa¿ne ni¿ praca naukowa. Irena kocha³a i by³a kochana. Silne wiêzy ³¹czy³y J¹ z ukochan¹ córk¹ Ol¹, otacza³a mi³oœci¹ Mamê. Mimo problemów i trudnoœci ¿ycia codziennego stara³a siê zachowywaæ wrodzony optymizm i niezale¿noœæ. Zna³a siê na dobrej kuchni i winach, œwietnie p³ywa³a, a jednym z Jej rozlicznych talentów by³a doskona³a umiejêtnoœæ szy-cia.
Irena pozostaje w naszej pamiêci jako wybitny nauko-wiec o wszechstronnej wiedzy, geolog terenowy o nie-spo¿ytych (jak nam siê wydawa³o) si³ach, serdeczna Kole¿anka i Wspania³y Przyjaciel.
Zosta³a po Tobie pustka, której nikt i nic nie wype³ni. Ogromnie nam Ciebie brak.
Leszek Marks & Hanna Winter
Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski*
Polska. Przedsiêbiorstwo Petrobaltic SA, wchodz¹ce w sk³ad Grupy Kapita-³owej Lotos, posiada 8 koncesji poszuki-wawczych w polskim sektorze M. Ba³tyc-kiego i eksploatuje z³o¿e ropy naftowej B3. W ubieg³ym roku wydobyto z niego 233 tys. t ropy. W sierpniu poinformowa-no o przygotowaniach do eksploatacji dwóch nastêpnych z³ó¿ — B8 i B23. Z³o¿e B8 znajduje siê na obszarze koncesji Rozewie, w odleg³oœci 68 km od wybrze¿a. Zasoby wydobywalne szacuje siê na 858 tys. t ropy i 100 mln m3
gazu ziemnego. Eksploatacja rozpocznie siê w 2008 r. i bêdzie prowadzona 3 otworami, które odwierci platforma wiertnicza
Petrobal-tic. Ropa naftowa i towarzysz¹cy jej gaz bêd¹ przesy³ane
ruroci¹giem podwodnym do centrum eksploatacyjnego, które znajduje siê na platformie wydobywczej Baltic Beta posadowionej na z³o¿u B3. Ropa bêdzie odbierana tankow-cami, a gaz bêdzie dostarczany do elektrociep³owni we W³adys³awowie. Okres eksploatacji jest obliczany na 10 lat.
Z³o¿e B23 jest p³ytsze — zalega na g³êbokoœci ok. 1600 m pod dnem morza. Po³o¿one jest w obrêbie koncesji Gotlandia, ok. 135 km na pó³noc od Pó³wyspu Helskiego. Rozpoczêcie wiercenia otworów poszukiwawczych i roz-poznawczych planuje siê w 2010 r. po zakupieniu drugiej platformy wiertniczej. W okresie 2011–2018 planowane s¹ testy produkcyjne i zagospodarowanie z³o¿a. Zasoby wydobywalne z³o¿a B23 s¹ szacowane na 12,8 mln t ropy.
Dyskusje na temat dywersyfikacji dostaw ropy i gazu tocz¹ siê ze zmiennym natê¿eniem, ale bez realnych
efek-tów. Zmianê pasywnego nastawienia mo¿e sygnalizowaæ wiadomoœæ o kontaktach Grupy Kapita³owej Lotos z Kuwejtem i przygotowywanym kontrakcie na dostawy ropy naftowej z Kuwait Petroleum Corp. Jeszcze wa¿niej-sze by³oby uzyskanie dostêpu do z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego poza granicami kraju, i tu równie¿ pojawi³ siê pozytywny sygna³. Na pocz¹tku sierpnia br. ukaza³a siê informacja o transakcji grupy Prokom Investments w Kazachstanie. Wchodz¹ca w sk³ad Prokom Investments ma³a firma Petrolinvest kupi³a udzia³y w 4 kazachskich spó³kach, które prowadz¹ eksploatacjê z³ó¿ ropy naftowej. W trzech spó³kach Prokom ma po³owê udzia³ów, w jednej 35%. Na razie niewiele wiemy o szczegó³ach, wiadomo tylko, ¿e w grê wchodz¹ z³o¿a o zasobach rzêdu 270 mln t ropy naftowej, a wiêc pokaŸne. Azja Œrodkowa mo¿e byæ jednym z obszarów, gdzie polscy inwestorzy maj¹ szanse na uzyskanie koncesji ze wzglêdu na wczeœniejsz¹ aktyw-noœæ polskich firm geologicznych, geofizycznych i serwi-sowych (m.in. w Kazachstanie) oraz zdobyte kontakty i doœwiadczenia. Jest to jednak bardzo trudny rynek, na któ-rym zagraniczni inwestorzy wielokrotnie byli zaskakiwani zmianami legislacyjnymi i polityk¹ w³adz. Posiadaj¹cy 66% akcji Prokom Investments Ryszard Krauze zapowie-dzia³, ¿e zainwestuje 400 mln USD w zakup udzia³ów w Kazachstanie i kolejne 400 mln USD w wiercenia i zago-spodarowanie z³ó¿. Kilka dni póŸniej minister energii i zasobów mineralnych Kazachstanu B. Izmuchambetow wyjaœni³, ¿e Prokom kupi³ udzia³y, ale nie ma praw do eks-ploatacji z³ó¿. Miejscowe prawo naftowe przewiduje, ¿e pañstwo musi mieæ co najmniej 50% udzia³ów w spó³kach eksploatuj¹cych z³o¿a wêglowodorów. Powiedzia³ te¿, ¿e w sprawie wspó³pracy w poszukiwaniach i wydobyciu ropy w Kazachstanie polskie firmy powinny najpierw 940
