Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski*
Œwiat. Œwiatowe obroty w handlu
skroplonym gazem ziemnym zwiêkszy³y siê w 2005 r. o 7,8% w porównaniu z ro-kiem 2004. Lista najwiêkszych eksporte-rów (tab.1) jest zdominowana przez 4 kra-je: Indonezjê, Malezjê, Katar i Algieriê, które ³¹cznie kontroluj¹ 60% œwiatowe-go eksportu. Zapewne do czo³ówki nie-bawem do³¹czy Australia z racji wysokiego przyrostu eksportu (27%). Najwy¿szy wzrost, bo a¿ o 44,8%, wykazuje Libia.
W tabeli pokazuj¹cej wielkoœæ importu (tab. 2) a¿ 40% przypada na Japoniê. Zwraca uwagê pokaŸny wzrost importu skroplonego gazu ziemnego nie tylko w Europie Po³udniowej (Hiszpania, Portugalia i W³ochy), ale tak¿e we Francji. Najszybsze tempo przyrostu importu (132,2%) nast¹pi³o w Indiach.
Dobra koniunktura w handlu skroplonym gazem wi¹¿e siê z inwestycjami u producentów, gdzie powstaj¹ nowe instalacje skraplania gazu i u odbiorców, którzy musz¹ dys-ponowaæ terminalami odbioru i rozprê¿ania gazu. Obecnie na œwiecie jest 59 terminali gazowych, z czego 27 znajduje siê w Japonii, zaœ 30 jest w budowie lub w fazie projekto-wania i zatwierdzania.
Polska. Po uzyskaniu koncesji na Morzu Norweskim
PGNiG SA rozszerzy³o zagraniczn¹ aktywnoœæ poszuki-wawcz¹ na Egipt. Egyptian General Petroleum Co., koor-dynuj¹ce poszukiwania i wydobycie ropy naftowej w Egipcie, poinformowa³o 11 czerwca br. o przyznaniu polskiej firmie koncesji poszukiwawczej w obrêbie bloku nr 3 Bahariya na Pustyni Zachodniej. Blok znajduje siê ok. 200 km na SW od Kairu.
Jest to rejon, w którym amerykañski Apache Corp. i IPR, chilijski Sipetrol i chorwacka Industrija Nafta Zagreb dokona³y w ostatnich latach znacz¹cych odkryæ. Seria
suk-cesów rozpoczê³a siê w 1997 r. od wiercenia Kom Ombo-1. W pó³nocnej czêœci Pustyni Zachodniej dominuj¹ z³o¿a gazu — najwiêksze z nich to Abu Al Gharadig o zasobach geologicznych rzêdu 1,3 mld t równowa¿nika ropy, z czego 200 mln t równowa¿nika ropy to zasoby udokumentowane. Ska³ami macierzystymi s¹ ³upki jurajskie, ale równie¿ utwory paleozoiczne, analogicznie do Libii i Algierii. Naj-wa¿niejsze poziomy zbiornikowe to piaskowce i ska³y wêglanowe formacji Bahariya, Kharita i Abu Roash (kre-da). Basen roponoœny rozci¹ga siê równie¿ na przyleg³¹ czêœæ Morza Œródziemnego. Na l¹dzie przewa¿aj¹ pu³apki strukturalne, ale wystêpuj¹ tak¿e pu³apki straty-graficzne.
Z wa¿niejszych odkryæ z okresu ostatnich miesiêcy mo¿na wymieniæ otwór Rayan-1X, który osi¹gn¹³ g³êbo-koœæ 2554,5 m i uzyska³ przyp³yw ropy w iloœci 73,4 t/d, otwory Qasr-34 z produkcj¹ 520 tys. m3
/d gazu i 98,6 t/d 652
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 2007
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
*ul. Czerniakowska 28 B m. 19, 00-714 Warszawa; jpzagor-ski@sasiedzi.pl
Kraj Gaz [mln t] Gaz [mld m3] Udzia³ [%] Zmiana 2004:2005
Indonezja 23,493 29,26 16,6 –5,9 Malezja 21,486 26,87 15,3 +9 Katar 20,72 25,63 14,5 +13,3 Algieria 18,657 23,44 13,1 +2,6 Australia 11,411 13,73 7,9 +27 Trynidad i Tobago 9,869 13,32 7,4 +1,1 Nigeria 9,245 11,43 6,5 –3 Brunei 6,942 8,49 4,9 –2,2 Oman 6,791 8,13 4,7 –2,3 Abu Zabi 5,567 6,75 3,8 –4,1 Egipt * 5,014 6,83 3,8 – USA 1,256 1,75 1 +1,7 Libia 0,716 0,83 0,5 +44,8 Pozosta³e 0,208 0,26 0,1 +52,3 Ogó³em 141,739 176,722 100 +7,8
* Egipt nie eksportowa³ gazu w 2004 r.
kondensatu i Qasr-36 z produkcj¹ 400 t/d ropy i 59 tys. m3 /d gazu. Najnowsze pozytywne wiercenia (informacja Apache
Corp. z kwietnia br.) to Zaina-1 z przyp³ywem 158,4 t/d ropy
i Zaina-2, gdzie w próbach uzyskano przyp³yw 145 t/d ropy. Wydobycie gazu ziemnego w Egipcie roœnie bardzo szybko — w 2002 r. wynosi³o 22,7 mld m3, w 2005 r. — 34,6 mld m3, a w 2006 r. — ju¿ 44,8 mld m3, co oznacza wzrost o 29,3% w porównaniu z rokiem 2005 (wg BP
Stati-stical Review of World Energy 2007).
Europa. Oficjalna wizyta prezydenta Putina w Austrii
okaza³a siê bardzo owocna, jeœli chodzi o umocnienie pozycji Gazpromu w Europie Œrodkowej. W Baumgarten pod Wiedniem znajduje siê siedziba Central European Gas
Hub, spó³ki — córki ÖMV Gas International GmbH,
zarz¹-dzaj¹cej przesy³em i dystrybucj¹ gazu ziemnego. Jest to jeden z najwa¿niejszych wêz³ów sieci gazowniczej w Euro-pie, obs³uguj¹cy 37 firm gazowniczych z Austrii, Niemiec, Szwajcarii, W³och i Wêgier, przez który przechodzi mie-siêcznie 1,3 mld m3gazu. Prezes ÖMV AG W. Ruttendorfer i prezes Gazpromu A. Miller podpisali list intencyjny o prze-jêciu czêœci udzia³ów Central European Gas Hub i wspól-nej rozbudowie podziemnych magazynów gazu w Austrii. Obie strony akcentowa³y g³ówne cele porozumienia, któ-rymi jest przekszta³cenie oœrodka w Baumgarten w naj-wa¿niejszy wêze³ gazowniczy w Europie kontynentalnej, przy udziale Gazpromu, i poprawa bezpieczeñstwa dostaw gazu w Europie poprzez zwiêkszenie pojemnoœci podziem-nych magazynów gazu.
ÖMV AG by³o pierwsz¹ firm¹ zachodnioeuropejsk¹, która podpisa³a w 1968 r. kontrakt na dostawy gazu ziem-nego z ZSRR.
Bezpoœrednio po wizycie w Wiedniu trzy wielkie euro-pejskie firmy gazownicze wyda³y wspólne oœwiadczenie wzywaj¹ce do zwiêkszenia politycznego poparcia dla wspó³pracy z Rosj¹ w dziedzinie energii. Na konferencji
w Berlinie, sponsorowanej przez Rosyjskie Towarzystwo Gazownicze, przedstawiciele ENI, E.ON Ruhrgas i Gaz de
France wyrazili opiniê, ¿e napiêcia i pogorszenie
stosun-ków miêdzy Uni¹ Europejsk¹ i Rosj¹ mog¹ zagroziæ bez-pieczeñstwu energetycznemu Europy. By³o to nawi¹zanie do przebiegu szczytu UE-Rosja w Samarze, gdzie zdecy-dowane stanowisko Unii w kwestiach politycznych i rów-nie twarda reakcja W. Putina spowodowa³y fiasko rozmów. Tymczasem poszczególne koncerny zawieraj¹ nowe d³ugoterminowe kontrakty z Gazpromem. ENI przed³u¿y³o swój kontrakt na dostawy gazu do 2035 r. i umo¿liwi³o Gazpromowi wejœcie do w³oskiej sieci dystry-bucyjnej przez dostêp do w³asnych gazoci¹gów. Gaz de
France równie¿ podpisa³ niedawno porozumienie o
d³ugo-terminowych dostawach, przewiduj¹ce dostêp Gazpromu do swojej sieci dystrybucyjnej. Mówi¹c o znaczeniu pro-jektu NORD STREAM dla Europy, wiceprezes E.ON
Ruhrgas Uwe Fip stwierdzi³, ¿e nale¿y mu udzieliæ
poli-tycznego poparcia, bo w przeciwnym razie ryzyko inwe-stycji bêdzie zbyt du¿e. Znamienna by³a te¿ wypowiedŸ sekretarza generalnego organizacji Eurogas J. M. Devosa, który stwierdzi³: Nie powinniœmy pozwoliæ, aby klimat
polityczny wp³ywa³ na nasz¹ wspó³pracê na polu energii.
Akcenty polityczne czêsto wystêpowa³y na konferencji berliñskiej. Otwieraj¹c obrady, ambasador Rosji w Niem-czech W. Koteniew zwróci³ uwagê na krytyczne oceny rosyjskiej aktywnoœci w prasie polskiej i niemieckiej i okreœli³ je jako szkodliwe dla biznesu. Mo¿na siê spodzie-waæ, ¿e stanowisko przedstawicieli sektora gazowego utrudni sformu³owanie unijnej polityki energetycznej i realizacjê postulatu solidarnoœci energetycznej.
Kolejne poszerzenie strefy wp³ywów Gazpromu nast¹pi³o w maju br. na S³owacji. W czasie wizyty w Moskwie premier S³owacji R. Fico, w zamian za zapewnienie dostaw ropy i gazu do 2014 r., zgodzi³ siê na przejêcie 49% udzia³ów s³owackiej firmy przesy³owej Transpetrol a.s. przez
653 Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 2007
Kraj Gaz [mln t] Gaz [mld m3] Udzia³ [%] Zmiana 2004:2005
Japonia 58,113 71,51 40,7 +1,8 Korea 22,49 27,66 15,7 +0,8 Hiszpania 17,032 21,4 12,1 +24 USA 12,719 16,94 9,4 –1,4 Francja 9,701 12,19 6,9 +23 Tajwan 7,194 8,89 5,1 +4,1 Indie 4,595 5,68 3,2 +132,2 Turcja 3,404 4,26 2,4 +15,6 Belgia 1,991 2,51 1,4 –13,3 W³ochy 1,803 2,27 1,3 +19,9 23469 Portugalia 1,323 1,63 0,9 +28,4 Porto Rico 0,47 0,63 0,4 +1,8 W. Brytania 0,379 0,48 0,3 – Grecja 0,333 0,42 0,2 –5,1 Dominikana 0,192 0,26 0,1 +101,8 Ogó³em 141,739 176,722 100 +7,8
Gazprom. W 2002 r. udzia³y te kupi³ Jukos, teraz po jego
bankructwie rz¹d s³owacki chcia³ odzyskaæ akcje. Wed³ug s³ów rosyjskiego premiera M. Fradkowa konfliktowa
sytu-acja zosta³a rozwi¹zana z korzyœci¹ dla Rosji i S³owacji.
Podstawowym elementem sieci ruroci¹gów eksploatowa-nych przez Transpetrol jest ruroci¹g PrzyjaŸñ, g³ówny szlak dostaw ropy rosyjskiej do Europy. W 2006 r.
Trans-petrol przet³oczy³ rekordow¹ iloœæ ropy — 11,1 mln t. Bia³oruœ. Trwaj¹ce od kilku lat negocjacje w sprawie
zakupu akcji Bie³transgazu, bia³oruskiej spó³ki gazowni-czej, zakoñczy³y siê sukcesem Gazpromu. Komitet Skarbu Pañstwa Bia³orusi podpisa³ 18 maja br. w Miñsku umowê zakupu 50% akcji Bie³transgazu za kwotê 2,5 mld USD. Transakcja bêdzie roz³o¿ona na lata 2007–2010 — co roku
Gazprom bêdzie nabywa³ 12,5% pakietu akcji. Ponadto
strona bia³oruska zrezygnowa³a z posiadania z³otej akcji w Bie³transgazie, co umo¿liwia ca³kowite przejêcie firmy przez Rosjê. Zgoda na takie warunki zosta³a wymuszona zapowiedzi¹ podwy¿ki cen gazu o 600%. Ostatecznie w tym roku gaz rosyjski zdro¿eje „tylko” z 47 USD do 100 USD za 1000 m3
, reszta podwy¿ki zostanie roz³o¿ona na lata nastêpne. W kwietniu d³ug Bia³orusi z tytu³u nale¿noœci za rosyjski gaz wynosi³ 365 mln USD. Ustêpstwem Gazpromu by³a zgoda na podniesienie op³at tranzytowych z 1,45 USD do 2 USD. Jeszcze wiêkszym osi¹gniêciem strony rosyj-skiej by³o porozumienie o integracji sieci gazowniczej. Umo¿liwi to w³¹czenie gazoci¹gów bia³oruskich w system gazoci¹gów Ukraina-S³owacja-Czechy lub te¿ utworzenie po³¹czenia z gazoci¹giem NORD STREAM. Jednym z pierw-szych wspólnych bia³orusko-rosyjskich projektów inwe-stycyjnych ma byæ budowa w pobli¿u Brzeœcia magazynu gazu o pojemnoœci 4,5–5 mld m3.
Ukraina. Podobne, niezbyt pomyœlne dla nas
doniesie-nia, nadchodz¹ z Kijowa. W lutym br. w³adze ukraiñskie potwierdzi³y, ¿e gazoci¹gi tranzytowe s¹ w³asnoœci¹ pañstwow¹ i nie mog¹ byæ sprzedawane. By³a to reakcja na propozycje prezydenta Putina, który oferowa³ Ukrainie dostêp do z³ó¿ w Rosji w zamian za udzia³y w sieci gazo-ci¹gów. Opracowany niedawno przez rz¹d ukraiñski pro-jekt umowy o uregulowaniu zasad tranzytu i u¿ytkowania gazoci¹gów przesy³owych transportuj¹cych gaz rosyjski do Europy Zachodniej zapewnia Rosji do 2030 r. tranzyt co najmniej 145 mld m3
gazu rocznie. Jednoczeœnie projekt ten przewiduje równie¿ udzia³ Gazpromu we wszystkich nowych gazoci¹gach budowanych na Ukrainie. By³by to wiêc sposób na ominiêcie wspomnianych ograniczeñ. Jed-nak dokument nie zawiera ¿adnej d³ugoterminowej for-mu³y ustalania op³at za tranzyt gazu, co oznacza koniecznoœæ dwustronnych corocznych negocjacji. Dodatkowym argu-mentem za spó³k¹ z Gazpromem jest zapowiedŸ inwesty-cji — gazoci¹gi ukraiñskie wymagaj¹ gruntownej i kosz-townej modernizacji. O koniecznoœci modernizacji dobit-nie przypomnia³a awaria gazoci¹gu Urengoj-U¿horod w maju 2007 r.
Wêgry. Zasoby gazu ziemnego na Wêgrzech mog¹ siê
powiêkszyæ dziêki wynikom wierceñ poszukiwawczych, prowadzonych wspólnie przez MOL plc i Magyar
Hori-zont Energia Ltd. w regionie Trans-Tisza. W trzech
kolej-nych otworach uzyskano bardzo dobre wyniki z³o¿owe. W wierceniu Okány-1 w próbach otrzymano przyp³yw 50 tys. m3
/d gazu. W innym otworze, Körösújfalu-1,
uzy-skano produkcjê 255 tys. m3/d gazu i 42 t/d kondensatu. Opróbowanie wykonane niedawno w otworze Zsad-ány-E-1, przynios³o ono wynik 115 tys. m3/d i 12,7 t/d kon-densatu. Struktury gazonoœne w tej czêœci Basenu Panoñskiego znajduj¹ siê na g³êbokoœci 1700–2600 m. Pla-nowane s¹ nastêpne wiercenia poszukiwawcze i rozpoz-nawcze w celu oszacowania wielkoœci zasobów, ale prze-mys³owa eksploatacja z dwóch otworów ma siê rozpocz¹æ jeszcze w tym roku, poniewa¿ jest to rejon z dobrze rozwi-niêt¹ infrastruktur¹. Obszar prac jest po³o¿ony we wschod-niej czêœci Wêgier, blisko granicy z Rumuni¹.
Rosja. Ponowna kontrola dzia³alnoœci brytyjsko-rosyj -skiej spó³ki TNK-BP, a szczególnie warunków eksploatacji z³o¿a Kowykta, zapowiedziana przez Rosprirodnadzor urz¹d ochrony œrodowiska, wskazuje, ¿e jest to kolejna próba odebrania koncesji i wyeliminowania zachodnich koncernów. Formalnie powodem jest niewype³nienie warunków koncesji — TNK-BP powinno wydobyæ w 2006 r. 9 mld m3gazu, tymczasem wyprodukowano tylko 1/3 tej iloœci. Przyczyn¹ jest niedostateczny popyt na lokalnym rynku, a zmiana tej sytuacji w ci¹gu 3 miesiêcy, bo taki ter-min wyznaczy³ poprzednio Rosprirodnadzor, jest niemo-¿liwa. Oznacza to, ¿e TNK-BP utraci koncesjê uzyskan¹ zgodnie z przepisami opracowanymi i zatwierdzonymi przez w³adze, w tym równie¿ przez Rosprirodnadzor. Ten sam schemat postêpowania zastosowano w przypadku gigantycznego projektu inwestycyjnego Sachalin-2. Pro-ces przygotowania tego przedsiêwziêcia by³ bardzo skom-plikowany. Po zachêceniu Shella i japoñskich partnerów przez rz¹d w Moskwie rozpoczê³y siê nies³ychanie ¿mudne i d³ugotrwa³e negocjacje z w³adzami miejscowymi i spraw-dzanie wszelkich aspektów planowanych prac. W momencie, kiedy zainwestowano ogromne œrodki finansowe i poko-nano trudnoœci techniczne i logistyczne i rozruch ca³oœci by³ ju¿ bliski, pojawi³y siê oskar¿enia o spowodowanie katastrofy ekologicznej. Ostatecznie konsorcjum sprze-da³o pakiet 50% udzia³ów Gazpromowi. Podobna per-spektywa stoi przed projektem Sachalin-1, kierowanym przez ExxonMobil.
Wenezuela. Obecnie w Wenezueli pracuje 80 urz¹dzeñ
wiertniczych, spoœród których czêœæ nale¿y do operatorów zagranicznych (m.in. Baker Hughes Inc., Pride
Internatio-nal, Schlumberger Ltd.). W koñcu maja br. minister energii
i ropy naftowej R. Ramirez og³osi³ plan nacjonalizacji 18 urz¹-dzeñ, które w latach 90-tych zosta³y wydzier¿awione przez PdVSA zewnêtrznym firmom. Wenezuela potrzebuje wiê-cej urz¹dzeñ wiertniczych, ale zamawia je teraz w Chinach, a nie w USA. Dostawa pierwszej partii 13 urz¹dzeñ chiñ-skich ma rozpocz¹æ siê w listopadzie 2007 r. W dalszej kolejnoœci planuje siê uruchomienie z pomoc¹ chiñsk¹ zak³adów produkuj¹cych sprzêt wiertniczy. Prezydent Chavez podpisa³ z rz¹dem chiñskim 6 umów o wspó³pracy, obejmuj¹cych wspóln¹ eksploatacjê z³o¿a ciê¿kiej ropy Campo Junin w basenie Orinoco, budowê tankowców i no-wych rafinerii.
ród³a: Alexander Gas & Oil Connections, IHT, Inter-fax, MOL, Offshore, Oil&Gas Financial Journal, Oil&Gas Journal, ÖMV, PGNiG, Rzeczpospolita, Upstream, World Oil
654
