Dylematy energetyczne bełchatowskiego okręgu górniczo-energetycznego

no~epmyrLIe JJ1IU.IL BapHCKRM ~CJIoxaD;IUIM. TeppaH

MaJIonoJILCl(oro MaccHBa 6LIJI no~epmyr ClIJIl>HLIM rpaMIIHaHCXHM ~WJ(eHIDIM CO CJIa6LIM BO 'IeTKHM Me-TaMOPCPH3MOM (560-480 Ma). Op,D;OBmCCXHe H cHJIYP-HHCXHe OTJIo){CeBWI Taxxce WIaT$opMeHHoro xapaxTepa, BO HHa'le pa3BHTLIe 'IeM npe.D;LI.D;YID;Be, JIelICaT aeBapy-meBBLIe. HeMBorne.D;aHmle YXa3LIBaIOT 3,D;ecb TaDlCe Ba Xa,D;OMcmH MeTaMop<llH3M (660-600 Ma). BePXBecH-JIe3cICHii TeppaH, BepOJITBO, Toro ){Ce B03paCTa. MeTa-MOP'llH'lecICHii ~YB.D:aMem npnpbIT nJIa~pMeHHL1MB nJIOCXOJIelICa~ OCa.D;KaMH paBHero xeM6pug.

HOBble ,D;aHBNe 6bIJIH nOJIY'leHbI B PeJYJILTare npo-Be.D;eBHLIX Ba TeppaHe MaJIonoJILCKoro MaCCHBa naJIeo-MarHIITHLIX HCCJIe,D;OBamdi (4, 28). OBH ,D;0J:a3aJIH, 'ITO naJIeoKJ1HHaI\IDI paBHero XeM6pHg 8 op,D;oBHXa pau8j{eT-Cg TaM 78 -74°, BO n03.D;Rero CHJIypa 7 -27°. M. JIeBaR-,D;OBCXH (28), cpauBHBag 3TH PeJYJIbTaTId C naJIeOHBXJIH-BaIlHeii nopo,D; Ha BocTo'IHo-EBponeiCICoi WIaT~opMe,

npHXO,lJ;HT K BLIBO,D;y, 'lT0 nepe,D; no3.D;RHM CHJIyPOM nOT TeppaH 6YJ1 y,D;aJIeB OT cBoeii COBpeMeBHOit n03BIJ;HH CBLIIIIe 400 XM. 3TO nO,D;TBep)K,l(aeT cym:ecTBOBaBHe 60JIbmoro nepeM~eBHj{, onpe,D;eJIU BO BpeMeHH 3TO co6LITHe. Kax CJIe.D;yeT 83 paCCYllC,I:{eouB

n;.x.

XaTTOBa (20) 8 P. MeiicOBa (29), KHBeTHXa HMeJIa MeCTO maBHLIM 06pa3oM B BeBJIOKe H ny.D;.lIOBe. YXa3LIBaIOT Ba TO TaDlCe ,D;aHHbIe 83 Tepp8TopHH llOJIbmH, r,D;e CJIOH MOJIOlKe

paHBero JIY.D;.lIOBa ~eBLI O.D;HHaJ:OBO Ba TeppaRax

8 npHJIeraIOm;eii 'laCT8 BOCTO'IHo-EBponeHCXOH nJIaT-$oPMLI, nepeXO.lUl Ba ny 6oJIbIIIyIO .D;HCJIOXanuOBBytO 30Hy. OHH 06BaPYXHBaIOT HeJ:OTopLIe CBoicTBa 6JIH3-me ~JIHmY (22, 45, 53). Ho OBB He jlBJIJIJOTCg «i>JIHmeM, ox MOlKHO cxopee npH'l8CJIHTb B IUR1le PalBHTHj{ opore-Ba K MOJIacce. Ce.D;HMemanuoHHLIii xapaKTep 8 3Ha'l8-TeJIbBag MOm;HOCTL CBj{3aHbI C npunO.D;WlTHeM 8 lp038eii B nOCJIe,Z:{Heii «i>a3e CTLIKOBXH TeppaaoB (3, c. 268).

OrpOMBM ~cW>epe~aJJ;Hg TepPaHOB YXa3h1BaeT Ba TO, 'lT0 OBB 6bIJIH OTOpBaHBLIe 83 pa3HLlX oporeHOB H neperacoBaHHLIe BO BpeMj{ TPaHcnOPTa, a Bepmecu-JIe3CKHil: Teppau npOHCXO.D;HJI BePOJITBO ID IOXCHOro oKaiiMJIeHHg OKeaHa HaneTa. OH, KaJ: H TepPaR MaJIO-nOJIbCIC.oro MaCCHBa CO,D;epJlOIT rOJIbMHeBytO

«i>ayuy,

xa-paxTepHylO .D;JIjI meJIL«i>a, OKpY){caIOm;ero :6aJrrHiicxHi

m:uT. IDeJIb«i> C 3TOii 6Ho«i>anueH, nO-BH.D;HMOM}', nepBO-Ha'laJIbHO ,D;OJI)KeH paCTJIIlIBa11>Cg ,D;aJIeXO Ha 3ana,D; 3a HYJIeBoi Mep~aH. 3TOro Tpe6YeT MO,D;eJILBoe npe.D;nO-JIo){CeHHe, o6OCHoBhlBaIOm;ee ,D;aJIeICHii TpaHcnOpT Tep.-PaROB Ha paccTojIHHe He Mem,we HeCICOJILIOIX TIdCJl1I XHJIOMCTpOB C 3ana,D;a K BOCTOXY nepeMem;aIO~ ~H­ lKeBBeM B CHJIYpe. 3T0 corJIaCYeTcg C npOHCXO)K,Z:{eHHeM TeppaHOB AurJIHH c em;e ,D;aJILme pacnOJIOlKeBHLIX x 3a-na.D;y Annarra'leii (4, 20).

EDAWRDCIUK

Panstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

DYLEMATYENERGETYCZNE

BEl.CHATOWSKIEGO

O~GU

GORNICZO-ENERGETYCZNEGO

12 paidziemika 1988 r. przekazano do normalnej ekspIoatacji ostatni, dwunasty 360-megawatowy bIok w najwi~kszej polskiej elektrowni Belchat6w (chodzi o elektrowni~ Belchatow I na polu g6rniczym

"Bel-chatow" KWB Belchatow). Oddaniem do uZytku tego bloku, planowanym na koniec grudnia 1988 r., Kombinat GOrniczo-Energetyczny "Belchatow" uzyskal przed ter-minem docelowll moc 4320 MW produkcji elektrycznej u progu jesienno-zimowego szczytu. Taki komunikat podaJa do wiadomoSci PoIska Agencja Prasowa 13 paZdziemika 1988 r.

Informacja, istotnie bardzo pocieszajllCB- w naszej nie-latwej sytuacji paliwowo-energetycznej, ale uznanie jej nie moZe bye brane za moment zakonczenia energetycznej cz~sci beJ:chatowskiej inwestycji. Moc energetyczna

pIy-nllca do krajowej sieci z elektrowni "Belchat6w I" to bardzo wiele dla gospodarki narodowej, malo jednakZe w stosunku do stale zwi~kszajllCych si~ potrzeb. Nasz system energetyczny pracuje bowiem bez rezerw i mimo pelnej mocy elektrowni "Belchatow I", nadal odczuwany jest deficyt mocy, kt6ry w latach 1989 -1990 wzrosnie do okoio 2000 - 3000 MW, a pod koniec bieillcego wieku b~zie jeszcze wi~kszy, r~u 5000-6000 MW, jak si~ ostatnio przyjmuje, a wedlug skrajnych ocen nawet 10000 MW. Nie przewiduje si~ bowiem. wobec zaistnialej aktualnie sytuacji ekonomicznej, mimo przyj~tego i za-twierdzonego przez wladze na~e programu rozwoju gomiczego przemyslu w~gla brunatnego (15), budowy

UKD 620.91:553.96(438.122) Zadnej nowej kopalni tego paliwa i elektrowni na

nim

opartej, wyposaZonej oczywiSc:i.e w peIni w

lII7Jldzenia

odsiarczajllce i odazotowujlJ,ce, przy jednoczesnym flui-dalnym spalaniu w~gla. Zalozono rowniez mo:iliwosc spadku wydobycia w~gla kamiennego (co stalo si~ juZ faktem), przy jednoczesnym znacznym wzroSc:i.e zapot-rzebowania energetycznego w cilJ,gU ostatniej dekady bieZllcego stulecia. T~ parodoksalnll sytuacj~, ktol1l:

nale-Zy mo:iliwie jak najszybciej sprowadzie do normalnosci, nie zmieni ani odrzucona pod spoieczIUl presjlJ, produkcja energii jlldrowej (EJ Zamowiec,

EJ

Warta) (14), ani polityka os~noSc:i.owa zuZycia energii, ktora jak do-tychczas wysoko nie osU!gn~a zaloZonych wielkoSci, ani nadzieje pozyskania osz~dnoSc:i. energetycznych z prze-widzianych do likwidacji nierentownych zakladow pro-dukcyjnych w takiej iloSc:i., ktora moglaby jal:o tako zr6wnowaZye bilans paliwowo-energetyczny gospodarki na progu nadchodzllcego XXI stulecia. ZapoCZlltkowana restrukturyzacja przemyslu przez dlugie jeszcze lata nie spowoduje obni:ienia energochlonnoSci i materialochlon-noSc:i. do poziomu krajow zachodnich, ktore ~ 2 - 3-krotnie ni:isze.

TrudnoSci energetyczne i wynikajllce stld zagroi.enia rozwoju gospodarki lcrajowej znajdujll odbicie od wielu lat w licznych dyskusjach i polemikach w prasie codzien-nej i czasopismach fachowych. Swiadczy to 0 wysokim zaniepokojeniu spoieczenstwa sprawami gospodarki pa-liwowo-energetycznej. Zagadnienia

te

byly ponadto i ~

nadal przedmiotem rozliczoych dysput na konferencjach

i sympozjach naukowych na romych szczeblach od kopalni-elektrowni poczynajllC poprzez okreSlone insty-tuty i uczelnie po Polsq Akademiet: Nauk siet:gajllC i jak dotlld bez praktyczoego echa.

. Ostatnio w 1988 r. odbyly siet: dwa sympozja w Kato-wicach (14) i Belchatowie (10, 11), dotycZllee zaopa-trzenia gospodarki w paliwa i energiet:, jako podstawowe-go warunku funkcjonowania podstawowe-gospodarki narodowej oraz dotycZllee efektywnoSci energetyki opartej na wet:glu bru-natnym w kontekScie perspektyw rozwojowych Zespolu

GOmiczo-Energetycznego w Belchatowie. Przedstawio-no tam kolejny obraz krajQwej sytuacji paliwowo-ener,. getycmej i zagro.zen wynikajllCYch ze stagnacyjnych jej perspektyw, skierowujllc wnioski do wlaSciwych jedno-stek decyzyjnych. Stworzenie nowego Zr6dla produkcji energetycmej z reguly wymaga kilkunastoletniego okresu intensywnej i dobrze zorganizowanej pracy i :Za:dne, z chwilll unaoczoienia sobie krytycznego momentu za-groienia, nadzwyczajne srodki, dorainie ale w sp6Zoieniu na ten eel przezoaczone, nie zdolajll odwr6cie groiby dla gospodarki.

Obecna produkcja wet:gla brunatnego w kraju wynosi 73,2

mIn

Mg (1987 r.) (I). Wzrosnie ona w 1990 r. do 75

mIn

Mg, w 2000 r. do 84 m1n Mg, a w roku 2020 ma osillgnll6 wysokosc 87,2 m1n Mg. Jest ona, jak dotych

-czas, prawie wy1llCznie (94%) przeznaczana na wytwarza-nie energii elektryczoej w silowniach olllczoej mocy rZct:du 8600 MW, z produkcjll rOCZOIl sict:gajllCll 54 mid kWh. Znikoma ilose tej produkcji (6%) jest skierowywana na rynek krajowy, dla drobnego przemysiu i wlasnych potrzeb. Obecnie wet:gla brunatnego nie eksportujemy. Prognozowane w 2020 r. wydobycie wet:gla brunatnego 87,2 mln Mg tonliZowo stanowie bct:dzie prawie poiowet: (46%) wydobycia wet:gla kamiennego przy utrzymaniu jego dotychczasowej produkcji.

4czny ubytek zasobow wet:gla brunatnego do kotica bie4cego stulecia wyniesie wskutek tego okolo 1 mid Mg. Nadszarpnie to bardzo powaZnie dotychczasowe zasoby eksploatowanych zloz w Turowie, Koninie - Plltnowie, Lubstowie, Turku, Sieniawie i Belchatowie. Ubytek ten

winien bye uzupelniony nowymi zasobami z nowych zloz a SIl ku temu powaZoe perspektywy, by utrzymaC rowno-wa8ct: w bilansie zasobowym (6, 8). RoZWaZarul jest wict:C moZliwose uruchomienia nastet:pujllCych kopalti wet:gla brunatnego na przelomie obecnego i nastct:pnego stulecia na zlo:iach Gubin, Mosty, Babina - Zarki w woj. zielono-gorskim, Legnica-Zach6d w woj. legnickim, wzglct:dnie Trzcianka w woj. pilskim, a przede wszystkim budowa kopalni Szczercow na zloZu belchatowskim, na ktorej rozpoczct:te prace przygotowawcze zostaly niestety wstrzymane (6). Poza ograniczonymi zresztIl badaniami geologicznymi na tych zlozach, :iadnych wstct:pnych, przygotowawczych prac go~czych nie l'rowadzi siet: i nie zamierza siet: ich prowadzie w najblii:szych latach z braku nakladow finansowych (9).

ZloZe "Belchatow", jedno z najwiet:kszych w Europie, o ponad 2-miliardowych zasobach wet:gla brunatnego (2, 5, 7), polorone w centralnym obszarzekraju, zalega w gI~bokim rowie tektonicznym, ponad 40 km dlugim

i 2 -

3

km szerokim, biegnllcym rownoleZnikowo

kil-kanascie kilometrow na poludnie Belchatowa. Sklada siet: ono z trzech pOl gorniczych, rozdzielonych w sposob naturalny uskokami i wysadem solnym, .. a mianowicie "Kamietisk" - pole wschodnie, w wict:kszosci pozabilan-sowe, tj. wykazujllCe parametry zlozowe gorsze od obec-nie obowillzujllcych, "Belchatow" - pole srodkowe,

aktualnie eksploatowane od kotica 1981 r. i "Szczer-c6w" - pole srodkowe, aktualnie eksploatowane od kotica 1981 r. i "Szczerc6w" - pole zachodnie, przygo-lowane do zagospodarowania przemyslowego (4, 6) (ryc. 1). o t.

18

t. P. 0. .. Po E ••• 11# s. I f • , • ,

I.

,

Rye. 1. Lolwlizacja zloza W(!gia brunatnego "Belelultow" (7) 1 - eJektrownie, 2 - odkrywki, 3 - projektowana odkrywka,

4 - projektowana elektrownia, 5 - wysad solny ,~bina"

Fig. 1. The localization sketch of the brown-coal deposit Belclultow

I power station, 22 open cuts, 3 planned open cut, 4 -planned power station, 5 - salt dome D~bina W zloZu belchatowskim zalega zasadniczo jeden po-klad 'w~gla brunatnego, millzszosci prawie 60 m w polu "Belchatow" i ponad 55 m w polu "Szczercow", pod nadkladem ok. 130 m grubym, stosunkowo latwo urabia

-Inym, zbudowanym z piask6w, glin i How. Zasoby przemyslowe wet:gla pola "Belchatow", wg stanu na 1.0Ll988 r. wynOSZll998,9mln Mg, pola "Szczerc6w" -729,3 mIn Mg*). Miet:dzy polami "Belchatow" i "Ka-mietisk" istnieje jeszcze male pole nazwane polem "Prze-smyk" 0 zasobach okolo 250 mln Mg wet:g1a brunatnego, kt6re ze wzglet:d6w geologiczno-gomiczych ma bye eks-ploatowane w latach po 2000 r. W sumi~ belchatowskie zloze zawiera w polach "Belchatow" i "Szczerc6w" 1728,2 mIn Mg wet:gla brunatnego 0 bardzo'korzystnym wsp61czynniku N:W srednio 2,3: 1, przeznaczonego do wydobycia.

W polu "Szczercow" (ryc. 2) wystct:Puje glowoie wct:giel energetyczny (brykietowy istnieje zaledwie w ok. 4%) o wartoSci opalowej

QI

srednio 7691 kJ(kg) = 1837 kca1(kg), przy 50% zawartoSci wilgoci w stanie surowym, o silniejszym zapopieleniu i dwukrotnie wi~kszym

zasiar-. czeniu (1,25% siarki calkowitej) w por6wnaniu z wet:glem pola "Belchatow" (0,64%). Wg danych Poltegoru

(Ak-tualizacja ZTE odkrywki "Szczerc6w" opracowana w 1982 r.) wskainiki te Sll nieco lepsze, mianowicie wartosc opalowa

Qi

wynosi 8418 kJ /kg (= 2011 kcalfkg), zawartosc popiolu Ad = 24,00%, ilosc w~gla brykietowe-go 5,6%, glownie we wschodniej czet:Sci zloza, a Hose wet:g1a wytlewnego zaledwie 0,8% i to w pojedynczych otwo-rach. Lansowana wict:C opinia przezoaczenia wet:g1a

szczer-cowskiego do produkcji brykiet6w i przerobki chemicznej jest w swietle powyzszych danych bezpodstawna.

SIl

inne zlo:ia 0 lepszych parametrach chemiczoo-technologicz-nych nadajllce siet: do tego celu. Problem wysokiego zasiarczenia w~g1a szczercowskiego rozwillUDY zostanie, podobnie jak to ma miejsce w elektrowni "Belchatow I" . .) W~ zatwierdzonej przez CentraIny U174d Geologii

N +100

-300 Skala: ~F-~-"';-:j:---+I -FI ~I • 0

!

~ 1~ 200m pDZKlIIIOO 200 30D 40D m

Ryc. 2. Przekro} geologicmy poprzecmy przez zloie wegla

bTUlUltnego ,.BeIchaMw", pole Szczercow (3)

1 - piaski, 2 - mulki zastoiskowe, 3 - gliny zwalowe, 4 - piaski drobnoziarniste, 5 - otoczaki krzemieni i wapieni skrzemionkowanych, 6 - iIy, 7 - mulowce, 8 - w~giel

bnmatny, 9 - wapienie i margle wapienne

pr:zez zainstalowanie

Ul'Zlldzen

suchego odsiarczania w~ gla, a ~Sciowo drogll homogenizacji z nisko zasiar-czonym w~glem belchatowskim. Zastosowanie welektro-wni "Belchatow 11" instalacji do odsiarczania spalin o skutecznoSci 80% i elektrofiltrow 0 sprawnoSci 99,6% pozwoli utrzymac dopuszczalne st~nie S02 i NO" w powietrzu oraz opadu pyl6w w ca1ym Belchatowskim Ok~gu Pr:zemyslowym w granicach pr:zewidzianych przepisami 0 ochronie srodowiska (10, 11). Wplynie to w znacznym stopniu korzystnie na popraw~ warunkow srodowiska tego regionu. Niskokaloryczne w~gle (Q~

=

5234kJ/kg

=

1250 kcal/kg) IeZ:!ce nad stropem pokladu zasadniczego, ~Il taki:e homogenizowane z do-brymi gatunkami w~gla z pola "BelchatOw", przed dostarczeniem ich do elektrowni. Na w~glu pola "Szczer-cOw" pracowac ~dzie elektrownia "Belchat6w 11" 0 mo-cy 1440 MW (4 bloki po 360 MW).

KWB Belchat6w stanie si~ wi~ kopaJnill dwuodk-rywkowll (0. "Belchatow"

+

O. "Szczerc6w") 0 ~bia­ jllcym si~ i rownolegle, z pr:zesuni~em w czasie, dzialajll-cym wydobyciu z docelowll produkcjll48,0 mln Mg w~gla brunatnego w 2000 r., pr:zeznaczpnego prawie wy1llCznie dla obu elektrowni olllcznej mocy 5760 MW. Nastllpi to w 2000 r. wg "Programu rozwoju przemyslu w~gla brunatnego w Polsce" (15). I w6wczas inwestycja

bel-chatowska dawac ~zie 55 - 60% krajowej produkcji w~gla brunatnego.

Zarysowujll si~ jednakZe, zwillZane z ogolOll- Sytuacjll ekonomicznll kraju, trudnoSci w kontynuacji prac, zwill-zanych z budoWll odkrywki "SzczercOw", ktOrej dotych-czasowe naklady przekroczyly 40 mId zl (w tym 64,3 m1n

dol.) zwillmnych z montowaniem 3 maszyn podstawo-wych z odwierceniem 94 studzien odwadniajllcych, wybu-dowaniem 37 km sieci wodocillgowej, 31 km sieci ener-getycznej, z wykupieniem i przej~iem 535 ha gruntow oraz z wieloma innymi 'Umtdzeniami (10). OdstllPienie w swietle powyzszych faktow od kontynuacji inwestycji szczercowskiej, a zatem zejScie na drog~ w pewnym stopniu dekapitalizacji dokonanych tam ju:i przedsi~w­ zi~c, mamujllc r6wnoczesnie dotychczasowy wysilek, spotkaloby si~ z ost11l dezaproballl spolecznll.

38/Vl

s

-toO +50 - 50 ISO 2SO

Fig. 2. Geological cross-section through the brown-coal resource

Belchatow,field Szczercow (3)

1 - sands, 2 - stagnant lake silts, 3 - glacial tills, 4 - fine sands, 5 flint and siliceous limestone pebbles, 6 clays, 7 -siltstones, 8 - brown-coal, 9 - limestones and calcareous marls

W zalo:ieniach do Centialnego Planu Rocznego na 1989 r. i zamierzeniach do 1990 r., wstwnie zaakcep-towanych przez Rad~ Ministrow 18lipca 1988 r., propo-nuje si~ przesuni~cie poza 1990 r. (nie wiadomo kt6ry) budowy nastwnej elektrownijlldrowej, elektrowni "Opo-le", drugiego etapu elektrowni "Polaniec", elektro-wni szczytowo-pompowej "Mloty", nie mowillc juZ

o wstrzymaniu budowy kopalni w~gla kamiennego "Mi-kol6w" na G6roym SlllSku i kopalni "Stefan6w" w Lube-lskim Zagl~biu W~glowym i wstrzymanie na okres co najmniej 5 lat budowy odkrywki w~gla brunatnego "Szczeroow" .

Nie jest to wiadomosc Pocieszajllca, a dla zaopa-trzenia energetycznego kraju wr~ niebezpieczna (9). Zwraca na to uwa~ mi~ innymi Stowarzyszenie Elektrykow Polskich w memoriale w sprawie sytuacji elektroenergetyki polskiej w najbllZszych iatach, opu-blikowanym 21 kwietnia 1988 r., podkreslajllCym za-groZenie w gospodarce paliwowo-energetycznej w naj-bliZszych latach, m0811ce wywolaC ~bszy kryzys niZ

ten,

ktOry wystllpil na przelomie lat siedemdziesilltych i osiem-dziesilltych (12).

Konferencja naukowo-techniczna, doty~ proble-mow zaopatrzenia gospodarki narodowej w paliwa i ener-gi~, zorganizowana w czerwcu 1988 r. z inicjatywy wladz w Katowicach przez Zarzlld Gl6wny Stowarzysze-nia InZynier6w 'i Technik6w G6rnictwa, Stowarzysze-nie Elektryk6w Polskich, Zaklad Podstaw Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energill PAN, z udzialem czlonka Rady Paristwa Jerzego Nawrockiego, kierow-nictwa partyjnego ·W osobie H. Rembierza, przewod-rucz/lCego sejmowej Komisji G6rnictwa

i

Energetyki Kazimierza Jezierskiego, przewodniCZllCCgo Federacji ZZG Rajmunda Morica, podsekretarza stanu, dyrektora generaInego WSpOlnoty W~gla Kamiennego Jana Szlach-ty, PrzewodniCZllCCgo Paristwowej Rady G6rnictwa Ma-riana Gustka, przewodniCZllcego Paristwowej Rady Ener-getycznej Romana Neya, podsekretarza stanu w Vrzc;dzie Post~u Naukowo-Technicznego i WdroZeD. Adama Graczyriskiego, prezesa Zarzlldu Gl6wnego SIT G6rni-ctwa Jerzego Malary oraz z udzialem 130 kompetentnych

praktykow i teoretyk6w g6rnictwa, energetyki i ekonomi-ki z

ca.q

m~ dala wyraz niebezpieczerlstwu gro~cemu gospodarce narodowej, wobec istniejl!:cego od lat zastoju w rozwoju krajowego gornictwa w~gla kamiennego i bru-natnego, skierowujl!:c rownoczeSnie wnioski do wlaS-ciwych decyzyjnych wladz (13). Sytuacja ta zagraia zachowaniu dotychczasowego stanu zabezpieczenia gos-podarki w energi~ pierwotnl!: - 225

m1n

Mg p.u., przy utrzymaniu dotychczasowego trendu energocblonnoSci, a ktora w

2000

r. powinna ksztaltowaC si~ na poziomie okolo 280 mIn Mg p.u., a wg niekt6rych skrajnych prognoz nawet na poziomie 320

m1n

Mg p. u.

W warunkach, gdy nie przewiduje si~ w najblli:szych latach ostatniej dekady biezlI:cego stulecia budowy zadnej nowej kopalru w~gla kamiennego i brunatnego, kon-tynuacja budowy rozpo~tej kopalni "Szczerc6w" i ba-zujll:cej na jej w~glu elektrowni "Belchat6w 11" 0 mocy 1440 MW (z· moZliwoscill dobudowy dalszych dw6ch blokow po 360 MW do docelowej mocy 2160 MW),

ktorej uruchomienie w 1998 r.jest w peIni rea1ne i bylby to jedyny pewny element budownictwa energetycznego w la-tach 1990-2000. Zaniechanie natomiast tej inwestycji podwaZy zalozonll: synchronizacj~ produkcyjnll: obu od-krywek i elektrowni i niekorzystnie wplynie na

dalszlI:

dzia1alnosc produkcyjnll odkrywki "Belchat6w" i elek-trowni "Belchat6w I".

Zgodnie z programem inwestycyjnym (15) KWB Belchat6w, z odkrywki "Szczerc6w" pierwszy w~giel ma

bye wydobyty w 1997 r. dla potrzeb elektrowni "Bel-chat6w 11" uruchamianej w latach 1997 - 2000. W~giel ze Szczercowa ma takZe wspom6c elektrowni~ "Belchatow

I" w latach 2000 - 2003 i w nastwnych do ponad 5

m1n

Mg i wi~j, na skutek przewidywanego od 2002 r. spadku wydobycia z odkrywki "Belchatow". Zjawisko to moZe bye nawet przyspieszone wobec lepszej niZ przewidywano dyspozycyjnoSci elektrowni "Betchat6w

r'

i wsparcie w~glem szczercowskim moZe WYSll!:Pic juZ kilka lat wczes-niej, tj. w latach 1999-2000. Innymi siowy, moZe po prostu dla elektrowni "Belchat6w I" zabraknll:c w~gla.

CzyZ mielibySmY znow, tyro razem do Belchatowa dow(}-zic w~giel brunatny z odleglego setki kilometrow Turowa

lub w~giel kamienny z GOmego Slll:ska, jak to mialo

w przeszloSci miejsce z KWB i elektrownill: "Adam6w"? Wstrzymanie inwesty9i szczercowskiej moZe spowodo-waC spadek produkcji mocy elektrowni "Belchat6w I" tym bardziej pogarszajllc nabrzmialll juZ obecnie sytuacj~ energetycznll kraju na przelomie

xx

i XXI wieku.

Byloby wi~c" niedobrze, gdyby groiba niedoboru mocy stala si~ powodem powamych klopot6w w gos-podarce narodowej u schylku bi~cego i w poczIltkach nas~pnego stulecia i gdybySmy przeiamujll:c bariery koncepcji konsolidacji gospodarczej, stworzyli dodat-kowl!: zapo~ - energetycznl!:.

LITERATURA

1. Analiza dzialalnosci przedsi~biorstwa za 1987 r. Ogolnokrajowe Owarectwo W~gla Brunatnego. Wroclaw, 1988.

2. Belchat6w - wykorzystana szansa. KWB Belcha-tow, Poltegor - Wroclaw, 1986.

3. C i"u k E. - Biul. Inst. 0001., 1966 nr 202 s. 7 - 25. 4. C i u k E. - Kwart. Geol., 1970 nr 4 s. 754-765. 5. C i u k E. - [w:l BelchatowskieZagl~bie W~g1owe.

Symp. SITG, LOdi, 1975 s. 64-86.

6. C i u k E. - [w:1SurowceMineralneSwiata - W~­ giel Brunatny. Wyd. 0001., 1981 s.44-63.

7. C i u k E. - Problemy, 1984 nr 7 s. 7 -15. 8. C i u k E., P i w 0 c k i M. - Gor. Odkryw., 1988

nr 4 s. 4-11.

9. F i lip 0 w i c z J., K 0 w a I e w ski B., S 0

-I ins k i J. - Prognoza pozyskiwania pierwotnych nosnikow energii w horyzoncie 2000 r. oraz zwill:Z8De z tym problemy ekonomiczne. Konf. - Energetyka, srodowisko i planowanie rozwoju. PAN, Warszawa, 1986.

10. Ko z low ski Z., M u I a r ski M. - [w:l Mat. Symp. - Efektywnosc energetyki opartej na w~glu brunatnym - perspektywy jej rozwoju ze szczeg6lnym uwzgl\l<fnieniem ZOE Belchat6w. SITO - SEP. Belchatow, 1988 s. 5-42.

11. La u d y n D. - Ibidem, 1988 s. 43-62. 12. Memorial Stowarzyszenia Elektrykow Polski w

spra-wie sytuacji elektroenergetyki w najbliZszych latach. Energetyka, 1988 nr 7 s. 241.

13. N e y R. - Polityka energetyczna kraju w zakresie moZliwosci zaspokojenia zapotrzebowania na paliwa i energi~. Konf. - Zaopatrzenie w paliwa i energi~ podstawowym warunkiem funkcjonowania gospo-darki narodowej. SIT GOm., Katowice, 6 czerwca 1988. Wyd. AGH, 1988.

14. Por6wnawcza analiza ekonomiczna elektrowni jll:d-rowej 0 mocy 4 x 1000 MW z reaktorami WWER z elektrowniami na yaliwa organiczne. Energopro-jekt, Warszawa, 1988.

15. Program rozwoju przemyslu w~g1a brunatnego w la-tach 1982 -1990 i w dalszej perspektywie. Zrzesz. Przem. W~gla Brunatnego, Wroclaw, 1982.

16.

Z

Y g a r J., G a I ant E. etal. - Kompleksowa dokumentacja geologiczna zloZa w~gla brunatnego "Belchatow" w kat. Cl +B - pole "Szczerc6w". Komb. Geol. Zach6d, Wroclaw, 1977.

SUMMARY

The power station Belchat6w I, using brown-coal from the open cut Belchatow, has got the final power of 4320 MW. To get the total possibilities of the Mining--Energetistic Works Belchat6w, according the COnflfDled program of brown-coal mining development, the next power station Belchat6w 11 should be builded, working on brown-coal from the new open cut Szczerc6w. About

2000 year the M-E Works will excavate 48

m1n

Mg of brown-coal (55-60% of national production) and get the power of both stations about 5760 MW.

The brown-coal from the open cut Szczerc6w is

mainly energetistic, with small content of briquette type

and tar coal. The sulphur contamination of coal will be stamped out during combustion in power station.

The main machines, drains, water pipes and energy lines were placed in the open cut Szczerc6w. These works costed over 40 mId zloty but present-day national econo-mic situation stopped all for more than 5 years. This pause could cause the power lack about 1440 MW to national energy net, enlarging the total energy deficit, estimated in 1990 for 2000-3000 MW, in 2000 year -for 5000-6000 MW.

The expected situation will be particularly dangerous for national economy in the face of stopping other new energetistic investments. The threat of power deficit could disturb the economy development at the end of this and beginning of next century so all Szczerc6w investment should be continued.

PE3IOME

3J1errpOCT~ "IieJlXa:ryB I", pa60nuomaJI Ha 6YPOM yrJle xapLepa ,,1ieJIxaT)'B" 'z(OCTHI'JIa ~eneBoii MOIr(HOCTH 4320 MBT. QT06LI nony'IHTL nOJIHoe npoH3-BO,Z(CTBO rOpHO-3HepreTIl'lecxoro xoM6HHaTa "lienxa-T)'B" cne.nyeT BBeCTH B ,Z(eiicTBHe BTOpoii xapLep "mep-nyB" H DOCTpOHT BTOPyro 3JIerrpOCT8.HllHIO ,,:6enxaT)'B

11",

pa60TaJOmyIO Ha yrJle 3Toro xapbepa, corJIaCHO npllHJIToii H )'TBep:lK,ZJ;eHHOH nporpaMMe pa3BHTWI rop-HOit DpOMl>llIlJIeHHOCTH 6yporo yrIDI. KOM6HHaT 6Y)J;eT 'z(06b1B3.Th 48 MJIH Mr 6yporo yrIDI H ,Z(OCTHrHeT H3 06eHX

3JIelITpocTa.mnm MOIr(llOCTh DOPJl.,lJ;Jl:a 5760 MBT. 31'0 npoH3obeT B 2000 r H ror)J;ll 6ypoyroJIbHLlit pa3pe3 ,,1ieJIxaTYB" )J;llCT 55-60% OTe'leCTBeHHOrO DpoIl'3BO)J;-CTBa 6yporo yrIDI.

YroJIL H3 Kapbepa "mep~" 3T0 nO'ITH

HCKJIIO'IH-TeJlLHO 3HepreTH'lecKHit yrOJlb cO)J;epllCa.IIJ;HH o'lem.

Ma-Jloe KOJlH'leCTBO 6pHKeYHpyromerocJI yrIDI B

eme.Mem.-me yrIDI .D;JlJI DOnyKOKCOBaHHJI. 3arpJI3BeHBe yrIDI cepOH

6Y)J;eT JlHKBH,lI;HpoBaThCJI nyTeM cyxoit cepOO'IHCTKH B npO[(ecce ClICHraHBJI B 3JIelITpoCTaHIJ;HII.

IIOCTpOiiKa xapbepa "mep~" YlICe Ha'laTa, Be'z(eTCJI MOHTalIC OCHOBHLIX MalliHH, DOCTpoma BO)J;OOTIIO~ ItOJlo.n;qeB, DpoltJUl)J;Ka BO)J;OnpOBO.ztm,lX H 3HepreTH'le-cmx JIHHHB. CTOHMOCTh YlICe DpoBe)J;ellHYX pa60T CBLI-me 40 MJJJ]; 3J1. Ho 06mee X03JIHCTBeHHoe nOJl01l:eHBe

uameit CTpaHbl 6LIJ1o DOBO)J;OM nepepLIBa B 3TOH mme-cnnnm He Mem.me '1eM Ha 5 JleT. B pe3YJILTaTe 3T0-ro pemeHHJI 3J1eKTpH'leCltaJI cen. CTpaHLI He noJIY'IHT 1440 BT 3HeprHB, 'lT0 yseJIH'IBT B TaK YlICe 60JlLmoii

He)J;OCTaTOK MOIr(HOCTH, KOTOpLIii paBHJIeTCJI

2000-3000 MBT, aB 2000 r ,Z(OCTHrHeT 5000-6000 MBT. nOJI01l:eHBe, JWTOpoe C03)J;aT TaK 60JlLmoit He,Z(OCTa-TOB: MOIr(HOCTH, 6Y)J;eT OIJaCHbIM .D;JlJI pa3BHTWI

HaPO)J;-Horo x03JIitCTBa, TeM 6oJlee, 'lT0 OCTaHOBJIeHO TaJtlICe CTpOHTeJIbCTBO .I(pyrHX 06'beKTOB CBJI3aIIHYX C HOBLIMH HCTO'lRllKaMH 3Hepnm.. He)J;OCTaTox MOIr(HOCTH MOllCeT CTan. DpH'lHHOH cepbe3HLIX HapymeHHii B HapO)J;HOM X03JICTBe B B:o~e 3TOro H B Ha'laJle 6y.nymero CTOJleTHJI. Cne)J;oBaTeJlLHO XanBTaJILHOe CTpOHTeJIbCTBO xapLepa "mepny»" cne.nyeT 06i13aTeJIbHO npo)J;OJlllCaTb.

LESZEK ST ARKEL

Instytut Geografri i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Krak6w

STRATYGRAFIA HOLOCENU JAKO INTERGLACJALU

Niniejszy krotki artykul ma na celu podsumowanie wiedzy 0 stratygrafti holocenu PoIski, wypunktowanie specyficznych warunkow jej dobrego poznania i wydoby-cie prawidlowosci - zarowno tych wsp6lnych dla wszyst-kich okresow interglacjalnych czwarto~u, jak ich od~bnoSci zwi~nych z narastaj~ ingerencjll czJ:owie-ka.

OD~BNOSC

roZNANIA

STRATYGRAFII HOLOCENU

1. Osady holoceriskie pokrywajll calll powierzchni~; ~ to alOO produkty sedymentacji romych srodowisk, albo tez osady starsze mtienione przez procesy chemiczne i antropogeniczne w bolocenie (z wyjlltkiem nagicb powierzcbni skalnycb i zdegradowanych odcinkow

sto-kow). Holocen stwarza wi<;c moZliwoSci poznania peI-nego zroZnicowania facjalpeI-nego srodowiska w klimacie umiarkowanym ze wszystkimi jego odmianami i przejs-ciami.

2. Osady holocenskie Sll na og61 nie zaburzone i slabo zdiagenezowane - moma wi<;c odczytac z nich pelnll sekwencj<; zdarzen. Jednoczesnie stabilnosc ekosystemow leSnych i male wahania klimatu sprawiajll, Ze stawiane granice w ob~bie serii holocenu ~ ~sto umowne i niewyraine.

3. Dla holocenu dysponujemy najbard.ziej

precyzyj-nymi metodami datowania, ktore w ostatnich 20 latach rozwijajlj, si~ rowniez w Polsce e~, dendrocbronologicz-na, archeologiczdendrocbronologicz-na, warwowa, geograficzno-historyczdendrocbronologicz-na, oraz inne}.

4. W holocenie tkwill korzenie wsp61czesnych geo-ekosystemow - nadal mtiennych. Moma zatem Sledzie mechanizmy icb tworzenia, ich odbicia w degradacji,

UKD :-551.794

sedymentacji i diageneZle. Pozwala to willZ/lC okceSlone osady z konkretnymi warunkami (13).

5. Dzia1alnosc czlowieka mtienila nal<;zenie prace-sOw, a takZe przebieg icb dzialania, ~sto kilkakrotnie. Dlatego nie moma bezkrytycznie interpolowaC rekon-strukcji paleogeograficznych w przeszlosc.

PODZIAL KLIMATOSTRATYGRAFICZNY SCHYLKU GLACJALU I HOLOCENU

1. Podzial klimatostratygraficzny Polski powinien bye oparty na sekwencji zmian wyst~uj~ych w romych typach srodowiska (facjach), takich jak: rzeczne, stoko-we,jezieme, bagienne, wydmowe i inne. Syncbronicznosc zdarzeti, zmian typu osadu lub przerw sedymentacyjnycb romej genezy moZe bye przedmiotem korelacji, 0 ile

istniejll w Polsce i szerzej w Europie przeslanki wskazujll-ce na klimatycznl! na~ granic i tendencji zmian.

2. Podzial3 -4-czlonowy p6:inego glacjalu i holocenu Polski (ryc.):

po.tny

g1acjal (13 -10,3 ka BP) - og6lnie naSl<;puj~e ocieplenie, ale SIl znaczne wahania (z ochlodzeniem mlodszego dryasu), naSl<;puje rozwoj zwartej szaty roslin-nej i lasow, zmiana z przewagi procesow flzycznych na chemiczne,

z

plytkiego krlli:enia w czynnej warstwie zmarzliny na gl<;bokie knlZenie (rozwoj osuwisk, osadow w~glanowycb), wytapianie si<; martwycb lodow -

two-rzenie zbiornikow jeziomych, zamieranie procesow eoli-cznych - tworzenie si<; wydm (glownie dolinnych), zmiana koryt z roztokowych na meandrowe 0 malejl!cych parametracb (glowna faza erozji nas~ila wczesniej) (3, 9, 11, 13, 15).

Eoholocen (10,3-8,4 ka BP) - stabilizacja renmu hydrologicmego z rosn~ym skokowo ociepleniem, lasy