ACTA U N IV E R S O ATIS LO D ZIEN SIS
F O L IA B O T A N IC A 13 165-168 1998
(A cta U niv. Lodz., F olia bot.)
Agnieszka Adamczewska, Joanna Janowska
W Y STĘPO W A N IE ZA G R O ŻO N Y C H GATUNKÓW FLO R Y SE G E T A L N E J NA TER EN IE PR A C O W N IC ZY C H O G R O D Ó W
DZIA ŁKO W Y CH P Ó Ł N O C N E J C Z Ę ŚC I Ł O D Z I
O C C U R R E N C E O F TH R EA TEN ED SPE C IE S O F T H E SEG ETA L FLO RA IN T H E AREA O F A L LO TM EN TS
IN T H E N O R T H E R N PA RT O F Ł Ó D Ż
A BSTR A C T: In the current paper a list and short characteristics o f threatened species o f the allotm ent segetal flora have been presented. T he research w as carried out in the northern part o f Ł ódź in 1993-1995. T he threatened species list is based on W a r c h o l i ń s k a (1994).
T r e ś ć
1. W stęp 2. Teren badań
3. M ateriał i uwagi metodyczne 4. W yniki badań
5. Podsum ow anie 6. Piśm iennictwo 7. Summary
1. W ST Ę P
Liczne opracowania, dotyczące flory segetalnej Polski środkowej, wskazują na procesy jej przemian. Szczególną uwagę zwraca się na coraz większe tem po ustępow ania gatunków tej flory pod wpływem wzmożonej ingerencji człowieka (por. np. W a r c h o l i ń s k a 1986-1987, 1993). Zmniejszanie liczby stanowisk i liczebności populacji dotyczy również gatunków flory segetalnej terenów zurbanizowanych (zob. np. W i t o s ł a w s k i 1993).
Zaw arte w niniejszym opracow aniu informacje dotyczą zagrożonych gatunków flory segetalnej Pracowniczych Ogrodów Działkowych północnej części Łodzi.
2. T E R EN B A D A Ń
Łódź, w obrębie której znajdują się obiekty badań, leży w centrum Polski. Gleby Łodzi wykształciły się na podłożu osadów czwartorzędowych w postaci gleb płowych, brunatnych wyługowanych oraz pseudoglei ( K l a t k o w a 1972, L a s k o w s k i 1993). Centralne położenie Łodzi w Polsce oraz brak większych wzniesień na obszarach przyległych powoduje, że napływają tu m asy powietrza różnego pochodzenia, przyczyniające się do znacznej zmienności stanów pogodowych ( K ł y s i k 1993).
Obiektem badań było siedem pracowniczych ogrodów działkowych: 1. POD „M orw a” , o powierzchni 11,78 ha. Części: wschodnia i środkowa ogrodu zlokalizowane są przy ul. Pomorskiej. Część zachodnia oddzielona jest od środkowej prywatnym gospodarstwem i położona jest w obrębie
ulic: Rodzeństwa Fibaków , Styrskiej, Bystrzyckiej.
2. POD „1 M aja” , o powierzchni 3,02 ha. Ograniczony jest on ulicami Grzybową, Borową i Drewnowską oraz toram i PK P Łódź Kaliska.
3. PO D „Budow lani” , o powierzchni 2,17 ha. Położony między ulicami: Inflancką, M arysińską i Okopową.
4. POD „Jutrzenka” , o powierzchni 1,6 ha. Położony między ulicami: Strykowską, Zm ienną i Inflancką.
5. PO D „Storczyk” , o powierzchni 3,06 ha. Położony jest między ulicami Strykowską i Sporną.
6. PO D „Odrodzenie”, o powierzchni 7,5 ha. Położony jest w rozgałęzieniu ulic Strykowskiej i Wycieczkowej.
7. POD im. M ontwiłła-M ireckiego, o powierzchni 11,23 ha. Ograniczony jest ul. K onstantynow ską, al. Unii Lubelskiej, ul. D rew now ską i toram i
PK P Łódź Kaliska.
3. M A TER IA Ł I UW A GI M E T O D Y C Z N E
D o opracow ania wykazu zagrożonych gatunków roślin segetalnych pracowniczych ogrodów działkowych północnej części Łodzi wykorzystano m ateriały badań własnych ( A d a m c z e w s k a 1996; K o z ł o w s k a 1996) oraz dane z literatury ( W a r c h o l i ń s k a 1993, W i t o s ł a w s k i 1993).
K ryteria oceny stopnia zagrożenia gatunków przyjęto za W a r c h o l i ń - s k ą (1994). Nazwy gatunków podano według dzieła Rośliny polskie ( S z a f e r , K u l c z y ń s k i , P a w ł o w s k i 1986).
4. W YNIKI B A D A Ń
Flora synantropijna badanych ogrodów działkowych liczy 304 taksony. Wśród nich znajduje się sześć gatunków (1,9% ) uznanych za zagrożone w kraju ( W a r c h o l i ń s k a 1994). Są to:
V - gatunki narażone (1): Gnaphalium luteoalbum.
R - gatunki rzadkie (2): Ornithogalum umbellatum, Thlaspi perfoliatum. I - gatunki o nieokreślonym zagrożeniu (3): Consolida regalia, Digitaria
sanguinalis, Fumaria officinalis.
Wyżej wymienione gatunki według przyjętej skali częstości występowania sklasyfikowano jako rzadkie. U stalono, że najczęstszymi siedliskami zaj mowanymi przez te gatunki są: porzucone działki, przydroża, przypłocia i rabaty kwiatowe. Są wśród nich archeofity, np. Digitaria sanguinalis oraz apofity, np. Gnaphalium luteoalbum.
Omawiane gatunki, ze względu na słabą ekspansywność oraz zabiegi pielęgnacyjne stosowane przez działkowiczów, m ają niewielkie szanse powięk szenia swoich areałów. Aby zapobiec dalszej recesji tych gatunków należałoby opracować skuteczny system ich ochrony.
5. P O D S U M O W A N IE
N a liście zagrożonych gatunków roślin segetalnych pracowniczych ogrodów działkowych północnej części Łodzi znalazło się sześć taksonów. D o kategorii narażonych (V) zaliczono jeden gatunek, rzadkich (R) dwa gatunki, o nieokreś lonym zagrożeniu (I) trzy gatunki. Ze względu na stosowne zabiegi pielęg nacyjne m ają one niewielkie szanse powiększania swoich areałów.
6. P IŚM IE N N IC T W O
A d a m c z e w s k a , A. 1996. Zmiany we flo rze synaniropijnej Pracowniczych Ogrodów D ziałkowych północno-zachodniej części Ł odzi p o trzydziestu latach. M aszynopis, U n iw . Ł ódzki, Łódź. K l a t k o w a , H . 1972. Region łódzki. [W:] G a l o n , R. (red.). Geom orfologia Polski. PW N ,
W arszawa: 240-270.
K ł y s i k , K . 1993. Główne cechy klimatu. [W:] P ą c z k a , S. (red.). Środow isko geograficzne Polski Środkowej. Wyd. Uniw . Łódzkiego, Łódź: 109-135.
K o z ł o w s k a , J. 1996. Flora synantropijna Pracowniczych O grodów D ziałkow ych pólnocno- -wschodniej części Ł odzi. M aszynopis, U niw . Łódzki, Łódź.
L a s k o w s k i , S. 1993. P okryw a glebowa. [W:] P ą c z k a , S. (red.). Środow isko geograficzne P olski Środkowej. W yd. U niw . Ł ódzkiego, Łódź: 135-160.
S z a f e r , W. , K u l c z y ń s k i , S., P a w ł o w s k i , B. 1986. Rośliny polskie. 1-2. Warszawa: 1-1020. W a r c h o l i ń s k a , A. U . 1986-1987. L ista zagrożonych gatunków roślin segetalnych środkow ej
W a r c h o l i ń s k a , A. U. 1993. C hw asty potne Wzniesień Ł ódzkich. A tla s rozm ieszczenia. Wyd. U niw . Łódzkiego, Łódź: 5-413.
W a r c h o l i ń s k a , A. U. 1994. L ist o f threatened segetal plan t species in Poland. [W:] M o c h n a c k y , S , T r e p ó , A. (Eds). Anthropization and environment o f rural settlem ents. Flora and vegetation. Proceedings o f International Conference. Satoraljaiijhely: 206-219. W i t o s ł a w s k i , P. 1993. W pływ urbanizacji na ekologiczne zróżnicow anie f lo r y roślin naczy
niowych Ł odzi. M aszynopis, U niw . Łódzki, Łódź.
Six taxa from the allotm ents o f the northern part o f Ł ódź have been put on the threatened segetal species list. One species has been classified as vulnerable, tw o as rare, and three species as indeterminate. D u e to the com m on practice o f weeding the allotm ents, the endangered species fail to increase their living areas.
7. S U M M A R Y
M gr A gnieszka Adam czew ska M gr Joanna Janowska K atedra Botaniki U niw ersytet Łódzki
ul. Banacha 12/16, 9 0-237 Ł ódź
W płynęło d o Redakcji F olia botanica 29.07.1996
