Poziom rozwoju fizycznego i zdolności motorycznych młodzieży WSP w Zielonej Górze w świetle wybranych czynników

Ryszard Asienkiewicz, Józef

Tatarczuk, Andrzej Malinowski

Poziom rozwoju fizycznego i

zdolności motorycznych młodzieży

WSP w Zielonej Górze w świetle

wybranych czynników

Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 4, 169-184

P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ły P e d a g o g ic z n e j w C z ę s t o c h o w ie

Seria: KULTURA FIZYCZNA z. IV, 2001

Ryszard Asienkiewicz, J ó ze f Tatarczuk, A ndrzej M alinowski

POZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO I ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH MŁODZIEŻY WSP W ZIELONEJ GÓRZE W ŚWIETLE

W YBRANYCH CZYNNIKÓW

Poziom rozw oju biologicznego osobnika je s t czułym w skaźnikiem n ie­ rów ności społecznych. R odziny o wyższym statusie sp ołeczn o-ekon om icz­ nym stw arzają korzystniejsze w arunki realizacji p otencjału rozw ojow ego osobnika relatyw nie do rodzin będących na niższym poziom ie stratyfikacji społecznej [B ielicki i w sp. 1988]. Z godny je s t pogląd, że m ło dzież po ch o d zą­ c ą ze środow isk w iejskich charak teryzuje niższy poziom rozw oju i spraw ności fizycznej. Z grupy czynników społecznych do podstaw ow ych należy w y ­ kształcenie rodziców , które istotnie w pływ a na poziom kultury, zw yczajów żyw ieniow ych, higienę, strukturę konsum pcji, oznaczać m oże także lepszą organizację czasu w olnego. Z badań Jedlińskiej [1985] i M alin ow skiego, [1987] w ynika, że istnieją w yraźne różnice w rozw oju fizycznym w za le żn o ś­ ci od poziom u edukacji rodziców . N ajniższe są dzieci rodziców z w y k szta łc e­ niem podstaw ow ym . K olejność urodzenia dziecka (czynnik endogenny para- genetyczny) różnicuje poziom rozw oju m orfologicznego i m otorycznego. A. M alinow ski [1968], badając m ęską m łodzież licealn ą W ielkopolski, stw ierdził w iększe w artości param etrów som atycznych w śród urodzonych ja k o drudzy w stosunku do urodzonych z pierw szych, trzecich i d alszych c ią ­ ży. N atom iast S. G ołąb [1979] w ykazał zależność kolejności u rod zen ia pod w zględem w ysokości i m asy ciała oraz spraw ności ruchow ej. Z pracy B uk- szyńskiego i M alinow skiego [1999] w ynika, że o sobnicy m ęscy w o jew ód ztw a gdańskiego urodzeni z drugiej i trzeciej ciąży są w yżsi, ciężsi i m asyw niej zbudow ani w zględem pierw orodnych, a w pływ w ielkości ośrodka zam ieszk a­ nia był w iększy niż kolejność urodzenia (zw łaszcza u dziew cząt).

P rzeobrażenia lat osiem dziesiątych i dziew ięćd ziesiątych w P olsce zm ie­ n ia ją obraz nierów ności społecznych. O bserw ujem y różnokierunkow e zm iany sytuacji ekonom icznej rodzin, w arunków pracy, trybu życia, a także prestiżu poszczególnych klas społecznych i grup zaw odow ych [B ielicki i w sp. 1997].

170 R. A sie n k iew ic z, J. T atarczuk. A. M a lin o w sk i

Z najnow szych opracow ań w ynika, iż zaciera ją się różnice w budow ie m o r­ fologicznej i spraw ności m otorycznej m łodzieży w yw odzącej się ze śro do w isk m iejskich i w iejskich. W tym św ietle podjęto próbę określenia poziom u ro z ­ w oju fizycznego i spraw ności m otorycznej studentów I roku W yższej Szkoły Pedagogicznej w Z ielonej G órze na tyle w ybranych czynników śro d o w isk o ­ wych i kolejności urodzenia dziecka.

Materiał i metoda

M ateriał zebrano w roku akadem ickim 1998/99. B adaniam i ob jęto 333 studentów (112 m ężczyzn i 221 kobiet) I roku W yższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej G órze, kształcących się na 3 w ydziałach (W ydziale P ed ago gicz­ nym, W ydziale H um anistycznym , W ydziale M atem atyki, Fizyki i T echniki). P rzeciętna w ieku m ężczyzn w ynosiła 20,7 lat, a kobiet 20,2 lat.

Z godnie z zasadam i techniki m artinow skiej w ykonano pom iary w ysokości i m asy ciała [M alinow ski, B ożiłow 1997 ].

Poziom zdolności m otorycznych oceniono na podstaw ie w yników testu [P ilicz 1971], w skład którego w eszły:

— bieg po „k o p ercie” - oceniający zdolności szybkościow e [Szopa i wsp. 1998],

— rzut piłk ą lekarską - o kreślający zdolności siłow e,

— skok w dal z m iejsca - pom iar siły eksplozyw nej (zdolności szyb ko ­ ściow e o podłożu anaerobow ym [Szopa i wsp. 1998],

— przysiady z w yrzutem nóg do tyłu (próba B urpeego) - pom iar w y­ trzym ałości szybkościow ej [Jopkiew icz 1999].

Inform acje dotyczące środow iska życia (m iasto, w ieś), poziom u w y ­ kształcenia rodziców (zaw odow e, średnie, w yższe), charakteru pracy o jca i m atki (fizyczna, um ysłow a), kolejności urodzenia dziecka zebrano d ro g ą ankietow ą.

M ateriał opracow ano podstaw ow ym i m etodam i statystycznym i [G uilford 1960], w yliczając średnie arytm etyczne w raz z ich uzupełnieniam i. Z ró żn ico ­ w anie som atyczne i m otoryczne w yodrębnionych zespołów w zależności od badanych czynników przedstaw io no g raficznie w postaci w artości zn o rm ali­ zow anych na śre d n ią (M = 0) i odchylenie standardow e (S d = l) badanej m ło ­ dzieży. O ceny ogólnej budow y ciała dokonano na podstaw ie w skaźnika w a- gow o-w zrostow ego B M I [M alinow ski, B ożiłow 1997]. Wyniki badań ze sta ­ w iono w tabelach i na rycinach.

P oziom rozw oju fizy c z n eg o i zd o ln o śc i m otorycznych . ₁₇₁

Wyniki badań

Z ogólnej liczby badanych m łodzież rekru tu jąca się z m iast stan ow iła po ­ nad 75% . D om inuje m odel rodziców posiadających w yk ształcenie średnie (50,45% ) i pracujących um ysłow o (43,39% ). N ajw ięk szy je s t odsetek (51,65% ) studentów pierw orodnych.

M łodzież pochodząca z m iast je s t przeciętnie w yższa, natom iast ze śro ­ dow isk w iejskich cięższa (tab. 1 - 2). Tych ostatnich ch arak teryzu je rów nież tęższa budow a ciała. R óżnice m iędzy średnim i w ysokości i m asy ciała oraz w skaźnika BMI są statystycznie nieistotne.

W ykształcenie rodziców je s t zdecydow anie najbardziej różnicującym czynnikiem . Przeciętna w ysokości ciała studen tek i stu den tów ro śnie w raz ze zw iększaniem poziom u edukacyjnego obojga rodziców (szczeg óln ie m atki).

Studenci i studentki, których ojcow ie w y k o n u ją pracę o charakterze um y­ słow ym , cech u ją się w yższą w y sokością ciała. Z kolei fizyczny charak ter p ra­ cy m atki przejaw ia w yższą w artości w ysokości i m asy ciała oraz w skaźnika BM I.

Średnia w ysokości ciała studentów m aleje od pierw orodnych do w ielo- rodnych, rośnie natom iast m asa ciała. S tudentki dru go rod ne są najw yższe i najcięższe, następnie pierw orodne, trzecioro dn e i w ielorodne. W artości w skaźnika w agow o-w zrostow ego ro sn ą zarów no u m ężczyzn, ja k i kobiet pochodzących z kolejnej ciąży.

O bserw acje w pływ u badanych czynników na poziom kształto w an ia się zdolności m otorycznych w ykazują, że zm ienną najbardziej ró ż n ic u jącą je s t poziom w ykształcenia rodziców oraz kolejność urod zenia (tab. 3 i 4).

W yższy poziom zdolności szybkościow ych stw ierdzono u studentów i studentek, których ojcow ie i m atki p o siad ają w yk ształcenie w yższe i średnie (z w yjątkiem m ężczyzn, gdzie zaobserw ow ano o d w ro tn ą sytuację). W ze sp o ­ łach kobiet istotne różnice stw ierdzono pom iędzy grupam i z w ykształceniem zaw odow ym a w yższym (ojciec, m atka) oraz średnim a w yższym (o jciec). W zespole m ężczyzn kolejność urodzenia zn am iennie w pływ a na w yniki uzy­ skiw ane w próbie biegu „po kopercie” m iędzy pierw orodnym i a drugorodnym i i trzećiorodnym i. W yniki uzyskane przez studentów urodzonych z czw artej i dalszych ciąży, ze w zględu na bardzo m ałą liczebność trak tu jem y bardziej inform acyjnie.

C zynnikiem szczególnie różnicującym poziom zdolności siłow ych je s t kolejność urodzenia. W yższy poziom od notow ano w śród kobiet drugorod- nych, a następnie u jed n o ro d n y ch . W zespole m ężczyzn od po w ied nio u trze- ciorod nych przed pierw orodnym i. N ajniższy poziom zdolności siłow ych

cha-T ab el a 1. C h a ra k te ry st y k a li cz b o w a wysokości i m as y ci ał a or az w ska źni ka B M l st u d e n tó w Ł ą c z n ie I rok W y so k oś ć ci ał a [c m ] 1 7 8 ,6 6 ,3 i M as a ci ał a [k g ] 7 1 ,0 7 ,7 i B M I 2 2 ,3 tz _i C z y n n ik i K o le jn o ść urod zen ia d z ie c k a 4 i > 1 7 7 ,9 3 ,8 o 72 ,3 9 ,4 0 ,1 7 2 2 ,8 5 ,5 0 ,2 3 m On 1 7 7 ,4 5 ,0 -0 ,1 9 7 1 ,6 ON oo_o o 22 ,8 5 ,1 0 ,2 3 C-l cn 1 7 8 ,6 6 ,8 o 7 1 ,2 in K o_{<5 2}2,4 2,5 o_o - sO_tn 1 7 8 ,9 6 ,3 0 ,0 5 7 0 ,7 7 ,2 -0 ,0 4 2 2 ,1 1, 8 -0 ,0 9 C h a ra k ter p ra cy m a tk i* 3 <N r-1 7 6 ,6 6 ,2 -0 ,3 2 o o _7,1 -0 ,1 3 2 1 ,8 2 ,0 -0 ,2 3 U. o 1 7 9 ,5 ₀₀ r-" ₀,1 4 7 2 ,3 9 ,9 0 ,1 7 2 2 ,4 sO 0 ,0 5 C h a r a k te r p ra cy o jc a * 3 ₄4 o o* 00 6,7 z t o 7 0 ,7 7 ,4 -0 ,0 4 2 2 ,3 2 ,2 o U. O<N 1 7 7 ,7 5 ,4 -0 ,1 4 6 9 ,2 6 ,3 -0 ,2 3 2 1 ,9 On 00 o W y k sz ta łc e n ie m at ki £ r-1 7 9 ,9 7 ,2 iro 6 9 ,2 7 ,7 -0 ,2 3 2 1 ,4 2 ,0 -0 ,4 1 -C/3 r-1 7 9, 1 6 ,2 00o o 71 ,6 7 ,0 00o o 22 ,4 c i ₀,0 5 N ₂4 1 7 6 ,3 vd f i-0 ,3 7 7 0 ,5 9 ,7 -0 ,0 6 2 2 ,6 L_'Z 0 ,1 4 W y k sz ta łc e n ie o jc a £ fStn i 1 7 9 ,2 r-' Ö ₇1,6 rn oo_o o ' 22 ,3 2 ,0 o •cz> On 00 tn r- 6,3 -0 ,4 4 6 9 ,7 7 ,6 -0 ,1 7 00 2 ,0 -0 ,2 3 N ₂8 1 7 8 ,4 _»n tn OO 73 ,2 r-00 ₀,2 9 2 3 ,2 00 c i ₀,41 M ie js c e z a m ie sz k a n ia W ie ś 2 0 1 7 7 ,8 trT -0 ,1 3 7 2 ,5 8 ,7 0 ,1 9 2 2 ,9 2 ,3 0 ,2 7 M ia st o (N O' 1 7 8 ,8 6 ,6 O o 70 ,7 7 ,5 -0 ,0 4 2 2 ,1 2 ,2 -0 ,0 9 9- _{fr H} ę- Ł & Ł Z 2 P S s Ł _S PS _{2 •o} PS Z L 2 cr> 5 to z to an al iz ą ob ję to ro dz ic ów cz y n n y ch z a w o d o w o

T ab ela 2. C h a ra k te ry st y k a li cz b o w a wys ok ośc i i m as y ci ał a or az w skaźnika B M I st u d e n te k Ł ą c z n ic I rok ₂21 W y so k oś ć ci ał a [c m ] 1 6 5 ,4 5 ,9 i M as a ci ał a [k g ] 5 8 ,7 9 ,0 i B M I 2 1 ,4 2 ,8 i C z y n n ik i K o le jn o ść u rod zen ia d z ie c k a 4 i > _o 1 6 3 ,7 5 ,5 -0 ,2 9 5 6 ,2 o -0 ,2 8 2 ,0 9 2 ,7 00 o e*~i ₂0 1 6 4 ,9 5 ,5 00o o 58 ,0 7 ,3 00o o 21 ,3 t_l -0 ,0 4 <N »n 1 6 6 ,3 6,1 ₀,15 ₅9,2 ₉,2 0 ,0 6 2 1 ,3 2 ,7 -0 ,0 4 - sD 1 6 5 ,0 5 ,8 r>c c> 00 on o ₂1 ,5 3 ,0 0 ,0 4 C h a r a k te r p ra cy m a tk i* 3 ₁06 1 6 5 ,6 6 ,2 mO O 58 ,6 8 ,6 -0 ,0 1 2 1 ,3 2 ,6 -0 ,0 4 U. ₄6 166 ,1 6 ,1 0 ,1 2 6 0 ,2 00 O 0 ,1 7 2 1 ,8 3 ,4 00 o C h a r a k te r p ra cy o jc a * 3 t—vO r s vd vO 6,2 ₀,1 4 5 8 ,9 00 r-4 O o 21 ,3 2 ,4 -0 ,0 4 U. ₁08 1 6 5 ,8 5 ,9 r-o o ' 58 ,8 Os 00 o_{o 2}1,4 2,9 o W y k sz ta łc e n ie m at ki £ rn<■<*> 1 6 6 ,3 5 ,9 0 ,1 5 5 9 ,3 9 ,5 r-~o o 21 ,4 2 ,7 o •C/5 ₁24 1 6 5 ,7 6 ,0 ir-,O O 58 ,2 8 ,6 -0 ,0 6 C4 2 ,6 -0 ,1 1 N ₃ 1 6 4 ,2 5 ,3 -0 ,2 0 5 9 ,4 Os ₀,0 8 2 2 ,0 3 ,2 0 ,2 1 W y k sz ta łc e n ie o jc a £ mfN 1 6 5 ,3 6 ,7 -0 ,0 2 5 8 ,2 6 ,2 -0 ,0 6 2 1 ,3 1,7 -0 ,0 4 <r> <N₀₀ I ‘9 9 1 5,9 ₀,1 2 5 8 ,5 9 ,6 -0 ,0 2 2 1 ,2 3 ,0 r-o o M V© 1 6 4 ,9 5 ,6 00o o 58 ,9 ON ₀,0 2 2 1 ,6 2 ,8 0 ,0 7 M ie js c e z a m ie sz k a n ia W ie ś <N n© 1 6 4 ,6 5 ,3 -0 ,1 4 5 9 ,2 1 0 ,5 0 ,0 6 2 1 ,8 3 ,2 0 ,1 4 M ia st o 1 5 9 1 6 5 ,7 6 ,0 0 ,0 5 5 8 ,5 8 ,3 -0 ,0 2 (N 2,7 _-0,0 4 fi­ 9* fi­ fi. o. o. a. fi. e-Z 2 P S S Ł •o 2 P S s & ■o P S S _■oK tA on t/5 2 2 _anal iz ą ob ję to ro dz ic ów cz y n n y ch za w o d o w o

174 R. A sie n k iew ic z. J. T atarczuk, A. M a lin o w sk i

Ryc. 1. Wartości unormowane cech somatycznych studentów na tle wybranych czynników środowiskowych

P oziom rozw oju fiz y c zn e g o i zd o ln o ści m otorycznych. ₁₇₅

Ryc. 2. Wartości unormowane cech somatycznych studentek na tle wybranych czynników środowiskowych

T ab el a 3. C h a ra k te ry st y k a li cz b o w a ba dan yc h zdoln oś ci motory cz ny ch st u d e n tó w P ró b a B u rp ec g o [c y k le ] M -M p o d 1 Sd p o p 0 ,0 7 -0 ,2 4 -0 ,3 4 0 ,1 0 0 ,1 4 -0 ,1 7 0 ,0 3 0 ,1 4 0 0 ,2 1 0 ,1 4 0 0 ,1 0 -0 ,0 7 -0 ,2 8 -0 ,1 0 i -o </> 2,8 2,3 3,3 2,6 2,7 3,8 2,6 ,52 2,9 2,6 3,2 ,82 2,8 2,6 3,4 5,1 ON <s 2 3 1 .0 3 0 .1 2 9 ,8 3 1 .1 3 1 .2 3 0 ,3 3 0 ,9 3 1 ,2 3 0 ,8 3 1 ,4 <N OO — O Cl o 31 ,1 3 0 ,6 3 0 ,0 3 0 ,5 3 0 ,8 P ró b a sk ok u [c m ] M -M d o d 1 Sd p o p 0 ,0 3 -0 ,1 4 -0 ,1 3 -0 ,0 2 0 ,1 7 -0 ,0 7 -0 ,0 2 0 ,1 7 0 ,0 1 0 ,0 6 0 ,1 7 0 ,1 1 0 ,0 2 -0 ,0 0 5 -0 ,2 5 0 ,3 7 i T3 00 ₂0,6 2 0 ,7 1 9 ,9 2 0 ,6 2 1 ,8 1 9 .0 2 0 ,6 2 3 .1 2 1 ,8 2 0 ,7 1 9 ,8 2 1 ,2 1 8 ,2 2 4 ,6 1 6 ,0 1 5 ,0 2 0 ,6 2 2 2 5 ,9 2 2 2 ,4 2 2 2 ,7 2 2 4 .9 2 2 8 .9 2 2 3 .8 2 2 4 .9 2 2 8 ,7 2 2 5 .5 2 2 6 .5 2 2 8 ,8 2 2 7 ,5 2 2 5 ,6 2 2 5 ,2 2 2 0 ,1 2 3 2 ,8 2 2 5 ,3 P ró b a rz ut u [c m ] Ol 8 s 25 Sd p o p 0 ,0 2 -0 ,1 0 0 ,2 0 -0 ,1 2 0 ,0 6 0 ,0 5 -0 ,0 2 0 ,0 0 2 0 ,0 1 0 ,0 4 0 ,1 4 0 ,0 9 0 ,0 2 -0 ,0 4 0 ,2 4 -0 ,3 6 i •o 00 1 2 8 ,6 1 2 0 ,8 1 1 4 ,4 1 3 9 ,8 1 0 6 ,6 114 .1 125 .1 1 6 0 ,5 1 5 4 ,7 1 0 9 ,3 1 6 2 ,1 1 2 7 ,4 1 4 3 .1 11 0 .1 8 5 ,8 1 5 6 ,5 1 2 6 ,9 9 3 1 ,6 9 1 6 ,0 9 5 4 ,6 9 1 3 ,4 9 3 6 ,2 9 3 5 .0 9 2 6 ,6 9 2 9 .1 9 3 0 ,7 9 3 4 ,0 9 4 7 ,0 9 3 9 ,9 9 3 1 .4 9 2 3 ,6 9 5 8 ,9 8 8 2 .5 9 2 8 ,8 P ró b a b ie gu [s e k ] o SI s ń Sd p o p 0 0 ,1 4 0 ,0 7 0 ,0 2 -0 ,0 9 0 ,1 4 -0 ,0 7 0 ,2 0 0 ,2 0 -0 ,0 7 0 ,5 3 0 0 ,2 0 -0 ,2 7 -0 ,2 7 0 ,9 3 1 ■a 00 1,5 1,3 U 1,6 1,6 1.5 1.6 1,3 1,7 1,6 1.4 1.5 <N 00 O'— — o — 2 2 5 ,0 2 4 ,8 2 4 .9 2 4 .9 2 5 ,1 2 4 ,8 2 5 ,1 2 4 ,7 2 4 ,7 2 5 ,1 2 4 ,4 2 5 ,0 2 4 ,7 2 5 .4 2 5 .4 2 3 ,6 2 5 ,0 Z 92 20 28 59 25 24 71 17 29 44 10 72 56 43 9 4 CS C z y n n ik M ia st o W ie ś Z a w o d o w e Ś r e d n ie W y ż sz e Z a w o d o w e Ś r e d n ie W y ż sz e F iz y c z n a U m y s ło w a F iz y c z n a U m y s ło w a 1 2 3 4 i > I ro k M ie js c e z a m ie sz k a n ia W y k sz ta łc e n ie o jc a W y k sz ta łc e n ie m at ki C h a r a k te r p ra cy o jc a * C h a r a k te r p ra cy m a tk i* K o le jn o ść u r o d z e n ia d z ie c k a Ł ą c z n ie an al iz ą ob ję to ro dz ic ów cz y n n y ch z a w o d o w o

T a b el a 4. C h a r a k te r y st yk a lic zb o w a b a d a n y ch z d o ln o śc i motory cz nyc h st u d e n te k O 00 O o M i M n o p Sd p o p -0 ,0 4 0 ,0 8 -0 ,1 1 0 ,1 3 0 ,0 2 -0 ,1 5 0 0 ,1 2 o O o -0,1 3 -0 ,0 6 -0 ,1 1 0 ,1 3 0 ,3 4 -0 ,5 7 i P ró b a B u rp [c y k le _P S 4 ,5 5 ,3 3 ,9 5 ,6 5 ,4 3 ,9 4 ,7 6 ,3 4 ,8 5, 1 3,1 4,5 4,3 5.1 5,9 1.2 4,7 2 ₁5,9 ₁₆,5 ₁5.6 ₁6.7 ₁6,2 1 5 ,4 1 6 ,1 1 7 ,1 1 6 ,1 1 6 ,4 15 ,5 1 5 ,8 1 5 .6 1 6 .7 1 7 .7 1 3 ,4 P ró b a sk ok u [c m ] M -M d o d Sd p o p -0 ,0 1 0 ,0 1 -0 ,0 6 0 ,0 7 0 ,0 6 -0 ,1 3 0 ,0 3 0 ,1 3 0 ,0 2 0 ,0 5 -0 ,2 3 -0 ,1 0 0 0 ,0 8 -0 ,1 1 -0 ,4 3 i PS 2 0 ,5 2 2 ,8 2 0 ,3 2 2 ,9 2 0 ,7 1 9 ,8 2 1 ,7 2 3 ,3 2 1 .5 2 2 .6 1 7 ,1 1 8 ,9 1 8 ,9 2 3 .5 2 6 ,1 1 4 .6 eN £ 1 8 0 ,5 1 8 0 ,9 1 7 9 ,3 18 2, 1 1 8 2 ,0 1 7 7 ,9 1 8 1 ,2 1 8 3 ,4 1 8 1 ,2 1 8 2 ,7 1 7 6 .7 1 8 2 .8 1 8 0 ,6 1 8 2 ,5 1 7 8, 1 1 7 2 ,0 1 8 0 ,6 P ró b a rz ut u [c m ] 8 Ś Sd p o p 0 ,0 1 -0 ,0 4 -0 ,0 6 0 ,0 1 0 ,2 7 -0 ,1 4 0 ,0 1 0 ,2 5 0 ,0 4 0 ,0 7 -0 ,1 6 0 ,0 6 0 ,0 1 0 ,0 9 -0 ,1 7 -0 ,4 9 i PS 1 1 4 ,5 1 1 4 ,0 1 0 5 ,0 1 1 4 ,8 1 5 3 ,2 9 8 ,4 1 0 8 ,6 1 5 9 ,1 1 1 9 ,3 1 1 6 ,2 9 0 ,1 1 1 2 ,4 1 0 3 .4 1 2 7 .4 1 3 5 ,2 6 7 ,3 1 1 4 ,2 2 7 0 7 .7 7 0 1 .8 6 9 9 .6 7 0 6 .6 7 3 7 ,0 6 9 0 ,6 7 0 7 .0 7 3 2 .0 7 0 7 .6 7 2 1 .6 6 8 7 ,8 7 1 0 ,4 7 0 7 ,5 7 1 6 ,9 6 8 5 .0 6 5 0 .0 7 0 6 ,1 P ró b a b ie gu [s e k ] M -M d o d Sd p o p 0 0 ,0 6 0 0 ,1 1 -0 ,3 3 0 ,5 4 0 ,0 6 -0 ,2 8 0 -0 ,0 6 0 ,1 1 -0 ,0 6 0 ,0 6 -0 ,1 1 0 ,2 2 0 ,2 8 1 PS 1, 9 1,8 1,7 2,0 1,3 1,7 2,0 1,5 CT\ O) 1.7 1.8 1,8 1,9 1.7 1.8 00 Tt in r-' r-' <N <N 27 ,4 2 7 ,6 2 6 ,8 2 7 ,7 2 7 ,5 2 6 ,9 2 7 ,4 2 7 .3 2 7 ,6 2 7 ,3 2 7 ,5 2 7 ,2 2 7 .8 2 7 .9 2 7 ,4 Z ₁₅9 ₆2 ₁16 2_{8 2}3 ₆4 ₁₂4 ₃3 80_{1 6}7 ₄6 ₁06 61_{1 7}5 ₂0 10 ₂21 C z y n n ik M ia st o W ie ś Z a w o d o w e Ś r e d n ie W y ż sz e Z a w o d o w e Ś r e d n ie W y ż sz e F iz y c z n a U m y s ło w a F iz y c z n a U m y sł o w a 1 2 3 4 i > I r ok M ie js c e z a m ie sz k a n ia W y k sz ta łc e n ie o jc a W y k sz ta łc e n ie m a tk i C h ar a kt er p r a c y o jc a * C h a ra k te r p r a c y m a tk i* K o le jn o ść u r o d z e n ia d z ie c k a Ł ą c z n ie an al iz ą ob ję to ro dz ic ów cz y n n y ch z a w o d o w o

1 7 8 R. A sie n k iew ic z, J. T atarczu k, A. M a lin o w sk i

P oziom rozw oju fizy c zn eg o i zd o ln o śc i m otorycznych. _{1 7 9}

180 R. A sien k iew icz, J. T atarczuk. A. M a lin o w sk i

I’o/.iom ro/.woju fizy c zn eg o i zdolnośc i molorycz.n\cli. 1 8 1

182 R. A sie n k iew icz, J. T atarczu k, A. M a lin o w sk i

rakteryzuje studentów i studentki pochodzących z czw artej i dalszych ciąży. S zczególnie duże różnice na poziom ie statystycznie istotnym za n o to w ano pom iędzy kobietam i pierw orodnym i i drugorodnym i a pochodzącym i z c z w a r­ tej i dalszych ciąży. Poziom w ykształcenia rodziców , charak ter pracy ojca i m atki, w ielkość zam ieszkiw anego środow iska nie w p ły w ają zn acząco na poziom badanych zdolności.

U zyskane wyniki siły eksplozyw nej kończyn dolnych p o tw ierd z ają tezę d o ty czącą osiągania w yższych w artości przez zespoły m ężczyzn i k obiet, k tó ­ rych rodzice m ają w ykształcenie w yższe i średnie.

Studenci i studentki, których ojcow ie w yk on ują pracę um y sło w ą oraz p o ­ c h o d zą z drugiej i pierw szej ciąży ch arakteryzują się w ięk szą siłą eksplozyw - ną. R óżnice statystycznie istotne m iędzy przeciętnym i w ystąpiły pom iędzy kobietam i drugorodnym i a pochodzącym i z czw artej i dalszych ciąży.

W yższe w artości poziom u w ytrzym ałości szybkościow ej o dn otow an o w śród pierw orodnych m ężczyzn, natom iast w zespole studentek - u trzecio - rodnych i drugorodnych. W ysokie w artości osiągnęły badane zespoły, których ojcow ie i matki posiad ają w ykształcenie średnie i wyższe.

Przytoczona analiza potw ierdza tezę zacierania się różnic eko nom icznych w śród studentów w yw odzących się z różnych klas społecznych i grup śro d o ­ w iskow ych. N iew ielkie zróżnicow anie w obrębie cech som atycznych i zd o l­ ności m otorycznych m łodzieży różnych środow isk życia (m iasto, w ieś) w y n i­ kać m oże z selekcji negatyw nej na studia pedagogiczne oraz kryzysu lat osiem dziesiątych, gdy m ogły w ystąpić zaham ow ania procesów akceleracji w środow iskach m iejskich w porów naniu do w zględnie dobrych w aru nk ów życia na wsi.

U zyskane w yniki su g eru ją konieczność prow adzenia bardziej k om plek­ sow ych badań auksologicznych, m onitorujących środow iska m ałom iastecz­ kow e i w iejskie. W dobie gw ałtow nych przem ian społecznych m ogą bow iem po jaw iać się now e układy czynników stratyfikujących.

Wnioski

1. Z m ienne środow iskow e oraz kolejność urodzenia ró żn icu ją m ło dzież I roku W SP w Z ielonej G órze bardziej pod w zględem zdolności m o to ­ rycznych aniżeli rozw oju fizycznego.

2. W grupie badanych czynników najbardziej ró żn icu ją stan rozw oju so ­ m atycznego i poziom zdolności m otorycznych m ężczyzn i k o biet w y­ kształcenie rodziców oraz kolejność urodzenia. W yższy poziom m oto- ryczności charakteryzuje zespoły studentów i studentek, których ro­ dzice p o siadają w ykształcenie w yższe i średnie, co m ożna w iązać z różnym poziom em św iadom ości. W yższy poziom zdolności m

oto-P oziom rozw oju fiz y c zn e g o i z d o ln o ści m otorycznych. ₁₈₃

rycznych odnotow ano w rodzinach, w których studentki były urodzone ja k o drugie i pierw sze w kolejności, natom iast studenci odpow iednio

pierw orodni przed drugorodnym i.

Literatura

1. B ielicki T., W elon Z., B rajczew ski C., N ierów n ości sp ołeczne w Polsce:

antropologiczne badania poborow ych w trzyd ziestoleciu 1965 - 1995,

PAN, W rocław 1997.

2. B ielicki T., W elon Z., Żukow ski W., Problem n ieró w n ości b iologicznej

w arstw społecznych, MPA, nr 109, 1988, s. 123 - 140.

3. B ukszyński W., M alinow ski A., Z różnicow anie w yso kości i m asy cia ła

dzieci w ojew ództw a g d ańskiego w za leżn o ści o d w ielkości ośrodka za m ieszkania i kolejności urodzenia, [w:] Zdrow ie i spra w no ść m o to ­ ry czna w kultu rze fiz y c z n e j d zieci i m łodzieży, W SP w B ydgoszczy,

1999.

4. C harzew ski J., Społeczne uw arunkow ania rozw oju fiz y c zn e g o d zieci w a r­

szaw skich, AWF, W arszaw a 1984.

5. D rozdow ski Z., A ntropom etria w w ychow aniu fizyczn ym , AWF, Poznań 1982.

6. G ołąb S., W pływ w ybranych czynników ro dzicielskich /w yso ko ści ciała,

w ieku w ch w ili urodzenia dziecka, kolejn o ści urodzenia d ziecka oraz aktyw ności ru ch o w ej/ na zróżnicow anie p o zio m u m orfologicznego i sp ra w n o ści ruchow ej d zieci i m łodzieży w w ieku o d 7 do 19 lat,

AWF, K raków 1979.

7. G uilford J. R , P odstaw ow e m etody statystyczn e w p syc h o lo g ii i pedagogice, PW N, W arszaw a 1960.

8. Jedliń ska W., Wpływ niektórych czynników środ ow iska spo łeczn ego na w y ­

sokość cia ła d zieci szkolnych w Polsce. Przegląd A ntropologiczny,

t. 51, z. 1-2, 15-37, Poznań 1985.

9. M alinow ski A., R ozw ój m etryczny m ęskiej m ło dzieży licealnej W ielkopolski

z uw zględnieniem czynników : kolejność urodzenia, liczba rodzeństw a i p o ch o d ze n ie społeczne, Przegląd A ntropologiczny XXXIV, 2, 1968.

10. M alinow ski A., N orm a biologiczna a rozw ój som a tyczn y człow ieka, Inst. Wyd. Zw. Z aw ód., W arszaw a 1987.

184 R. A sie n k iew ic z, J. T atarczu k, A. M a lin o w sk i

11. M alinow ski A., B ożiłow W., P odstaw y antropom etrii. M etody, techniki,

normy, PW N, W a rs z a w a -Ł ó d ź 1997.

12. P ilicz S., Testy sp raw ności fiz y c z n e j d la m łod zieży akadem ickiej. INK F, W arszaw a 1971.

13. Szopa J., C hw ała W., B adania stru ktu ry zd o ln o ści m o torycznych o p o d ło ­

żu energetycznym i trafności ich testow ania, A n tropom otoryka, 17.

AWF, K raków 1988.

SUMMARY

R y s z a r d A s ie n k ie w ic z . J ó z e f T a ta r c z u k , A n d r z e j M a lin o w s k i

LEVEL OF PHYSICAL DEVELOPMENT AND M OTOR EFFICIENCY IN WSP STUDENTS IN ZIELONA GÓRA - AS SET AGAINST SELECTED FACTORS

This paper’s objective is to analyse the level of physical development and motor abilities in male and female students at Wyższa Szkoła Pedagogiczna University in Zielona Góra.

The study involved the freshmen in academic year 1998/99.

The analisys of the collected data provides for formulating the following conclu­ sions:

1. Social environment variables and the position in the sequence of siblings affect the students at WSP more with regard to their motor abilities than their physical development.

2. Of the analysed factors, parents’ education and the position in the sequence of siblings are the most significant ones that differentiate the level of physical development and motor abilities in males and females. Higher level of motor abilities is characteristic of those students whose parents graduated from high schools and universities — which can be put down to different leveles of awa­ reness. Higher level of motor abilities characterized female students born as the second and then first child, whereas it was the other way round in case of male students — firstborn before secondborn.