R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X I X , N R 4 S. 233 - 244, W A R S Z A W A 1988
T E O F IL M A Z U R , J A N S Z A G A Ł A , A L O J Z Y W O J T A S
W P Ł Y W N A W O Ż E N IA N A P L O N I S K Ł A D C H E M IC Z N Y R O Ś L IN U P R A W I A N Y C H W T R Z E C IE J R O T A C J I
N A K O M P L E K S IE Ż Y T N I M B A R D Z O D O B R Y M Z ak ład Przyrodniczych Po d staw i Skutków N aw ożenia
A k ad em ii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie
W S T Ę P
W ramach problem u badaw czego „n a w o że n ie” , koordyn ow an ego przez IU N G w Puław ach, założono w 1976 r. dośw iadczenie p o low e nad okre śleniem pojem ności n a w o zow ej różnych kom pleksów roln iczej p rzyd a t ności gleb. W latach 1974 - 1981 w północno-w schodniej Polsce zostały przep row adzone dośw iadczenia p olow e na czterech kom pleksach roln iczej przydatności gleb, obejm ujące pierw szą i drugą rotację roślin czteropolo- w eg o płodozm ianu. W y n ik i tych dośw iadczeń zostały om ów ione w kilku pracach [ 1 - 7 ] . P o zakończeniu 8-letnich dośw iadczeń badania kontynu o w ano w ram ach prac w łasnych, lecz tylk o na kom pleksie żytn im bardzo dobrym . D ośw iadczenia prow adzone są w celu w yk aza n ia rea k cji roślin u praw ianych w zm ianow aniu na zróżnicow ane n aw ożenie azotem , fo s fo rem i potasem oraz N P K . U zyskan e w y n ik i w latach 1982 - 1985, czy li w trzeciej rotacji roślin u praw ianych w zm ianow aniu, są treścią n in ie j szej pracy.
W A R U N K I I M E T O D Y K A B A D A Ń
D ośw iadczenie założono w 1974 r. w R Z D Ł ęża n y na gleb ie kom pleksu żytn ie go bardzo dobrego, m etodą losow anych bloków , w pięciu p o w tó rzeniach (tab. 1). Prow a dzon o je na polach z dw om a roślinam i rów n o cześnie, a zatem w ciągu czterech la t uzyskano po dw a plon y każdej rośliny.
W stosunku do daw ki podstaw ow ej, w yn oszącej w zm ianow aniu N 480, P395, P 5l0, obniżono o 5 0 % oraz zw iększono o 5 0 % i o 100% n aw ożenie azotem, fo sfo re m i potasem na tle stałego naw ożenia pozostałym i skład nikam i. Zastosowano też zw iększone n aw ożen ie N P K o 50% i 100%.
234 T. Mazur i inni
N a w o z y fosforow e, potasow e i azotow e w w ysokości 1/3 daw ki pod pszenicę i żyto ozim e oraz 1/2 daw ki pod roślin y ja re stosowano przed siew em roślin. D rugą część azotu w ysian o pogłów nie. P o d buraki zasto sowano 30 t/ha obornika, k tó ry przyoran o jesienią. W szystkie zab iegi agrotechniczne w yk on an o zgodnie z zasadami w op tym aln ych term inach.
T a b e la 1 Schemat doświadczenia oraz wielkość dawek nawozów w obiekcie podstawowym
Experimental layout and rates of fertilizers in the basic treatment
Rok — Year Serie — Series Nawożenie — Fertilization
kg/ha Seria A — Series A 1982 1983 1983/1984 1984 1985
buraki pastewne — fodder beets jęczmień jary — spring barley
poplon ozimy — żyto — winter cover сгор- rye
kukurydza — mazie i
pszenica ozima — winter wheat
N120P80K120 Nso PeoKioo Nso PsoKioo N ! 20P75K 90 Nso P s o K - l o o Seria 3 — Series В 1981/1982 1982 1983 1984 1985
poplon ozimy — żyto — winter cover crop- rye
kukurydza — maize
pszenica ozima — winter wheat buraki pastewne — fodder beets jęczmień jary — spring barley
Nso Pso K .1S0
N 120P 75K-90 Nso Pso^-ioo N l 2 0 p 8 C ) K - 1 8 0
Nso РвоЬСюо
W arunki m eteorologiczn e w okresie w e g e ta c ji roślin b y ły zróżnico wane. Lata 1982 i 1983 ch ara k teryzow a ły się znacznie m niejszą ilością opadów w porów naniu z danym i z w ielolecia. N ieco m niej opadów było rów n ież w latach 1984 i 1985. W y stą p iły też znaczne różnice w opadach m ięd zy poszczególnym i miesiącam i. W 1982 r. n a jb a rd ziej suche okazały się kw iecień, lipiec i sierpień, w 1983 r. — czerw iec i sierpień, w 1984 r. — kw iecień, m aj i sierpień, a w 1985 r. — lipiec i częściowo sier pień. W przebiegu tem peratu ry nie stw ierdzono ekstrem alnych odchyleń od średniej z w ielolecia.
W czasie zbioru pobrano średnie próbki roślin z poletka, w k tórych oznaczono zaw artość suchej masy. N astępnie próbki te rozdrobniono i oznaczono w nich zaw artość: azotu ogółem m etodą K jeld a h la , fosforu m etodą w an adow o-m olib den ow ą i potasu — m etodą fotop łom ieniow ą. W y n ik i uzyskanych plon ów i analiz chem icznych podano jako średnie z dw óch lat.
Nawożenie a skład chemiczny roślin 235
O M Ó W IEN IE W Y N IK Ó W
N a plon bu raków nie m iało istotnego w p ły w u naw ożenie zw ięk szon y m i lub zm n iejszon ym i daw kam i azotu, fosforu i potasu (tab. 2). W sto sunku do daw ki podstaw ow ej udow odnioną z w y ż k ę plonu korzen i bura k ó w otrzym an o je d y n ie w obiekcie n a w o zo w y m N (2), P(2), K (2 ). P o je dyncza oraz podw ójn a daw ka azotu w p ły n ę ły na istotny w zrost plonu liści buraków.
Istotne z w y ż k i plonu ziarna jęczm ien ia ja reg o otrzym an o je d y n ie p rz y naw ożeniu podw ójn ą daw ką azotu i zw iększon ym naw ożeniu N P K . P o d w ó jn a daw ka azotu oraz naw ożenie N(1,5), P (l,5 ), K (l,5 ) spow odo w a ły w zrost plonu słom y jęczm ienia. N a w ożen ie azotem p rzy daw ce N (0,5) w p ły n ę ło na istotny spadek plonu ziarna jęczm ienia, czego nie stw ierdzon o w obiektach naw ożon ych fo sfo rem i potasem p rzy dawkach P(0,5), K(0,5).
Zw iększon e n aw ożenie N P K spow odow ało istotny w zrost plonu z ie lonej m asy żyta p oplon ow ego; nie stw ierdzono tego w u praw ie ku ku ry d z y w plonie w tórym . N a plon zielonej m asy żyta nie m iało w iększego w p ły w u obniżone n aw ożenie azotem, fo sfo rem i potasem, natom iast plon k u ku rydzy w obiektach naw ożon ych zm niejszoną daw ką azotu b ył znacz nie m n iejszy niż g d y stosowano naw ożenie w porów naniu z daw ką pod staw ow ą.
P lo n ziarna pszenicy ozim ej nie w zrastał istotnie pod w p ły w e m z w ię k szonego naw ożenia tak poszczególnym i składnikami, ja k i N P K . S tw ie r dzono natom iast spadek plonu ziarna na obniżonym naw ożeniu azotem. U d ow od n ion y w zrost plonu słom y otrzym an o jed y n ie w obiektach n aw o żonych podw ójn ą daw ką azotu i po zastosowaniu zw iększonego naw ożenia N P K .
Jakkolw iek naw ożenie w n ieliczn ych przypadkach w p ły n ę ło na istotne zróżn icow an ie plonów , to jednak w y s tą p iły określone tendencje do ich w zrostu lub spadku. O brazu je to plon jednostek zbożow ych uzyskan y za okres całego zm ianow ania. W stosunku do naw ożenia podstaw ow ego, na w ożen ie zw ięk szon ym i daw kam i azotu spow odow ało w zrost plonu jed n o stek zb ożow ych o 4 i 8% , zw iększon ym i daw kam i fosforu o 2°/o, a zw ięk szon ym i daw kam i potasu o 2 i 4°/o(. P od w p ły w e m w iększych daw ek N P K w zrost ten w yn osił 7°/o>. Obniżone o p ołow ę naw ożenie azo tem p rzy czyn iło się do spadku plonu jednostek zb ożow ych o 8°/o, zaś obniżone n aw ożenie fo sfo rem — o 2% . Spadku plonu jednostek zbożo w y c h nie stw ierdzono na obniżonym naw ożeniu potasem.
Zaw artość azotu w plonach roślin b yła w du żym stopniu uzależniona od naw ożenia ty m składnikiem (tab. 3). W stosunku do daw ki podstaw o w e j obniżony poziom naw ożenia azotem w p ły n ą ł niekorzystn ie na jeg o
[2
3
6
]
Tabela 2 Wpływ nawożenia na plony roślin i jednostek zbożowych, w t z ha
Influence of fertilization on yield of crops and cereal units, in t/ha Buraki pastewne Fodder beets Jęczmień jary Spring barley Żyto ozime Winter rye Kukurydza Maize Pszenica ozima Winter wheat Jednostki zbożowe Grain units
Nawożenie zielona zielona
Fertilization korzenie liście ziarno słoma masa masa ziarno słoma ogółem w %
roots leaves grain straw green
matter
green matter
grain straw total in %
Nx P t K , 78,0 45,4 4,97 6,53 27,2 45,7 5,55 5,15 33,31 100 N 0,5Pi Kj 77,7 41,6 4,28 6,27 26,2 41,8 4,83 4,60 30,77 92 N b s P i K , 81,4 49,2 5,11 6,49 29,5 46,5 5,75 5,66 30,78 104 N 2 K , 82,0 52,8 5,29 7,49 32,4 44,7 5,92 6,33 35,85 108 Po,5N , K , 75,5 45,5 4,92 6,27 27,7 42,9 5,55 4,92 32,66 98 P i,«N i К , 79,1 46,0 5,22 6,58 27,7 46,6 5,74 5,43 34,16 102 p 2 N i К, 80,0 46,3 5,22 7,00 26,2 45,7 5,69 5,43 33,97 102 Ko.jNx Pj 80,5 44,4 5,06 6,72 28,5 44,7 5,28 5,21 33,33 100 K i,s N i P, 80,7 44,2 5,02 7,05 29,1 47,7 5,70 5,46 34,24 103 K 2 P, 82,8 46,0 5,07 7,11 28,5 44,6 5,50 5,71 34,05 102 N b s P b s K b s 81,8 51,1 5,28 7,40 30,8 45,8 5,86 5,97 35,51 107 n2 p2 k2 82,8 52,3 5,28 6,82 29,6 47,1 5,91 6,07 35,77 107 N IR (p = 0,05) LSD 4,4 5,8 0,30 0,77 2,7 4,5 0,39 0,82
[2
3
7
]
Tabela 3 Wpływ nawożenia na zawartość azotu ogółem w plonach roślin, w % s. m.
Influence of fertilization on content of total nitrogen in yield of crops, in % d.m.
Nawożenie Buraki pastewne Fodder beets Jęczmień jary Spring barley Żyto ozime Winter rye Kukurydza Maize Pszenica ozima Winter wheat Fertlization korzenie roots liście leaves ziarno grain słoma straw zielona masa green matter zielona masa green matter ziarno grain słoma straw N 0,5Pi K x 1,10 2,85 1,99 0,48 2,01 1,55 1,99 0,44 Nj. P, K L 1,46 3,18 2,18 0,61 2,06 1,68 2,12 0,59 Ni,5Pi К ! 1,45 3,20 2,16 0,67 2,16 1,72 2,19 0,65 n2 p, к г 1,51 3,19 2,26 0,69 2,37 1,84 2,23 0,70 N b5Pb5 K b5 1,35 3,15 2,15 0,60 2,12 1,69 2,15 0,47 n2 p2 k2 1,52 3,40 2,27 0,67 2,35 1,63 2,17 0,47
238 T. Mazur i inni
zaw artość w plonach w szystkich roślin. W zrastające n aw ożenie azotem z reg u ły pow od ow ało w zrost zaw artości tego składnika w plonach roślin. D ziałanie to było jednak zróżnicow ane w odniesieniu do poszczególnych gatu nków roślin i rodzaju plonu. W korzeniach bu raków n a jw ię k s zy w zrost zaw artości azotu stw ierdzono w obiektach naw ożon ych zw ięk szo n ym i daw kam i N P K , a w liściach tylk o pod w p ły w e m daw ki N (2), P(2), K (2 ). N ie w ie lk i w zrost zaw artości azotu odnotowano w yłą czn ie w obiek tach naw ożon ych podw ójn ą daw ką azotu, zaś w słom ie jęczm ien ia róż nice te b y ły n iew ielk ie. N ie w ie lk i b y ł rów n ież w zrost zaw artości azotu w suchej m asie żyta poplonow ego, n aw ożon ego daw ką azotu zw iększoną 0 50°/o, znacznie w ię k s zy na p o d w ójn ej daw ce azotu i N P K . N a zaw artość azotu w suchej m asie ku k u ryd zy istotnie w p ły w a ło ty lk o naw ożen ie pod w ójn ą daw ką azotu. T a daw ka azotu rów n ież n ajkorzystn iej działała na zaw artość tego składnika w ziarnie i słom ie pszenicy. Z w iększon e daw ki N P K sp ow odow ały natom iast spadek zaw artości azotu w słom ie pszenicy.
Zróżn icow an e n aw ożenie fo sfo rem w p ły n ę ło na zm ia n y zaw artości tego składnika w plonach roślin (tab. 4). N a obniżonym naw ożeniu fo s fo rem stw ierdzono spadek zaw artości tego składnika w plonach buraków, żyta poplonow ego i ku k u ryd zy w stosunku do daw ki podstaw ow ej. N a zw iększon ym naw ożeniu fo sfo rem obserw ow ano tendencję do w zrostu zaw artości tego składnika w korzeniach buraków, natom iast w liściach tylk o w obiektach ze stałym naw ożen iem N K . N a tle stałego naw ożenia azotem i potasem dodatnio d ziałały zw iększone daw ki fosforu na jeg o ilość w ziarn ie jęczm ienia, zaś na zaw artość fosforu w słom ie rów n ież korzystnie w p ły w a ło naw ożenie N P K . W w yn ik u zw iększonego naw ożenia fo sfo rem w zrosła zaw artość tego składnika w suchej m asie żyta i kuku ry d z y na zieloną masę. N iezn a czn y w zrost zaw artości fosforu stw ierd zo no rów n ież w ziarnie i słom ie pszenicy, g łó w n ie na naw ożeniu podw ójną daw ką tego składnika.
W p ły w zróżnicow anego naw ożenia potasem na jeg o zaw artość w plo nach roślin b y ł zm ien n y (tab. 5). O bniżone daw ki potasu w p ły n ę ły na spadek jeg o zaw artości w e w szystkich plonach roślin w porównaniu z daw ką podstawow ą. W zrastające naw ożen ie tym składnikiem spow o dow ało w zrost zaw artości potasu w liściach buraków, natom iast w ko rzeniach bu raków w zrost ten nastąpił tylk o p rzy stosowaniu daw ek podw ójnych. W ziarnie i słom ie jęczm ien ia w zrost zaw artości potasu był n iew ielk i, z w y ją tk ie m słom y pochodzącej z obiektu naw ożonego pod w ó jn ą daw ką tego składnika. Znaczny w zrost zaw artości potasu stw ier dzono w suchej m asie żyta i ku ku rydzy, lecz nie w ystąpiła prosta zależ ność m ięd zy jeg o poziom em w plonach a daw ką potasu. Z m ian y za w a r tości potasu w ziarn ie pszenicy b y ły n iew ielk ie, natom iast w słom ie jeg o koncentracja była w iększa w obiektach naw ożon ych K (l,5 ), N (l), P ( l ) 1 K (2 ), N (l), P ( l ) niż zw ięk szon ym i daw kam i N P K .
[2
3
9
]
T a b el a 4 Wpływ nawożenia na zawartość fosforu (P) w plonach roślin, w % s.m.
Influence of fertilization on content of phosphorus (P) in yield of crops, in % d.m.
Nawożenie Buraki pastewne Fodder beets Jęczmień jary Spring barley Żyto ozime Winter rye Kukurydza Maize Pszenica ozima Winter wheat Fertilization korzenie roots liście leaves ziarno grain słoma straw zielona masa green matter ziarno grain słoma straw P o ,
5
N , K , 0,22 0,50 0,49 0,17 0,50 0,46 0,40 0,19 Pi N i K { 0,28 0,54 0,46 0,18 0,54 0,49 0,39 0,20 P b s N i K x 0,28 0,54 0,55 0,19 0,60 0,57 0,41 0,22 P2 N , K* 0,30 0,56 0,56 0,21 0,59 0,56 0,45 0,24 N1.5P1.5K b5 0,30 0,49 0,43 0,21 0,57 0,55 0,39 0,19 n2 p2 k2 0,30 0,51 0,44 0,22 0,60 0,61 0,40 0,20[2
4
0
]
Tabela 5 Wpływ nawożenia na zawartość potasu (K ) w plonach roślin, w % s.m.
Influence of fertilization on content of potassium (K) in yield of crops, in % d.m. 1
Buraki pastewne Jęczmień jary Żyto ozime Kukurydza Pszenica ozima
Nawożenie Fodder beets Spring barley Winter rye Maize Winter wheat
Fertilization korzenie liście ziarno słoma zielona masa ziarno słoma
roots leaves grain straw green matter grain straw
K o ^ N ! Pi 1,37 3,24 0,46 1,35 2,06 1,87 0,30 1,10 K i N i Pi 1,76 3,36 0,49 1,53 2,21 1,94 0,37 1,18 K b s N i Pt 1,69 3,75 0,52 1,55 2,78 2,39 0,37 1,33 K 2 N i Pi 1,84 4,01 0,55 1,72 2,66 2,44 0,39 1,36 Nj,5Pi 5K 15 1,68 3,79 0,47 1,59 2,48 2,06 0,34 1,21 n2 p2 k2 1,81 3,83 0,55 1,60 2,66 2,01 0,34 1,30
Rocz rük i G le b . t. X X X I X , I Tabela 6 Bilans składników pokarmowych za okres 4-letniego zmianowania, kg/ha
Balance of nutrients for the period of four-year crop rotation, kg per ha
N P К
Nawożenie
wniesienie pobranie różnica wniesienie pobranie różnica wniesienie pobranie różnica Fertilization
brought taken difference brought taken difference brought taken difference
in up in up in up Na P x K i 480 836 -3 5 6 395 183 212 570 839 -2 6 9 N 0,5Pi Kx 240 681 -4 4 1 - - - — — — N b5P x K x 720 872 -1 5 2 - — — — — — N 2 Px K i 960 948 + 12 - - — — — — Po>5 N i K i — — - 197 164 33 — — — P b s N i K i — — — 592 200 392 - — — P2 N i K i _ — — 790 208 582 — — — K 0?5N i Pi _ — — — — - 285 764 -4 7 9 K b s N i P i — — — — — - 855 950 - 9 5 K 2 N i Pi — — — - — - 1140 1000 + 140 N i , 5P i,5K i , 5 720 863 -1 4 3 592 202 390 855 933 - 78 N 2 P 2 K 2 960 926 34 790 212 578 1140 976 164
242 T. Mazur i inni
P ob iera n ie składników pokarm ow ych zw iększało się w ra z ze w z r o stem daw ek n a w o zów (tab. 6). W zrost ten b y ł jednak znacznie m niejszy, gd y ż w obiektach naw ożon ych podw ójn ą daw ką azotu i fosforu w yn osił ponad 13% a pod w ójn ą daw ką potasu 19%. D a w k i azotu do N(1,5) okazały się n iew ysta rcza ją ce do uzyskania zrów n ow ażon ego nawożenia, dopiero daw ka N (2 ) zapew niała pełne pokrycie zapotrzebow ania na ten składnik. N a w ożen ie fo sfo rem w daw ce podstaw ow ej okazało się dosta teczne do uzyskania dodatniego bilansu, w ystarczającego dla po p raw y zasobności gleb w p rzy sw a ja ln y fosfor. D aw ka P(0,5) pok ryw a ła potrzeby p okarm ow e roślin, a naddatek 33 kg P na 1 ha n a leży uznać za m ały. Ze zw iększonych daw ek P (l,5 ) i P (2 ) roślin y pobrały odpow iednio 34% i 26% fosforu. Bilans potasu na naw ożeniu daw ką K (2 ) b y ł dodatni, a daw ki m niejsze okazały się niew ystarczające. N a w ożen ie podstaw ow e K ( l ) p o k ryw a ło p o trzeb y pokarm ow e roślin w 68%), a naw ożenie z w ię k szone do K(1.5) w 90%).
W N I O S K I
N a podstaw ie p rzep row adzon ych badań można w yciągn ąć następujące w nioski:
1. N a w ożen ie dodatnio w p ły n ę ło na plon roślin u praw ianych w czte- rop o low y m zm ianow aniu. P od w p ły w e m w zrastającego naw ożenia azo tem średni w zrost plonu jednostek zbożow ych w yn osił 4 - 8% , fo s fo rem — 2 % i potasem 2 - 4% , a na zw iększon ym naw ożeniu N P K — 7 % w stosunku do daw ek podstaw ow ych.
2. Zróżn icow an e n aw ożenie m ineralne w p ły n ęło na zaw artość azotu, fosforu i potasu w plonach roślin. N a zm ianę składu chem icznego roślin n a jw ięk szy w p ły w m iało naw ożenie azotem, n ie w ie lk i fosforem , a n aw o żenie potasem na zaw artość tego składnika w plonach żyta, ku ku rydzy, buraków, szczególnie liści, i słom y zbóż.
3. W ra z ze w zrostem daw ek n a w o zów m ineralnych zw iększało się pobranie składników pokarm ow ych. W stosunku do daw ki podstaw ow ej w zrost ten W ynosił: azotu i fosforu o 13%, potasu o 19%. N aw ożen ie azotem i potasem w daw kach podstaw ow ych oraz zw iększonych o 50% było n iew ystarczające do osiągnięcia dodatniego bilansu tych składników, co uzyskano po zastosowaniu pod w ójn ych dawek. Bilans fosforu b y ł do datni n a w et po zastosowaniu obniżonego naw ożenia ty m składnikiem .
L I T E R A T U R A
[1] C i e ć k o Z., M a z u r T., S z y ł k i e w i c z E. B adania nad nawożeniem roślin upraw ianych w zm ianowaniu na różnych kompleksach glebowo-rolniczych. II. Zaw artość w roślinach azotu ogółem i białkow ego. Zesz. Nauk. A R T , Olszt., Roi. 1982, 34 s. 69-82.
Nawożenie a skład chemiczny roślin 243
[2] F o t y m а M., M a z u r T., M a z u r K. Produkcyjność i pojemność n aw ozow a niektórych kom pleksów przydatności rolniczej gleb. Pam . Puł. 1981, 76 s. 7 - 25.
[3] M a z u r Т., С i e ć к o Z., F o t y m a M. B ad ania nad nawożeniem roślin u p ra w ianych w zm ianow aniu na różnych kom pleksach glebow o-rolniczych. I. P lo ny roślin. Zesz. N auk. A R T Olszt., Roi., 1982, 34 s. 55 - 68.
[4] M a z u r Т., С i e ć к o Z., F o t y m a M. B ad an ia nad nawożeniem roślin u p ra w ianych w zm ianow aniu na różnych kom pleksach glebow o-rolniczych. IV . Pobran ie i bilans azotu, fosforu i potasu. Zesz. N auk. A R T Olszt., Roi. 1982, 34 s. 99-110.
[5] M a z u r T., C i e ć k o Z., B i e n i a s z e w s k a J. B ad ania nad nawożeniem roślin upraw ianych w zm ianowaniu na różnych kompleksach g le b o w o -ro ln i- czych. III. Zaw artość fosforu, potasu, m agnezu i w ap n ia w roślinach. Zesz. N auk. A R T Olszt., Roi., 1982, 34 s. 83 - 97.
[6] M a z u r T., C i e ć k o Z., B i e n i a s z e w s k a J., K a w e c k a T. W p ły w na w ożenia na plon i skład chemiczny roślin u praw ianych w drugiej rotacji zm ianowania na różnych kom pleksach rolniczej przydatności gleb. I. Plony roślin. A cta Acad. A gricult. Tech. Olst., A gricu ltu ra (w druku).
[7] M a z u r T., K a w e c k a T., S z a g a ł a J. W p ły w nawożenia na plon i skład chemiczny roślin upraw ianych w drugiej rotacji zm ianowania na różnych kompleksach rolniczej przydatności gleb. Zaw artość azotu, fosforu i potasu w plonach roślin i bilans składnik ów pokarm owych. A cta Acad. A gricult. Tech. Olst., A gricu ltu ra (w druku).
Т. МАЗУР, E. Ш АГАЛА, А. ВОЙТАС В Л И Я Н И Е У Д О Б Р Е Н И Я Н А У Р О Ж А Й И Х И М И Ч Е С К И Й С О С ТА В Р А С Т Е Н И Й В О ЗД Е Л Ы ВАЕМ Ы Х В Т РЕ Т Ь Е Й Р О Т А Ц И И С Е В О О Б О РО Т А Н А П О Ч В Е О Ч Е Н Ь Х О РО Ш ЕГО Р Ж А Н О Г О К О М П Л Е К С А Кафедра природных основ и последствий удобрения Сельскохозяйственно-технической академии в Олыптыне Р е зю м е В статье приводятся результаты проведенных в 1982 - 1985 гг. исследований по влиянию дифференцированного удобрения азотом, фосфором и калием, а также N P K на урожай и химический состав растений возделываемых в третьей ротации севооборота в рамках постоянного полевого опыта. В качестве основной дозы удобрения было принято удобрение применяемое в сельскохозяйственной опытной станции Лэнжаны, состваляющее для четы рехпольного севооборота N480P395 К 5ю. П о отношению к указанному уровню удобрения снижали или повышали азотное, фосфорное и калийное удобрение, а также применяли по вышенные дозы N P K . Под влиянием повышенного удобрения азотом урожай зерновых единиц повысился на 4 - 8%, удобрения фосфором — на 2%, удобрения калием — на 2 - 4% и удобрения — на 7%. Сниженный уровень удобрения азотом, фосфором и калием влияло неблагоприятно на урожаи раетений. Удобрение повышающимися дозами азота положи тельно влияло положительно влияло на содержание этого элемента в урожаях растений. В меньшей степени повышалось содержание фосфора под влиянием повышенного уровня удобрения этим элементом, тогда как содержание калия в сухой массе ржи, кукурузы, свеклы
244 T. Mazur i inni и соломы повышалось, как правило, с повышением доз калииных удобрений. Повышенное удобрение положительно влияло на усваивание питательных элементов растениями. Ба ланс азота и калия был отрицательным, а лишь в вариантах с двойными дозами этих удо брений был уравновешенным. Баланс фосфора был положительным, даже в варианте со сниженной дозой фосфорных удобрений. Т. M A Z U R , J. S Z A G A Ł A , A . W O J T A S F E R T I L I Z A T I O N E F F E C T O N T H E Y I E L D A N D C H E M IC A L C O M P O S IT IO N O F P L A N T S C U L T I V A T E D I N T H E T H IR D R O T A T IO N O N S O IL O F T H E V E R Y G O O D R Y E L A N D C O M P L E X
D epartm ent of N atu ral Principles and Effect of Fertilization U niversity of A gricu ltu re and Technology of Olsztyn
S u m m a r y
Results obtained in the investigations carried out in 1982 - 1985 on the effect of differentiated nitrogen, phosphorus, potassium and N P K fertilization on the yield and chemical composition of plants cultivated in the third rotation within the fram ew o rk of a perm anent field experim ent are presented in the paper. A s basic fertilizer rate applied at the A gricu ltu ral Experim ent Station Łężany am ount ing for the 4-field crop rotation to N 48o, P3.95, K 5i0. In relation to the above rate the nitrogen, phosphorus and potassium fertilization w as low ered or increased and higher N P K fertilization rates w ere applied. The yield of grain units increased under the higher level of N by 4 - 8%, of P — by 2%, of К — by 2 - 4°/o and of N P K — by 7°/o. The low ered nitrogen, phosphorus and potassium fertilization affected negatively the yields of plants. The fertilization w ith increased nitrogen rates exerted a positive effect on the content of this elements in the yields of plants. To a less degree increased the phosphorus content under the effect of in creased rates of this element w h ile the potassium content in dry m atter of rye, maize, fodder beets and barley straw increased, as a rule, w ith increasing potassium rates. The increased fertilization level affected possitively the uptake of nutrients by plants. The nitrogen and potassium balance w as negative, only in the treatment of double rate of the respective fertilizers it w as levelled. The balance of potas sium w as positive, even in the treatment of low ered P rates.
P ro f. dr T. M azur Praca wpłynęła do redakcji
Zakład P rzyrod n iczych Podstaw i S k u tk ów Naw ożen ia w czerw cu 19S7 r. A kadem ia R oln iczo-T ech n iczn a w Olsztynie
