JA N U SZ K A P U Ś C IŃ S K I
PRÓ BA O K REŚLENIA W ARUNKÓW TERMICZNYCH GLEBY TEM PERATURĄ POW IETRZA
Zakład A grom eteorologii A k ad em ii R olniczej w P oznaniu
W STĘP
Znajom ość tem peratury gleb y jest niezbędna w w ielu pracach ba daw czych dotyczących rejonizacji przyrodniczej, np. rejonizacja b oni tacyjna siedlisk rolniczych, klasyfik acja gleboznaw cza lub badania m i- kroklim atyczne. N iestety, w polskich publikacjach m am y n iew iele da nych dotyczących tem p eratu ry gleby, natom iast dane na tem at tem
peratury pow ietrza na w ysok ości 2 m są szeroko dostępne.
W pracy niniejszej w ykonano próbę określenia zw iązku tem pera tury gleb y z tem peraturą pow ietrza na podstaw ie średnich dekado w ych w artości tych elem en tów za lata 1961— 1970 dla okresu w e g eta - cyjnego, tj. od trzeciej dekady marca do trzeciej dekady października w łącznie.
Podobną próbę oszacowania tem p eratu ry g leb y na podstaw ie tem
peratury pow ietrza dla naszej szerokości geograficznej podjął V olo-
b u jew [2].
Z w iązek tem p eratu ry gleb y z tem peraturą pow ietrza badano na czarnym ugorze, gdyż na obszarach rolniczych gleba w ciągu roku po zostaje dość długo bez roślinności. W przypadku roślin okopow ych był to k w iecień i maj, a w przypadku zbóż — część sierpnia oraz w rzesień i październik. W yniki uzyskane w tych w arunkach mogą być repe- row e i stanow ić punkt od niesienia dla p rzyszłych prac badaw czych prow adzonych w podobnym zakresie. P ozw oli to stw ierdzić, w jakim stopniu roślin y m odyfikują procesy w ym ian y ciepła w p rzyp ow ierz chn iow ych w arstw ach pow ietrza i gleby. Dla zw eryfik ow an ia opraco
w anych zw iązków na podstaw ie n iezależnych danych pom iarow ych
pow stała konieczność w yboru odpow iednich ob iektów badaw czych, zlo kalizow anych na różnych glebach w podobnych w arunkach k lim atycz nych, oraz jednego obiektu o odm iennych w arunkach k lim atyczn ych .
18 J. K a p u ś c iń s k i
Taki tok postępow ania m oże w ykazać, czy różne g leb y oddziałują
w sposób istotn y na w ym ian ę ciepła m iędzy glebą a przygruntow ą w arstw ą pow ietrza.
A nalizując w arunki k lim aty czn o-gleb ow e stacji agrom eteorologicz nych, zdecydow ano się na w ybór trzech obiektów , zlok alizow an ych na różnych rodzajach gleb, m ian ow icie stacje agrom eteorologiczne P rzeb ę-
dowo, B rw in ów i M ikołajki. C harakterystykę gleboznaw czą udostęp
nił Zakład A grom eteorologii IMGW z W arszawy. W szystk ie trzy sta cje znajdują się na różnych glebach, m ianow icie: P rzebędow o — gleb y płow e, B rw inów — czarne ziem ie, M ikołajki — gleb y brunatne. Istotn y jest fakt prow adzenia pom iarów m eteorologicznych na w szystk ich trzech stacjach w ed łu g jednej w spólnej instrukcji (Instrukcja dla stacji m e teorologicznych, W arszawa 1962).
Na początku badań przeanalizow ano zw iązki m ięd zy w artościam i
tem p eratu ry gleb y na różnych głębokościach a w artościam i tem pera tury pow ietrza (2 m) oddzielnie dla stacji w P rzeb ęd ow ie i B rw inow ie. W analizie w ykorzystano średnie dekadow e w artości tem peratury g le
by z głębokości 0,1 0,2, 0,5 i 1,0 m oraz odpow iadające im średnie de kadow e w artości tem peratury pow ietrza. P rzybliżon e w artości tem p e
ratury z w ierzch n iej w arstw y gleb y (0—0 , 0 1 m) odczytano dla p oszcze
gólnych dekad z w yk on anych uprzednio w yk resów pionow ego rozkła du tem peratury gleby. Z w iązek m iędzy tem peraturą g leb y a tem p era turą pow ietrza określono rów naniem prostej, obliczonym m etodą naj m n iejszych kw adratów . W celu uspraw nienia istotności poszczególnych zw iązków obliczono w sp ółczyn n ik k orelacji prostoliniow ej oraz średni błąd oszacowania w artości prezciętnej i pojedynczej. N astępn ie stosu jąc test Studenta sprawdzono, czy nie ma różnicy m iędzy w sp ółczyn nikam i nachylenia prostych regresji opisujących zw iązek tem peratury pow ietrza z tem peraturą gleb y w B rw in ow ie i P rzebędow ie. J eżeli hipo teza rów ności dwóch w sp ółczyn n ik ów nachylenia prostych regresji zo stała potw ierdzona, sprawdzono czy odległości m iędzy prostym i (dla w artości średnich) nie różnią się w sposób istotny. Jeżeli i ta hipoteza została potwierdzona, obliczono w sp ólne rów nanie dla obydw u m iej scowości.
W w yn ik u pom iarów przeprow adzonych na stacji m eteorologicznej w P rzeb ęd ow ie i w yk on anych obliczeń dysponow ano średnim i dekado
w ym i w artościam i tem p eratu ry pow ietrza ( 2 m) oraz odpow iednim i w a r
tościam i tem peratury gleb y z p oszczególnych głębokości (po 2 2 0 par
danych). W stępna analiza zgrom adzonego m ateriału pom iarow ego w y k a zała, że funkcja będzie m iała przebieg p rostoliniow y o postaci ogól nej:
gdzie:
I — średnia dekadow a tem p eratu ra p ow ietrza na w y so k o ści 2 m, T* — średnia d ek ad ow a tem peratura gleb y z danej głębokości.
Obliczono w ięc za pom ocą m etod sta ty sty k i m atem atyczn ej (Volk [1])
szczegółow e rów nania regresji dla odpow iednich zbiorów danych T2
i t. W yznaczono rów nież w sp ółczyn n ik i k orelacji r oraz b łędy oszaco w ania w artości przeciętnej s- i oszacow ania w artości pojedynczej s j i .
Z danych zaw artych w tab eli 1 w yn ika, że w artości liczb ow e w sp ół czynn ików rów nania a zm niejszają się wraz z głębokością, natom iast T a b e l a 1 C h arak terystyk a sta ty sty czn a zw ią zk ó w tem p eratu ry gleb y z różn ych głęb ok ości
z tem p eratu rą p ow ietrza dla P rzeb ęd ow a
S ta tistic a l ch aracteristics of rela tio n sh ip s b e tw e e n th e so il tem p eratu re at variou s d epths and th e air tem p eratu re for P rzebędow o
G łęb o kość D epth m W artości w sp ó łczy n n ik ó w rów n an ia (1) V alu es of the equa
tion (1) co efficien ts N um er ró w n a nia E q u a tion a b r t V z ± S y ± s Tji No. 0,01 1,16 - 0 , 8 0 0,984 13,23 14,58 0,068 1,010 2 0Д 0 1,13 - 0 ,8 1 0,987 13,23 14,12 0,060 0,880 3 0,20 1,08 - 0 ,4 5 0,981 13,23 13,76 0,069 1,020 4 0,50 0,97 0,84 0,948 13,23 13,38 0,105 1,560 5 1,00 0,82 2,28 0,842 13,23 13,19 0,172 2,540 6 N = 220 R ó w n a n ia 2—6 w a ż n e są w p r z e d z ia le O 0C < t > 24°C. E q u a t io n s 2—6 a r e v a lid in th e in t e r v a l 0 ° C < t ^ 24°C.
w artości w sp ółczyn n ik ów Ъ zw iększają się. Potw ierdza to coraz m n iej sza zm ienność tem peratury gleb y z głębokością poniżej pow ierzchni gleby. Przeanalizow ano to zjaw isko nanosząc na w yk res w artości licz bow e w sp ółczyn n ik ów rów nania a w funkcji głębokości, a zbiór punk tów zastąpiono rów naniem prostej.
Ekstrapolując w ażność rów nania poza głębokość równą 1,0 m, ob li czono, że w artość w spółczynnika a rów na zeru w ystąp iła na głębokości 3,41 m, co oznaczałoby, że do tej głębokości sięgają dekadow e wahania tem peratury. Z m n iejszenie się w artości w spółczynnika a jest rów no znaczne z m alejącym oddziaływ aniem tem p eratu ry pow ietrza na tem peraturę gleb y i odw rotnie przy w zrastających głębokościach.
Podobnie jak dla Przebędow a obliczono rów nanie regresji poszcze gólnych zbiorów dla Brw inow a.
Z danych z tabeli 2 w ynika, że w artości liczbow e w sp ółczyn n ik ów
rów nania a zm niejszają się wraz z głębokością, a w artości b zw iększają
2 0 J. K a p u ś c iń s k i
T a b e l a
C h arak terystyk a sta ty sty czn a zw ią zk ó w tem p eratu ry gleb y z różnych głęb ok ości z tem p ertu rą p ow ietrza dla B rw in o w a
S ta tistic a l ch aracteristics of rela tio n sh ip s b e tw e e n th e soil tem p eratu re at variou s d epths and th e air tem p eratu re for B rw in ó w
G łęb o kość D epth m W artości w sp ó łczy n n ik ó w rów n an ia (1) V alu es of the eq u ation
(1) co efficien ts N = 220. R ó w n a n ia 7—9 w a ż n e są w p r z e d z ia le O ° C < t ^ 240C. E q u a t io n s 7—9 a r e v a lid in th e i n t e r v a l 0 ° C < t > 24°C. N um er r ó w n a nia E q u a tion a b r t ± STj ± s j ) i No 0,01 1,13 - 0 ,7 9 0,988 13,22 14,15 0,058 0,860 7 0,10 1,10 - 0 ,6 7 0,986 13,22 13,90 0,061 0,908 8 0,20 1,06 - 0 ,3 7 0,976 13,22 13,64 0,078 1,160 9 0,50 0,97 0,44 0,933 13,22 13,21 0,122 1,820 10 1,00 0,79 1,81 0,850 13,22 12,25 0,161 2,390 11
się podobnie jak w Przebędow ie. R ów nież i w tym przypadku n anie siono na w yk res w artości w sp ółczyn n ik ów a w funkcji głębokości, zaś zbiór punktów zastąpiono rów naniem prostej. E kstrapolując w ażność
rów nania poza głębokość 1 0 0 cm obliczono, że w sp ółczyn n ik a osiąga
w artość 0 na głębokości 332 cm, co oznaczałoby, że do tej głębokości sięgają dekadow e w ahania tem peratury. A nalogicznie jak w P rzeb ę dow ie można zaobserw ow ać zm niejszen ie się w artości w spółczynnika korelacji r z głębokością.
W E R Y FIK A C JA U Z Y SK A N Y C H W YNIK ÓW B A D A Ń
M etoda szacow ania tem peratury gleb y na p odstaw ie zm ierzonej tem p eratury pow ietrza, zaproponowana dla w arunków Przebędow a i B rw i nowa, jest m etodą em piryczną i jako taka jest w zasadzie ważna tylk o dla w arunków prow adzonych badań. G dyby jednak została zw ery fik o w ana w odm iennych w arunkach przy w yk orzystaniu niezależnych da nych pom iarow ych, można by dopuścić jej w yk orzystanie także poza obszarem tych dw óch stacji, o ile by tylk o w arunki teren ow e (środo w iskow e) nie od biegały w sposób istotn y od tych, w których badania zostały przeprow adzone.
O gólnie biorąc istn ieją co najm niej dw ie p odstaw ow e m etody w e ryfikacji uzyskanych w yn ik ów badań:
1. W eryfikacja uzyskanych w yn ik ów na podstaw ie danych w y k o
rzystanych w procesie id en tyfik a cji w sp ółczyn n ik ów rów nań (dane za leżne).
2. W eryfikacja u zyskanych w yn ik ów na p odstaw ie n iezależnych da
n ych pom iarow ych nie w yk orzystan ych w procesie id en tyfik acji w sp ół czynników .
W przypadku tej drugiej m etod y istnieją także co najm niej dwa różniące się m ięd zy sobą w arian ty w eryfik acji, m ianow icie:
War i ant a. U stalon e w badaniach rów nania w yk o rzystu je się w od m ien n ych w arunkach do oszacow ania w artości proponow anej (w danym przypadku do oszacow ania tem p eratu ry gleby) i na p odstaw ie analizy w ielk ości błędu w n iosku je się o „trafn ości” prognozy, a tym sam ym o m ożliw ości zastosow ania rów nania także poza obszarem, dla którego zostało ustalone.
War i ant b. R ów nania u stalone w w yn ik u badań dla różnych pun k tów (stacji agrom eteorologicznych) podlegają w zajem n ej w eryfik a cji przy w yk orzystaniu h ip otezy zerow ej H0 oraz testu F (lub testu S tu denta) dla w yjaśn ien ia, czy w sp ółzależn ości w badanych grupach są podobne. W przypadku sp ełnienia h ip otezy H 0 istn ieje m ożliw ość w y zn a czenia jednego gen eraln ego rów nania, co jest rów noznaczne z p ew n ym u ogóln ien iem u zysk anych w yn ik ów badań.
W n in iejszej pracy zastosow ano obie m etod y w ery fik acji (1 i 2)
oraz w ariant b w raz z próbą p ew n ej gen eralizacji u zysk anych rezu lta tów .
W ykorzystując hipotezę H 0 oraz test Stu denta ts, w ykonano niezb ęd ne obliczenia staty styczn e (Volk [1]) dla zw eryfik ow an ia podobieństw a zw iązków T'z = f(t) u stalonych w badanych grupach, to jest w P rzeb ę- dow ie i w B rw in ow ie. N ależało przede w szystk im w yjaśn ić, czy proste regresji uzyskane dla w arunków tych stacji są rów n oległe i czy nie różnią się istotn ie odległościam i.
A naliza statystyczn a d otyczyła w ięc istotności różnic m iędzy rów naniam i określającym i tem peraturę g leb y na różnych głębokościach na podstaw ie tem p eratu ry pow ietrza w w arunkach w ym ien ion ych stacji.
P rzeprow adzone obliczenia p ozw oliły na stw ierdzenie, że proste re gresji, u m ożliw iające ob liczen ie tem p eratu ry gleb y na głębokościach 0,01, 0,1, 0,2 i 0,5 m, są w przypadku obu grup (stacji) rów n oległe i nie różnią się w sposób istotn y od ległościam i. S tw ierdzono to przy 436 stopniach sw obody na poziom ie istotn ości P = 0,05. P ozw ala to na w y
znaczenie 4 gen eraln ych rów nań regresji, które m ożna będzie w y k o
rzystać na obu stacjach do oszacow ania tem p eratu ry gleb y na pod staw ie znanej (zm ierzonej) tem p eratu ry pow ietrza.
Jedyna istotna różnica w y stąp iła m iędzy rów naniam i u sta lo n ym i
do oszacow ania na obu stacjach tem p eratu ry gleb y na głębokości 1 , 0 m.
W yniki obliczeń testow ych przedstaw iono w tab eli 3, n atom iast w ar
tości liczb ow e w sp ółczyn n ik ów a,b rów nań zgeneralizow anych, w raz
2 2 J. K a p u ś c iń s k i
T a b e l a 3 T ablica sta ty sty czn a dla testu S tudenta
S ta tistica l table for th e S tu d e n t’s test
G łębokość W artość obliczona £0ы. — C alculated v a lu e t 0bi
D epth dla w sp ółczyn n ik a regresji dla średnich
m for regression co efficien t for m ean s
0,01 1,61 0,80 0,10 1,69 0,43 0,20 1,23 0,28 0,50 1,12 0,34 1,00 0,61 2,14 W a r to ś ć ta b . te s tu S t u d e n ta (i„) — v a lu e o f S t u d e n t ’s t e s t ta b . (te) = 1,97. T a b e l a 4 C harak terysytk a sta ty sty czn a zw ią zk ó w tem p eratu ry gleb y z różnych głęb ok ości
z tem peraturą p ow ietrza (rów nania zgen eralizow an e)
S ta tistic a l ch aracteristics of rela tio n sh ip s b e tw e e n th e soil tem p eratu re at d ifferen t d epths and the air tem p eratu re (gen eralized eq u ation s)
W artości w sp ó ł c zy n n ik ó w rów - N um er G łęb o kość nania ro w m a -V alu es of the n ia
D epth equations сое-
Equa-m ffic ie n ts tion a b r t T' z ± ST, — tsy No. 0,01 1,14 - 0 ,7 2 0,970 13,23 14,36 0,045 0,089 12 0,10 1,11 - 0 ,6 7 0,971 13,23 14,01 0,043 0,085 13 0,20 1,07 - 0 ,4 4 0.975 13.23 13,71 0,039 0,077 14 0,50 1,03 - 0 ,3 3 0,884 13,23 13,30 0,081 0,169 15 N - 440.
to szerokość przedziału ufności oszacow ania w artości średniej. Pozostałe oznaczenia jak w tab eli 2. Jest rzeczą oczyw istą, że w arian t b w e r y fi kacji m ożna w yk orzystać rów nież do w yjaśn ien ia podobieństw a zw iąz k ów w ystęp u ją cych w trzech grupach lub w w ięk szej liczbie grup.
W zw iązku z p ow yższym zastosow ano tę m etodę do sprawdzenia, czy istn ie je możliwTość w yznaczen ia — dla poszczególnych głębokości — jedn ego generalnego rów nania, które charakteryzow ałoby ogólny przebieg zjaw iska na trzech badanych stacjach (Brw inów , Przebędow o, M iko łajki).
W celu spraw dzenia czy dla głębokości 0,1, 0,2 i 0,5 m można prze prowadzić jedną w spólną prostą regresji dla trzech analizow anych stacji w ykonano analizę w ariancji, w której postaw iono dw ie hipotezy:
1) H 0: n ie ma różnicy pom ięd zy nach yleniam i prostych przechodzą
2) H 0: odległości m ięd zy prostym i regresji nie różnią się m iędzy
sobą w sposób istotn y (nie ma różnicy pom iędzy w yrazam i w oln ym i w rów naniach regresji).
Dla głębokości 0,2 m stosunek średniego kw adratu od ch yleń m iędzy n ach yleniam i do średniego kw adratu błędu obliczony w analizie w y
nosi 0,945/1,219 = 0,775 i jest m n iejszy od tabelarycznej w artości
^3,522 = 3 ,0 1; św iad czy to o tym , że nie ma istotnej różnicy m iędzy n a
ch ylen iam i p rostych przechodzących przez trzy zbiory. S tosu nek śred niego kw adratu błędu różnicy m iędzy nach yleniam i średnich a n ach y len iem łącznym w yn osi 0,091 i jest m n iejszy od tabelarycznej w artości F przy 1 i 522 stopni sw obody rów nym 3,86. Ś w iadczy to o tym , że nie ma istotnej różnicy w odległościach m ięd zy średnim i poszczegól nych zbiorów. Te dwa fak ty upow ażniają nas do przeprow adzenia jed nej prostej regresji przez w szy stk ie trzy zbiory. Prosta ta ma postać:
TJ0 = 1,06 t — 0,30 (2)
gdzie:
Tgo — średnia d ek ad ow a tem p eratu ra gleb y na głęb ok ości 0,2 m (°C )/
t — średnia d ek ad ow a tem p eratu ra p ow ietrza na w yso k o ści 2,0 m (°C).
W spółczynnik korelacji r dla p ow yższego rów nania w yn osi 0,978,
a błąd oszacow ania w artości śrdniej ± 5 t2 0 = 0,048°C. Stosując po
w yższe rów nanie, można oszacować tem peraturę gleb y na głębokości 0 , 2 m
w p rzedziale od 0,5 do 23°C na podstaw ie tem p eratu ry pow ietrza z 2 m w w arunkach w szystk ich trzech stacji i dla inn ych m iejsc o podobnych w arunkach k lim atyczn o-gleb ow ych .
Dla głębokości 0,5 m stosunek średniego kw adratu od ch yleń m ię dzy n achyleniam i do średniego kw adratu błędu w yn o si 0,518 i jest
m n iejszy od tabelarycznej w artości F2 ; 5 2 2 = 3,01; św iad czy to o tym ,
że n ie ma różnicy m ięd zy n ach yleniam i prostych. Stosu nek średniego kw adratu błędu różnicy m ięd zy nach yleniam i średnich a n ach yleniem
łącznym w y n osi 0,223 i jest m n iejszy od tabelarycznej w artości F1 ; 3 2 2
= 3,86. N ie ma w ięc różnicy m ięd zy średnim i poszczególnych zbiorów. To upow ażnia nas do przeprow adzenia jednej w spólnej prostej przez trzy zbiory. R ów nanie to ma postać:
f ; 0 = 0,98 t + 0,319 (3)
gdzie:
T gQ — średnia d ekadow a tem peratura gleb y na głęb ok ości 0,5 m (°C).
W spółczynnik k orelacji r = 0,941, natom iast błąd oszacowania w ar
tości p rzeciętnej ± sT>50= 0,075°C. P o w yższe rów nanie pozw ala nam
oszacow ać tem peraturę g leb y na głębokości 0,5 m na podstaw ie zna jom ości średniej dekadow ej tem peratury pow ietrza m ierzonej na stan dardowej sieci stacji IMGW (przedział w ażności od 0,3 do 23,7°C).
2 4 J. K a p u ś c iń s k i
N e g a ty w n y w yn ik uzyskano w przypadku analizy w ariancji doty
czącej zw iązku tem peratury gleb y z 0 , 1 m głębokości i tem p eratu ry
p ow ietrza łącznie dla trzech stacji. Można natom iast dla głębokości
0,1 m napisać rów nanie dla dwu stacji, m ian ow icie dla B rw inow a
i Przebędow a (tab. 4) oraz dla B rw inow a i M ikołajek. W przypadku zw iązku u stalonego dla B rw inow a i M ikołajek u zysk ano poniższe cha
rak terystyk i statystyczn e: w artość tabelaryczna t s w yn o si 1,9 7, nato
m iast w artości obliczone t0 dla w sp ółczyn n ik a regresji rów nają się
1,74, a dla średnich 1,11. U pow ażnia to nas do przeprow adzenia jednej w spólnej prostej regresji przez dwa zbiory. R ów nanie to ma postać:
T ;o = 1,11 t - 0,69 (4)
gdzie:
T — średnia dek ad ow a tem p eratu ra gleb y na głęb ok ości 0,1 m.
W spółczynnik korelacji r = 0,971, natom iast błąd oszacow ania w ar
tości p rzeciętnej ± s t’10 = 0,054°C.
W yniki przeprow adzonej analizy św iadczą o tym , że zw iązek m ię dzy tem peraturą p ow ietrza i gleb y zależy w w ięk szej m ierze od w a runków k lim atyczn ych przygruntow ej w a rstw y pow ietrza niż od w a runków gleb ow ych badanego obszaru. W łaściw ości fizyczn e gleb M iko łajek i Przebędow a są bow iem bardzo podobne, natom iast w arunki k li m atyczne w ystęp u jące na tych stacjach są różne. Dla tych m iejsco w ości nie m ożna u stalić jednego rów nania reg resji dla głębokości 0,1 m. N atom iast w arunki gleb ow e Przebędow a i B rw inow a są różne, lecz k lim atyczn ie podobne. W tych w arunkach zaistniała m ożliw ość p rzy
jęcia jednego w spólnego rów nania regresji dla głębokości 0 , 1 m w aż
nego dla obu stacji. Dla głęb szych w arstw gleb y (0,2 i 0,5 m) można ustalić gen eraln e rów nanie regresji u m ożliw iające oszacow anie tem p eratury gleb y na tych głębokościach na podstaw ie znanej tem pera tu ry pow ietrza. N ależy w ięc sądzić, że od ziaływ anie w arunków k lim a tyczn ych i gleb ow ych jest n ieistotn e w przypadku zw iązków u stalo nych dla głębokości 0,2 i 0,5 m.
W N IO SK I
1. Można oszacować w artość tem p eratu ry gleb y na głębokości 0,2
i 0,5 m na podstaw ie tem peratury pow ietrza m ierzonej w k latce m e -
teorologcznej na w ysok ości 2 m w ed łu g jednego rów nania w w arunkach
czarnego ugoru (poza terenem górskim ).
2. N e g a ty w n y w yn ik uzyskano w przypadku analizy w ariancji do
tyczącej zw iązku tem peratury z głębokości 0Д i 1 m z tem peraturą
3. W aruki m eteorologiczne przygruntow ej w a rstw y pow ietrza m a ją w ięk szy w p ły w na zw iązek p om iędzy tem peraturą pow ietrza i g le by niż czynnik gleb ow y.
L IT ER A TU R A
[1] V o l k W. S ta ty sty k a stosow an a dla in ży n ieró w . W yd. N auk. Tech. W arsza w a 1973.
[2] V o 1 o b u j e w W. R. C orrelation b e tw e e n soil head regim e and the land — a d jacen t air layer clim ate. A ca d em y of S cien ce of th e U SSR . P o czw o w ie- d ien ie 983, nr 2. Я. К ап усц и н ск и П О П Ы Т К А О П РЕДЕ Л ЕН И Я Т ЕРМ И Ч Е С К И Х УС ЛО ВИ Й П О ЧВЫ ТЕМ П Е РА Т У РО Й В О З Д У Х А К а ф е д р а агром етеорологии, С ельск охозя й ствен н ая академ ия в П ознани Р е з ю м е В работе предприн им ается попытка оп р ед ел ен и я свя зи м еж д у тем пературой в о зд у х а и почвой. В ан ал и зе и спользован ы ср едн и е дек адн ы е зн ач ен и я этих п ок азател ей для 1961— 1970 гг. в вегетационны й период, т. е. от треть ей дек ады марта до третьей дек ады октября вклю чительно. Р абота основы валась на р е зу л ь та т а х изм ерен и й тем пературы п р ов еден н ы х в стан ц и я х П ш ебендово, Б р ви - нув. М иколайки. В районе эти х станций вы ступаю т три разного вида почвы, соответственно палевы е почвы, черны е почвы и бурозем ы . У сп еш но было проведено о п р едел ен и е условий термичности почвы: тем п ер а т у р у в о зд у х а на глуби не 0.2 м и 0.5 м совместно для тр ех станций в у сл о ви ях черного пара. J. K A P U Ś C IŃ S K I
A N ATTEM PT ТО EV A L U A TE THERM A L SOIL C ON D ITIO N S BY HELP OF A IR TEM PERA TUR E
D e p a r tm e n t o f A g r o m e t e r o lo g y , P o z n a ń A c a d e m y o f A g r ic u ltu r e S u m m a r v
In the paper an attem pt to e v a lu a te relation b etw een air and soil te m p e rature has been m ade. M ean te n -d a y v a lu es of the elem en ts from the period of 1961— 1970 from the v eg eta tio n period i. e. sin ce the third ten days of O ctober in cluded, have b een used for the purpose of th e analysis. The research has b een
2 6 J. K a p u ś c iń s k i
based upon the outputs of tem p eratu re m easu rem en ts of th ree research points (P rzebędow o, B rw in ów , M ikołajki). In the neighbourhood of the station s there are three variou s typ es of soils (resp ectiv ely soils lessiv e, black soils, brow n soils).
A n attem p t to ev a lu a te th erm al soil conditions by help of air tem p eratu re has been r e sp ectiv ely for the depths of 0.2 m and 0.5 m for the three points under the bare soil conditions.
P r o f . dr J. K a p u ś c i ń s k i P r a c a w p ł y n ę ł a d o r e d a k c j i w e w r z e ś n i u 1990 r. K a t e d r a A g r o m e t e o r o l o g i i
A k a d e m i a R o l n i c z a w P o z n a n i u 61-740 P o z n a ń , W . W i t o s a 45
