Wilhelm Bruchnalski
"Czy Rej piastował jaki urząd?",
Kazimierz Miaskowski, Poznań 1908 :
[recenzja]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 7/1/4, 640-641
Recenzye i Sprawozdania
Miaskowski Kazimierz ks. dr.
: C z y R e j p i a s t o w a ł j a k i
u r z ą d ? (1907. Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznań
skiego. T. XXXIV. Poznan,- 1908, str. 1 5 3 -1 6 7 ).
W „ Jednodniów ce“ , wydanej w g ru d n iu 1905 r. „K u uczcze n iu 400 rocznicy urodzin poety przez jedno z kół T. S. L. we L w o w ie, pomieściłem na s tr. 5 — 6 k rótki, bo wraz z ty tu łem , podpisem autora i notam i 136 w ierszy liczący a r ty k u ł: „Czy R ej p iasto w ał ja k i u rz ą d ? “ Nie potrzeba naw et mówić, że treść a rty k u łu rzeczo nego, g d y b y znalazł miejsce w czasopiśmie fachowem, og ran iczy łab y się do drobnej zaledwie n otatki.
A by nie zabierać wiele miejsca, pozwalam sobie poinformować C zytelnika, nie znającego „Jed n o d n ió w k i“, źe w osnowie mojej, r z u conej na łam y w ydaw nictw a okolicznościowego, bez jakichkolw iek zresztą uroszczeń do arb itra ln e j pewności, zapytałem , opierając się n a pew nych danych szczegółach (na które bądź co bądź należało zwrócić uwagę), czy R ej nie mógł piastow ać urzędu n. p. m iecznika, nadto odważyłem się tam przydać biografii Trzycieskiego ep itet „cu dow nej“ , „ k t ó r e j starem u piśm iennictw u polskiemu... zazdrościćby mogli T rith em iu sy europejscy“ .
Przeciw tej mojej co do obszerności i znaczenia b a r d z o d r o b n e j h y p o t e z i e , bynajm niej zaś nie żadnemu „usiłow aniu dow iedzenia“ , iż Rej w brew dotychczasowej ogólnej opinii p iasto w ał u rzą d m iecznika w ielkiego koronnego, w ym ierzył swoją wyżej p rz y toczoną rozpraw ę ks. dr. K . M iaskow ski, znany i zasłużony badacz i w ydaw ca na polu renesansu w P o lsc e , — rozpraw ę nie la d ajak ą, bo o 13 stronicach, a 479 w ierszach! Zapewne bardzo to pochlebną rzeczą dla m ałego a rty k u łu , g d y potrafił spowodować ponowne, ju ż nie popularne roztrząśnienie tej samej k w e sty i, — a jeżeliby czego należało mu żałować, to ty lk o tego, że roztrząśnienie owo z a ła tw ia spraw ę znowu na pozór tylko ostatecznie i bez odwołania. T ak w ła śnie ma się z ks. drem M iaskow skim ; swoimi szerokimi, często nie
Reccnzye i S praw ozdania.
641
potrzebnym i ek sk u rsam i, swoimi nie zawsze logicznym i i m etodycz nym i w yw odam i zachwiewa on tylko w dalszym cią g u tem, czem całkiem niedw uznacznie zachwiano ju ź w „Jednodniów ce“ na s tr. 6, nota 3, — m iasto pójść drogą o wiele k ró tszą, zajrzeć do M etry k i koronnej lub innego źródła i sta m tą d zaczerpnąć dowód w ątpliw ości żadnej nie u leg ający . S tąd cała Je g o rozpraw a czyni — niech da ruje obrazow i — w rażenie polowania z arm atą na w ró b la , k tó ry pomimo h u k u s trz a łu i okropności pocisku nie został uśm iercony, bo n a m ałego p ta sz k a w ystarczy strzelać śrutem — trafnie, nabój działow y całkiem tu zbędny.
T ezę m o ją , nawiasowo tylko w ypow iedzianą o „cudow ności“ życiorysu Reja, napisanego przez T rzycieskiego, podtrzym uję — po mimo ironii ks. E ru d y ta — w całej pełn i, znając bardzo szczegó łowo i widocznie dokładniej od Niego h isto ry ę biografii w średnio wieczu i z odrodzenia.
W. Bruchnalski.
Chrzanowski
I g n . : M a r c i n B i e l s k i . Studyum literackie przez...
W arszawa (!). Skład główny (!) w księgarni
E.Wende
(!) iSp. 1906.
W 8 -ce wielkiej str. nl. 8, 1. 280.
K siążk a pięk n a, bardzo piękna. A kadem ia um iejętności w K ra kowie chciała ją nagrodzić na konkursie im. B arszczew skiego. Szkoda że nie u czyniła tego, bo dzieło to zasługiw ało w pełnej m ierze na podobne odznaczenie.
W praw dzie nowego zupełnie poglądu na autora „K ro n ik i ś w ia ta “ m onografia ta nie podaje. Owszem k ry ty k w arszaw ski, uzna ją c sąd prof. B ru ck n era o B ielskim „ze w szy stk ich dotychczasow ych najlepszym “ (s. 277.), postanow ił w swej p racy tylko „uzasadnić szczegółowiej sąd prof. B riicknera i wogóle przyczynić się do u s ta lenia sądu o B ielskim , połączyć w jed n ą całość szczupłe dane bio graficzne, zbadać szczegółowo „Ż yw oty filozofów“, kronikę polską, s a ty ry i „K om edyę“, ułatw ić przyszłym badaczom stu d y a nad „K ro n ik ą ś w ia ta “ i „Spraw ą ry c e rs k ą “, scharakteryzow ać indyw idual ność i zasługi B ielskiego, wreszcie z uw agi [a raczej : z powodu], że pism a jego są mało znane, przytoczyć z nich dłuższe w y ją tk i“. N aw et początkowo, zdając sobie jasno spraw ę z tego, źe B ielski nie należy do najw y b itn iejszy ch postaci wieku złotego p iśm iennictw a naszego, zam ierzał skreślić o nim tylko k ró tk i szkic dla k sięg i ju bileuszowej „Z w i e k u M i k o ł a j a R e j a “ ; ale ostatecznie zw y ciężyła miłość dla „przesław nej i ukochanej lite ra tu ry zygm untow - skiej, której B ielski b y ł jed n y m z najpracow itszych budow ników “, i autor, „nie litu ją c prace“ , d a ł nam obszerną książkę. W dzięczniśm y mu za to nieźałow anie pracy.
