http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 4 (2006), p-69-78
System OPO - odpady pracują na odpady
Pilawski M., Pabjan. Z., Bartczak M. ul. Zamkowa 1, 41-803 Zabrze tel.(32) 271-00-41, fax (32) 271-08-09 e-mail: rywas@ichpw.zabrze.pl
Streszczenie
Problematyka paliw z odpadów doczekała się wielu opracowań. Opracowano zarówno paliwa z wyodrębnionych rodzajowo grup odpadów jak i paliwa z odpadów zmieszanych. Opracowano także technologię wytwarzania wodoru z odpadów komunalnych i niektórych przemysłowych.
Poziom opracowań teoretycznych w tym zakresie stoi jakby w sprzeczności z poziomem praktycznego wykorzystania paliw z odpadów w praktyce. Dlatego też postanowiono opracować taki system kolejnego przetwarzania wyodrębnionych grup odpadów, w którym uzyskane paliwa wykorzystane są do przetwarzania następnych grup odpadów tak, że w ciągu technologicznym w konsekwencji prowadzi to do układu „samolikwidacji” odpadów komunalnych.
Na zewnątrz w tym układzie sprzedawane są tylko nadwyżki uzyskanej energii lub nadwyżki paliw.
W realizacjach praktycznych można zbudować różne Systemy OPO wychodząc z danej technologii początkowej.
W referacie przedstawiono taki System OPO, w którym przetwarzaniu na paliwa poddawane są najpierw odpadowe tworzywa sztuczne poliolefinowe, a uzyskane z nich paliwo służy do przetwarzania innych grup odpadów - również w kierunku wytwarzania kolejnego rodzaju paliwa, itd.
Biorąc pod uwagę trudności w zbyciu paliw pochodzenia komunalnego lub energii z nich uzyskanej zaproponowany System OPO wydaje się być optymalny w obecnych warunkach legislacyjnych.
Abstract
WWW system - Waste works on waste system
Waste transformation system works as a system of alternative fuels production. One can use that alternative fuels to transformation of other kinds of wastes. In technological line is created idea : „ WWW System - Waste Works on Waste System „.In consistency WWW System works as a „ all waste liquidation system”. In the paper is described one of possible of WWW System with tires transformation process into gas fuel using to transformation of waste plastic materials into liquid fuel components, etc. Excess of fuel or energy production is sold on the market.
1.Wstęp
Problematyka paliw z odpadów doczekała się wielu opracowań. Opracowano zarówno paliwa z wyodrębnionych rodzajowo grup odpadów [1] jak i paliwa z odpadów zmieszanych [2]. Opracowano także technologię wytwarzania wodoru z odpadów komunalnych i niektórych przemysłowych [3].
Poziom opracowań teoretycznych w tym zakresie stoi jakby w sprzeczności z poziomem praktycznego wykorzystania paliw z odpadów w praktyce. Dlatego też postanowiono opracować taki system kolejnego przetwarzania wyodrębnionych grup odpadów, w którym uzyskane paliwa wykorzystane są do przetwarzania następnych grup odpadów tak, że w ciągu technologicznym prowadzi to do powstania Systemu Technologicznego, w którym „Odpady Pracują na Odpady”, co w konsekwencji prowadzi do układów „samolikwidacji” odpadów komunalnych. Na zewnątrz w tym układzie sprzedawane są tylko nadwyżki uzyskanej energii lub nadwyżki wytworzonych paliw. W realizacjach praktycznych można zbudować różne Systemy OPO wychodząc z danej technologii początkowej.
W referacie przedstawiono taki System OPO, w którym przetwarzaniu na paliwa poddawane są najpierw odpadowe tworzywa sztuczne poliolefinowe, a uzyskane z nich paliwo służy do przetwarzania innych grup odpadów - również w kierunku wytwarzania kolejnego rodzaju paliwa, itd.
2. Własności paliwowe odpadów komunalnych
Niektóre grupy rodzajowe odpadów komunalnych mają swoją wartość opałową i w technologiach przetwarzania ich na paliwa alternatywne reprezentują sobą różny potencjał energetyczny. Wartość opałowa i potencjał energetyczny odpadów komunalnych surowych zmieszanych w tym przypadku reprezentowane są przez: frakcję biologiczną, odpady tworzyw sztucznych poliolefinowych, odpady gumowe, papier nietechnologiczny (inny niż makulatura i kartony), oraz inne odpady palne. W technologii OPO palne składniki odpadów komunalnych nie są spalane w urządzeniu typu „spalarnia”. Są one natomiast przetwarzane w ekologiczne paliwa gazowe, ciekłe i stałe, które mogą zostać wykorzystane do produkcji energii wewnątrz i na potrzeby Systemu, co stanowi jego istotę, bądź wytworzona z nich energia mogą być przedmiotem sprzedaży na zewnątrz.
3. Przetwarzanie wybranych grup odpadów komunalnych na paliwa
3.1 Przetwarzanie biomasy składowiskowej na biopaliwo stałe
W proponowanym Systemie OPO wydzielone z odpadów komunalnych odpady bioorganiczne podlegają osuszeniu, a osuszone traktowane są jako biomasa, która należy do odnawialnych źródeł energii – biopaliwa.
Narzędziem do produkcji biopaliwa w postaci suchej biomasy może być prosty układ suszarki ciekłometalicznej.
Podstawowym elementem suszarki ciekłometalicznej jest kuweta z uformowanym lejem zasypowym. Poprzez lej zasypowy do kuwety wprowadza się wilgotny osad ściekowy lub wilgotną frakcję biologiczną wydzieloną z odpadów komunalnych. Kuweta jest wypełniona stopem ciekłometalicznym o tak dobranej temperaturze topnienia, że jest ona wyższa od temperatury parowania wody, a niższa od temperatury odgazowania biomasy. Na poziomie lustra cieczy ciekłometalicznej umocowana jest oś ślimacznicy. Powierzchnie robocze ślimacznicy dodatkowo połączone są ze sobą cienkimi blaszkami tworzącymi łopatki. Obracająca się ślimacznica warstwę wilgotnej biomasy o grubości równej promieniowi ślimacznicy przesuwa od strony leja zasypowego w kierunku otworu wylotowego. Połowa objętości ślimacznicy jest cały czas zanurzona w ciekłym metalu przenosząc ciepło od palnika gazowego (olejowego) do osuszonej biomasy. Dodatkowo wilgotna biomasa łopatkami ślimacznicy jest mieszana z ciekłym metalem powodując odparowanie z niej wilgoci. Odparowana z wilgotnych osadów ściekowych para wodna uchodzi do otoczenia poprzez otwory w pokrywie kuwety. Wstępnie osuszona biomasa, np. w postaci wstępnie osuszonej biomasy lub osuszonych osadów ściekowych, przesypuje się grawitacyjnie na rynnę spustową, po której przemieszczając się do zbiornika magazynowego jest dosuszana spalinami emitowanymi przez palnik.
Warstwa ciekłego metalu zapewnia równomierny rozkład pożądanej temperatury w suszarce i powoduje, że suszony materiał nie przywiera do ścian suszarki. Wydajność suszarki reguluje się w prosty sposób poprzez zmianę prędkości obrotowej ślimacznicy. W szczególnym przypadku palnikiem gazowym w suszarce może być palnik stanowiący integralną część gazyfikatora biomasy – wyprodukowanego w ten sposób biopaliwa. Stopień uwodnienia wilgotnej biomasy surowej wynosi zwykle 60%, czyli 350 kg surowych bioodpadów składowiskowych, która zawiera 210 kg wody i 140 kg s. m. (suchej masy), natomiast po wysuszeniu biomasy wilgotnej do biomasy o wilgotności 10% uzyskuje się biopaliwo w ilości ok. 150 kg. Przyjmując. że suszarka odpadów bioorganicznych pracuje równomiernie przez jedną godzinę, określona zostaje jej wydajność:
• od strony wejścia: 350 kg/h odpadów bioorganicznych • od strony wyjścia: 150 kg/h biopaliwa o wilgotności 10% • odparowanie wody: 200 kg/h.
Przyjmując wartość opałową biopaliwa równą 12,6 MJ/kg (3,5 KWh/kg) otrzymuje się jego potencjał energetyczny brutto równy 490 kWh.
Do osuszenia 1 Mg wilgotnej biomasy (odpadów bioorganicznych) wymagana jest energia 0,5 MWh/Mg. A zatem dla osuszania 350 kg/h wilgotnej biomasy zapotrzebowanie na energię wyniesie 175 kWh/h. Aby wyprodukować taką ilość energii należy zużyć 50 kg/h biopaliwa.
Układ suszarki pracuje w ten sposób, że w skali godziny pobiera ona na własne potrzeby energetyczne 50 kg biopaliwa z ogólnej ilości wyprodukowanego biopaliwa 150 kg. Produkcja brutto biopaliwa w ilości 150 kg/h redukuje się zatem do ilości netto 100 kg/h. Na skutek zużycia własnego biopaliwa w ilości 32% jego potencjał energetyczny brutto szacowany na 490 kWh zmniejsza się do 68% tej wartości, tj. wartości potencjału energetycznego netto 333 kWh.
W pracy suszarki ciekłometalicznej realizowana jest idea: Odpady Pracują na Odpady”. Wyprodukowanym biopaliwem można zasilać kocioł cieplny o mocy 250 – 300 kW.. Biopaliwo można współspalać z węglem w kotłowniach węglowych [5], wykorzystać do suszenia osadów ściekowych [6] lub wytworzone ciepło wykorzystać do własnych procesów technologicznych.
3.2. Przetwarzanie odpadowych wyrobów gumowych na paliwo gazowe
Najczęściej występujące odpady gumowe to zużyte opony samochodowe. W Polsce zgromadzonych jest na specjalnych składowiskach około 4,0 mln Mg zużytych opon samochodowych. Pomimo istnienia wielu technologii utylizacji gumy odpadowej i doświadczeń w tym zakresie, problem zagospodarowania odpadów gumowych nie został dotychczas rozwiązany na skalę globalną.
Największe nadzieje związane z zagospodarowaniem odpadów gumowych wiąże się z gazyfikacją gumy i odzyskaniem przy tym dużych ilości energii. Gazyfikacja gumy jest termicznym procesem rozkładu gumy na gaz (pyroliza) mający cechy ekologicznego gazu opałowego i pozostałości stałe, w ilości 5-10% wagowo. Z jednej Mg odpadów gumowych, zwłaszcza w postaci opon samochodowych, można odzyskać 8 000 kWh/1 Mg, czyli o około 20% energii więcej niż z węgla. Zatem walory energetyczne odpadów gumowych upoważniają do komercyjnego ich wykorzystania.
W wyniku suchej destylacji opon samochodowych (pirolizy), przebiegającej w temperaturze 250-300°C w warunkach ograniczonego dostępu tlenu atmosferycznego, następuje wydzielenie gazu mającego cechy gazu opałowego. Proces transformacji odpadów gumowych na gaz opałowy przebiega w specjalnej konstrukcji gazyfikatorach. Na świecie rozpowszechnione są gazyfikatory produkcji japońskiej SASAHARA.
Od 1974r. zainstalowanych zostało ponad 500 tego typu urządzeń, głównie w Japonii, USA, Kanadzie i Włoszech. W pełni zostały potwierdzone ich walory ekologiczne, techniczne i ekonomiczne.
Paliwo „gumowe” często porównuje się z paliwem stałym w postaci węgla kamiennego, zarówno w zakresie jego kaloryczności i jego oddziaływania na środowisko.
Porównania te wypadają na korzyść paliw „gumowych”.
Tabela. 1. Chemiczny skład paliwa „gumowego” i węgla wg Kirsch, Zement Calk Gips 9/12 Węgiel min. max. mg/kg opony średnio mg/kg Kadm Cd 0,1 10 Ołów Pb 11 270 Cynk Zn 16 220 Siarka S 0,5% 2,1% 8 70 16 000* 1,3 – 2,2% * w postaci nieszkodliwego tlenku ZnO.
Według danych technicznych podanych przez producenta potwierdzonych przez analizy wykonane przez firmę szwajcarską [7] i włoską [8], przy pracy ciągłej urządzeń Sasahara, w warunkach emisji spalin w ilości 700 Nm3/h o temperaturze 423 K, zarejestrowano
podstawowe parametry emisji zanieczyszczeń. Tabela. 2. Emisja zanieczyszczeń
Rodzaj zanieczyszczenia mg/s kg/h Mg/rok
Pył całkowity (zawieszony) Ditlenek azotu Tlenek węgla Ditlenek siarki Węglowodory aromatyczne Cyjanki 19,4 29,7 19,4 19,4 0,02 0,02 0,070 0,107 0,070 0,070 0,00007 0,00007 0,418 0,639 0,418 0,418 0,0004 0,0004
W dalszych rozważaniach dotyczących zagadnień ochrony środowiska pomija się zanieczyszczenia metaliczne jako pomijalnie małe.
Po zgazyfikowaniu opon powstaje popiół, którego ilość wynosi około 5% msay wsadu, czyli około 50 kg popiołu na każdą Mg opon. Popiół ten zalicza się do odpadów specjalnych, ale nie toksycznych i nie szkodliwych. Ze względu na dużą zawartość cynku w popiele, występującego w postaci tlenku cynku (do 80% zawartości popiołu), może on być traktowany jako surowiec wtórny i poddawany procesowi odzyskiwania cynku
metalicznego. Może też być on składowany na składowisku odpadów, gdyż cynk nie ulega wymywaniu z tlenków.
W palenisku, oprócz popiołu, pozostaje także złom stalowy (stal manganowa) w ilości około 6% masy opon.
Praca gazyfikatora gumy Sasahara jest całkowicie bezpyłowa i bezwonna [9].
Również i w Polsce budowane są gazyfikatory zużytych opon samochodowych. Wykonane pomiary potwierdzają wysoką jakość polskiego rozwiązania technologii odzysku energii z odpadowych opon samochodowych poprzez przetwarzanie ich na gaz opałowy.
Proces destrukcji łańcuchów węglowodorowych składających się na gumę można również prowadzić w kierunku otrzymywania z nich oleju opałowego. Tak więc w wyniku katalitycznego termicznego rozkładu zużytych opon samochodowych otrzymuje się olej opałowy (motorowy.) oraz stanowiący 25 % wagowo masy wsadu oraz gaz energetyczny (opałowy) stanowiący wagowo 65% masy wsadu; 10 % to odrzut technologiczny.
W przypadku operowania w prezentowanym systemie odpadami komunalnymi surowymi zmieszanymi w założonej ilości 1 Mg na godzinę operuje się odpadami gumowymi w ilości ok. 14 kg/h (cztery-pięć opon „malucha” na godzinę”), reprezentującymi sobą potencjał energetyczny równy 112 kWh.
W proponowanym Systemie OPO gaz energetyczny pozyskany z odpadowej gumy wykorzystuje się w reaktorach ciekłometalicznych do przetwarzania 90 kg odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych na węglowodory ciekłe o strukturze oleju parafinowego
W celu termokatalitycznego przetworzenia 1 kg odpadowych tworzyw sztucznych na węglowodory ciekłe o strukturze oleju parafinowego należy zużyć 1 kWh energii. Biorąc pod uwagę sprawność procesów cieplnych w konstrukcjach reaktorów widać, że potencjał energetyczny 14 kg paliwa gazowego pozyskanego z odpadów gumowych równy 112 kWh całkowicie pokrywa zapotrzebowanie na termokatalityczne przetworzenie 90 kg odpadów z tworzyw sztucznych.
Jak widać, już we wstępnych procesach Systemu OPO „Odpady Pracują na Odpady”. 3.3. Przetwarzanie odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych na komponenty paliw stałych i ciekłych
Urządzenia do przekształcania odpadowych opakowaniowych tworzyw sztucznych na węglowodory ciekłe o strukturze oleju parafinowego mogą mieć różną konstrukcję [1]. W szczególności mogą to być reaktory ciekłometaliczne zapewniające równomierny rozkład pożądanej temperatury w przestrzeni reakcyjnej.
Produkcja mieszaniny węglowodorów ciekłych z odpadowych opakowaniowych tworzyw sztucznych jest przedsięwzięciem opłacalnym ekonomicznie, gdyż przekształcanie tego typu tworzyw jest związane z uzyskiwaniem przychodów ze sprzedaży produktu i dodatkowo związane z przyjmowaniem opłat recyklingowych za przyjęcie tego typu odpadów do przekształcenia.
Właściwości paliwowe mieszaniny węglowodorów otrzymanej z odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych były przedmiotem wielu badań laboratoryjnych.
Przyjmuje się, że w 1 Mg odpadów komunalnych 12% wagowo stanowią odpadowe tworzywa sztuczne różnego rodzaju. Odpadowe tworzywa sztuczne poliolefonowe stanowią średnio 9% masy odpadów, tzn. że w 1 Mg odpadów komunalnych jest ich ok. 90 kg.
Taka ilość odpadów w reaktorach przetwarza się na 90 dm3 gotowego produktu o wadze 76,5 kg i o wartości opałowej 12 kWh/kg.
Produkt przetwarzania odpadowych tworzyw sztucznych w prezentowanym układzie reprezentuje zatem potencjał energetyczny netto równy 918 kWh.
Wysokoenergetyczny produkt przetwarzania odpadów można użyć wprost jako paliwo albo też użyć go do komponowania multipaliw stałych i ciekłych.
4 Kierunki wykorzystania paliw pozyskanych z odpadów
4.1. Multipaliwa
Multipaliwa to paliwa wieloskładnikowe [10]. W szczególnym przypadku multipaliwa na bazie biomasy powstają poprzez nasączanie biomasy w 15-20% mieszaniną węglowodorów ciekłych wytworzonych z odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych i utwardzenie jej w porowatych strukturach biomasy. Poprzez takie zabiegi powstaje multipaliwo :
• wartości opałowej zbliżonej do wartości opałowej węgla • zaimpregnowane przeciw wilgoci.
W przypadku prezentowanego Systemu OPO, 274 kg paliwa stałego – biopaliwa – wymaga użycia 41 kg mieszaniny węglowodorów ciekłych, wytworzonych z odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych, celem wytworzenia w sumie 315 kg multipaliwa o wartości opałowej węgla. Multipaliwo to może być przeznaczone na sprzedaż lub też użyte np. do osuszania osadów ściekowych.
Do dalszego zagospodarowania pozostaje zatem 35,5 kg (41,76 dm3) mieszaniny węglowodorów ciekłych wytworzonych z odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych.
Taka ilość mieszaniny węglowodorów może napędzać z powodzeniem silnik diesla agregatu prądotwórczego o mocy elektrycznej 100 kW. Agregaty te wytwarzają jednocześnie energię cieplną o mocy 200 kW.
Wytworzona w agregacie prądotwórczym energia elektryczna i cieplna może być wykorzystana do celów socjalno – bytowych i utrzymania ruchu Zakładu Końcowego Przetwarzania Odpadów Komunalnych realizującego ideę : „Odpady Pracują na Odpady”.
4.2. Reaktor Ciekłometaliczny RCM i chłodnia na biomasę
Reaktor Ciekłometaliczny RCM może być na wyposażeniu Zakładu Końcowego Przetwarzania Odpadów Komunalnych realizującego ideę : „Odpady Pracują na Odpady”. W reaktorze takim następuje termiczna bezodpadowa i bezkominowa technologia przetwarzania wszelkich odpadów z odzyskiem [11]. Wytworzona w Systemie mieszanina węglowodorów ciekłych pozyskanych z odpadowych tworzyw sztucznych poliolefinowych może być użyta do napędu agregatu prądotwórczego o mocy elektrycznej 240 kW i wytworzeniu ciepła o mocy ok. 500 kW.
Wytworzona energia elektryczna może z kolei zasilać Reaktor RCM ze złożem ciekłometalicznym o masie 250 kg ciekłego żelaza, przeznaczony do niszczenia ok. 240 kg balastu zawartego w 1 Mg odpadów komunalnych (rozdz. 2) i odpadów niebezpiecznych w nim zawartych.
Pozostałe w Systemie 100 kg biomasy o potencjale energetycznym 333 kWh można z kolei wykorzystać do wytwarzania chłodu i wykorzystać go w chłodniach do celów technologicznych [12].
5. Podsumowanie
W Systemie OPO część wysegregowanych odpadów traktowane są jako surowce wtórne nie wymagające przetworzenia i sprzedawane na rynku surowców wtórnych. Pozostałe grupy odpadów są przetwarzane. Z powyższej grupy odpadów makulatura może być sprzedawana do Zakładów Papierniczych, a w szczególności może być przetwarzana na pełnowartościowy budowlany materiał termoizolacyjny [13].
Polskie odpady komunalne są źródłem surowców wtórnych, które mogą posłużyć do produkcji wysokoprzetworzonych wyrobów rynkowych. Stopień przetworzenia tych wyrobów decyduje o ich cenie rynkowej. Cena ta może być z kolei źródłem finansowania gospodarki odpadami. Np. z 1 Mg makulatury można wytworzyć 1 Mg materiału termoizolacyjnego. Z 1Mg tego rodzaju materiału termoizolacyjnego można wykonać warstwę ocieplającą o powierzchni 270 m2. Przychód związany z ułożeniem warstwy o takiej powierzchni, przy cenie jednostkowej 20 zł/1 m2, wynosi 5 400 zł. Można zatem powiedzieć, iż wartość technologiczna 1 Mg makulatury to kwota ok. 5 000 zł ! Ale to nie wszystko. Ocieplenie powierzchni budynku wiąże się z zaoszczędzeniem ok. 18% energii zużywanej na ocieplenie pomieszczeń tego budynku. Wartość tej zaoszczędzonej energii w skali roku to znowu kwota kilkunastu tysięcy złotych.
Przykładowy materiał termoizolacyjny wykonany z makulatury odpadowej może być nie tylko źródłem przychodów związanych z jego sprzedażą jako produktu, lecz także źródłem kosztów unikniętych. Koszty uniknięte mają w tym przypadku trzy składniki i związane są z :
• nie ponoszeniem kosztów za składowanie odpadu,
• oszczędnością energii i nie ponoszeniem kosztów zakupu równoważnej ilości węgla,
Tak więc wartość technologiczna tego rodzaju odpadu może być jeszcze większa, jeśli uwzględni się w niej w/w koszty uniknięte.
Logistykę i sposób rozumowania wynikający z systemowego podejścia do zagadnień recyklingu technologicznego można rozciągnąć na inne grupy rodzajowe odpadów komunalnych otrzymując w ten sposób wysoką potencjalną wartość technologiczną odpadów komunalnych jako całość.
Wartość technologiczna odpadów może być źródłem finansowania ich przetwarzania ! W prezentowanym przykładowym Systemie OPO przedstawiono trzy urządzenia pracujące w oparciu o technologie ciekłometaliczne :
* technologia ciekłometaliczna niskotemperaturowa – suszarka ciekłometaliczna wilgotnych bioodpadów wydzielonych z odpadów komunalnych zmieszanych, pracująca w zakresie temperatur 200-220 0C,
* technologia ciekłometaliczna średniotemperaturowa – destylarka do produkcji mieszaniny węglowodorów ciekłych z odpadowych opakowaniowych tworzyw sztucznych pracująca w zakresie temperatur 380-420 0C,
* technologia ciekłometaliczna wysokotemperaturowa – reaktor ciekłometaliczny RCM przeznaczony do niszczenia wszelkich odpadów, pracujący w temperaturach 1450 – 1550 0C.
Urządzenia i reaktory ciekłometaliczne należą do tanich i skutecznych urządzeń technologicznych ochrony środowiska, które mogą znaleźć zastosowanie w Systemach OPO.
Postuluje się powołać Interdyscyplinarny Zespół Wdrożeniowy do realizacji Programu Celowego „OPO” finansowanego przez Komitet Badań Naukowych jako odpowiedzi polskich inżynierów i ekologów na ekologiczne wyzwania społeczeństwa i naturalnego środowiska człowieka.
Literatura
[1] Marek Pilawski, Zbigniew Pabjan, Michał Ziętek : „Proces i urządzenie do przetwarzania odpadowych opakowań z tworzyw sztucznych”, II Międzynarodowe Seminarium Naukowo-Techniczne : „WYBRANE PROBLEMY W BUDOWIE I EKSPLOATACJI MASZYN” i II Ogólnopolskie Forum : „MASZYNY I URZĄDZENIA DO UTYLIZACJI ODPADÓW”, Politechnika Białostocka, AGH, KBN - Sekcja Budowy Maszyn, Białystok-Białowieża, 28-31 sierpień 2002 r., materiały w : Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej 2002, Nauki Techniczne Nr XXX, Budowa i Eksploatacja Maszyn Z.XX
[2] Marek Pilawski, Zbigniew Pabjan, Michał Ziętek, Marcin Bartczak : “Uniwersalne urządzenie i sposób wytwarzania ekologicznego paliwa gazowego z odpadów organicznych”, III Międzynarodowa Konferencja : ”PALIWA z ODPADÓW”, Wisła, październik 2001, s. 297-305.
[3] Marek Pilawski, Zbigniew Pabjan, Michał Ziętek, Marcin Bartczak: „Lokalne zespoły paliwowo-energetyczne – wytwarzanie wodoru z odpadów”, IV Międzynarodowa Konferencja:”PALIWA Z ODPADÓW”, Ustroń, 22 – 24 październik 2003 r.
[4] Pilawski M.: „Koncepcja finansowania gospodarki odpadami - odpadami”, I Forum „Polska Nauka i Technika dla Ekorozwoju”, Warszawa, czerwiec 2000 r.
[5] Janusz W. Wandrasz i inni „Możliwości współspalania osadów z oczyszczalni ścieków z węglem w kotłach rusztowych”, Gospodarka Paliwami i Energią, Nr 8/2000, s.10–15. [6] Marek Pilawski „Zamknięte obiegi materiałowo – energetyczne w systemach gospodarki odpadami komunalnymi i osadami ściekowymi”, „Samolikwidacja odpadów”, „Eko – profit”, (Finanse, Technologia, Prawo), Nr 3, marzec 2000 i Nr 4, marzec 2000.
[7] Servizi Industriali SIGE - Genewa - Szwajcaria [8] SITOS S.R.L - Carrara - Włochy
[9] Ze sprawozdania z delegacji do Włoch wizytującej firmę eksploatującą i badającą gazyfikatory Sasahara.
[10] Marek Pilawski, Zbigniew Pabjan, Michał Ziętek, Marcin Bartczak: „Multipaliwo na bazie biomasy”, IV Międzynarodowa Konferencja: ”PALIWA Z ODPADÓW”, Ustroń, 22 - 24 październik 2003 r.
[11] Marek Pilawski, Zbigniew Pabjan, Michał Ziętek: „Termiczna bezodpadowa i bezkominowa technologia przetwarzania wszelkich odpadów z odzyskiem”, II Międzynarodowe Seminarium Naukowo-Techniczne: „WYBRANE PROBLEMY W BUDOWIE I EKSPLOATACJI MASZYN” i II Ogólnopolskie Forum: „MASZYNY I URZĄDZENIA DO UTYLIZACJI ODPADÓW”, Politechnika Białostocka, AGH, KBN - Sekcja Budowy Maszyn, Białystok-Białowieża, 28-31 sierpień 2002 r., materiały w: Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej 2002, Nauki Techniczne Nr XXX, Budowa i Eksploatacja Maszyn Z.XX, s. 375 – 388.
[12] Anna Grzybek, Marek Pilawski, Bogusław Tugi: „Koncepcja wykorzystania odnawialnych źródeł energii w układach chłodniczych”, CZYSTA ENERGIA, nr 9 (13), wrzesień 2002 r., s. 14-15.
[13] Zbigniew Pabjan, Marek Pilawski: „Termorenowacja budynków w procesie energetycznego recyklingu odpadów”, I Forum „Polska Nauka i Technika dla Ekorozwoju”, Warszawa, czerwiec 2000 r
