Kazimierz Chruściński
Oddział Gdański (1947)
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 53/3, 323-325
S P R A W O Z D A N IA O D D Z IA Ł Ó W
323
w Teatrze w Inowrocławiu: Konrad Górski, „Marchołt” jako sy n te za t w ó r czości Kasprow icza przed „Księgą ubo gich”; Bronisław Nadolski, Jan K a s p ro w icz jako profesor U n iw er syte tu L w o w skiego (odczyt w ygłoszony również: 13 X I w Gdańsku i 17 X II w S ied l cach). R ecytacje utw orów poety w w y konaniu aktorów inow rocław skich.
21 X II — Wieczór kasprowiczowski w Toruniu: Konrad Górski, P roble m a ty k a miłości u Kasprowicza; Bronisław Nadolski, Jan K a s p ro w ic z jako profe
sor U n iw er syte tu Lwow skiego; Artur H utnikiew icz, K a s p ro w ic z i P r z y b y s z e w ski.
1961
14 II — S tefan Swierzewski, K r a sze w ski jako znawca historii (prehi storii);
1 III — Konrad Górski, Historia tekstu „O dy do m ło dości”. Próba je j ustalenia;
Bronisław Nadolski
ODDZIAŁ GDAŃSKI (1947)
W bieżącym roku Oddział Gdański T ow arzystw a Literackiego im. Adama M ickiewicza obchodzi 15-lecie is tn ie n ia 1.
Zebranie konstytucyjne Oddziału odbyło się 26 III 1947 w Sopocie; powołano w ów czas Zarząd i w ygłcszono pierw szy odczyt pt. Słowo w poezji Asnyka. P rele gentem był głów n y inicjator utw orzenia Oddziału i pierw szy jego przewodniczący, dr M. D es L o g e s2. W organizowaniu Oddziału brało udział ponadto kilku nauczy- cieli-p olon istów , z ów czesnym kierownikiem Ośrodka M etodycznego Języka P ol skiego w Gdańsku, drem K. M ężyńskim. Zadaniem p ow stałego Oddziału m iało być rozw ijanie szerokiej akcji popularyzatorskiej, głów n ie w środowisku nauczy cielskim , i podejm ow anie — wobec braku uniw ersytetu na W ybrzeżu — zespoło w ych prac naukow o-badaw czych z zakresu literatury polskiej. Toteż działalność kolejnych Zarządów* skupiała się w okół tych założeń programowych.
1 D okładniejsze om ów ienie historii Oddziału za lata 1947—1955 zob. w: А. В o - c h e ń s к i, Oddział Gdański T o w a r z y s tw a Literackiego im. A dam a Mickiewicza. 1947—1955. „Rocznik G dański”, 1955, t. 14, s. 488—492.
2 Zob. A. B o c h e ń s k i : 1) Marian Des Loges. „Rocznik G dański”, 1956/1957, t. 15/16, s. 562—568. 2) Wspomnienie o Marianie Des Loges. (12 wrześn ia 1898 — 3 czerw ca 1957). „Pam iętnik L iteracki”, 1958, z. 1, s. 347—351.
* K olejnym i przew odniczącym i Oddziału byli: dr M. D es Loges (1947—1953), doc. dr A. B ukow ski (1953—1957), dr A. Bocheński (1957—1959), doc. dr A. B u kow ski (1959— 1962). K olejne siedziby Oddziału: Biblioteka Gdańska PA N (1947— 18 IV — B ronisław Nadolski, S ie dem dziesiąt pięć lat T o w a r z y s tw a L i t e rackiego im. A dam a Mickiewicza. (1886— —1961) (odczyt w ygłoszony na otwarcie Oddziałów: 18 IV w Bydgoszczy, 23 IV w Grudziądzu, 27 IV w Inowrocławiu);
7 XI — K onferencja sprawozdawcza z Ogólnopolskiego Zjazdu D elegatów Towarzystwa Literackiego im. Adama M ickiewicza w Opolu (26—27 X): J e rzy Kasprzyk, Ogólne uwagi o s tr o nie organizacyjn ej Z ja zdu i referatach n aukowych dotyczących Odrodzenia i O- świecenia; Jerzy Speina, O r e fe ra tach n aukowych dotyczących p ó ź n ie j szej literatury.
28 X I — Leon W itkowski, W p ł y w y Symphosiusa na polskie zagadki l i t e rackie.
324
S P R A W O Z D A N IA O D D Z IA Ł Ó WO żyw otności Oddziału św iadczyła przede w szystk im stale rozw ijana akcja odczytowa. Łącznie w ciągu 15 lat urządzono przeszło 80 odczytów (przeciętnie 6 rocznie). Tem atyka odczytów z lat 1947—1952 była różnorodna: dotyczyła za równo zagadnień z teorii literatury, jak i twórczości pisarzy polskich z różnych epok. W latach późniejszych organizowano cykle odczytowe o określonej tem a tyce. Cykl Kultura polskiego renesansu, urządzony w r. 1953, b ył częściow ym przeniesieniem na grunt gdański w yników odbytej w ów czas ogólnopolskiej Sesji Naukowej Polskiej A kadem ii Nauk poświęconej Odrodzeniu. Z okazji 10-lecia Polski Ludowej zorganizowano w 1954 r. cykl bilansujący osiągnięcia naszego literaturoznaw stw a pow ojennego — 10 lat w a lk i o n o w y obraz d z ie jó w literatury polskiej.
W roku następnym działalność Oddziału stała w yłącznie pod znakiem Roku M ickiew iczowskiego: 13 odczytów publicznych o tem atyce m ickiew iczow skiej urządzono w trójm ieście i poza nim, z udziałem Stan isław a Pigonia, Zenona K lem ensiew icza, Romana Pollaka, Kazimierza Wyki, W itolda Łukaszewicza, A n drzeja Bukowskiego i Jarosław a M aciejewskiego. N adto dla różnych środowisk Pomorza i W ielkopolski kilkanaście odczytów w ygłosili członkow ie Oddziału: Andrzej Bukowski — 15 odczytów o kulcie M ickiewicza na Pomorzu; Adam Żaczek — 11 odczytów w trójm ieście o życiu i twórczości M ickiewicza, a Maria Maternicka, w oparciu o sam odzielnie przeprowadzoną analizę tekstu Pana T a deusza, ukazywała piękno arcydzieła w kilku prelekcjach w ygłoszonych dla polo nistów szkół zaw odowych w ojew ództw a gdańskiego. Z in icjatyw y Oddziału od słonięto popiersia poety w O liwie i S o p o c ie4.
Oddział Gdański w łączył się do ogólnopolskich uroczystości Roku Słow ac kiego. W drugiej połow ie 1959 i na początku 1960 r. zorganizowano cykl odczy tów o autorze Kordiana, z udziałem Marii Janion, Zenona K lem ensiew icza i W ła dysław a Szyszkow skiego. W tym samym okresie odbył się inny cykl, teoretyczno- literacki, om awiający głów n e zagadnienia z w spółczesnej teorii i poetyki litera tury (prelegenci: Stan isław Frybes, Andrzej Lam, Janusz Sławiński).
Słuchaczam i odczytów b y li w w iększości nauczyciele języka polskiego oraz pracownicy naukowi i studenci polonistyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Po w ażny udział brała niekiedy m łodzież starszych ,k las szkół średnich trójmiasta. Frekwencja, w zależności od charakteru prelekcji, w ahała się w granicach
30—400 osób. 0
W rozwijaniu akcji odczytowej Oddział współpracow ał z innym i instytucjam i i tow arzystw am i kulturalnym i, przede w szystkim z nauczycielskim i ośrodkami m etodycznym i (WODKO, DOSZ) i Tow arzystwem W iedzy Pow szechnej. Począt kowo utrzym ywał ścisły k ontakt z oddziałami Związku B ibliotekarzy i Archi w istów Polskich oraz Związku Literatów Polskich.
Drugim kierunkiem pracy w m inionym 15-leciu była działalność naukowo- -badawcza. Zainteresowania członków Oddziału zm ierzały do krytycznego ustalenia
— 1950), B iblioteka G łówna P olitechn ik i Gdańskiej (1950— 1953), Katedra H istorii Literatury WSP (1953—1957), Biblioteka Główna Akadem ii Medycznej (1957—1959), Katedra H istorii Literatury WSP (1959—1962).
4 W marcu 1957 na uroczystym posiedzeniu Oddziału Tow arzystw a i Wydziału Kultury WRN w Gdańsku, połączonym z w ręczeniem m edali pam iątkowych w ybitych z okazji 100-lecia śm ierci poety, om ówiono w kład T ow arzystw a w zor ganizow anie Roku M ickiew iczow skiego na Wybrzeżu, M edale otrzym ali w tedy m. in.: doc. dr A. Bukowski, m gr A. Żaczek, m gr M. Maternicka.
S P R A W O Z D A N IA O D D Z IA L Ö W
325
tekstu De Republica em en danda M odrzewskiego, zebrania w ariantów i dokonania przekładu polskiego, a także opracowania nie znanej literatury gdańskiej okresu O św iecenia i ukazania roli poezji M ickiew icza na Pomorzu.
M yśl o podjęciu prac nad dziełem M odrzewskiego zrodziła się na posiedzeniu Zarządu w lutym 1948. W yłoniono w tedy kom itet redakcyjny, z Kazim ierzem M ężyńskim i M arianem Des L oges’em na czele. Plan w ydaw niczy, przedłożony w lipcu tegoż roku Zarządowi Głównem u Towarzystwa, przew idyw ał ukończenie prac w 1951 roku. Badania, subw encjonow ane przez Zarząd Główny, trw ały dwa i pół roku, a ich w yniki (warianty tekstu) — zgodnie z decyzją w ładz Tow arzy stwa — zostały przekazane Państw ow em u Instytu tow i W ydawniczem u, gdzie rów nież Edwin Jędrkiew icz w ydał tłum aczenie dzieła M odrzewskiego. K azi m ierz M ężyński ogłosił część w stępu ed ytorsk iego5.
W latach 1953—1955 dziejam i teatru gdańskiego okresu Oświecenia zajm owała się Jadwiga Pyrzakowska, anty pruską satyrą gdańską lat 1772— 1793 — Adam Żaczek, a nie znanym i polonikam i gdańskim i w. X V III — Edmund R a- bowicz. Prace te zostały om ówione i przedyskutowane na posiedzeniach Od działu, niektóre opublikowano w „Gdańskich Zeszytach H um anistycznych” e.
Jednocześnie prowadzono badania nad dziejam i w p ływ ów poezji M ickiewicza na Pomorzu, w których w yniku powstała praca Andrzeja Bukow skiego K u lt A dam a Mickiewicza na P o m o r z u 7, szeroko w ykorzystana w Roku M ickiew iczow skim. D oczekały się także opracowania m ickiew icziana znajdujące się w B iblio tece Gdańskiej P A N 8.
Stan ilościow y członków w yglądał różnie w poszczególnych latach: w 1947 r. Oddział liczył 49 członków, w 1952 — 109, a na początku 1962, po przeprowa dzonej w eryfikacji, lista członków obejm ow ała 51 nazwisk. W latach ub'egłych dodatkowym czynnikiem przyciągającym nowych członków do Towarzystw a był praktykowany zw yczaj bezpłatnego udzielania „Pamiętnika Literackiego”. Człon kow ie Oddziału rekrutują s'ę przede w szystkim spośród nauczycieli-polonistów , pracow ników naukowych i studentów filologii polskiej WSP.
Z zarysowanej tu działalności Oddziału w latach 1947— 1962 w ynikają dwa zasadnicze w nioski na przyszłość: 1) Oddział powinien w dalszym ciągu rytm icz nie rozwijać akcję odczytową, głów nie w środowisku nauczycielskim , i nasycić ją silniej treściam i w spółczesnym i; 2) w yłania się konieczność rozszerzenia zasięgu oddziaływ ania Tow arzystw a na całe W ybrzeże i tworzenia Oddziałów w tych ośrodkach, gdzie kult M ickiewicza ma niem ałe tradycje.
Kazim ierz Chruściński
* K. M ę ż y ń s k i , A. Frycza Modrzewskiego „De Republica em en danda” a cenzura kościelna. „Pam iętnik L iteracki”, 1952, z. 1/2, s. 171—193.
8 A. Ż a c z e k : 1) Gdańsk w walce z agresją pruską. (1772—1793). „Gdańskie Zeszyty H um anistyczne”, 1959, nr 1/2, s. 49—86. 2) Gdańska an typru ska satyra ulotna z lat 1773—1794. Ibidem, 1960, nr 1/2, s. 49—80. — E. R a b o w i c z , Nie znana oświeceniowa saty ra na opresję chłopską. Ibidem, s. 157—166.
7 A. B u k o w s k i , K u lt A dam a Mickiewicza na Pomorzu. „Gdańskie Zeszyty H um anistyczne” , 1959, nr 1/2, s. 3—22. I odbitka.
8 M. C h m i e l n i k o w s k a , Cz. P i l i c h o w s k i , Mickiewicziana w B i bliotece Gdańskiej. (Notatka bibliofilska). „Rocznik G dański”, 1955, t. 14, s. 302— —319.
