Ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

(1)

Ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Dr J.Borowicz

(2)

 Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zgodnie z ustawą z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczenie wypadkowe

(3)

 Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu bezrobotni pobierający zasiłek dla

bezrobotnych lub świadczenie integracyjne,

 posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z

dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej

(4)

Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu osoby będące:

 nakładcami,

 żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową,

 osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

 osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas

przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze

stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;

 osobami, które nie spełniają warunków do objęcia ubezpieczeniami rentowymi i emerytalnym obowiązkowo, które ubezpieczyły się dobrowolnie,

 osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

(5)

Ustawa z dnia 30 października 2002 r.

o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych

Ustawa „wypadkowa”

(6)

Ustawa określa w szczególności:

1) rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz warunki nabywania prawa do tych

świadczeń;

2) zasady i tryb przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady ich

wypłaty;

Ustawa „wypadkowa”

(7)

Wypadek przy pracy:

 Wypadek przy pracy w ścisłym znaczeniu

 Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy

 Wypadek w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu

Wypadek przy pracy

(8)

 wypadek przy pracy…

…zdarzenie nagłe

(9)

 1. Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy nie wymaga się jednoczesnego wystąpienia przyczyny i skutku.



2. Cecha nagłości odnosi się do czasu

trwania zdarzenia, a nie do oddziaływania przyczyny zewnętrznej.

wyrok SN z 2013.01.11, II UK 162/12 . Wypadek przy pracy

(10)

 Czy za wypadek w pracy można uznać odmrożenie, poparzenie/udar słoneczny?

(11)

 Warunkiem odpowiedzialności na podstawie ustawy wypadkowej jest ustalenie wypadku przy pracy w określonym dniu, przy czym działanie przyczyny zewnętrznej nie

przekracza jednej dniówki.

wyrok SN z 2012.10.05, I UK 197/12.

(12)

 Wręczenie pracownikowi wypowiedzenia może stanowić dla niego zaskoczenie, nie uzasadnia to jednakże, by przypisywać mu cechę nagłości w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z 2002 r. (bez wątpienia nie jest to zdarzenie nagłe z punktu widzenia pracodawcy).

wyrok SN z 2012.03.28, II PK 182/11.

(13)

…zdarzenie nagłe,

…wywołane przyczyną zewnętrzną,

(14)

Czy choroba samoistna ( np. zawał, udar podczas pracy) może być

uznana za wypadek przy pracy czy też za przyczynę wypadku przy

pracy?

(15)

 Nie można wykluczyć zasadności uznania zawału serca za wypadek przy pracy, pod warunkiem jednakże stwierdzenia, że zdarzenie to nastąpiło w związku z pracą, na skutek przyczyny zewnętrznej w znaczeniu nadanym temu pojęciu w ustawie wypadkowej.

 Zawał serca jest wykładnikiem przyczyn istniejących w samym organizmie człowieka, łączących się z jego stanem zdrowia, predyspozycjami ustrojowymi i właściwościami wewnętrznymi. Są to więc przyczyny wewnętrzne.

(16)

 Przy istnieniu tych przyczyn do wystąpienia zawału serca mogą też doprowadzić przyczyny zewnętrzne. Przy takim zaś zbiegu przyczyn wywołujących zawał, do uznania tego zdarzenia za wypadek przy pracy, istotne znaczenie ma rodzaj przyczyny zewnętrznej i jej rola w wystąpieniu zawału.

wyrok s.apel. 2013.04.,18 III AUa 909/12 Wypadek przy pracy

(17)

Przyczyna zewnętrzna Nagłość

Związek z pracą

Zawał

Wypadek przy pracy

(18)

 Czy sama praca (jej rodzaj, ilość,

uciążliwość, intensywność, stres) może stanowić przyczynę wypadku przy pracy?

(19)

 Wykonywanie zwykłych (typowych, normalnych), choćby wymagających dużego wysiłku fizycznego, czynności (obowiązków) przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu wykonywania zatrudnienia, nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy, gdyż "sama praca"

nie może stanowić zewnętrznej przyczyny w rozumieniu definicji wypadku przy pracy…

wyrok SN z 2009.09.16, I PK 79/09

(20)

 …ale może nią być dopiero określona nadzwyczajna sytuacja związana z tą pracą, która staje się współdziałającą przyczyną zewnętrzną.

wyrok SN z 2009.09.16, I PK 79/09 Wypadek przy pracy

(21)

 Co do zasady wykonywanie zwykłych (typowych, normalnych), choćby stresujących lub wymagających dużego wysiłku fizycznego, czynności (obowiązków) przez pracownika, który zmarł w wyniku zasłabnięcia w czasie i miejscu wykonywania zatrudnienia, nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy, gdyż sama praca nie może stanowić zewnętrznej przyczyny w rozumieniu definicji wypadku przy pracy (…).

 wyrok SN z 2012.04.04, II UK 181/11.

(22)

 Śmierć pracownika spowodowana urazami z powodu upadku z

wysokości wskutek ataku padaczki jest wypadkiem przy pracy.

 W tym bowiem przypadku przyczyną

zgonu były czynniki zewnętrzne, czyli rozległe urazy czaszki i kręgosłupa.

wyrok SN z 2013.03.04, I UK 505/12 Wypadek przy pracy

(23)

 Kwalifikacja udaru mózgu jako wypadku przy pracy jest rezultatem oceny materiału dowodowego i ustaleń faktycznych w każdej konkretnej sprawie.

postanow. SN z 2012.03.15, II UK 298/11.

(24)

 Przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy może być szczególne (nadzwyczajne, nietypowe) przeżycie wewnętrzne (stres, uraz psychiczny) w postaci

emocji o znacznym nasileniu powstałe wskutek

okoliczności nietypowych dla normalnych stosunków pracowniczych.

 Towarzyszący wykonywaniu pracy stres musi być istotnym ogniwem w łańcuchu przyczynowo-

skutkowym, prowadzącym do gwałtowanego pogorszenia stanu zdrowia pracownika.

 wyrok SN z 2012.03.28, II PK 182/11.

(25)

…wywołane przyczyną zewnętrzną,

…powodujące uraz lub śmierć,

(26)

 Pracownik zakładów chemicznych na

wskutek zatrucia podczas nagłej awarii ma istotnie obniżoną wydolność oddechowo – krążeniową.

(27)

 Wprowadzenie do definicji wypadku przy pracy przesłanki urazu nie oznacza, że wykluczone jest kwalifikowanie istotnego pogorszenia stanu zdrowia jako urazu i wypadku przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 i art. 2 pkt 13 ustawy z 30.10.2002 r.

o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

wyrok SN z 2011.06.07, II PK 311/10.

(28)

…wywołane przyczyną zewnętrzną,

…powodujące uraz lub śmierć,

… w związku z pracą.

(29)

 Firma musi uznać za wypadek przy pracy zdarzenie, w trakcie którego doszło do pobicia pracownika przez innego zatrudnionego.

 Nie ma znaczenia, że miało to miejsce przed przystąpieniem do pracy np. w przebieralni.

wyrok SN z 2012.11.08, II PK 80/12.

(30)

 Pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych wystarczy do przyjęcia związku zdarzenia z pracą.

wyrok SN z 2012.11.08, II PK 80/12.

(31)

 Odstąpienie od osobistego wykonywania obowiązków pracowniczych (kierowcy) i kontynuowanie podróży w charakterze pasażera stanowi zerwanie związku z pracą.

wyrok SN z 2012.05.08, II UK 253/11.

(32)

 Ochrona z ustawy wypadkowej przysługuje pracownikowi który doznał wypadku w związku z pracą. Pracownik może zerwać związek z pracą będąc nawet na terenie zakładu pracy, jeżeli podejmuje czynności, które nie wynikają z zatrudnienia lub są nawet celom zatrudnienia przeciwne.

wyrok SN z 2011.06.20, I UK 335/10.

(33)

 Droga powrotna do stałego miejsca wykonywania pracy - po załatwieniu sprawy prywatnej - ponownie powinna być uznana za pozostającą w związku z pracą.

Wypadek, który zaistniał w trakcie tej drogi jest więc wypadkiem przy pracy (…).

wyrok s.apel w Katowicach z 2011.02.24, III AUa 1535/10 Wypadek przy pracy

(34)

 Okoliczności konkretnej sprawy decydują o tym, czy spożywanie alkoholu w czasie i miejscu świadczenia pracy lub w drodze z pracy do domu prowadzi do zerwania normatywnego związku z pracą lub z odbywaniem drogi z pracy do domu.

wyrok SN z 2010.06.25, II UK 75/10.

(35)

 Wypadek komunikacyjny pracownika objętego zadaniowym czasem pracy, w drodze pomiędzy jednym a drugim miejscem świadczenia pracy, jest wypadkiem przy pracy.

wyrok SN z 2009.09.16, I UK 105/09.

(36)



Normatywny związek z pracą

(37)

 Wypadek przy pracy: nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności

lub poleceń przełożonych;

(38)

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy,

nawet bez polecenia;

(39)

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze

stosunku pracy.

(40)

 KONTRATYPY WYPADKU PRZY PRACY

 wyłączną przyczyną było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa

 stan nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

(41)

 Traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie.

 Którego „ofiarą” jest pracownik w rozumieniu k.p.

Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy

(42)

 To wypadek, któremu pracownik uległ:

…w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem

powierzonych mu zadań;

(43)

…podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

(44)

…przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy

organizacje związkowe.

(45)

 Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie objęcia osoby ubezpieczeniem wypadkowym z danego, określonego w ustawie tytułu.

Wypadek w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu

(46)

 Podczas

….uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę

pobierającą stypendium sportowe;

(47)

 Podczas

…wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego

aresztowania;

(48)

 Podczas

…pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;

(49)

 Podczas

…odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w

(50)

 Podczas

…wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;

(51)

 Podczas

…wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

(52)

 Podczas

…wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi

w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235);

(53)

 Podczas

…współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

(54)

 Podczas

…wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

…wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

(55)

Podczas

…wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;

…odbywania służby zastępczej;

…nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;

…kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium;

(56)

Podczas:

…wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło,

jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;

(57)

 Wypadek przy pracy

 Śmiertelny

 Ciężki

 Zbiorowy Rodzaje wypadków przy pracy

(58)

Choroba zawodowa wg. ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz kodeksu pracy

Choroba zawodowa

(59)

 Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w art. 235¹ Kodeksu pracy.

(60)

 Art. 235¹k.p. - przesłanka 1

Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych…

(61)

 Art. 235¹k.p. - przesłanka 2

…jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych

"narażeniem zawodowym".

(62)

 Choroba nie wymieniona w wykazie chorób zawodowych nie może być uznana za chorobę zawodową, choćby jej powstanie związane było z wykonywaniem pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

 Może to być tzw. choroba pracownicza.

(63)

 W razie ustalenia przez właściwego lekarza, że rodzaj rozpoznanej u pracownika choroby mieści się w wykazie, a pracownik świadczył pracę w warunkach narażenia zawodowego, które w świetle dostępnej wiedzy medycznej mogą tę chorobę wywoływać, tak lekarz, jak i organy inspekcji sanitarnej obowiązane są uznać takie schorzenie za chorobę zawodową.

(64)

 Domniemanie to upada, jeżeli zebrany materiał dowodowy pozwala bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem wykluczyć taki związek przyczynowo- skutkowy,

to znaczy wskazuje na inną, niż zawodowa etiologię choroby.

(65)

Świadczenia „wypadkowe” z ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Świadczenia „wypadkowe”

(66)

 „zasiłek chorobowy" - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

 "świadczenie rehabilitacyjne" - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;

 "zasiłek wyrównawczy" - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

(67)

 "jednorazowe odszkodowanie" - dla

ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

 "jednorazowe odszkodowanie" - dla członków rodziny zmarłego

ubezpieczonego lub rencisty

„wypadkowemu”;

(68)

 "renta z tytułu niezdolności do pracy" - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

 "renta szkoleniowa" - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono

celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w

dotychczasowym zawodzie spowodowaną

wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

(69)

 "renta rodzinna" - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty

uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

 "dodatek do renty rodzinnej" - dla sieroty zupełnej;

(70)

 dodatek pielęgnacyjny;

 pokrycie kosztów leczenia z zakresu

stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

(71)

 Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje:

…niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu,

…od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, Świadczenia „wypadkowe”

(72)

 Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia

wypadkowego przysługują w wysokości…

…100 % podstawy wymiaru.

(73)

Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

… przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

(74)

 Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności

organizmu nierokujące poprawy.

(75)

 Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności

organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu:

… na okres przekraczający 6 miesięcy,

…mogące ulec poprawie.

(76)

REGUŁA PODSTAWOWA

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20 % przeciętnego

wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

(77)

 Wzrost jednorazowego odszkodowanie:

…pogorszenie się stanu zdrowia skutkujące zwiększeniem stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu o co najmniej o 10 punktów procentowych, lub

…została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.