Z a r z ą d O k r ę g u Stowarzyszenia
LIGA OCHRONY PRZYRODY w S ł u p s k u
A K T U A L I A OCHRONY P R Z Y R O D Y 1999/11 (13)
ZESZYT INFORMACYJNY Z.O. LOP SŁUPSK N r 2/1999 (13). Rok VII - sierpień 1999 r.
D o CZ Y T E L N I K Ó W . . .
^ ę T ś r ó d poszukiwań obrońców otaczającej nas przyrody i rodzi
mego krajobrazu - w pierwszym rzędzie trzeba postrzegać Leśników - tych pracujących w swoim zasadniczym zawodzie terenowca, jak i tych rozproszonych w różnych instytucjach gospodarczych, admini
stracyjnych i naukowych oraz w organizacjach społecznych.
Dlatego też w okręgowej organizacji Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY w Słupsku powstała myśl zorganizowania spotkania Leśników - LOP-owców Ziemi Słupskiej w celu przedstawienia nowej aktualnej sytuacji organizacyjnej i problemowej naszego Stowarzyszenia we wschodniej części Pomorza Środkowego. Do takiego spotkania doszło dnia 17 czerwca 1999 roku w siedzibie Urzędu Morskiego w Słupsku przy obecności 30 uczestników, z referatami problemowymi i plenarną dyskusją.
Spełniając zgłaszane życzenia - poświęcamy niniejszy Numer
„AKTUALIÓW OCHRONY PRZYRODY - 1999/11 (13)" temu właśnie spotkaniu, publikując wygłaszane tam referaty problemowe. Redakcja dzię
kuje Autorom - Inż. Dominikowi Jarocińskiemu ze Szczecinka oraz Mgrowi Markowi Janowi Ziółkowskiemu ze Słupska za udostępnienie swoich referatów do druku. Mgrowi Andrzejowi Grzybowskiemu dzięku
jemy za użyczenie swych prac rysunkowych.
Sądzimy, iż zebrane materiały referatowe, a przede wszystkim treści w nich zawarte pobudzą nowe myśli do sozologicznego działania.
Z.O. LOP Słupsk oraz
Redakcja „AKTUALIÓW..."
76-200 Słupsk w sierpniu 1999 r.
A l . H. Sienkiewicza Nr 20, pok. 3.
Tel. (0-59) 84-03-120 i 842-25-18.
Opracowanie redakcyjne - Józef Cieplik Redakcja techniczna - A d a m W i s l a w s k i
O C H R O N Y P R Z Y R O D Y 7
JÓZEF CIEPLIK, SŁUPSK
Leśnicy w służbie ochrony przyrody
gromadzenie (17 VI 1999 r.) reprezentacji L e ś n i k ó w Ziemi Słupskiej, a równocześnie uczestników ruchu ochrony przyrody w j e j szerokim pojęciu, czyli sozologii - skupia dziś w Słupsku wokół tych idei typowych leśników, powiedzmy, w „zielonych mundurach", ale także tych w „mundurach granatowych"
strzegących nadmorskich rubieży leśnych oraz tych, którzy choć chwilowo mundurów pozbawieni, to jednak bliscy są w swych działa
niach praktycznych, organizacyjnych, społecznych, naukowych i publi
kacyjnych „leśnikom etatowym" przy propagowaniu i ugruntowywaniu problemów ochrony środowiska wśród społeczeństwa i w pracach ba
dawczych.
Rola l e ś n i k a (jako zawodu) w krzewieniu idei ochrony przyrody jest powszechnie znana. W zasadzie to właśnie od leśników wzięła zorganizowana ochrona przyrody swój praktyczny początek w wiekach XIX i XX. Warto wspomnieć, iż j u ż prof. Adam Mickiewicz w 1849 r. w swoich wykładach zwracał publiczna uwagę na ko
nieczność ustalenia właściwej relacji człowieka do przyrody. Uważał on, jako pedagog, że ważną rolę do spełnienia mają tu Polacy, jako najbardziej w Europie doświadczeni rolnicy, leśnicy, myśliwi, pszczela
rze, rybacy. Toteż nic dziwnego, iż właśnie na Ziemiach Polski, na fo
rum ówczesnego Sejmu Galicyjskiego we Lwowie uchwalono j u ż w 1868 r. ustawę o ochronie świstaka i kozicy w Tatrach, podczas gdy w świecie 1-szy Park Narodowy - Yellowstone w USA powstał cztery lata później, w 1972 r.
Czołowymi działaczami i propagatorami ochrony przyrody w Polsce XX-go stulecia byli właśnie leśnicy, że wymienię tylko naj
bardziej znanych - prof. Władysława Szafera, prof. Aleksandra Kozi- kowskiego, prof. Antoniego Linke'go, prof. Tadeusza Szczęsnego oraz nieprzeliczona rzesza leśników-praktyków, terenowców.
Nieprzypadkowym jest również wybór miejsca naszego niniej
szego spotkania w siedzibie Dyrekcji URZĘDU MORSKIEGO w Słup
północnych Ziemi Słupskiej i Koszalińskiej zabezpieczając ruchome wydmy piaszczyste i gliniaste klify przez zakładanie tam drzewostanów i pielęgnowanie nadmorskich lasów. Pionierska ta działalność nadmor
skich leśników (w „granatowych mundurach" mówiąc obrazowo) ma szczególne znaczenie tak dla leśnictwa, jak i sozologii, ale także posiada i znaczenie gospodarcze, naukowo - badawcze, krajoznawcze, krajo
brazowe i turystyczne, co Ziemię Słupską specjalnie wyróżnia w oczach społeczeństwa, obok oczywiście 41%-wej lesistości całego j e j obszaru.
Zarząd Okręgu Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZY
RODY jako inicjator i organizator tej konferencji pragnie wyrazić Dyrektorowi URZĘDU MORSKIEGO Panu Mgr-owi Edwardowi Koprowskiemu i Zespołowi Pracowniczemu Urzędu Morskiego w Słupsku na czele ze służbami Ochrony Wybrzeża - szczególna wdzięczność za zrozumienie spraw sozologicznych i udzielanie popar
cia naszemu Stowarzyszeniu.
Przyjmując Państwa - wszystkich obecnych na naszym spotka
niu, cieszę się z przyjęcia i podjęcia zaproszenia i liczne przybycie.
Zachęcam do gorącej i twórczej dyskusji oraz dalszej, trwałej, efektyw
nej współpracy z Ligą Ochrony Przyrody dla umocnienia idei sozolo
gicznych w Społeczeństwie, zachowania w sprawności zasobów Natury i utrzymania piękna rodzimego krajobrazu pomorskiego.
W 1998 roku LIGA OCHRONY PRZYRODY obchodziła w Polsce 70-lecie swego istnienia (1928-1998), zaś na Ziemi Słupskiej - 45-lecie swej społecznej działalności (1953-1998). Rozpoczęła się ona (w skali Pomorza Środkowego) w Warcinie - w Technikum Leśnym i przy Nadleśnictwie Państwowym, a wiązała się przede wszystkim z inicjatywami i osobą nieżyjącego j u ż mgra inż. Henryka Kołowskie- go, nauczyciela ochrony lasu w Technikum Leśnym w Warcinie. Na
tomiast w powiecie sławneńskim, w tym samym mniej więcej czasie, powstawały Szkolne Koła LOP, a w końcu i Oddział Powiatowy w Sławnie z inicjatywy i staraniem mgr inż. Stefanii Figlarowiczo- w e j , późniejszego Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Koszali
nie. W Słupsku pionierskimi działaczkami LOP były nauczycielki - Wanda Gajzlerowa i Irena Sułkowa, do których z biegiem czasu dołączyli leśnicy - m.in. mgr inż. Ignacy Pałczyński oraz insp. Ka
zimierz Lorenz.
Tak więc l e ś n i c y i n a u c z y c i e l e byli pierwszymi krzewicielami idei ochrony przyrody na Ziemi Słupskiej oraz praktycz
nymi działaczami sozologicznymi. Tak też i dziś obie te grupy zawodo
we stanowią trzon w działalności społecznej Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY.
4
O ile szczyt rozwoju organizacyjnego Stowarzyszenia LOP na Ziemi Słupskiej przypadł na lata 1985 - 1986 - 1987 z liczbą 15.900 członków, w tym młodzieży około 14.000 osób i około 175 Kół LOP, w tym 120 Szkolnych Kół LOP, to w 1996 roku liczba osób należących do LOP zmalała do 1.262, w tym młodzieży - 1.122 osoby. Dopie
ro w latach 1997 - 1998 zaczęła znów wzrastać liczba członków LOP na Ziemi Słupskiej: 1997 r. - 1.740 osób, w tym 1.321 młodzieży; 1998 r. -
1.803 osoby, w tym 1.367 młodzieży.
(Szczegółowe zestawienie tabelaryczne zamieszczamy na następnej stronie).
Na wzrost liczby członków LOP (szczególnie osób dorosłych) wpłynęło przede wszystkim częściowe reaktywowanie, bądź zakładanie nowych Kół LOP przy Nadleśnictwach L.P. Liczba młodzieżowych członków LOP w latach 1996-1998 wzrastała systematycznie, aczkol
wiek powoli. Reaktywowano też Zarząd Miejski LOP w Słupsku z Pre
zesem mgrem Stanisławem Balcerem i Sekretarzem Andrzejem Otwinowskim - leśnikiem, w 1998 r.
Od 1993 r. rozpoczęto wydawanie Zeszytów Informacyjnych Zarządu Wojewódzkiego-Okręgowego LOP w Słupsku. Wydano łącznie 12 numerów pt. „AKTUALIA OCHRONY PRZYRODY" - ostatnio j u ż w nakładzie 250 egzemplarzy każdy.
Systematycznie przeprowadza się corocznie konkursy młodzie
żowe (w ramach ogólnopolskich): „Mój LAS" oraz „Olimpiada Wie
dzy Ekologicznej". Natomiast od czerwca 1997 roku wprowadziliśmy na łamach „AKTUALIÓW..." własny „Słupski Konkurs Sozologiczny", którego piątą edycję ogłosiliśmy w maju 1999 r.
Szczegółowa działalność organizacyjno - problemowa, obok corocznych sprawozdań urzędowych, opisywana jest regularnie w Ze
szytach Informacyjnych Z.W.-O. LOP Słupsk pt. „AKTUALIA OCHRONY PRZYRODY".
Obchody jubileuszu 70-lecia LIGI OCHRONY PRZYRODY w Polsce i 45-lecia LIGI OCHRONY PRZYRODY na Ziemi Słupskiej rozpoczęliśmy dnia 29 stycznia 1998 r. okolicznościowym zebraniem Koła Zakładowego LOP w Nadleśnictwie Lasów Państwowych w War- cinie, gdzie przed 45 laty założono komórkę organizacyjną LOP (mgr inż. Henryk Kołowski, zmarły w 1980 r.).
Z okazji roku jubileuszowego (1998) 19-stu leśnikom tereno
wym Okręgu Słupskiego nadano (przez Zarząd Główny LOP) Srebrne i Złote Odznaki Honorowe LOP.
T A B E L A
Zestawienie obrazujące stany liczebne członków LOP za Ziemi Słupskiej w latach 1976-1998
Lp. Rok
Liczba osób w tym Liczba członków zbiorowych-
wspierających Uwagi
Lp. Rok ogółem młodzieży dorosłych
Liczba członków zbiorowych-
wspierających Uwagi
ł 2 3 4 5 6 7
1. 1976 12.070 11.041 1.029 4 7
2. 1984 14.858 12.718 2.140 81
3. 1985 15.022 13.222 1.800 82
4. 1986 15.851 13.795 2.092 76
5. 1987 15.900 14.242 1.658 -
6. 1991 9.386 7.673 1.713 4
7. 1993 6.668 5.938 730 3
8. 1995 1.388 1.215 173 14
9. 1996 1.262 1.122 140 8
10 1997 1.740 1.321 419 6
11 1998 1.803 1.367 436 -
W dniu 27 listopada 1998 r. przeprowadzono w Słupsku VII-my Wojewódzki Zjazd Delegatów LOP, na którym powołano i wybrano nowy Zarząd O k r ę g u LOP w Słupsku (w dotychcza
sowym zasięgu terytorialnym), potwierdzony przez Zarząd Główny Stowarzyszenia LOP w Warszawie dnia 13 lutego 1999 r. Nowy Zarząd Słupskiego Okręgu LOP składa się z 15-stu osób, w tym 7 leśników i 4 nauczycieli. Do Komisji Kontrolno-Rewizyjnej Okręgu Słupskiego LOP wchodzą cztery osoby, w tym jeden leśnik. Powoła
no też trzy Komisje Problemowe Z.O. LOP w Słupsku.
Pracę organizacyjno - problemową (konkursy, wydawnictwo Zeszytów Informacyjnych, posiedzenia, narady) prowadzi się syste
matycznie w 1999 r., aczkolwiek początkowo była ona znacznie zahamowana przez konieczność zmiany siedziby Biura Z.O. (od stycznia 1999 r.) i pozbawienie telefonu. Ponadto bardzo trudna jest sytuacja finansowa. Praca w Zarządzie Okręgu LOP opiera się głównie na działalności społecznej.
Dużą nadzieję pokładamy w dalszym rozwoju Kół tereno
wych - zakładowych przy Nadleśnictwach Lasów Państwowych i jednostkach Urzędu Morskiego oraz jednostkach Polskiego Związku Łowieckiego, a także Kół Szkolnych - zarówno w szkołach podstawowych, j a k i średnich, usiłując również dotrzeć do Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku. W kołach bowiem, j a k o podsta
wowych komórkach organizacyjnych Stowarzyszenia LOP odbywa się faktyczna działalność problemowa, dydaktyczna, oświatowa oraz interwencyjna.
Skromne składki członkowskie (5,- zł od osoby dorosłej i 2,- zł od młodzieży rocznie), choć są dosłownie symboliczne, stanowią jednak istotną więź organizacyjną i poczucie przynależno
ści do Stowarzyszenia.
Natomiast chętnie widzimy zgłaszanie jednostek organiza
cyjnych np. Nadleśnictw L.P. czy Kół Łowieckich PZŁ j a k o człon
ków zbiorowych - wspierających LOP.
Stała współpraca Zarządu Okręgu LOP ze szkołami pozwoli na ukierunkowanie podstawowej działalności dydaktyczno - infor
macyjnej wśród młodzieży, co jest nieodzowne dla wychowania na przyszłość społeczeństwa racjonalnie patrzącego na właściwą go
spodarkę zasobami naturalnymi, ochronę i kształtowanie rodzimego krajobrazu, a przede wszystkim dbającego o własne zdrowie fizycz
ne i psychiczne rozwijane w warunkach względnie mało skażonego środowiska.
Wyobraźmy sobie, iż harmonijna współpraca Nadleśnictw L.P. i Kół LOP (zakładowych - terenowych) przy tychże jednostkach Lasów Państwowych ze szkołami i Szkolnymi Kołami LOP w bezpo
średnich kontaktach terenowych i w stałej łączności z Zarządem Okręgu LOP będzie właściwą formą LOP-owskiej działalności mery
torycznej i dydaktycznej (edukacyjnej).
P i ś m i e n n i c t w o : (chronologicznie)
1. Przyroda i krajobraz Ziemi Koszalińskiej - praca zbiorowa - wyd. KTSK Koszalin 1970 r., stron 215.
2. Ochrona i kształtowanie krajobrazu j a k o współczesna potrzeba społeczna - praca zbiorowa - wyd. LOP Słupsk, grudzień 1985 r., stron 91.
3. Działalność Stowarzyszenia LOP na Ziemi Słupskiej w okresie powojennym. Organizacja - metody - problemy - autor: Józef Cieplik - /W:/ Pomorskie Środowisko Przyrodnicze - j e g o ochro
na i kształtowanie - wyd. NOT i LOP Słupsk 1987 r., Tom XII, strony 257 - 272.
4. Sylwetki zmarłych działaczy kultury Ziemi Słupskiej oddanych równocześnie sprawom ochrony rodzimej przyrody - autorzy:
Barbara Ledworowska i Józef Cieplik - /W:/ Zeszyty Informacyj
ne WKOP i STSK Słupsk, czerwiec 1990 r., Rok V , Zeszyt 1-2/1990 (10-11), stron 13.
5. Zwięzła historia działalności Stowarzyszenia LIGA OCHRONY PRZYRODY na Ziemi Słupskiej - autor: Józef Cieplik - /W:/ Ze
szyty Informacyjne - „65 lat istnienia Ligi Ochrony Przyrody w Polsce" - pod redakcją Piotra Konarskiego - wyd. Z.W. LOP Słupsk 1993 r. /Nr 1/, strony 8-15.
8
6. Zespół Szkół Leśnych im. prof. S. Sokołowskiego w Warcinie 1946-1996 - praca zbiorowa pod redakcją Wiesława Lesnera - Warcino 1996 r., stron 184.
7. Stowarzyszenie LIGA OCHRONY PRZYRODY - Rys historycz
ny (1928-1998) - autor: Józef Cieplik - /W:/ Zeszyty Informacyj
ne Z.W. LOP Słupsk, styczeń 1998 r., Nr 1/1998 (9), Rok VI, strony 3-12.
8. Stowarzyszenie Liga Ochrony Przyrody na Pomorzu Środkowym w latach 1953-1998 - na tle rozwoju światowej myśli ochrony przyrody - autor: Józef Cieplik - /W:/ miesięcznik „Na Temat"
dla Pojezierza Drawskiego Nr 10 Drawsko Pomorskie - Szczeci
nek, listopad 1998 r. Rok 11/12 1998.
9. Rys działalności organizacyjno - problemowej Zarządu Woje
wódzkiego LIGI OCHRONY PRZYRODY w Słupsku w okresie 1995-1998 - autor: Józef Cieplik - /W:/ Zeszyty Informacyjne Z.W. LOP Słupsk, maj 1999 r. Nr 1/1999 (12). Rok VII, strony 3-8.
10.Zeszyty Informacyjne Z.W.-O. LOP Słupsk - „AKTUALIA OCHRONY PRZYRODY" Nry 1 - 12, 1993 - 1999 r.
Razem zrobimy »
MAREK JAN ZIÓŁKOWSKI, SŁUPSK
Wybrane zagadnienia
ochrony przyrody w l a s a c h
ktualnie obowiązującym aktem prawnym, który określa zasady ochrony przyrody w Polsce, jest ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. RP z 1991 r. Nr 114, poz. 492 z późn.
zmianami). Na podkreślenie zasługuje fakt, iż do czasu j e j ogłoszenia przez 42 lata obowiązywała ustawa z 1949 roku. Nowa ustawa, wyko
rzystując postęp wiedzy sozologicznej, wprowadziła szereg zmian za
chowując jednocześnie wcześniejsze, sprawdzone rozwiązania. Pewne zagadnienia związane z ochroną przyrody zawiera również ustawa z dnia 2 8 września 1991 roku o lasach (Dz. U. RP z 1991 r. Nr 101, poz.
444) i j e j liczne nowelizacje. W wystąpieniu niniejszym pragnę zasy
gnalizować niektóre aspekty ochrony przyrody związane właśnie z go
spodarką leśną.
Ochrona przyrody oznacza zachowanie, właściwe wykorzysta
nie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów. Zgodnie z art. 3 ustawy ochrona przyrody jest obowiąz
kiem każdego obywatela, organów państwowych oraz samorządu teryto
rialnego, a także jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych i fi
zycznych prowadzących działalność wpływającą na przyrodę. Obowią
zek ten ze względu na specyfikę pracy w dużym stopniu dotyczy pra
cowników Lasów Państwowych, co wiąże się z faktem, iż wiele szcze
gólnych form ochrony przyrody utworzono właśnie w lasach.
Ustawa o ochronie przyrody z 1991 roku zawiera zapis doty
czący sporządzania planów ochrony dla rezerwatów przyrody. Plan ochrony określa szczegółowo obowiązki zarządzającego rezerwatem, w tym zakres i sposób wykonywania ochrony przyrody oraz daje upraw
nienia do prowadzenia zabiegów i czynności konserwatorskich zmie
rzających do osiągnięcia celów ochrony. Plan ochrony spełnia następu
jące funkcje:
10
opisuje aktualny stan posiadania, przebieg granic rezerwatu i jego podział wewnętrzny,
=> przedstawia stan przyrody na podstawie aktualnej inwentaryzacji,
=> daje wskazówki do wykonywania ochrony i określa dopuszczalne granice ingerencji w tok procesów przyrodniczych,
=> tworzy warunki do kontroli wykonywania zadań konserwatorskich.
Docenienie roli jaką odgrywają plany ochrony w prawidłowym kształtowaniu ekosystemu rezerwatów leśnych znalazło odzwierciedle
nie w art. 54 ustawy o lasach, zgodnie z którym Lasy Państwowe otrzy
mują dotacje celowe z budżetu państwa na zadania zlecone przez admi
nistrację rządową w szczególności na: opracowywanie planów ochrony dla rezerwatów przyrody znajdujących się w zarządzie Lasów Państwo
wych, ich realizację oraz ochronę gatunkową roślin i zwierząt.
W wielu miejscach ustawa o lasach zawiera zapisy zbieżne z zapisami ustawy o ochronie przyrody. Gospodarkę leśną prowadzi się z uwzględnieniem ochrony lasów, zwłaszcza lasów i ekosystemów le
śnych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze względu na:
=> zachowanie różnorodności przyrodniczej,
=> zachowanie leśnych zasobów genetycznych,
=> walory krajobrazowe,
=> potrzeby nauki.
Realizację tego celu daje możliwość m.in. uznania za lasy szczególnie chronione zwane lasami ochronnymi - lasy, które:
=> stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej,
=> mają szczególne znaczenie przyrodniczo - naukowe.
W prowadzeniu gospodarki leśnej ważną rolę odgrywa plan urządzenia, który powinien zawierać w szczególności program ochrony przyrody. Program ten stanowi integralną część planu urządzenia i za
wiera kompleksowy opis stanu przyrody, zadania z zakresu j e j ochrony i metody ich realizacji.
Program sporządzany jest w celu:
=> poprawy warunków ochrony i w miarę możliwości wzbogacania zasobów przyrodniczych ekosystemów leśnych, a w szczególności zachowania różnorodności biologicznej,
=> zinwentaryzowania i zobrazowania walorów przyrodniczych oraz zagrożeń przyrody nadleśnictwa,
=> ustalenia hierarchii grup funkcji poszczególnych kompleksów le
śnych,
=> wskazania kolejnych obiektów do objęcia szczególnymi formami ochrony i wstępnego określenia przedmiotów oraz celów i metod ich ochrony,
=> doskonalenia gospodarki leśnej i sprawowania ochrony przyrody,
=> uświadomienia wszystkim grupom społeczeństwa obecnych i potencjalnych zagrożeń lasów oraz środowiska przyrodniczego,
=> umożliwienia w przyszłości wykonania analiz porównawczych doty
czących zmian stanu lasów i środowiska przyrodniczego,
=> ochrony zabytków kultury materialnej w lasach,
=> opracowania propozycji do planów zagospodarowania przestrzenne
go-
Dużą rolę odgrywają działania Lasów Państwowych w ochronie ginących gatunków zwierząt. Zgodnie z § 2 ust. 4 rozporządzenia Mini
stra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. RP z 1995 r. Nr 13, poz. 61) w odniesieniu do miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych: bielika, orła przedniego, orlika krzykliwego i grubodziobego, rybołowa, gadożera, orzełka włochatego, sokoła wędrownego, kani rudej i czarnej, cietrzewia, głuszcza, pucha
cza, bociana czarnego, kulona, kraski, żołny, żółwia błotnego, węża Eskulapa zabrania się, w odległości do 200 metrów od tych miejsc w okresie całego roku, a w odległości do 500 m od tych miejsc w okresie od dnia 1 lutego do dnia 31 sierpnia, dokonywania zmian obejmujących wycinanie drzew i krzewów, prowadzenie robót melioracyjnych, wzno
szenie obiektów, urządzeń i instalacji oraz innych prac mających wpływ na ochronę miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chro
nionych, a także zabrania się przebywania poza miejscami wyznaczo
nymi. Granice miejsc rozrodu i regularnego przebywania wyznacza wojewoda. Większość ustanowionych stref ochronnych znajduje się na terenach leśnych. W ich wyznaczaniu główną uwagę zwraca się na ochronę bezpośredniego otoczenia miejsca lęgów. Dotyczy to zwłaszcza strefy ochrony ścisłej, która w przypadku ptaków odnosi się do starego drzewostanu z gniazdem.
12
Przedstawione zagadnienia stanowią tylko niektóre elementy prac w zakresie ochrony przyrody realizowanych w Lasach Państwo
wych. Moim zdaniem wskazują jednak wyraźnie na konieczność zacie
śnienia współpracy pomiędzy administracją publiczną i organizacjami społecznymi, a pracownikami Lasów Państwowych dla zachowania cen
nych fragmentów rodzimej przyrody.
L i t e r a t u r a :
1. Instrukcja sporządzania programu ochrony przyrody w nadle
śnictwie. MOŚ, ZNiL Warszawa, 1996. Msc.
2. Rozporządzenie Ministra Ochrony, Zasobów Naturalnych i Le
śnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt - /W:/ Dz. U. RP z 1995 r. Nr 13, poz. 61.
3. Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody - /W:/ Dz. U. RP z 1991 r. Nr 114, poz. 492 z późn. zmianami.
4. Ustawa z dnia 2 8 września 1991 r. o lasach - /W:/ Dz. U. RP z 1991 r. Nr 101, poz. 444 z późn. zmianami.
5. Wytyczne sporządzania planów ochrony rezerwatów przyrody.
MOŚ, ZNiL Warszawa, 1997. Msc.
DOMINIK JAROCIŃSKI, SZCZECINEK
Leśnicy skutecznymi obrońcami przyrody
Korzystając z tak licznie zebranego grona Członków Zarządu Okręgu LIGI OCHRONY PRZYRODY w Słupsku oraz Koleżanek i Kolegów Leśników z Kół Terenowych LOP przy Nadleśnic
twach L.P. z b. województwa słupskiego, składam serdeczne podziękowa
nia Zarządowi Okręgu LOP w Słupsku, w imieniu Dyrektora RE
GIONALNEJ DYREKCJI LASÓW PAŃSTWOWYCH w Szczecinku Pana mgr inż. Andrzeja Modrzejewskiego i własnym, za dotychczasową dobrą współpracę. Efektem j e j było m.in. wyróżnienie 19 pracowników Lasów Państwowych z Nadleśnictw dotychczasowego województwa słup
skiego, z RDLP Szczecinek, przyznając im z okazji 70-lecia LOP odznaki honorowe - 8 złotych i 11 srebrnych. Wręczenia dokonał osobiście Prezes Z.O. LOP Słupsk Pan dr inż. Józef Cieplik podczas specjalnie zorgani
zowanej przez RDLP w Szczecinku sesji naukowej dnia 20 listopada 1998 r., wygłaszając także w czasie tej sesji okolicznościowy referat pt.
„Stowarzyszenie LIGA OCHRONY PRZYRODY na Pomorzu Środkowym w latach 1953-1998, na tle rozwoju światowej myśli ochrony przyrody".
Zauważamy w ostatnich latach zwiększone działania leśników i szerokiej rzeszy sympatyków, a w tym i członków LOP w zakresie promocji wiedzy o lesie i środowisku, w którym żyjemy. Wynika to m.in. stąd, że podjęte dyskusje na temat „człowiek i środowisko" pod
czas konferencji Narodów Zjednoczonych w 1972 r. w Sztokholmie zaczęły nabierać ostatnimi laty realniejszych kształtów w szerszej edukacji „ekologicznej" społeczeństw. U podstaw działań edukacyj
nych leży przeświadczenie, że właściwa i skuteczna ochrona środowi
ska naturalnego uzależniona jest od poziomu wiedzy społeczności i od preferowanych stylów życia. A wiedza i styl życia ludzi podlega cią
głym zmianom, właściwie głównie dzięki edukacji.
Lasy Państwowe, a w tym RDLP w Szczecinku, przyjmując do realizacji założenia „Polityki leśnej Państwa", zaczęły prowadzić działania edukacyjne i szeroką promocję wiedzy o lesie.
14
Metody i formy działań promocyjnych i edukacyjnych są za
leżne od wielu czynników, ale przede wszystkim nastawione są na:
1. wyjaśnianie podstaw i zasad gospodarki leśnej zmierzającej do równoczesnego użytkowania lasów i ich ochrony oraz uświadamia
nia licznych funkcji i pożytków płynących z lasów,
2. zaszczepianie potrzeby przestrzegania norm i nakazów w stosunku do ekosystemów leśnych w postępowaniu jednostek, grup i całego społeczeństwa, a także potrzeby przeciwstawiania się zachowaniom zagrażającym środowisku leśnemu,
3. kształtowanie postaw kulturalnego zachowania się w lesie oraz poczucia moralnej odpowiedzialności za stan i bezpieczeństwo la
sów (dotyczy to zwłaszcza zaśmiecania lasu i pożarów),
4. wdrażanie umiejętności i postrzegania związków i zależności mię
dzy stanem lasów, a jakością zdrowia i życia tak pojedynczego człowieka, j a k i całego społeczeństwa.
Edukacja leśna (bo o takiej mowa, ponieważ głównym przed
miotem działania edukacyjnego są ekosystemy leśne, wynikające z nich złożone funkcje lasu itp.) jest zorientowana na przybliżanie wie
dzy o lesie szerokim rzeszom społeczeństwa oraz na doskonalenie wiedzy samych leśników o potrzebach społeczeństwa zależnie od wie
ku grup zawodowych itd.
1 tak na dzisiaj leśnicy łączą gospodarkę leśną z ochroną przy
rody, promują wielofunkcyjną rolę lasów oraz rozpoczynają szeroką edukację społeczeństwa zaczynając od najmłodszych, które na razie nie bardzo wie co to jest las i co mu grozi w wyniku dalszej bezmyśl
nej działalności człowieka.
Inicjatywy RDLP w Szczecinku i w ogóle inicjatywy Minister
stwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych podjęte przez Nadleśnictwa przynoszą konkretnie zauważalne efekty, j a k np.:
=> obejmowanie przez Nadleśnictwa coraz większej liczby szkół opieką, przez co szkoły otrzymują szereg wydawnictw szkolenio
wych, j a k - „Eko i My", „Poznaj Las", „Zwierzaki" i inne,
=> organizowanie wielu edukacyjno - promocyjnych spotkań leśników z młodzieżą w szkole i w terenie,
=> organizowanie różnych konkursów o tematyce ekologicznej, leśnej o zasięgu szkolnym, lokalnym, regionalnym czy ogólnokrajowym, wydawanie przez Lasy Państwowe różnych folderów i ulotek, po
pularyzujących przyrodę i rozprowadzanych w terenie,
=> wykonywanie ścieżek dydaktyczno - turystycznych pozwalających w czasie spacerów czy rajdów rowerowych prowadzić obserwacje i wzbogacać wiedzę przyrodniczą,
=> wykonywania w Szczecineckiej RDLP specjalnych filmów eduka
cyjnych wzbogacających ofertę materiałów edukacyjnych dla spo
łeczeństwa, a szczególnie dla młodzieży.
RDLP w Szczecinku nawiązała (za pośrednictwem OKTK przy TV Zachód w Szczecinku) stałą współpracę z licznymi TV ka
blowymi w Polsce (ponad 20), a w tym w b, województwie słupskim - Czarne, Człuchów, Bytów, Lębork, Słupsk, do których oprócz wła
snych 18 filmów edukacyjnych wykonanych w latach 1997-1998 wy
syłane są do emisji również filmy zakupione w Ośrodku Rozwojowo - Wdrożeniowym Lasów Państwowych w Bedoniu.
Oprócz omówionych działań promocyjnych i edukacyjnych prowadzonych przez leśników, a wspomaganych przez licznych sym
patyków i członków LOP, prowadzone są stałe bezpośrednie działa
nia na rzecz ochrony przyrody. Efektów tych działań w skali Lasów Państwowych jest bardzo dużo; również i na terenie RDLP Szczecinek są one zauważalne. Ostatnio z dniem 29 grudnia 1998 r., po 10-letnim oczekiwaniu, przybyły w województwie słupskim dwa rezerwaty w Lasach Państwowych:
=> krajobrazowo - leśny pn. „Dolina Gwdy" w Nadleśnictwie Czarne Człuchowskie o powierzchni 428,20 ha,
=> leśno - florystyczny pn. „Las nad Jeziorem Mądrzechowskim"
w Nadleśnictwie Bytów o powierzchni 25,34 ha.
Rezerwaty te są konkretnym przykładem zwiększenia ochrony obszarowej w formie rezerwatowej.
Interesująca jest również ochrona gatunkowa uwidaczniana w formie bądź indywidualnej, bądź grupowej, mająca na celu objęcie ochroną prawną poprzez stworzenie prawnego zabezpieczenia pewnej grupie lub pojedynczym okazom poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. W ramach tej formy odnotować należy przykładowo nastę
pujące działania:
=> istniejący przy Zespole Szkół Leśnych w Warcinie „Ośrodek reha
bilitacji ptaków",
=> „Ośrodek hodowli i reintrodukcji sokoła wędrownego" założony przy Nadleśnictwie Szczecinek w 1996 r.,
=> tworzenie w Nadleśnictwach stref ochronnych przy gniazdach pta
ków chronionych, których lokalizacja uwzględniana jest w planach urządzenia gospodarstwa leśnego.
16
Chociaż stosowanie obu tych form - ochrony obszarowej i ochrony gatunkowej uregulowane jest ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. oraz rozporządzeniami Ministra OŚZNiL - o gatunkowej ochronie zwierząt z dnia 6 stycznia 1995 r.
i o gatunkowej ochronie roślin z dnia 6 kwietnia 1995 r., to jednak trzeba tu wyraźnie podkreślić, że obie te formy ochrony wspomaga
ne są bardzo poważnie przez Stowarzyszenie LOP, które od chwili swego założenia w 1928 roku przyczynia się do powiększenia spo
łecznego zrozumienia ochrony przyrody, wypełniając tym samym swoje statutowe cele.
A cele LOP i cele działań Leśników na bardzo wielu odcin
kach pracy są te same. Jest to znamienne i prawidłowe, że Leśnicy angażując się w te działania z całą swoja mocą organizacyjno - ad
ministracyjną są bieżąco wspomagani tak przez członków Stowarzy
szenia skupionych wokół Zarządu Okręgu LOP w Słupsku, j a k i przez Wojewódzkich Konserwatorów Przyrody.
Na zakończenie pragnę przekazać kilka własnych refleksji ze spotkania z Ojcem Świętym w Sandomierzu z dnia 11 czerwca 1999 roku. Jestem „na gorąco" pod wrażeniem, bowiem było to za
ledwie 5 dni temu. Usłyszane tam słowa wypowiedziane przez Pa
pieża Jana Pawła II bardzo zapadły w świadomość wszystkich słuchających, a na pewno u leśników. Szczególnie wypowiedź:
„degradacja środowiska naturalnego godzi w dobro stwo
rzenia ofiarowane człowiekowi przez Boga - Stwórcą jako nieodzowne dla jego życia i rozwoju. Istnieje powinność należytego korzystania z tego daru w duchu wdzięczności i szacunku
To były najpiękniejsze i najwartościowsze słowa jakie mo
gły być wypowiedziane do ludzi w ogóle, a do leśników w szczegól
ności, przez Papieża w okresie zagrożeń niesionych przez rozwój cywilizacyjny. Słowa te powinny nas leśników i wszystkich miłują
cych przyrodę uskrzydlać, dodawać sił i odwagi do realizacji naszej misji jaką na nas nakłada potrzeba chwili w szeroko pojmowanej promocji i edukacji przyrodniczej społeczeństwa.
Społeczeństwa świata zdały sobie j u ż sprawę z tego (chociaż są jeszcze takie co w pełni nie rozumieją lub nie chcą zrozumieć), że dalsza degradacja środowiska naturalnego grozi kataklizmem 0 zasięgu globalnym. Alternatywy innej nie ma, mamy jedną Ziemię 1 musimy o nią i o j e j czystość walczyć wszyscy i każdy z osobna, bo zagrożenia występują na każdym kroku. Według słów Papieża:
„nie wystarczy upatrywać przyczyny niszczenia świata jedy
nie w nadmiernym uprzemysłowieniu, bezkrytycznym stoso
waniu w przemyśle i rolnictwie zdobyczy naukowych i technologicznych, czy w pogoni za bogactwem bez licze
nia się ze skutkami działań w przyszłości. Wydaje się, że to co najbardziej zagraża człowiekowi i stworzeniu, to brak poszanowania dla praw natury i zanik poczucia wartości
wszelakiego życia".
Jak można skutecznie stawać w obronie przyrody jeśli usprawiedliwione są działania bezpośrednio godzące w samo serce stworzenia jakim jest istnienie człowieka. Czy można przeciwsta
wiać się niszczeniu świata przyrody, jeśli w imię dobrobytu i wygo
dy nielicznych, dopuszcza się prowokowaną śmierć starych, chorych i najsłabszych.
Gdy dobro nauki, albo interesy ekonomiczne wąskich grup biorą górę nad dobrem osoby, rodziny, a nawet całych grup zawo
dowych i społeczeństw, wówczas zniszczenia powodowane w śro
dowisku (np. zamienianie lasów Amazonii na plantacje orzeszków ziemnych czy innych przypraw korzeniowych) są znakiem prawdzi
wej pogardy dla człowieka. Tak mówił Papież Jan Paweł II do m.in.
leśników zgromadzonych na pielgrzymce w Zamościu dnia 12 czerwca 1999 roku. Czy my o tym nie wiemy, nie widzimy? Czy dopiero musiał Papież przyjeżdżać, by nam o tym powiedzieć?
Mamy w Polsce dziesiątki przykładów świadczących o tym, że w rozwoju gospodarczo - społecznym w ostatnich latach również zgubiono dobro człowieka.
Pragnę również ustosunkować się do spraw organizacyjno - finansowych Z.O. LOP w Słupsku. Uważam za zasadne zwracanie się w szerszym zakresie niż dotychczas z propozycją bycia człon
kiem wspierającym LOP do znanych biznesmenów, Spółek z o.o.
i innych podmiotów gospodarczych. Uważam również za celowe zapraszanie przedstawicieli świata polityczno - gospodarczego na posiedzenia i zjazdy Z.O. LOP. Przecież nic nie stoi na przeszko
dzie, by do grona objętymi naszymi wspólnymi działaniami promo- cyjno-edukacyjnymi zaliczać również biznesmenów, prezesów spół
ek itp. kreujących nowoczesne style życia i postrzegania świata.
Na następne lata wszystkim Członkom Stowarzyszenia, a szczególnie zrzeszonym w Słupskim Okręgu LOP składam wyrazy szacunku i gratuluję postawy godnej podziwu za trwanie w obronie szczytnych idei oraz pozdrawiam życząc wszystkiego dobrego w działalności zawodowej i społecznej.
18
Zostań członkiem Ligi ochrony przyrody!
s
V I Słupski Konkurs Sozologiczny
Pytania konkursowe:
1. Jakimi sadzonkami drzewiastymi obsadzamy głównie i docelowo nadmorskie wały wydmowe?
Proszę podać gatunek drzewa.
2. Jaka jest przeciętna lesistość Ziemi Słupskiej?
a) 35 % b) 41 % c) 60 %
Proszę podać właściwą liczbę.
3. Jakie gatunki ptaków ujęte w „Czerwonej Księdze Zwierząt" (ginących) występują na Ziemi Słupskiej?
Proszę wymienić co najmniej dwa gatunki.
Odpowiedzi prosimy nadsyłać do dnia 30 października 1999 roku na adres Z.O. LOP Słupsk, Al. H. Sienkiewicza Nr 20, pok. 3.
REDAKCJA
Schematy poprzeczne nadmorskiego wybrzeża - - klifowego i wydmowego Rysunki wykonał:
Andrzej Grzybowski
Latarnia morska w Ustce
morze podnóże zbocze klifu płaska powierzchnia
klifu zakrzewiona lub zalesiona
(plaża) wierzchowina
zielone
morze wydma przednia
(czołowa, biała nieustalona)
wydmy stare
