Chromatograficzny rozdział mieszanin niektórych metali na bibule impregnowanej roztworami rodanku amonowego przy użyciu jako faz ruchomy roztworów ciekłych anionów - Biblioteka UMCS

ANNALES

UNIVERSITATIS MARIAE C U R I E - S К Ł O D O W S К A LUBLIN —POLONIA

VOL. XXIV/XXV, 1 SECTIO AA 1969/1970

Z Katedry Chemii Nieorganicznej i Analitycznej Wydziału Farmaceutycznego AM w Lublinie Kierownik: prof, dr Edward Soczewiński

Stanisław P R Z E S Z L А К O W S К I

Chromatograficzny rozdział mieszanin niektórych metali na bibule impregnowanej roztworami rodanku amonowego przy użyciu jako faz

ruchomy roztworów ciekłych anionów

Хроматографическое разделение смесей некоторых металлов на бумаге, пропитанной растворами роданида аммония, при применении как подвижных

фаз растворов жидких анионитов

Chromatographic Separation of some Metal Ion Mixtures on Paper Treated with Solutions of Ammonium Thiocyanate and Developed with Solution of Liquid Anion

Exchangers

Jony rodankowe tworzą z licznymi metalami różne jony kompleksowe i obojętne częsteczki soli, a szereg utworzonych kompleksów ekstrahuje się z fazy wodnej rozpuszczalnikami oksoniowymi [1, 2], a także roztwo­

rami soli wysokocząsteczkowych amin [3—13]. Opublikowano również szereg prac dotyczących chromatografii kompleksów rodankowych me­

tali zarówno w układach oksoniowych [14—18], jak i w układach anio- nowymiennych przy stosowaniu bibuły anionitowanej [19], a także im­

pregnowanej ciekłymi anionitami [20—23]. Dodatkowe możliwości rozdziału chromatograficznego mieszanin metali w znacznie krótszym od wyżej wymienionych metod czasie nasuwa technika wilgotnej bibuły;

fazę stacjonarną stanowi tu roztwór wodny zawierający aniony kom­

pleksu] ące, a fazę ruchomą roztwór ciekłych anionitów w nie mieszają­

cych się z wodą rozpuszczalnikach organicznych, takich jak np. benzen czy chloroform [24]. Poprzednio wykazano [25], że stosując jako fazę stacjonarną roztwory wodne rodanku amonowego, a jako fazę ruchomą roztwory ciekłych anionitów w benzenie lub chloroformie, uzyskuje się dla wielu metali zróżnicowane wartości Rp. W związku z tymi możli­

wościami podjęto próbę rozdziału niektórych metali z ich mieszanin.

METODYKA DOŚWIADCZALNA

Doświadczenia chromatograficzne przeprowadzono stosując jako fazę ruchomą 0,lm roztwory rodankowodorków niektórych amin w benzenie lub chloroformie. Fazę stacjonarną stanowiły roztwory wodne rodanku amonowego o różnym stężeniu molowym; w tym celu bibułę chromato­

graficzną Whatman nr 4 impregnowano roztworami rodanku amonowego o odpowiednim stężeniu i suszono na powietrzu do uzyskania współ­

czynnika wilgotności 1,5. Chromotogramy rozwijano na dystansie 16 cm w temp. 293° ± 1°K. Czas rozwijania chromatogramów wynosił ok.

30 min. Szczegółowy opis stosowanej metodyki chromatograficznej (tech­

nika wilgotnej bibuły) podano w poprzednich pracach [24, 25]. Przy ba­

daniu zależności współczynników R

lub R

od stężenia rodanowodorku decyloaminy lub trójbutyloaminy w fazie ruchomej rozwijano chromato- gramy chloroformowymi roztworami tych amin o różnym stężeniu mo­

lowym, otrzymywanymi przez rozcieńczenie wyjściowego 0,4m roztworu rodanowodorku decyloaminy lub trójbutyloaminy.

Podane w tabelach i na rycinach stężenia rodanku amonowego od­

noszą się do stężenia tej soli w roztworze stosowanym do impregnacji bibuły (po wysuszeniu pasków bibuły do uzyskania współczynnika wil­

gotności 1,5 stężenie końcowe NH4SCN w fazie stacjonarnej jest ok.

2,5-krotnie wyższe).

WYNIKI I DYSKUSJA

Zdolność rozdzielczą układu chromatograficznego określają różnice w wartościach R

rozdzielanych składników. W chromatografii bibułowej metali techniką wilgotnej bibuły z zastosowaniem jako fazy ruchomej roztworów ciekłych anionitów w rozpuszczalnikach organicznych zróż­

nicowanie wartości R

jonów metali można osiągnąć przez zmianę:

1) rodzaju lub stężenia anionów kompleksowych w fazie stacjo­

narnej,

2) rodzaju aminy w fazie ruchomej, 3) rozcieńczalnika aminy [26, 27], 4) stężenia aminy w fazie ruchomej.

Dla uwidoczenia niektórych z tych możliwości podano wartości RF niektórych metali (rye. 1), uzyskiwane na bibule impregnowanej roztwo­

rami rodanku amonowego o różnym stężeniu molowym.

Zróżnicowanie wartości RF większej liczby jonów metali można uzys­

kać stosując jako fazę ruchomą 0,1 m benzenowe roztwory II-rzędowej aminy — Amberlitu LA-2 (ryc. 2). W tym przypadku niektóre z bada­

nych metali, wędrujące z czołem fazy ruchomej przy rozwijaniu chro-

1,0

0,9

08

Q7

06

05

Q4-

оз-

02-

Q1

Tl,Th,Se

Stężenie NH4SCN w roztworze impregnującym

0,025m 0,2m 1m 2,5m

• PĄPt,Zn,CoXu Mo(v),Ag,Hg(n)

• In

• Fe,Pd,Pt,Zn,Co ln,Cu,Hg,Mo(v)

•U

• Cd

• Ag

• Sn,Fe, Pt, Zn, Co Hg,Mo(v),ln

• Cu'

• Ga

• Cd

• Pd

• Sn,Fe, Zn Mo(v),G

• Ti,Mo,(v

• Hg

• Mn

•Sb Cąln

)

• Cd 1 • Bi,Ti

• Pd Be

• U

• Mn

• Mo(vi)

Fe(in) • Ga,Mn

• Bi

• Sb

• Bi

• Ti

• Mo(vi) .•Ag

Be

• Cd

• Bi Cu

• Mo(vi) Ga

• Ti,Mn

Z

• Sb ï8e

• Pb,Ni,Th,Se,Al • Pb,Ni,Al _ Ag

Z Pb,N ,Th,Al,Se Tl Th, Be, Al, Zr, Tl

to

0,9

0,8

0,7

0,6

04

■0,3

0,2

0,1

*F

0 0

Rye. 1. Wartości R

niektórych jonów metali przy rozwijaniu chromatogramów O,Im roztworami rodanowodorku trój-n-oktyloaminy w benzenie

Kf 1,0

<3,9-

08-

Q7-

Q6-

05-

04-

Ф-

02

01-

0

Stężenie NH4SCN w roztworze impregnującym

R

to

0,9

-0,8

0,7

-0,5

-0,4

-0,3

-0,2

-01

0

0,05m 0,2 m 0,5m 1m 2,5m

• Zn,Mo (v),Pd,

• Cu

•Ag

• Co

• In

• Cd

Fe<

• U As,Se,Zr,Pb Sb, Ni,Th, Al a Ga,Ti,Mn,V

Hg• Zn,Mo(v),Pd,Hg

• Ag

• Co,Cu

• In

• Cd

|Felu‘J

• U,Bi

As,Zr, Pb Sb,Ni,Th,Al,Se aGa,Ti,Mn,V(v)

• Zn,In,Mo (v),Hg

• Co

• Pd

• Cd, Ag

• Fe (iii)

• Bi

• U

• Mo(vi)

Ga

* Ti,V(v)Mn,Se

• Zn,Mo (v)

• Hg

• Co

• In

.•Sn

• Pd

• Fe (w)

•Cu(ii)

• Cd

• Bi

• Mo(vi)

• U

Ga

• Ag Ti

ZMn,Ni,Sb,Al,Th

• Mo(v)

• Zn

• Co

• In

•Hg

• Sn

’• Mo(vi)

• Fe

• Ga

• Pd

• T’

• u _ Cd I Bi ' a Mn,Ni,Sb, Se Pb,Ni, Al,Th, As, Sb Se, As, Pb Th, Al, Pb

Ryc. 2. Wartości R

niektórych jonów metali przy rozwijaniu chromatogramów O,Im

roztworami rodanowodorku Amberlitu LA-2 w benzenie

matogramów roztworami trójoktyolaminy (np. Zn, Co, Fe(III)), wykazują znacznie niższe i zróżnicowane wartości R

, co nasuwa możliwość rozdzie­

lenia ich z mieszanin.

Jest rzeczą znaną, że rodzaj stosowanego rozcieńczalnika wpływa w dużym stopniu na własności ekstrakcyjne ciekłych anionitów. Zastą­

pienie benzenu jako rozcieńczalnika aminy przez chloroform powoduje obniżenie wartości R

badanych metali; przyczyną tego jest obniżenie własności ekstrakcyjnych soli aminy w wyniku powstawania mostka wodorowego pomiędzy azotem aminy a „kwasowym” atomem wodoru

a ua,i i,rioivi),De[ д 11,^111,141,nipę |a i*in,iii,mi, i п,ое 1*41,111,■ 1*111,111,1h,hi,jc Hi,Mn,Al,TH,Se,Sb Mo(vi),Fe|n),Al V|v),Sb,As,Fe|n) V(v|,Sb,As As,Ag,Sb,Tl,Bi

Stł,V(v),As,Yl Tl

Rf Stężenie NH^SCN w roztworze impregnującym

rf

Q05m Q2m Q5m 1m 2,5m

1/0

• Hg,Co,Zn,Cu • Hg,Co, Zn,Cu • Zn,CojMo(v) • Zn,Co,Mo(v) • Zn,Co,Mo(v) Ag,Mo(v)

0,9 ^{• Pd • Hg}

• Ga

-0,9

• Pd • In

08

• In

• In -C,8

0,7

• Ag

-•Pd • Hg

• In

■07

Q6 • Mo(vi) ■0,6

• Sn

05 ^{« Fe(e)}

• Bi •0,5

• Pd • Fe(ui)

• In

G<*- -• Fe • Ga •0,4

03- • Cd

• Fe(m)

ь 0,3

• Cd • Mo(iv)

02 ^{• Ga .•u -•Hg} -0,2

• Cd • U •Ag,Bi

• Fe(iH) • Mo(vi)

• Ti

• V(iv)

01-• u

• V(iv)

• V(lv),Bi

• Ga • V(łV) ■• Pd

•U ■0,1

.Bi Ti • Ag .Cd,V(iv)

0 . Ga,Ti,Mo(vi),Be .Ti,Mn,Ni,Th,Se * Mn,Ni,Al,Th,Se . Mn,Ni,Th,Se,Al • Mn,Ni,Th,Al,Se 0

Ryc. 3. Wartości R

niektórych jonów metali przy rozwijaniu chromatogramów 0,lm roztworami rodanowodorku trój-n-butyloaminy w CHC13

z cząsteczki CHC13 [28, 29]. Efekt ten może okazać się korzystny w do­

borze bardziej selektywnych układów rozdzielczych, różnicując war­

tości R

metali silnie ekstrahowanych przez benzenowe roztwory soli amin. Z drugiej strony chloroform umożliwia stosowanie jako faz ru­

chomych roztworów takich amin, jak trójbutyloamina, trójbenzyloamina czy n-decyloamina, których sole są trudno rozpuszczalne w mało polar­

nych rozpuszczalnikach węglowodorowych (ryc. 3—6).

RF Stężenie NHbSCN w roztworze mpregnującym /?f

a05m 0,5m 1m 2m 2,5m

• Hg, Ag • Hg

Q9-^{• Pd} _{• Zn} -•Zn -Q9

• Zn

• Pd

03-

• Zn

-08

W- ^{• Ag .•Hg} «Ga "07

• Zn

06- ^{• Co}

• Ga

Q6

as- _{• Co,8i} ^{• Pd} • Co

•Co

o,s

• Ga

• Mo(vi)

0,4

03-_{• Co}

• Sn

• Hg

• Mo(vi) 03

a?^{• Bi} • Ag • Pd

• Sn

•Hg •02

01- ^{• Cd,Ga}

• Mo(vi)

• Bi • Pd

0,1

• Cd

• Mo(vi)

•Fe

• Fe

• Mo(vi)

•In

•u

. Fe,Cd

• In, Ag,U a Ti,Ni, Mn,Th, Al

• Fe . a In.U,Ti,Cd, Ag

Ti

•Cd,ln.U,Th.Ni,Al 0

UTi,Ga,ln,Ni,Mn Al. As, Sb

Al,Ti,Th,Ni,Mn As,Sb

Sb,Ni,Mr\Th,Al,As Ag,Mn,As, Sb

Rye. 4. Wartości Rf niektórych jonów metali przy rozwijaniu chromatogramów 0,lm roztworami rodanowodorku trójbenzyloaminy w CHC13

Rf Stężenie NH4SCN w roztworze impregnującym

0,05m 0,2m 0,5m 1m 2,5m Rf

1/0

• Hg,Ag

• Zn, Pd

• Zn,Hg • Zn,Hg

• Zn

09- ^{• Pd • Hg.} 09

as- ^{• Ag} 0,9

a? • Pd

• Zn

07

06-

as- "•Co -0Л

• Co

П4

• Co

• Pd • Hg

• Co

-Q4

оз-

од-• Co,Cd

• In

•Cd

• m

• Ag

• Cd

• In

• Ga

-03

02

• Bi • Fe, Cd • Mo(vi)

0,1-

o

• Fe _ B' Z Ga,Mo(vi),U,Ti

• Fe

• U

• Ga,Mo(vi),Ti,Ni

• u T Ti,MoJvi),Ga,Ni

• Bi

• Ag

• Ga aTi,Mn,Ni/t,As

• Pd

• Fe

• Cd

• U,Ti,Mn,Ni,Al

■Q1

Ni,Mn,Al,As,Sb Mn,Al,As,Sb Mn,Al,As,Sb Sb,Mo(vi) Ag,As,Sb

Ryc. 5. Wartości R

niektórych jonów metali przy rozwijaniu chromatogramów 0,lm

roztworami rodanowodorku Amberlitu LA-2 w CHC13

w

Q9

0,8

Q7

Of

Of

04 ■ аз- аг.

а'- о

Stężenie NHbSCN w roztworze impregnującym

O,1m O,2m 1m 2m 2,5m

• Hg,Ag,Mo(v)

•Pd

•Hg,Ag,Mo(v)

•Zn • Mo(v) • Mo(v) • Mo(v)

• Hg i

• Zn

• In

• Pd

• In

• Cd

• Zn

• In

• Bi

• Pd

• U

( I

-•Hg

-•Zn

I i

• u

• U (Vi) • Fe(in)

• Ag

•in

• Fe(mj

•Bi

• Hg

• In,Fe

• Cd • V(iv)

• Cd • U • Zn

• V(iv) ■•V(iv) -•Bi

• Fe(ni)

«

• Bi • Co • Pd

• Co

• U

• Bi

• Co

• Co • Ti

• Ti• V(iv)

• Cd

• Pd

•Ti

• Ti • Ti

• Mo(vi)Ga

• Cd

• Ga

•Mo(vi) ж Ga,Mo(vi),V(v) a Ga,Mo(vi),V(v) a Ga,Mo(vi),V(v) a V(v),Ni,Mn,Al a NęMn,Al,A$,Sb

Rf

W

09

0,8

-a?

■Ofi

■0,5

0,4

03

0,2

0,1

o Ni,Mn,Al,As,Sb Ni,Mn,AI,As,Sb Ni,Mn,AI,As,Sb

Felu) Fe(n)

Ryc. 6. Wartości RF niektórych jonów metali przy rozwijaniu chromatogramów 0,lm roztworami rodanowodorku n-decyloaminy w CHC13

Oprócz wymienionych na ryc. 1—6 metali we wszystkich badanych układach chromatograficznych na linii startowej pozostawały: metale al­

kaliczne, metale ziem alkalicznych, chrom (III), Ta (V), La (III), Y (III) oraz metale ziem rzadkich. Należy także dodać, że w przypadku stoso­

wania chloroformowych roztworów soli alifatycznych amin III-rzędowych długość łańcucha węglowodorowego aminy wpływa tylko w nieznacznym stopniu na wartości RF badanych metali dla określonego stężenia molarnego aminy [25]; tak więc stosując chloroform jako rozcieńczal­

nik można z powodzeniem zastąpić trój-n-oktyloaminę przez znacznie tańszą od niej trój-n-butyloaminę. Z drugiej strony istotną rolę odgrywa rodzaj stosowanej aminy; tak np. przy użyciu jako fazy ruchomej roz­

tworów I-rzędowej n-decyloaminy może nawet zachodzić zmiana sekwencji ekstrakcji niektórych metali (np. Co i Fe) w porównaniu z aminami III-rzędowymi.

Przy stałym stężeniu rodanku amonowego w fazie stacjonarnej wzrost stężenia soli aminy w fazie ruchomej powoduje podwyższenie wartości RF badanych metali, umożliwiając regulację współczynników RF (ryc. 7).

Podobny przebieg krzywych zależności współczynników RF od stęże­

nia rodanowodorku decyloaminy wskazuje na ograniczone możliwości re-

Chromatograficzny rozdział mieszanin niektórych metali... 7

[Am. HSCN]---—

Ryc. 7. Wpływ stężenia rodanowodorku n-decyloaminy w fazie ruchomej na war­

tości Rp niektórych metali przy stałym stężeniu NH4SCN w fazie stacjonarnej (bibuła impregnowana 2m roztworem NH4SCN)

gulacji selektywności rozdzielczej przez zmianę stężenia tej aminy w fazie ruchomej. Lepsze możliwości zwiększenia selektywności rozdziału uzys­

kano w przypadku roztworów trój-n-butyloaminy w chloroformie (ryc. 8).

Wzrost stężenia rodanowodorku trójbutyloaminy w znacznie większym stopniu powodował zwiększenie wartości RF uranu niż innych badanych metali, co nasuwa dodatkową możliwość doboru optymalnych warunków oddzielenia uranu od innych kationów.

Warto dodać, że zależność współczynników R

od logarytmu stężenia

soli aminy wyraża się linią prostą, umożliwiając określenie składu

powstających w fazie organicznej kompleksów soli metali z solą aminy.

Ryc. 8. Wpływ stężenia rodanowodorku trój-n-butyloaminy w fazie ruchomej na wartości RF niektórych metali przy stałym stężeniu NH4SCN w fazie stacjonarnej;

a — bibuła impregnowana 0,5m roztworem NH4SCN; b — bibuła impregnowana Im NH4SCN

Ryc. 9. Zależność n-decyloaminy w

współczynników R

wanadu (IV) od stężenia rodanowodorku fazie ruchomej. Bibuła impregnowana 2m roztworem NH4SCN

Nachylenie uzyskanej prostej zależności współczynników R

wa­

nadu (IV) od logarytmu stężenia rodanowodorku decyloaminy wskazuje

Chromatograficzny rozdział mieszanin niektórych metali... 9 na stosunek molowy soli tej aminy do soli metalu równy 1:1, sugerując obecność w fazie organicznej jonów VO (SCN)~ (ryc. 9).

Wyniki badań chromatograficznych (ryc. 1—6) wskazują na duże możliwości rozdzielań nie tylko szeregu jonów z ich mieszanin, lecz także na możliwość rozdziału niektórych metali występujących na różnych stopniach utlenienia (np. Fe(II) od Fe(III), V(V) od V(IV) czy Mo(VI) od Mo(V) ). Dla wykazania tych możliwości przeprowadzono szereg roz­

dzielań mieszanin zawierających od 2 do 4 jonów metali, stosując jako fazy ruchome roztwory trójbutyloaminy (tab. 1) lub n-decyloaminy (tab. 2).

Tab. 1. Przykłady rozdzielań mieszanin niektórych metali na bibule impregnowanej roztworami NH4SCN przy użyciu jako fazy ruchomej 0,1 m roztworu rodanowodorku

trój-n-butyloaminy w CHC13 Stężenie NH4SCN

w roztworze impregnującym

Wartości R

rozdzielanych jonów

0,05m Ga — 0,00; In <— 0,39; Zn — 0,96

0,lm Ti — 0,00; V (IV) — 0,13; Mo (V) — 0,95 Mo (VI) — 0,00; Mo (V) — 0,95

0,2m

Al — 0,00; Ga — 0,12; In — 0,76; Zn — 0,95 Al — 0,00; Cd — 0,29; Zn — 0,95

V (V) — 0.00; V (IV) — 0,12

Im Al — 0,00; Cd — 0,18; Fe (III) — 0,50; Zn — 0,95

2m

Mo (VI) — 0,40; Mo (V) — 0,92

Th — 0,00; U (VI) — 0,10; Mo (VI) — 0,48

Th — 0,00; U (VI) — 0,10; Fe (III) — 0,50; Zn — 0,95 Mn — 0,00; Ti (IV) — 0,18; Zn — 0,95

Ni — 0,00; Fe (III) — 0,46; Co — 0,95 Fe (II) — 0,00 ; Fe (III) — 0,46

Jak widać z różnic R

, uzyskano dobry rozdział szeregu metali z ich mieszanin ze względu na dobrą powtarzalność wyników i małą powierzch­

nię plamek. Powstawanie „ogonów” obserwowano tylko w przypadku cyrkonu, miedzi i berylu przy wyższych stężeniach NH4SCN w fazie stacjonarnej oraz w przypadku Sn(II), a w mniejszym stopniu w przy­

padku Fe(III) przy niskich stężeniach rodanku amonowego. W większości przypadków stwierdzono identyczne lub bardzo zbliżone wartości R

jak dla pojedynczych metali, co świadczy o tym, że powyższy proces

chromatograficzny nie zależy w dużym stopniu od obecności składników

Tab. 2. Przykłady rozdzielań mieszanin niektórych metali na bibule impregnowanej roztworami NH4SCN przy użyciu jako fazy ruchomej 0,1 m roztworu rodanowodorku

n-decyloaminy w CHC13 Stężenie NH4SCN

w roztworze impregnuj ąycm

Wartości R f rozdzielanych jonów

0,lm

V (V) — 0,01 ; V (IV) — 0,29

Ti (IV) — 0,03; V (IV) — 0,25; Fe (III) — 0,48 Al — 0,00; Cd — 0,18; In — 0,48; Zn — 0,84 Ga — 0,00; Fe (III) — 0,41; In — 0,50; Zn — 0,87 0,2m Ni — 0,00; Co — 0,16; Fe (III) — 0,47; Zn — 0,88

Ti (IV) — 0,00; V (IV) — 0,30; Fe (III) — 0,50 0,5m Ti (IV) — 0,12; V (IV) — 0,33; Fe (III) — 0,55

Al — 0,00; Cd — 0,50; Zn — 0,90

Im Ni — 0,02; Co — 0,28; Fe (III) — 0,55; Zn — 0,85 2m Fe (II) — 0,05; Fe (III) — 0,43

towarzyszących. Uzyskane dane doświadczalne (ryc. 1—8) mogą służyć do doboru odpowiednich układów chromatograficznych dla rozdzielania konkretnych mieszanin pierwiastków.

Jest rzeczą znaną, że kompleksy rodankowe niektórych metali odzna­

czają się intensywnym zabarwieniem [2], dlatego też na chromatogra- mach powstają barwne plamki niektórych jonów, umożliwiając lokali­

zację plamek na chromatogramach bez dodatkowego wywoływania pas­

ków. Ciekłe anionity zwiększają czułość reakcji jonów niektórych me­

tali; wykorzystano to m. in. do wykrywania śladów kobaltu na bibule [31].

Tab. 3. Wykrywalność niektórych metali tworzących barwne kompleksy z jonami SCN- na bibule impregnowanej 0,lm i 2m roztworami NH4SCN przy rozwijaniu

chromatogramów 0,lm roztworami rodanowodorku trój-butyloam iny w CHC13

Metal Barwa plamy

Wykrywalna ilość metalu na bibule w pg

0,1m NH4SCN 2m NH4SCN

Fe (III) czerwona 0,03 0,015

Co (II) niebieska 0,1 0,1

Bi (III) żółtopomarańczowa 0,05 0,05

Pd (II) żółtobrunatna 0,5 0,5

Mo (V) pomarańczowa 0,1 0,1

Mo (VI) pomarańczowa 0,1 0,1

U (VI) jasnożólta 1 1

Ti (IV) żółta 0,1 0,05

Cu (II) ciemnobrunatna 0,5 —

Chromatograficzny rozdział mieszanin niektórych metali... 11 Z tego względu postanowiono określić minimalne stężenia metali dają­

cych barwne plamy na chromatogramach. Zaobserwowano, że czułość reakcji maleje wraz z odległością przebytą przez plamkę od linii star­

towej, a niekiedy zależy także od stężenia rodanku amonowego w fazie stacjonarnej. Dlatego też w tab. 3 przedstawiono graniczne wykrywalne ilości metali na chromatogramych przy migracji plamki na odległość 8 cm (odpowiada to wartości RF = 0,5 przy standartowym dystansie 16 cm).

Molibden (VI) daje barwną plamę dopiero po wysuszeniu w suszarce w temp. 120°C (prawdopodobnie w wyniku redukcji do Mo(V)).

Warto dodać, że nie obserwowano wpływu stężenia metalu w nakra- planym roztworze soli na wartości RF w granicach 0,01 м-g—30 м-g; wska­

zuje to na liniowość izotermy podziału w podanym zakresie stężeń i na­

suwa możliwość identyfikacji bardzo małych ilości zanieczyszczeń w obec­

ności dużych ilości innego metalu.

PIŚMIENNICTWO

1. Morrison G., F rei ser H.: Ekstrakcja w chemii analitycznej, PWN, War­

szawa 1961.

2. Różycki C. : Chem. Anal., 11, 447 (1966).

3. Ziegler M., Glemser O., Petri N.: Z. anal. Chem., 154, 81 (1957).

4. Ziegler M., Glemser O.: ibid., 157, 19 (1957).

5. Watanabe H., Mu r о zum i M. : Bull. Chem. Soc. Japan, 40, 1006 (1967).

6. Wilson A. M., Mc Farland A. K.: Anal. Chem., 35, 302 (1963).

7. Ziegler M., Glemser O., Preisler E.: Angew. Chem., 68, 436 (1956).

8. Ziegler M.: Z. anal. Chem., 158, 358 (1957).

9. W i 1 s o n A. M., Churchill L., Kiluk K., Hovsepian P. : Anal. Chem., 34, 203 (1962).

10. Лас корин Б. H., Тимофеева В. К.: Ж. прикл. хим., 36, 37 (1963).

11. Selmer-Olsen A. R. : Anal. Chim. Acta, 31, 33 (1964).

12. Watanabe H., Akatsuko К.: ibid., 38, 547 (1967).

13. Wilson A. M., Me Farland O. K.: Anal. Chem., 36, 2488 (1964).

14. Martin E. C.: Anal. Chim. Acta, 5, 511 (1951).

15. Елисеева Г. Д.: Труды комиссии аналит. химии, 6, 295 (1955).

16. Soczewiński Е., Rojowska 'M., Przeszlakowski S.: Ann. Univ.

Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, sectio AA, 21, 21 (1966).

17. Soczewiński E., Mańko R., Kuczyński J.: ibid., 23, 161 (1968).

18. Soczewiński E., Mańko R.: ibid., 23, 171 (1968).

19. B agi i a no G., Ossicini L., Lederer M.: J. Chromatogr., 21, 471 (1966).

20. Waksmundzki A., Przeszlakowski S.: Materiały II Sympozjum w Liblicach k. Pragi, Stationary Phases in Paper and Thin Layer Chromato­

graphy, Elsev. Pub. Comp., Amsterdam 1965, s. 199.

21. Przeszlakowski S.: Chem. Anal., 21, 57 (1967).

22. Przeszlakowski S.: ibid., 12, 1071 (1967).

23. Brinkman U. A. Th., De Vries G., Van Dalen E.: J. Chromatogr., 23, 287 (1966).

24. Przeszlakowski S.: Roczniki Chem. 42, 975 (1968).

25. Przeszlakowski S.: ibid., 43, 1337 (1959).

26. Przeszlakowski S.: ibid., 43, 1113 (1969).

27. Przeszlakowski S.: ibid. 43, 151 (1969).

28. Good M. L., Bryan S. E.: J. Inorg. Nucl. Chem., 20, 140 (1961).

29. Siekierski S.: Nukleonika, 9, 601 (1964).

30. Przeszlakowski S.: Roczniki Chem., 41, 1681 (1967).

31. Fujimoto M., Nakatsukasa Y.: Anal. Chim. Acta, 27, 373 (1962).

РЕЗЮМЕ

Приводятся коэффициенты R

ряда металлов на бумаге, пропи­

танной растворами NH4SCN различных концентраций, применяя в качестве подвижных фаз 0,1 М растворы гидророданидов три-н-окти- ламина и Амберлита LA2 в бензоле или гидророданидов три-н-бути- ламина, трибензиламина, Амберлита LA2 и н-дециламина в хлоро­

форме. Даны также зависимости коэффициентов RF некоторых ме­

таллов от концентрации гидророданидов н-дециламина и три-н-бути- ламина в хлороформе при постоянной концентрации NH4SCN в не­

подвижной фазе. Приводятся обнаруженные значения металлов, об­

разующих заметные цветные пятна на хроматограммах в исследуемых системах (Fe (III) — 0,015 мкг; Со, Mo (V), Mo (VI) и Ti (IV) — 0,1 мкг;

Bi — 0,05 мкг; Cu (II) и Pd (II) — 0,5 мкг; U (VI) — 1 мкг). Описан ряд разделений смесей, состоящих из 2—4 ионов; в частности, разде­

лены ионы металлов на различных степенях окисления: Fe (II) от Fe (III), Mo (V) от Mo (VI), V (V) от V (IV).

SUMMARY

R F values of a number of metal ions were presented on the paper impregnated with aqueous solutions of NH4SCN of various concentration and developed with 0.1 M solutions of hydrothiocyanates of tri-n-butyl- amine, tribenzylamine, Amberlite LA-2 and n-decylamine in chloro­

form or with 0.1 M solutions of hydro thiocyanates of tri-n-octyl- amine and Amberlite LA-2 in benzene. The variations of Rf values of some metals correlated with the concentration of hydrothiocyanates of n-decylamine and tri-n-butylamine in chloroform were studied at con­

stant concentration of NH4SCN in the stationary phase. The limiting detectable amounts of separated metal ions forming coloured spots on the chromatograms were given: Fe(III) — 0.015 ug; Co, Mo(V), Mo(VI) and Ti(IV) — 0.1 ug; Bi — 0.05 ц-g; Cu(II) and Pd(II) — 0.5 ng; U(VI) — 1 ng.

Several separations of mixtures composed of 2 to 4 metals were carried out; among others, ions of the same metals of various valency states were separated, e.g. Fe(II) from Fe(III), Mo(V) from Mo(VI) and V(V) from V(IV).

Papier druk. sat. Ill kl. 80 g Format 70 X 100 Druku stron 12

Annales UMCS Lublin 1969 Lub. Zakł. Graf. Lublin, Unicka 4 Zam. 1662. 9.VI.70

600 + 25 egz. A-7 Manuskrypt otrzymano 9.VI.70 Data ukończenia 31.VIII.71