Praktyczne aspekty związane z oględzinami miejsca zdarzenia z użyciem nadtlenków acetonu i urotopiny. Badania zabezpieczonych śladów

ZPRA", YKI

Ma

rta Magd

zj,; ska

Grażyna

Ku

cuhuna

Praktyczne aspekty

związane

z

oględzinami

miejsca zdarzenia

z

użyciem

nadtlenków acetonu i urotropiny.

Badania zabezpieczonych

śladów

Wstęp

Nadtlenki acetonu(TATP)i urotropiny(HMTD)zalicza -nesądo organicznych związków chemicznychmających w swojejstrukturzeco najmniejdwa atomy tlenupołączone zesobą wiązan iemchemicznym- jest totzw.grupanad

-tlenkowa lubgrupa peroxy (-0-0-).Nadtlenkisą związka­ miłatwopa lnymi , stwarzającymi duż e niebez piecze ństwo wybuchu,co wynikaz ichbudowy chemiczn ej.Podwójny tlen wgrupienadtlenkowej sprawia, że jest ona

chemicz-nie niestabilna, może się łatwo rozkładać, wytwa rzając szybko dużą ilość cie pła, co powoduje podwyż szenie temperatury. Nadtlenki organ icznepaląsiębardzo szybko jintensywnie, ponieważenergiawyzwalana jest wskutek

rozpadu wysokoenergetycznych wiązań nadtlenkowych.

Z rozkładem nadtlenków organicznych związanesądwa pojęcia: deflagracja,czyli szybkiespalanie oraz detona-cja. Dellagracja i detonacja są chemicznie podobnymi procesami,w detonacjijednakszybkośćpaleniajestwięk­ sza od prędkości,zja kąrozchodzisięfaladżwiękowa .Ta naddźwiękowapręd kośćpowoduje powstanie fali uderze-niowej, której pręd kośćwynosi od 2000 do 9000metrów

na sekundę ito niezależ nie od ciśnien ia zewnętrznego. Natomiastszybkośćdeflagracjirośni ewrazze wzroste m

ciśnienia[1J. TATP i HMTDcha rakte ryz uj ąsi ękrótkim cza

-semprzejścia procesu spalania wdetonację . Pełną

deto-nację osiąg aj ą w niewielkiej masiemateriału(od setnych do dzi esiątych części grama,zaleźnie od ich czystości ). TAT P iHMTD odznaczaj ą się bardzo dużą wraźl iwością nabodźce zewnętrzne,zarówno mechaniczne - nakłucie, tarcie,uderzenie, zgniecenie,jak iogniaotwartego- iskry elektrycznejczy rozżarzonej spirali.Właściwości teskła­ niają do umieszczenia nadtlenków w grupie inicjujących materiałówwybuchowych [2J.

W ostatnich latach w województwie pomorskim za -obserwowano wzrost liczby oględzin miejsczwiązanych z domową prod u kcją nadtlenków urotropiny (HMTD)

i aceton u(TAT P).Nadtlenki teproduk owanebyływ nie-wielkich ilościach (do kilku gramów) przez młodych lu -dzi, pasjonatów, w celach eksperymentalnych, niezwią­ zanych ztypową dzi ałal n ością przestę pczą. O wyborze

nadtlenków zadecydowały takie czynn iki jak: łatwy do -stęp do odczynników chemicznych, niskie koszty oraz

28

nieskomplikowane metody wytwarzaniadostępnemiędzy

innymi w Internecie.Otrzymanenadtlen ki wykorzystywa-ne byłydo produkcjisamodziałowych zapalnikówsłużą­ cych dopobudzaniaróżnych mieszanin pirotechnicznych oraz prochu czarnego. Eksperci Laboratorium

Krymina-listycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku uczestniczyli w og lędzinach miejsc produkcji na dtlen-ków,woględzinachmiejsc po wybuchusa modziałowych urządzeń wybuchowyc h,do pobudzania których służyły zapalni ki elaborowane nadtle nkami oraz w oględzinach miejsc neutralizacji nadtlenków przez funkcjonariuszy

SPA P.W każdym z tych przypadkówpobranodo badań

laboratoryjnych próbki nadtlenków oraz próbki gleby po wybuchu zapalników,którenastępniepodd ano badaniom analitycznym.

Met

ody

badaw

cze

wyk

orzys

tane

do

i

dentyfika cji

n

adtlenków

Za pomocą prób uderzeniowych można przeprowa

-dzić wstępną identyfikacjęnadtlenków acetonuiurotropi -ny,wykorzystując ichwraźliwość na bodźce zewnętrzne - mechaniczne. Dopełnej identyfikacji przydatnesą:m

e-toda chromatografii gazowejsprzężonejze spektrometrem

masowym (GC/MS) oraz spektrofotometriaw pod

czerwie-ni (FTIR).W tabeli1 podano charakterystyczne naj

inten-sywniejsze jony w widmie masowym oraz podstawowe pasma absorpcji wpodczerwienidlaTATP I HMTD [2J.

Istotne znaczeniewidentyfikacjinadtlenkówma spo -sób przygotowaniapróbek do analizy.Nadtlenkiorgan icz-ne, do których zaliczanesąTATPi HMTD,cha rakteryzują się dużąlotnościąorazmałą odpomością term iczną,dla -tego teź odpowiednią metodą przygotowania próbek do badań wydaje się być mikroekstrakcja do fazy s

tacjonar-nejSPME(SolidPhase Microextraction). SPMEjesttech -niką ekstrakcyjną prowadzącądopodziałuanalitupomię­

dzyfazę ciekłą bądźgazową (matrycę)afazęstacjona rn ą umieszczonąnawłóknieSPME.TechnikaSPME cechuje

się niewi elką ingerencją w próbkę, jest niewraż liwa na

zawiesiny obecne w próbce oraz może być stosowana do próbek gazowych i stałych , gdy zastosuje się e

ks-trakcj ę analitów z fazy nadpowierzchniowej (HS-SPME).

HS-SPME (Head Space/Solid Phase Microextraction), czyli technika bezrozpuszczalnikowa,ma wiele zalet. ta

-kich jak:prostota operacji,krótki czas przeprowadzanych

badań, niskie koszty, a ponadto może być stosowana wpróbkacho skomplikowanychmatrycach.Główną wadą

tejtechniki jestwzględniedużykosztwłóknai o graniczo-nyczas jego użytkowania z uwagi na zanieczyszczenia w trakcie ekstrakcji iewent ualnądeg radację[3,4J.

Tabela 1 NaJintensyw niejszejony wwidm ie masowym oraz podstawowe pasma absorpcjiwpodczerwien i,

dlaTATPiHMTD

lons ol highestintensityin mass spectrumandbasic absorptionIRbandslor TA TPand HMTD Związek Najintensywniejszejony Pasma absorpcji

w

widmiemasowym (cm") 1182,1366,886, TATP 43,59,75,58 785, 946, 550, 616 1233,950,1362, HMTD _{1056, 874,1 034,} 29,30, 28, 208,88 1337,441,543, 585,486,1445 źródło(tab.1-5):opracowaniewłasne

LKKWPwGdańsku nie wykorzystuje techniki SPME, podstawowymnarzędziemanalitycznymjest chromatograf gazowy sprzężony z detektorem mas (GC/MS). W tym przypadkuprzygotowanie próbkidobadań opie rałosięna zastosowan iu ekstrakcjimateriału dowodowego roz pusz-czalnikamiorganicznymi.

Technika GC/MS jest metodą charakteryzująca się dużą czułością, w której spektrometr masowy zastoso-wany jako detektortowłaściwieniezależnyisamodzielny aparat analityczny,umożliwiającyuzyskaniei potwier dze-nierezultatówzduży mstopniempewn ościidokład ności.

Cel pracy

Pozytywne wyniki badań na obecność nadtlenków w próbkach gleby zabezpieczonych przez ekspertów LK KWPwGdań s ku na miejscach zda rze ń oraz pobranych wprzeci ąg ukilku minut poneutralizacjinasunęłypytanie, czy podłuższymczasie,jakiupłynąłbyod czasu wybuchu do czasu pobrania próbek,identyfikacja nadtlenkówr

ów-nież byłaby możliwa.

Tak zrodził się pomysłna badania,które

obejmowa-łyby syntezę nadtlenków w warunkach laboratoryjnych, przygotowan ie zapalnikówelaborowanych nadtlenkami i sprawdzenie ichdziałani a

w

warunkach poligonowych orazmożliwośćidentyfikacjiużyteg o materi ał upoupływi e okreś lonegoczasu.

PROBL EMY KRVMINAlISTVKI 275(1)2012

Z PRAKTYKI

Część doświadczalna

Przygotowaniemateriałubadawczego

Synteza nadtlenku acetonuiurotropiny

Na potrzeby bada ń wwarunkachlaboratoryjnych do-konano syntezy nadtlenku acetonu (TATP) i nadtlenku urotropiny(HMTD)(ryc.1- 3).

Pozako ńczonejsyntezieotrzymane bezbarwnekrysz -tałyTATP przemyto wodą destylowaną ,a następnie me-tanolem. W trakcie przemywania część kryształów u

le-gła rozpuszczeniu, dlatego w następnych syntezach do przemycia otrzymanych kryształów użyto jedynie wody destylowanej. W przypadku syntezy HMTD otrzymane bezbarwne kryształy przemytowodą destylowa ną, a n

a-stęp n i emetanolem.

Uzyskane substancje pozostawiono na 12 godzin w temperaturze pokojowej do swobodnego wysuszenia, z dala odżródełciepła.

Konstruowaniezapalników

Z otrzymanych nadtlenków skonstruowano łącznie 50 sztukzapalników lontowych.Tuleje spło nek w ykona-no ze sz kła oraz dwóch rodzajów tworzyw sztucznych (ryc.4-5).

Wypełnienie spłonekze szkła:TATP o gęstości u sy-powej0,72g/cm' ,HMTDogęstości usypowej O,86g/cm'. Wypełn ienie spłon ekzPCV:TATPo gęstości usypowej

0,73g/cm' , HMTD o gęstości usypowej O,75g/cm'(przez gęstość usypową rozumie się gęstość otrzymaną przez podzielenie masy materi ału przezobjętość jaką ten ma

-te ri ałzajmuje).

Badania poligonowe

Przedprzystąpie n iemdowłaściwych badańnad

iden-tyfikacją nadtlenków w glebie z lejapo wybuchup rzete-stowanosp rawność techniczn ą skonstruowanych z apal-ników.Wsierpniu 2008 r. odpalano12 sztuk zapalników, a następ nie pobrano próbki gleby do słoików typu twist iszczelniejezamknięto .

Pozostałe 38 sztuk zapalnikówodpalono w sierpniu, pażdzierniku i grudniu 2008 roku. Średnie temperatury otoczeniawynosiły:

- w sierpniuod10'C wnocydo 24'Cwdzień, - wpa ź dz iernikuod3'C w nocydo10'C wdzi e ń,

- w grudniuod-1O'Cwnocydo 3'Cwdzień.

Pod/oże, na którym odpalanozapalniki,było zawilgo-cone (po opadach atmosferycznych: deszczu, śnieg u),

lecz

w

trakcie przeprowadzaniaeksperymentów nie zaob-serwowano opadów.

Skonstruowanezapalnikilontowe,38sztuk,odpalano kolejnonaobszarze 1m' ,na jednorodnympodłożu w p o-stacihałdypiasku (ryc.6-7).

Z PRAKTYKI

TA

TP

j,

Ryc.1.Nad tlenekacetonu(TATP)oraznadtlenekurotropi ny(HM TO) otrzymane po dwóch dobach krystalizacjiwtemperaturze5aC

Fig.1.Acelone peroxide(TA TP) and hexamethylenetriperoxidediamine (HMTO)obtained after48-hourcristallisationat5°C źródło(ryc.1-27):autorki

,

TT

~

--Ryc. 2. Obrazmikroskopowykryształównadtlenku acetonuwświetle padającymbiałym- mikroskop stereoskopowy Leica MZ95 Fig.2. Microscopicimag e ot acetoneperoxidecryslals inwhite ioeiden'light-LeicaMZ95Leica stereomicroscope

Ryc.3.Obrazmikroskopo wy kryształównadtlenku urotropinywświetle padającymbia łym- mikroskop stereoskopowy Leica MZ95

Fig.3.Microscop icimageot hexa myth elene triperoxidediamine crystals in white inciden t light - Leica MZ 95

TRT

Ryc. 4.Zapalnik lontowy ztuleją wykonanązeszkła

Fig.4.Fusewith quill made01g/ass

0

.63q

Ryc.5.zapalnik lontowy ztulej ąwykonanąz tworzywa sztucznego

Fig.5.Fuse wilh quil/ made ot p/astic

Ryc. 6.Hałdapiasku ,na którejodpalono przygotowanezapalniki Fig . 6. Pile01sand used tor blasting tne fuse

Odpalononastępującezapalniki:

- osiem zapalników zespłonką wosłonieszklanej, wypełnionej TATP (4 sztuki do badań SPMElGCI MSi4 sztuki dobadań metodąGC/MS),

jedenaściezapaln ików ze spłonkąwosłon iePCV,

wypełnionej TATP (6 sztukdo badań SPMElGCI MSi5 sztuk dobadań metodąGC/MS),

osiem zapalnikówze spłonką wosłonie szklanej,

wypeł nionej HMTD(4 sztuki dobadań SPMElGCI MS i 4 sztukidobadań metodąGC/MS),

jedenaściezapa lnikówzespłonkąwosłoniePCV,

wypełnionej HMTD(6 sztuk do badań SPMElGCI MS i 5sztuk dobadań metodąGC/MS).

Ryc.7.Odpaleniejednegozzapalnikówwobudowiez tworzywasztucznego Fig.7.Blastingotoneotlusesinp/astieeasing

Zlejów powybuchowych pobrano próbkipodłożaw

na-stępującychodstępachczasowych: dobadań metodą SPMElGC/MS:

- od razu po detonacji,po 0,5h, 2 h,6h- w przy -padku spłonkiwosłonieszklanej,

od razu po detonacji,po 0,5h,2 h,6h,10 h i 24 h -w przypadku sp/anki -wosłonie z tworzywa sz tucz-nego;

dobadań metodąGC/MS:

- od razupo detonacji, po 0,5 h,2 h,6h - w przy-padku spłonkiwosłonieszklanej,

od razu po detonacji,po 0,5h,2 h,6hi24 h -wp rzy-padku spłonkiwosłoniez tworzywa sz1ucznego.

Do badań laboratoryjnych pobr ano łącznie 38 pró-bek piasku z leja po wybuch u,zapalników ze spłonkami

w osłonie szklanej iPCV elabo rowanymiHMT DiTATP.

Ponadtodobadańpobrano dwiepróbk i kan/rolne . Wszyst -kiepróbkiumieszczono w szczelniezamkn iętych słoikach

opojemności0,9I. Badania laboratoryjne

PrzygotowaniepróbekdobadańmetodąGC/MS zwy -korzy staniemtechnikiHS/SPME

Adsorpcję substa ncji na fazie stacjonarnej (włók­

no sorpcyjne pokryt e fazą polidirnetylosiloksan u POMS

PROBLEMYKRYMINALISTYKI 275(1)2012

Z PRAKTYKI

ogrubości100 urn idługościl cm) prowadzonow czasie 30 minut, w temperaturze 20°C.Oznaczenia pobranych próbek piasku i czasypobraniapodano wtabeli 2.

Przygotowanie ekstraktów.do badań metodąGC/MS Próbk ipiasku pobrane po wybuchu zapalników e labo-rowanych TATP wyekstrahowano metanolem. Natom iast próbki piasku pobrane po wybuchu zapalników e laboro-wany ch HMTD wyekstrahowano chloro form em (w celu dobrania odpowiednich rozpuszczalników i otrzymania ekstraktówz próbek piaskuprzeprowadzonobadania roz

-puszczalnościnadtlenków acetonui urotropiny w metano-lu oraz chloroformie,badania opisanowczęściWyniki ba-dań- Ekstrakcja).Otrzyma neekstraktyzatężanonajpierw w strumieniu zimnegopowietrza,anastępnie ws trumie-niu azotu.Oznacze nia pobranych próbek piasku ;czasy pobraniapodano wtabeli 3.

Przeprowadzonebadan ia analityczne

MetodaHS/SPME-GC/MS

Term iczn ą desorpcję związków zaadsorb owanych na powierzchni włókna (z próbe k opisan ych w tabe li 2) prowadzono w porcie injektora GC, w czasie 1minuty,

w temperatur ze 220°C. Analizę materiałów odniesienia i zaadsorbowanych na włókn ie substancj i prowadzono,

wykorzystując chromatograf gazowy sprzężonyze spek-tromet rem mas typu pułap ka jonowa (GC/MS TraceGC 2000/PolarisQ firmy Finnigan), na kolumnie Rtx-5MS (odługości 15 m,średnicy0,25mm igrubościfilmu 0,25 um),dozowniktypusplit-splitless.

Parametry zastosowanejmetody:

gaznośnyHe- 1,5milmin, tryb pracydozownika - splitless,

- czas dozowania1min,

- temperatura dozownika- 220°C ,

- temperaturalinii transferowej 260°C, - opóźn ien ierozpuszczalnikowe- brak,

program temperaturowy - izoterma 50°C/O ,5min; przyrost 16°C/min do 250°C; izoterma 250°CI 12,5 min,

- czascałkowity16 min,

- tryb pracy spektrometru- skanowanie w zakresie

29-550 m/z.

Metoda GC/MS

Analizie poddanoprzyg otowane ekst rakty metanolowe

ichloroformowezmateriałuopisanego

w

tabeli 3.Badania

przep rowa dzo no zużycie mzestawu GC/MS- QP5050 fi r-mySHIMADZU,zkolumnąkapilarnąZB-5 odługości20m iśrednicywewn ętrznej0,25 mm.

Parametry zastosowanej metody:

- gaz nośny: He - 1,7 milm in, obj ętość nastrzyku spiit1:50,

- temperatura dozownika:140°C,

Z PRAKTYKI

Tabela 2

Oznaczenia próbekpiasku pobranychdobadańlaboratoryjnychwykorzystującychtechnikęHS/SPME- GC/MS

Determinat ionof sampies of sand col/ected for labara tory analysiswith useof HSISPMEGCIMS technique

Zapalniki Zapalniki Zapalniki Zapalniki

wypełnione wypeł n ione wypełnioneTATP wypełnioneHMTD

TATP zespłonką HMTDzespłonką zespłon ką zespłonką

w

osłonieszklanej

w

osłonieszklanej wosłoniez PCV wosłoniez PCV

Czas po jakim

°

0,5 2 6

°

0,5 2 6

°

0,5 2 6 10 24

°

0,5 2 6 10 24 pobrano próbkę[hl Nrpróbki Hs 2Ts 3Ts 4Ts lHs2Hs 3Hs 4Hs Hp 2Tp 3Tp 4Tp 5Tp 6Tp 1Hp 2Hp3Hp 4Hp 5Hp 6Hp Tabela 3

Oznaczeniapróbek piaskupobranych dobadańlaboratoryjnychmetodąGC/MS

Determinalionof sampies of sand col/ected forlabara tory analysis w/th use of GCIMSmethod

Zapalniki Zapalniki Zapalniki Zapalniki

wypełnione wypeł n i one wypełnioneTATP wypełnioneHMTD

TATP

z

e

spło n ką HMTDzespłonką zespłonką zespłonką

w

osłonieszklanej

w

osłonieszklanej

w

osłoniez PCV wosłoniez PCV

Czas po jakim

°

0,5 2 6

°

0,5 2 6

°

0,5 2 6 24

°

0,5 2 6 24 pobrano próbkę[hl

Nr próbki lIs 2ts 3łs 4ts lhs 2hs 3hs 4hs IIp 2tp 3tp 4tp 6tp lhp 2hp 3hp 4hp 6hp

temperatura linii transferowej 150"C ,

- program temperaturowy dla TATP: 70-1 50"C

z przyrostem 5°C/min, izoterma 5 min, całkowity czas 21 min,

- program temperaturowy dla HMTD: 70-1 50"C

z przyrostem 5°C/min,izoterma 10 min,całkowity czas 26 min,

- detektor: skanowanie w zakresie 17-400m/z od

5min,

detektorw trybie pracy SIM:rejestracja detektora

względemnajintensywniejszych jonów powstałych

w wyniku rozpadu jonowego:dla TATP - 43, 59,

75, dlaHMTD- 29,30, 28,208,88.

Metoda FTlR

Nadtlenek urotropiny i acetonu otrzymany w

labo-ratorium oraz ekstrakty metanolowe TATP z próbek po

wybuchu (tabela 3), po odparowaniu rozpuszczalnika

w strumieniu zimnego powietrza, badano metodą spek

-trofotometrii w podczerwieni z użyciem spektrofotometru

Perkin Elmer Spectrophotometer 1600 FTIR zprzystawką

dyfuzyjną Perkin Elmer Diffuse Reflectance. Stosowano

następująceparametry analizy:

- rozdzielczość4

cm

-

l

,

- zakres 4000-500 cm",

- skan 64.

Zastosowanie rozpuszczalnika chloroformowegosp o-wodowałowyekstrahowaniez piaskuzwiązków oleistych

32

uniemożliwiających całkowite odparowanie rozpuszcza

l-nika. Wzwiąz ku zpowyższym odstąpionoodbadań

eks-traktówchloroformowychtą metodą.

Wynikibadań

Wyniki badańprzeprowadzonychna poli go nie

Wszystkie skonstruowane zapalniki były sprawne

technicznie i wybuchły. Po wybuchu pozostał lej powy

-buchowy o średnicy około 15 cm, fragmenty obudowy

z tworzywa sztucznego oraz fragmenty lontu prochowego

LPW. W leju powybuchowym niepozostawały fragmenty

z obudowy szklanej (ryc.8).

We wszystkich próbkach piasku zabezpieczonych po

wybuchu zapalnikówelaborowanych TATP, zarówno ze

spłonkami

w

osłonie szklanej, jak i

w

osłonie z PCV,

po-branych wodstępachczasu:

°

h,0,5h,2 h,6 h,10 h i 24 h,

stwierdzono obecność nadtlenku acetonu. W próbkach

kontrolnych niestwierdzono TATP (ryc.9--15).

Wżadnejpróbcepodłożazabezpieczonej po wybuchu

zapalników elaborowanych HMTD, zarówno zespłonkami

w

osłonieszklanej,jak i wosłoniez PCV,nie stwierdzono obecn ości nadtlenku urotropiny ani produktów jego ro

z-kładu,np.urotropiny,metyloaminy.

Z PRAKTYKI

II I

I1111111'1

111 11111

'I

1IIIIIIIIfI "'

Ryc. 8. Ujawnionewlejach powybuchowych fragmentyobudowyzapaln ików z tworzywasztucznego Fig.8.Fragmentsot fusecasingmadeotplastic delecte d in post-bJaslcraters

Wynikibadańprzeprowadzonychw laboratorium

Metoda HS/SPME-GC/MS

Tabela4

Wynik ibadańpróbekpodłożaotrzymanemetodąHS/SPME·GC/MS

HS/SPMEGC/MSanalytical results for substratespecimens

Zapaln iki Zapalniki Zapalniki Zapalniki

wypełnioneTATP wypełnioneHMTD wypełnioneTATP wypełn ione HMTD

zespłon kąw zespłon kąw zesplonką zespło n ką

osłonieszklanej osian ie szklanej wosłon iezPCV wosłon iez PCV

Czaspo jakim

pobranopróbkę O 0,5 2 6 O 0,5 2 6 O 0,5 2 6 10 24 O 0,5 2 6 10 24

[h

l

Nrpróbki H s 2Ts 3Ts 4Ts lHs 2Hs 3Hs 4Hs Hp 2Tp 3Tp 4Tp 5Tp 6Tp lHp 2Hp 3Hp 4Hp 5Hp 6Hp

Wynikibadań" + + + + - - -

-

+ + + + + + - - -

_-

-

-• +stwierdz onoobecnośćnad tlenku

- nie stwierdzonoobecnościnadtlenku

"

,-bJ

f:

..

~

'-I

~

-

l

--~

I

~

l

-

:

I

=r

~

I

"

,

::"'.

~

_'

_--

-

I

Ił 'tt- .

j

3

_I

1

:1

I

_i

~ tA

,

~

I

I

_T

,

i

LJ\~'

_---,-

.

~

l.

Ryc.9. Chromalog ramorazwidmomasowemate riałuodniesienianad -tlenkuacelonu(TATP )

Fig.9.Chroma togram and mass spectrum o/ acetone peroxide (TATP)

seterercematerial

Ryc. 10.Chromal ogramy próbekpodłożapobranychpowybuchuzapalni -kówelaborowanych TATPwosłoniesz klan ej

Fig.10.Chromatograms ot substratespecimens collectedetter b/astingot

TATPtusesing/asscasing

-

...

.

"Ol • . , '" ~ . " ~,,,....,," "",~,. . .

l

J

i

_J

UJ .

.

•

.• •• ••• ···1 ..

.,

~

.,

j

~~

....,....-,,--,

Ryc. 13. Widmo masowepróbkipoeło ż apobranegopoupływie10 h od

wyb uchu zapalnikaelaboro wane go TATPwosloniePCV

Fig.13.Mass spectrum ot substrate specimen collectedsner10noure trom blastingot TATP fusein PCV casing

Ryc.14. Chromalogramy próbkipodłożapobranegopoupływie24 hod wybuchuzapa lnikaelaborowanegoTATPwosłonie PCV

Fig. 14.Chromatogramsot substrate specimencol/ected alter24nours tromb/as tingotTA TP fuse in PCV casing

.. _'l> ZPRAKTYKI

~

"I

-

-

_l

"'"

I

~

_J

.

~

_T

~

l

--w

;,

~x~ i~ .J.J.:.W jj".:i•..c!..1..:..C.Cl .!J • _ _ _0" ,

..

.

"'''"

.

,.~

...

,,~.,-

.

.

_"

:

1

l

.'~,

!~I

,.

~

_ L... •

.-.~

..

~

1

.~

,

.. ~,,-

.

.

J'-""'J....~!.-.~"- - _

..

...

.-J.

...

~

Ryc. 11.Chromatogramypróbekpodłożapobranych po wybuchu zapa

lni-kówelab o rowan ychTATPwoslon ie PCV

Fig.11.Chroma togramso/substrate specimens conecteaatref blas ting ot

TATPfuses inPCVcasing

Ryc.12. Chromatogramypróbekpodłożapobr anych poupływie10 h, od

wybuchu zapalnikówelaborowanychTATP w osloniePCV

Fig .12.Chromatogramsot substrate specimens collected alter 10 hours tromblastlngot TATP fuses inPGVcasing

Ryc.15.Widmo masowepróbkipoełożapobrane go poupływie24h od

wybuc hu zapalnikaelaboro wane goTATP wosłoniePCV

Fig.15.Mass spectrum otsuostretespecimen collected after24nours tromb/as/ing ot TA TP fuse in PCV Cdsing

Metoda GC/MS

Ekstrakcj a

W celu dobrania odpowiednich rozpuszczalników

iotrzymaniaekstraktów z próbek podłożaO maksymalnie

dużym stężeni unadtlenkówprzeprowadzonoszeregbadań rozpuszczalnościczystych nadtlenków (TATPiHMTD).

Pod uwagę wzięto dwa rozpuszczalniki: metanol

(zuwagi na niższy stopień rozpuszczalności zanieczys

z-cze ń często występujących w badanym materiale) oraz chloroform (z uwagi na suge rowany najwyższy stopień rozpu szczalności badanych nadtlenków). Analizowano

roztworyO różnymstężen iu,przygotowywan enapł uczce ultradźwiękowejorazwróżnychtemperaturach.

W przypadku nadtlenku acetonu (TATP) dobra ro z-puszczalność zarówno

w

metanolu,jak i w chloroformie

była zauważalna jużw momencie łączeniaro zpuszczal-nika z kryształami nadtlenku. Na podstawie analizc

hro-matograficznyc h przeprowadzonych techn iką GC/MS

(ryc.16) potwie rdzonowstępnespostrzeż en ia,żena

dtle-nekacetonudobrze rozpuszczasię zarówno wc hlorofor-mie,jakiw metanolu.Zastosowan iepłuczki ultradźwięko­ wej (wczasie 20 min,w temperaturze 40'C) niewpływa

narozpuszczalność .

ZPRAKTYKI

-

!

-._ . . . ._ l . . . ._tł-"l.oł

.

,

. .

.

- ~ ....__ I....IIIl_~~"'!..u....

=

=--~

"-"".:.

.

~_

~_

~~fIll

·

..

I~

-=:::u..~~~~

•_ _" - ' _---'''~...''''-I"Ił,,' '''' ,t.h<>lo - t''...l.m' -...J . .

ll ~ '''--_ _.__ _ , "'00

•

•

Ryc .16.Chromatogramy nadtlenku acetonu(TATP)obrazującejego roz-puszcz alnośćw metanolu ichloroformi e oraz poużyciu pł ucz ki ultradź ­

więkowej

Fig.16.Chroma togramsot acetoneperoxide (TATP)show;ngits so/ubility inmethano i andchloroformandahe,application ot ultrasonicrinser

-:.

:

.._- --I

_~' ·~."'i";~ło\'/o.''''I'''ff'\\'~~'''~,~~{-~~~~~N2~,~

... ' _ _ ,...I:.:J_:ł:i~1.:\oi.;. ""•

..~_~~...---.-_ , _ . , _. ~_ ._ _ ,...,..._..J '100

11 ,. 19 :lO II 2l 2l 14

Ryc.17.Chromalo gramynadtlenkuurotropiny(HMTO)obrazujące jego

rozpuszczalnośćw metanolu oraz poużyciu płuczki ultradźwiękowej

Fig.17.Chromatograms ofhexamy the/ene triperoxide diamine (HMTO) showingits so/ubility in methanoiand afterapplieationofu/trasonie rinser

Inaczej sprawa przedstawiasięw przypadku nadtlenku

urotropiny(HMTD).Jegorozpuszczanie.zarówno w

metano-lu,jak i w chloroformie,przebiegałopowoli,a pozadaniuroz

-puszczalnika nadal widocznebyłylicznekryształy. Analiza

chromatogra ficzna(ryc.17-18)wykazała.iżnadtleneku

ro-tropiny rozpu szczasięznacznie lep iej wtem pe ratu rze

poko-jowej wchloroform ieaniżeliwmetanolu.Zastoso waniepłucz­

kiultradżwiękowej(w czasie20 min,w temperaturze40'C)

przyspieszarozpuszczalnośćHMTD w metanolu (ryc.19).

Sporządzeni eekstraktów metanolowychz próbek

pod-łoża pobranych po wybuchu zapalnikówelaborowanych

nadtlen kiem acetonu nie sprawiało większych trudności.

Otrzymano stos unkowoczysle ekstrakty,łatwe do odpa

-rowania

w

strumieniu powietrza j azotu. Natomiastodpa

-rowanie ekstraktów chloroformowych z próbek podłoża

pobranych po wybuchu zapalnikówelaborowanych nad

-tlenkiem urotropinydoprowadziłodo otrzymania w efekcie

końcowym gęstej, brunatnej cieczy. Niestety chloroform

jest dobrymrozpuszczalnikiem nietylko nadtlenkuurotropi

-ny.alerównież wieluskładników(zanieczyszczeń)wyslę­ pującychwpiask u.Pokażdorazowymnastrzyku ekstrakt u

chloroformowego niezbędne było czyszczenie ,.

glassline-ra", Chrom atogram zawie rał wiele pików pochodzących

odzani eczyszczeń ,występuj ącychrówn ieżwpobliżu piku nadtlen kuurotropinyiczęstogoprzesła niających.

Ryc. 18. Chromato gramy nadtlenku urotropiny(HMT D) obrazującejego

rozpuszczalnośćw chloroformie oraz poużyciupłuczki ultradźwiękowej

Fig.18. Chromatograms of nexemytnetene triperoxide diamine (HMTO) showingits solubility in chloroform and after applicationotutuesootcrinser

RyC.19. Chromatogramynadtlenkuurotropiny (HMTO) ob razującejego

rozpuszczalnośćw chloroformieimetanoluzużyciem płuczkiultradźwię­

kowej

Fig.19.Chromatogramsot hexamythe/enetriperoxide diamine (HMTD) showingits solubility in chloroform and me/hanoiwithapplicationof u/tra-eomc rinser

'

.

.

~,.("

...

,

..

Badania chromatograficzne

Wyniki badań przygotowanych ekstraktów metodą

chromatografij gazowej sprzężonejz detektorem

maso-wym podano wponiższejtabeli:

Stosując metodę GC/MS w trybie pracy SIM.

stwier-dzono obecnośćTATP w ekstraktach z próbek podłoża

zabezpieczonych po wybuchu zapalników ze spłonkami

w osłoniez PCV. pobranych wodstępachczasu:bezpo

-średniopo wybuc hu. 0.5h. 2 h, 6 h (ryc.20)i24 h(ryc.21)

oraz zespłonkamiwosłonieszklanej.pobran ychwodstę ­

pac hczasu 0.5 h i6 h (tabela 1). Nie wykryto natomiasl

tego nadtle nku . stosując metodę GC/MS w trybie pracy

SCAN (pełny prądjonowy).

Chromatogramyotrzymanew wyniku analizy e

kstrak-tów chlo rofo rmowych próbek podłoża zabez pieczonych po wybuc hu zapalnikówe labo rowa nyc h HMTD zarów no

zespłon kamiwosłonieszklan ej,jakiwosłoniezPCV za -wieraływiele dod atk owy ch pików.występujących w

pobli-żulubprzesłan iających sygnał pochodzącyod nadtlenku

urolropiny.Wzwiązkuz powyższymnie możnabyłojed

-noznacznie zidentyfikowaćnadtlenku ani produktów jego

rozkładu.np.urotropiny(zarówno w trybiepracy detektora

SCANjakiiSIM).

Negatywne wyniki ot rzyma no również w przypadku ekstra klówz prób ek podłoża zabezpieczonyc h po wyb

u-chuzapa lnikówelaboro wanych TATP . wosłonieszklanej,

pobranych od razupowyb uch u ipo 2h.

W próbk ach kontrolnych nie stwierdzono obecności

TATPoraz HMTD. ~~~'

..

~,

..

_,,.~

....

..

'~:A"::'I';;;~la1~·f'lt...,

fl'lIMo,;

_.

_,.

:

,.

...

,

.

"

...

.

.

'

,.

"

.

.

.

Z PRA"TI'Kt

Tabel a 5 Wyniki badańpróbekpodłożaotrzymanemetodąGCIMS

GCIMS analytical results for substrate specimens

Zapalniki Zapalniki Zapalniki Zapalniki

wypełnioneTATP wypełnioneHMT D wypełnioneTATP wypełn ioneHMTD

ze spło n ką zespłon ką zespłon ką zespłon ką

w

osłonieszklanej

w

osłon ieszklanej wosłoniezPCV wosłon iezPCV Czas pojakim pobrano O 0,5 2 6 O 0,5 2 6 O 0,5 2 6 24 O 0,5 2 6 24 próbkę[hl Nrpróbki Hs 2ls 3ts 4ts lhs 2hs 3hs 4hs Hp 2tp 3tp 4tp 6tp lhp 2hp 3hp 4hp 6hp Wtrybie pracy

-

+ - +

-

-

- - + + + + +

-

-

-

_-

-SIM" W trybie pracy

-

-

-

-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

_-

-SCAN

•+stwierdzo noobecnośćnadtlenk u

- nie stwierdzonoobecnościnadtle nku

• •,TI("

-...

. - , ..- (

....

~. c~

1<

"'_ "1

'1.1

~

.,

.

_ _ ,,",(W)_l _ . . /-

.

,

.

..

RyC.20. Chromatogramy pró bekpodłożapobranegonatychmiast,poupły­

wie0,5h,2hi6hodwybuchu zapalnika elabo rowa nego TATPwosloni e PCV oraz chromatogrammateriałuodniesieniaTATP

Fig.20. Chroma tograms ot substrate specime ns collected immediately,

and folfowing 30rnin.,2hoursand6hours(mm blas tingo/ TA TPtuse,

wnenapp ly ingGC/MS metrodin SCANmode(fulijoncurrent)

Badaniaspektrofotometryczne

Z użyciem meto dy spektrofotomet rii

w

podczerwieni

FTIRuzyskano widma (ryc.22-23) pozwal aj ące naid en-tyfi kacj ę nadtlenku ace tonu (TATP) i urotrop iny (HMTD), zsyntezowanychzwi ązków,jakrównieżsuchych p

ozosta-łościuzyskanyc h po odparowaniu(w strumieniu powietrza iazotu)ich metanolowychekstraktów.

Zanieczyszczenia podłoża (piasku),na którym prze

-prowadzano eksperymenty,jego bogaty skład oraz n

ie-wielkie ilości pozostałości nadtlenków po wybuchu un

ie-możl i wiły identyfikację TATP i HMTD z zastosowaniem

powyższejmetody(ryc.24-25).

D

yskusja wyn

ików

Z nadtlenkuacetonu i urotropinymożna skonstruować

w warunkac h domowych sprawne zapalniki. Wszys

t-kie próby badania sprawności zakończyły się p owodze-niem.Do ekstrakcj inadtlenku acetonuz próbek podłoża

36

Ryc . 21. Chromatogramy próbek podłoża pobranego po upływie24 h

odwybuchuzapalnikaelaborowanegoTATPwosłoniePCV orazch

roma-log rammateriał uOdniesienia TATP

Fig.21.Chromatogram sotsubst ratespecimens colleeteeJafter24hours trom b/astmg otTATP fuse in PCVcasing andchroma togr amot TATP

retorercema teria!

w postaci piasku wysta rczająco skuteczny jest metanol.

Do ekstrakcji nadtlenku urotropiny z zanieczyszczonych próbek podłoża lepszy wydaje się być metanol w tem

-peratur ze 40'C niż chlorof orm. W przypadku ekstrakcji

chloroformem otrzymuje się końcowy (zatężony) eks

-trakt w postaci gęstej, mazistej substancji silnie zani

e-czyszczonej składnikami podłoża (piasku, gleby itp.). Ekstrakt taki jest trudny do nastrzyku i analizy,gdyżpo

każdym nastrzyku niezbędne jest czyszczenie .glassli -nera"I aw efekcie poprzebadaniu większej ilościpróbek

- kondycjonowanie kolumny. Ponadto otrzymany chro

-matogram nie nadaje się do jednoznacznej identyfikacji

nadtlen ku,zuwaginaobecnośćwielu związków, których

czas retencji jest zbliżony do czasu retencji nadtlenku.

Jednym z celówpodjętych badańbyłaocena skutecz

-ności zastoso wania ekstrakc ji rozpuszczal nikowej oraz mikroekstrakcjidofazystałejSPMEz fazy nadpowierzch

-niowejHS wpołącze n iu zGC/MS doidentyfikacjiiozna

-czaniaśladowych pozostałościpo wybuchu nadtlenk uu

ro-tropiny (HMT D)inadtlenku acetonu(TATP) wpodłożu.

I,

..

~ "

,

I

I l '

~

,,'1;1

,~ --- ~ --- - ~~--~ -

-.

...

_

- -

--

"

-

.

-

_

.

_-Ryc.22. Spektrogramy nadtlenkuurotropiny HMTD- ekstraktucnlorotc

r-mowegoorazczystegozwiązku

Fig.22.Spectrogramo/hexamythefenetriperoxide diamine(HM TD) - chlo· roformextractand purecompoura

Ryc.23. Spektrogram nadtlenkuacetonuTATP- ekstraktu metanolowego orazczystegozwiązku

Fig.23. $pectrogram

o

,

ecetoneperoxide(TATP)- methanoIextractand purecompound

-

.

,

,

1 l "T.. \I I,) l I .

--_

..

_

.

__

..

.

...

-

..

_

-Ryc.24.Spektrogram suchych pozostałości po odparowaniu metanolu

z próbkipiasku zabezp ieczonej po 6 h od wybuchu zapalnikawoslon ie

plastikowej, elaborowanego TATPorazspektrogrammate ri ał uodniesienia Fig. 24.Spectrogram ot dry residuesafterevaporationot methanoItrom

sandspecimencoueaea ener6hourstrom blastingot TATP fuseinplastic casingand spectrogramot reterence material

PROBLEMYKRYMINALISTYKI 275(1)2012 Z PRAKTYKI

f:-

_I

I

I

I

l l I

I

I

\

I

1\

/

lI-

t

'

\

~

I

-

-

I

"

,

.1

,

-.

....

.

'''

--

,--.

-

.

_._---_

___ _

._

._ . _ _ a

.

_

_

..

Ryc.25. Spe ktrogra mysuchychpozostalościpo odparowaniu metanolu

zpróbekpiasku zabezpieczonychbezpośredn iopo wybuchu,2 h i 6hod wybuchu zapalnikawosłon ieplastikowej.elaborowa nego TATP Fig.25.5pectrogramsot dryresidues afterevaporation otmetnenottrom

sand specimenscollectedimmediately afterblasting.aswellas2hours and6hourstramblasling o/ TATP fusein plastic casing

Zastosowana analiza ekstraktów metanolowych

nad-tlenku acetonu metodą chromatografii gazowej sprzężo­

nej z detektorem masowym w trybie pracy SIM jest mniej

skuteczna

w

porównaniu z analizą próbek podłoża

me-todą mikroekstrakcji do fazy stałej SPME z fazy

nadpo-wierzchniowej HS wpofączeniu z GC/MS (w przypadku

metody GC/MS w dwóch próbkach nie ujawniono TATP,

w przypadku HS/SPME-GC /MS we wszystkichpróbkach

ujawni onoTATP).

Konieczność przygotowania ekstraktów zpodtoża do

bada ńmetodąGC/MSsprawia,żejestto metodadużo

bar-dziejpracochłonna ,a najej skutecznośćmawpływwiele

czynników,takich np. jak:rodzajpodłoża,sposób pobrania

próbki czy, rodzajzastosowanego rozpuszczalnika.Metoda

mikroekstrakcji do fazy stałej połączonazchromatografią

gazowąsprzężonązespektrometrem masdajemożliwość

szybkiej,nieskomplikowanejorazcharakteryzującejsięwy

-soką wykrywalnością analizynadtlenku acetonu (TATP).

Obie te metody okazały się nieskuteczne w przypadku

identyfikacjinadtlenku urotropiny wpróbkachpodłoża.

Nie należy jednak rezygnować zpodejmowania pr

ó-byidentyfikacji HMTD.W trakcie wykonywania ekspertyz

wLK KWP wGdańskuudałosięzidentyfikowaćnadtlenek

urotropinymetodąspektrofotometriiw podczerwieni. Prób-kipodłoża (gleby) zabezpieczone powybuchuwy

ekstra-howano metanolem w temperaturze 40°C, a następnie

odparowano rozpuszczalnik. Spektrogram tzw. suchych

pozostałości zawierałpasma absorpcjicharakterystyczne

dla HMTD(ryc.26).

Istotne znaczenie dla póżniejszej identyfikacji TATP

z próbki podłoża ma sposób zabezpieczenia materiału

dobadań.Umieszczenie próbek

w

szczelniezamkn iętych

słoikach umożliwiło ide ntyfi kacjęTATP w materiale dowo-dowym zabezpieczonym z leja powybuchowego po 24 go-dzinachod wybuchu oraz przechowywanymprzezmiesiąc.

Z PRAKTYKI

-;

_{':1 '} rszeń ,ku,udałw kotórych uczesię pobraćstniczydo badańliekspercipróbkiLK KWP wnadtlenkówGdaprzedń ­ ich zniszczeniem,przyścisłej współpracypirotechnikówze

SPAP KWP wGdańsku.

Wnioski

-

.

'~

.

_"'.~- ~."_{_}_.' -~~'_,", ~.

-Ryc. 26. Spektrogram suchychpozostałości po odparowaniu metanol u

z dowodowej próbkipiasku zabezpieczonejpo wybuchu zapalni kael abo-rowanegoHMTDoraz spektrog rammateriałuodniesienia

Fig. 26.Spe ctrogram ot dryre siduesenerevaporationotmę tnenottrom evidential sand sample

c

oueaea

afterb/as /ingotHMTDfuseand s

pectra-gramotreterence material

mi,TIC

BT"''''',,,,,,,,...,..,,

" 'IQ'>

I, '-.._~_·"__~ --"17n'nl!l'6T'~ "li'~l.O'J..,"

:

::

~'~ :::.=~--=-- ~

.

----ttrl'~'~"i:,~l~:~

Ryc.27. Chromatogrampróbkipodłożazabezpieczonejpowybuchu za

-palnikówelaborowanychTATP w sierpniu 2008 rokuipoddanej analizie wlutym2009roku

Fig.27.Chromatogramot substrate specimen collected afterblastingot TAT P fuses in August2008 and anafysedin February 2009

zarówno metodą HS/SPME-GC/MS,jak i GC/MS.Dodat

-kowe badaniawykazały,że możliwajest identyfikacja nad-tlenku acetonu w próbce podłożazabezpieczonej zaraz po wybuchu i umieszczonej w szczelniezamkniętym słoiku na-wet popółrocznymokresie jejprzechowywania (ryc.27).

Ze względu na niejednoznaczne wyniki badań

iden-tyfikacyjnych nadtlenku urotropiny w badanych próbkach

podłożazabezpieczonych z leja powybuchowego,w tym

przypadku nie można wyciągnąć podobnych wniosków.

Zwcześniejszych doświadczeń uzyskanych podczas

ba-dań nadtlenków w LK KWP wGdańsku wynika, żena po-zytywne wyniki badańidentyfikacyjnych nadtlenkówwpły­

wa wiele czynników,takich jak:rodzaj zabezpieczonego

podłoża i ilość związków chemicznych zanieczyszczają­ cych ekstrakt,sprawnośćkolumny aparatu GC (po wymia

-nie kolumny na nową - tego samego typu- jej czułość

w

stosunku do nadtlenków okazała się dużo mniejsza),

czystość "glasslinera"itp.Należy pamiętać, iżprzy anali

-zie niewielkich ilości związkówbardzo istotną rolęodgry

-wa kontrola iwłaściweprzygotowanie sprzętudo pracy.

W przypadku nadtlenku urotropiny problem stanowi eks-trakcja zpodłożai przygotowanie ekstraktu,a nie sama iden-tyfikacja tego nadtlenku. Pamiętając o tych trudnościach, w trakcieobsługimiejsczdarzeń należy dążyćdo pobrania próbki czystego nadtlenku urotropiny, oczywiściew miarę możliwości. Do tej pory,podczasobsługi wszystkich

zda-38

Metodyka wykorzystującatech n i kę SPME na etapie

przygotowania próbek i chromatografii gazowej sprzężo­

nejzespektrometriąmas do analizyinstrumentalnej daje

możliwość szybkiej i miarodajnej analizy nadtlenku ace

-tonu (TATP) i może być z powodzeniem stosowana do identyfikacjiTATP.

Do ekstrakcji nadtlenków TATP i HMTD z podłoża

w postaci piasku czy gleby najodpowiedniejszym rozpusz-czalnikiem jest metanol.

Na podstawie analiz próbek podłoża zawierającego

HMTD oraz badań przeprowadzonych w ramac h eksper

-tyz można stwierdzić ,że najwłaściwszą metodyką

identy-fikacji HMTDwmateriale po wybuchu wydaje się byćek

s-trakcja z użyciem metanolu, na płuczce ultradźwiękowej

wtemperaturze40"C ,anastępnieidentyfikacja z zastos

o-waniemspektrofotometriiw podczerwieni FTIR.

Zabezpieczając próbki podłoża po wybuchu n adtlen-ków (HMTD, TATP) należy pamiętaćowłaściwym ich za-pakowaniu (np.szczelnie zamknięty słoik).Odpowiednie zabezpieczenie próbki podłoża umożliwiło identyfikację

TATP nawet popółroku od czasujej pobrania.

W trakcie analizyniewielkich ilościnadtlenków,istotną rolęw ich identyfikacji odgrywaczystość"glasslinera" oraz monitorowanie wykrywalności nadtlenków przez analizę w zadanej sekwencji próbek kontrolnych o stałym, zna

-nymstężeniu.

BIBLIOGRAFIA

1.www.oxytop.pl.stannadzień16.03.2008r.

2.Policha A.,PawłowskiW.,MazurekA.,MatyjasekŁ. :B a-daniaiidentyfikacjanadtlenków organiczny chużywanychwzama -chach terrorystycznych , "Problemy Kryminalistyk i"2004,nr 244.

3.Psillakis E.,KalogerakisN.:Solid-phasemicroextraction

verussingle-dr opmicroex tractionfor the analysis 01nitroaromatic exptoslves in watersampies. "J. Chroma togr .A."2001,nr 938,

s.113-120.

4.Mester Z.I.,5turgeon R.:Traceelement speclatlon using

solidphase microex traction,.Spectrcchlm Acta B."2005,nr 60,

s.1 243-1269 .

Stresz cze nie

Wykorzystanie nadtlenkówurotropiny (HMTD)iacetonu (TATI')

do celów przestępczych, m.in. konstrukcji zapalników stosowanych

w urzadzeninch wybuchowych, wYlllusiło konieczność opracowania

metod analitycznych ulllożliwiającychidentyfiktlcjęichpozostałościpo

wybuchu w materiale dowodowym.Wartykuleprzedstawionosposoby

przygotowaniapróbek dobadańmetodamiSPMEiekstrakcjiz zssroso

-manieniodpowiednich rozpuszczalników, anastępnieidianalizęmetodą

chromatograf ii gazowej. Zwrócono również uwagę na występującą

zależ ność pomiędzy pozytywnymi wynikami badań, II czasemoraz

prawidłm:vymsposobemzabezpieczeniamateriału.

Słowakluczow e:materiaływybuchowe,HMTD, TA T P, SPME,

chromatografiagazowa

Sum m ary

TheliStoflwxamythelene triperoxidediamine(HMTO) andaectane

pcroxide(TATP) Jor eriminalpllrposcs,lIIC conetruction oj fusesin ex

-plos/vrsamongothere, providedfortheIlecessityoj developing ana1yti -cal methodsto allowfor identification oj post-blastreelduee in eoidentiai

PROBLEMYKRYMINA LISTYK I275(1)2012

Z PRAKTYKI

material.Theariiclepreser/tstlieways oj sampfepreparatlonjor exami

-nationWitllSPME method al/d extraction with useoj relevantsotoente, jołknnedby CCana/ysis.The reJationbetucen positiveresu/ts ojanalysis

and time and correct coiieciion ojmateria! liasalsobcen IJighlighted.

Keywords:explosives,HMTD, TATp, SPME, gas cIJromatography

Autork i pra gną podziękować Łukaszowi Matyj as kowi

z Centralnego La bora to ri um Krym inalisty czne go Policji za

życzliwą pom oc, cenne rady i wskazów ki merytoryczne

udz ielon ewtrakcierealizacjibadańdoniniejszej pracy oraz

Pirotechnikom SPAP KWP w Gdańsku za ba rdzo dobrą

współpracęiprofesjonalnąpom oc w realizacjipomysłóworaz

zaniekończącąsit;cierpliwość.