5 Spis treści
Od redaktorów . . . 7
Małgorzata Hendrykowska, Film w budowaniu polskiej tożsamości
Pierwsze lata niepodległości 1919-1924 . . . 9 Karina Banaszkiewicz, Polskie filmy fabularne II Rzeczpospolitej
jako projekt pamięci zbiorowej . . . 26 Daria Mazur, Huragan Józefa Lejtesa – w poszukiwaniu strategii
filmowej opowieści z historią w tle . . . 41 Artur Petz, „Sto szabel błysnęło w słońcu”.
Warszawska premiera filmu Dzikie pola Józefa Lejtesa . . . 55 Roman Włodek, Dylogia patriotyczna (Na Sybir, Rok 1914) Marka Libkowa,
Wacława Sieroszewskiego i Henryka Szaro . . . 67 Jakub Zajdel, Mit żołnierza Legionów Polskich
w filmie Rok 1914 Henryka Szaro . . . 83 Mariusz Guzek, Piłsudski i Legiony na ekranie. Od dokumentów frontowych
do Sztandaru wolności Ryszarda Ordyńskiego (1935) . . . 100 Grzegorz Rogowski, Historia filmu Polonia Restituta
w świetle prasy i archiwów . . . 112 Paulina Haratyk, Michał Pieńkowski, Grzegorz Rogowski,
Katarzyna Balcerowska, Kulisy archiwum. Wybrane etapy pracy nad przedwojennymi filmami ze zbiorów Filmoteki Narodowej –
Instytutu Audiowizualnego . . . 125 Krzysztof Kornacki, Ta wyrodna Rzeczypospolita!
O Czarnych skrzydłach Petelskich . . . 140 Jarosław Grzechowiak, Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy
i Blisko, coraz bliżej. Idea, realizacja, recepcja . . . 149
6
Piotr Kurpiewski, Bohdana Poręby filmowa wizja Niepodległej.
Polonia Restituta jako film polityczny i historyczny . . . 169
Piotr Zwierzchowski, Jak komuniści walczyli o niepodległość . . . 180
Emil Sowiński, Hej, kto Polak po bilety! Kampania promocyjna filmu 1920. Bitwa warszawska . . . 193
Marcin Adamczak, Próba. Hiszpanka jako incepcja . . . 206
Indeks nazwisk . . . 222
Indeks filmów . . . 231 Spis treści
Od redaktorów
W roku 2018 minęło 100 lat od powrotu Polski na mapę Europy. Rocznicę tę traktujemy także jako pretekst do rozważań filmoznawczych i historycznofilmowych.
Czyn zbrojny, wizerunki Wielkiej Wojny, budowa niepodległego państwa były tema- tami rodzącej się kinematografii narodowej, która w dwudziestoleciu międzywojen- nym szukała stylu wypowiedzi i sposobów komunikacji zarówno z władzą, jak i wi- dzami, czyli swojego miejsca w kulturze. Strategie stosowane przez kino narodowe w dwudziestoleciu międzywojennym niepodległość afirmowały, a wzmacniał je pełen kolorytu arsenał użytych środków scenograficznych i kostiumowych (legionowych mundurów, szyneli żołnierzy V Syberyjskiej Dywizji Strzelców Polskich, szamerunków obrońców Lwowa), uroda polskich ułanów, sceny batalistyczne (niektóre imponujące, jak w Cudzie nad Wisłą Ryszarda Bolesławskiego), stereotypowe, ale odpowiadają- ce ogólnonarodowym potrzebom, postaci kreowane przez luminarzy sceny i filmu.
Filmowe reprezentacje walki o niepodległość stawały się spektaklem, nie przestając przecież być elementem kształtowania na nowo tożsamości narodowej.
I wojna światowa, rok 1918 i jego konsekwencje stanowiły także odniesienia historyczne dla późniejszego kina polskiego. Nie ograniczamy się zatem do wydarzeń z epoki, ale podejmujemy także zagadnienia wiążące odzyskanie niepodległości z re- cepcją tego procesu w strategiach poszczególnych twórców, odwołaniach gatunko- wych, związkach z polityką. Dlatego też skupiamy się między innymi na obecności roku 1918 i dwudziestolecia międzywojennego w produkcjach filmowych i telewizyj- nych, kulturowych reprezentacjach bohaterów tamtych lat, ideologicznych sporach o wizerunek tamtego okresu, krytycznym spojrzeniu na poszczególne tytuły, powstałe zarówno w dwudziestoleciu, jak i w warunkach powojennych do ostatnich lat włącz- nie, lokalnych i regionalnych obiegów kinematograficznych w pierwszych latach wol- nej Polski. Sporo miejsca poświęcamy także archiwaliom, zarówno pod względem ich przydatności źródłowej, ale też problemom związanym z zachowaniem materialnych artefaktów.
8
Książka, która w jakimś sensie stanowi zobowiązanie jubileuszowe, jest przecież także próbą wskazania na nowe przestrzenie badawcze i strategie interpretacyjne.
Wpisuje się również w stale aktualne rozważania o tożsamości, narodowym charakte- rze i zarządzaniu pamięcią, czyli szeroko rozumianych zobowiązaniach społecznych.
Spośród dziesiątków fascynujących zagadnień, zjawisk, postaci i filmów, wybieramy jedynie kilka, ale z nadzieją, że poświęcone im rozdziały pozwolą głębiej wniknąć w to, jak kino polskie, w różnym czasie i na różne sposoby, odnosiło się do tytułowej tematyki.
Od redaktorów
