• Nie Znaleziono Wyników

Tekst jako kultura - kultura jako tekst. Tекcт как кулътуpa – кулътуpa как тeкcт

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Tekst jako kultura - kultura jako tekst. Tекcт как кулътуpa – кулътуpa как тeкcт"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

9

К читателю

Для современной гуманитарной науки текст и культура в их динамиче‑

ском соотношении являются одними из приоритетных объектов и направле‑

ний исследования. К проблеме взаимоотношения текста и культуры привле‑

чено внимание специалистов разных областей гуманитарных знаний: фило‑

логов, философов, культурологов, психологов, антропологов, специалистов по теории перевода и практиков ‑переводчиков.

Так, для современной философии, оказавшей мощное влияние на раз‑

витие некоторых направлений современного языкознания и литературове‑

дения, в центре внимания оказывается уже не проблема соотношения бытия и сознания, а проблема реальности и текста как ее возможной интерпре‑

тации. По мнению одного из самых влиятельных современных философов Ж. Дерриды, «мир – это текст», «текст – единственно возможная модель реальности». «Для меня, – замечает Деррида, – текст безграничен. Это абсо‑

лютная тотальность. Нет ничего вне текста».

В свою очередь выдающийся русский ученый‑филолог С.С. Аверинцев, подчеркивая исключительное место филологии среди гуманитарных наук, утверждал: «филологии принадлежит весь человеческий мир, но мир орга‑

низованный вокруг текста и увиденный через текст».

Интересы собственно лингвистических исследований предполагают вы‑

явление в тексте национально специфических черт культуры, относящихся как к области устройства языка, так и к сфере самой духовной деятельности человека, определяющей в конечном итоге функционирование языка в каче‑

стве речевых формаций, текстов и дискурсов.

Именно так широко понимаемая идея взаимоотношения культуры и тек‑

ста нашла отражение в настоящей монографии.

Авторы материалов, помещенных в данной монографии, демонстрируют многообразие подходов, пониманий и методов исследования текста. Глав‑

ным направлением анализа взаимоотношения языка и культуры стал вектор

«текст как культура», нашедший отклик и понимание прежде всего в фило‑

логической среде, в силу того, что он отражает приоритеты филологическо‑

го познания и закрепляет научные традиции лингвистики, литературоведе‑

ния, переводоведения, текстологии и под. Такое понимание вписывает текст в систему вербальной коммуникации, которая сегодня сформировалась и по‑

лучила теоретическое осмысление как область трансляции культурной ин‑

формации.

(2)

10

Идея монографии была задумана в определенной мере как междисци‑

плинарный диалог применительно к обозначенной области научного зна‑

ния, что всегда ведет к взаимному обогащению наук. Вторая часть назва‑

ния монографии – «культура как текст» – меняет вектор отношений, вводя в научный диалог такое понимание текста, которое выработано философи‑

ей, культурологией, культурной антропологией: текст – это все, что создано человеком, то есть, в конечном итоге, любой артефакт, и он является носи‑

телем культурной информации. Такой поворот проблемы текста и культу‑

ры также получил интерпретацию у наших авторов. В монографии удалось также реализовать принцип поликультурности в отношении объектов ис‑

следования: авторов опубликованных материалов интересует прежде всего русский и польский язык и культура, однако в сферу их внимания попадают немецкий, чешский, английский, украинский, хорватский, скандинавские и другие языки и культуры.

Естественным результатом предложенного ракурса рассмотрения текста является продвижение его в сторону дискурса. Осмысление этого явления – один из знаменательных моментов современного этапа развития лингви‑

стики текста. К нему можно отнести также понимание текстов как жанро‑

вых образований. Оба эти понятия обсуждаются в монографии.

Внимание наших авторов к процессам текстопонимания и текстопрожде‑

ния зафиксировало явление интертекстуальности как свойства текста вооб‑

ще, а современного в особенности, что в целом свидетельствует об интересе наших авторов к постмодернистским текстологическим теориям. Принци‑

пиально важным для нашей монографии является «переводческий блок»

(материалы, посвященные проблемам перевода), решающий проблему куль‑

туры как перевода, рассматривающий явления межкультурной коммуника‑

ции, диалога культур, осуществляемого с помощью переводимых текстов и обнаруживаемого в текстах переводов.

Предлагая вниманию читателей монографию Текст как культура. Куль- тура как текст, искренне надеюсь, что помещенные в монографии мате‑

риалы позволят с достаточной полнотой представить широту и глубину об‑

суждаемых вопросов, а возможно, и дадут на них ответы.

Зоя Новоженова

(3)

11

Do czytelnika

Dla współczesnej humanistyki tekst i kultura w ich dynamicznym współdzia‑

łaniu są jednym z priorytetowych obiektów i kierunków badań. Ku problemo‑

wi stosunków wzajemnych pomiędzy tekstem a kulturą zwracają się specjaliści z różnych dziedzin nauki humanistycznej: filolodzy, filozofowie, kulturoznawcy, psycholodzy, antropolodzy, teoretycy i praktycy przekładu.

W centrum zainteresowań współczesnej filozofii, która w wielkim stopniu wpłynęła na rozwój niektórych kierunków językoznawstwa i literaturoznawstwa, znajdują się obecnie nie problemy współzależności pomiędzy bytem a świa‑

domością, lecz problem rzeczywistości i tekstu jako jej możliwej interpretacji.

W opinii jednego z najbardziej wpływowych współczesnych filozofów J. Derridy, świat jest tekstem, tekst zaś – jedynym możliwym modelem rzeczywistości. „Dla mnie – mówi Derrida – tekst nie ma granic. Jest absolutnie wszechobecny. Nie ma niczego poza tekstem”.

Z kolei wybitny rosyjski filolog S. Awierincew, podkreślając szczególne miej‑

sce filologii wśród nauk humanistycznych, stwierdził, że „do filologii należy cały ludzki świat, lecz jest to świat zorganizowany wokół tekstu i odbierany przez jego pryzmat”.

Zainteresowania stricte lingwistyczne skupiają się wokół wyodrębnienia w tek‑

ście cech kultury charakteryzujących się specyfiką narodową, które mogą się od‑

nosić zarówno do systemu językowego, jak i do duchowego życia jednostki. To ostatnie zaś ostatecznie determinuje funkcjonowanie języka w postaci formacji werbalnych, tekstów i dyskursów.

W ten sposób szeroko pojmowana idea współdziałania kultury i języka znala‑

zła odzwierciedlenie w niniejszej monografii.

Autorzy umieszczonych tu materiałów demonstrują wielość podejść, rozumie‑

nia i metod badawczych. Głównym kierunkiem badań współzależności pomiędzy językiem i kulturą jest przede wszystkim kierunek od tekstu do kultury – „tekst jako kultura”, który zdobył rezonans zwłaszcza w środowisku filologów, między innymi dlatego, że odzwierciedla priorytety poznawcze filologii i utrwala nauko‑

we tradycje lingwistyki, literaturoznawstwa, przekładoznawstwa, tekstologii i in.

Takie rozumienie lokalizuje tekst w systemie komunikacji werbalnej, która już

(4)

12

się ukształtowała i została teoretycznie sformułowana jako dziedzina translacji informacji kulturowych.

Monografia, którą oddajemy do rąk Czytelnika, została pomyślana w pewnym stopniu jako interdyscyplinarny dialog dotyczący zasygnalizowanego problemu, co zawsze prowadzi do wzajemnego wzbogacania się poszczególnych nauk. Dru‑

ga część tytułu monografii – Kultura jako tekst – zmienia kierunek współzależno‑

ści, wprowadzając do dialogu naukowego rozumienie tekstu, wypracowane przez filozofię, kulturoznawstwo i antropologię kulturową: tekstem jest wszystko, co stworzył człowiek, czyli dowolny artefakt, który jest nośnikiem informacji kultu‑

rowych. Również ten sposób rozstrzygania problemu współzależności pomiędzy tekstem a kulturą został zinterpretowany przez naszych autorów. Wydaje się, że w ramach monografii udało nam się także zrealizować zasadę wielokulturowości w stosunku do obiektów badań: mimo że autorzy opublikowanych materiałów poruszają się przede wszystkim w obrębie języka rosyjskiego i polskiego, sfera

„językowa” tomu obejmuje również język niemiecki, czeski, angielski, ukraiński, języki skandynawskie oraz inne języki i kultury.

Naturalnym wynikiem zaproponowanego ujęcia tekstu jest przesunięcie go w stronę dyskursu. Rozumienie tego zjawiska jest jednym z kluczowych momen‑

tów współczesnego etapu rozwoju lingwistyki tekstu. Do tego można zaliczyć również rozumienie tekstów jako różnorodnych gatunków. Obydwa powyższe pojęcia znalazły odzwierciedlenie w monografii.

Uwaga naszych autorów skierowana na proces rozumienia i generowania tekstów uwypukliła zjawisko intertekstualności jako właściwości ogółu tekstów (zwłaszcza współczesnych), jak również jako problemu badawczego, co świad‑

czy o zainteresowaniu autorów postmodernistycznymi teoriami tekstu.

Bardzo istotną część monografii stanowią artykuły poświęcone przekładowi, w których poruszane i rozwiązywane są problemy kultury jako tłumaczenia oraz kwestie komunikacji międzykulturowej i dialogu kultur, realizowanego przy po‑

mocy tłumaczonych tekstów.

Oddając w ręce Czytelnika monografię Tekst jako kultura. Kultura jako tekst mam szczerą nadzieję, że umieszczone w niej materiały uświadomią złożoność i głębię omawianych kwestii, a może nawet dadzą odpowiedzi na stawiane pytania.

Zoja Nowożenowa

Cytaty

Powiązane dokumenty

The aim of the article was to examine the provisions of the Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights adopted under the World Trade Organization, an

odbyło się inauguracyjne posiedzenie plenarne Komitetu Organizacyjnego Obchodów 500-nej Rocznicy Studiów Mikołaja Kopernika w Kra- kowie.. Członkowie Zespołu weszli w skład 4

W efekcie imigracja legalna, ale przede wszystkim nielegalna, stały się palącym prob- lemem, który państwa Unii Europejskiej postanowiły rozwiązać poprzez zaostrzenie kon- troli

During this testing, using cable samples from industry, it will be possible to determine realistic limits for the properties of given types of cables; these limits can serve

The substitute is damaged several times which may be due to the dissimilarity of the mechanical parameters of the applied material (chemical composition, microstructure,

o naukowość etnologii, pracujemy nad położeniem samych podstaw nauk społecznych. Antropologia ma przywilej i obowiązek być czynnikiem, organizującym badania porównawcze kultur.

Świat kultury (wraz z jego logiką wartości) podlega zmianom wywołanym przez kumulacje czynników zawierających się w świecie społecz- nym.. Schemat ten nie poddaje się

Owa to ż samo ść etniczna nie podlega przemieszczeniu na jednostki inne i traktowana jest jako pierwotny warunek istnienia konfliktów etnicznych.. Drugim podej ś ciem