Ocena radiodensytometryczna gęstości optycznej szkliwa i zębiny przed wybielaniem i po wybielaniu w materiale in vitro

(1)

K ^liniKa

stomatologia praktyczna

O cena radiodensytometryczna

gęstości optycznej szkliwa i zębiny przed wybielaniem i po wybielaniu w materiale in vitro

Ingrid Różyło ‑Kalinowska, Marcin Taras, T. Katarzyna Różyło

Radiodensitometric evaluation of optical density of enamel and dentine before and after bleaching in vitro

Praca recenzowana

Z Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo ‑Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Kierownik: prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło Streszczenie

Chociaż wybielanie zębów staje się coraz powszechniejsze wśród pacjentów stomatologicz- nych, to doniesienia na temat wpływu tego zabiegu na struktury zęba są niejednoznaczne, a metody stosowane w ich ocenie są destrukcyjne dla tkanek i nie mogą być używane w warunkach przyżyciowych. Celem pracy była ocena gęstości optycznej szkliwa i zębiny zębów przed wybielaniem i po wybielaniu na cyfrowych zdjęciach rentgenowskich. Materiał stanowiło 65 plastrów zębowych grubości 1 mm poddanych wybielaniu preparatem zawie- rającym 35% nadtlenek wodoru (Bianco Supreme). Przed wybielaniem i po wybielaniu wykonywano zdjęcie rentgenowskie próbek w systemie radiografii cyfrowej Digora (Soredex), a następnie mierzono gęstość optyczną w wybranych regionach zainteresowania w obrębie szkliwa i zębiny. Stwierdzono, że gęstość optyczna twardych struktur zęba zmniejszyła się znamiennie po zastosowaniu preparatu wybielającego. Spadek gęstości optycznej zależał od rodzaju tkanki i był większy w przypadku zębiny niż szkliwa.

Summary

Although tooth whitening is becoming more common in dental patients, reports about the influence of this procedure on the structure of the tooth are not equivocal and the methods used are, in their opinion, destructive to the tissues and cannot be used in real life. The aim of the study was to evaluate the optical density of enamel and dentine of teeth before and after whitening, as seen on digital radiographs. The materials consisted of 65 dental plasters of 1 mm thickness with whitening using preparations containing 35% hydrogen peroxide (Bianco Supreme). Before and after whitening, X ‑ray pictures were made of samples using the Digora (Soredex) digital radiography system. Subsequently the optical density was measured in selected regions of interest in the enamel and dentine. It was found that the optical density of the hard structure of the tooth was significantly reduced after using the whitening agent. The reduction of the optical density depended on the type of tissue and was greater in the case of dentine than in that of enamel.

Hasła indeksowe: radiografia cyfrowa, radiodensytometria, wybielanie zę‑

bów

Key words: digital radiography, radiodensitometry, tooth whitening

Idealny uśmiech jest od dawna uznawany za wyznacznik dobrego stanu zdrowia, a także atrakcyjno- ści człowieka. Zapotrzebowanie na zabiegi wybielające stale rośnie – szacuje się, że nawet połowa po- pulacji świata nie jest zadowolo- na z koloru swoich zębów i stosuje wszystkie dostępne metody pozwa- lające na ich wybielenie i uczynie- nie bardziej połyskliwymi (1).

Przebarwienia zębów wynika- ją z nagromadzenia się związków barwnych w ich tkankach twardych (szkliwie i zębinie), głównie w ma- trycy organicznej. Budowę chemicz- ną tych barwników cechuje obec- ność wielu wiązań nienasyconych, budowa cykliczna i wbudowane w cząsteczkę heteroatomy. Środki wybielające są pod względem che- micznym utleniaczami, czyli związ- kami o wysokim potencjale reduk- cyjnym. Substancją najczęściej wy- korzystywaną do wybielania jest nadtlenek wodoru użyty w postaci czystej lub przez zastosowanie nadtlenku karbamidu (2).

Chociaż wybielanie zębów staje się coraz powszechniejsze wśród pacjentów stomatologicznych, to doniesienia na temat wpływu tego

(2)

jednoznaczne. Problem oddziały- wania wybielania zębów na szkliwo i zębinę był już analizowany przez wielu badaczy, jednak głów- nie za pomocą badań mikrotwardo- ści, profilometrii oraz skaningowej mikroskopii elektronowej (3 ‑22).

Są to metody destrukcyjne, dlate- go mogą być stosowane w warun- kach in vitro bądź też u ochotników noszących w jamie ustnej specjal- nie przygotowane bloczki zębowe.

Metody te nie pozwalają na ocenę wpływu wybielania w warunkach przyżyciowych.

W radiografii cyfrowej, dzięki funkcji radiodensytometrycznej, można określić gęstość optyczną badanych struktur w niemianowa- nych jednostkach liczbowych (23).

Pomiarów gęstości optycznej można dokonywać wielokrotnie i nie nara- ża to pacjenta na dodatkowe uciąż- liwości ani na wielokrotną ekspo- zycję na promieniowanie rentgenowskie (23). Diagnostyka z zastosowaniem pomiarów radiodensyto- metrycznych przewyższa konwen- cjonalne zdjęcia rentgenowskie, ponieważ umożliwia wykrywanie zmian wywołanych stosunkowo niewielką demineralizacją tkanki kostnej (24, 25). Systemy radiografii cyfrowej dają możliwość wykrywania ognisk próchnicy w bardzo wczesnych stadiach, co umożliwia wczesne wdrożenie leczenia (26).

Nie znaleziono natomiast w pi- śmiennictwie opracowań dotyczą- cych oceny wpływu wybielania na struktury twarde zębów za pomo- cą radiografii cyfrowej. Z uwagi na to celem pracy była ocena gęstości optycznej próbek szkliwa i zębiny zębów przed wybielaniem i po wybielaniu na cyfrowych zdjęciach rentgenowskich.

n

Materiał i metody

Materiał stanowiło 65 plastrów zębowych grubości 1 mm, przygo- towanych z użyciem piły z nasy- pem diamentowym z zębów siecznych, przedtrzonowych i trzonowych o zakończonym i niezakoń- czonym rozwoju, usuniętych z po- wodu wskazań klinicznych (głów- nie ortodontycznych i periodonto- logicznych).

Przed wybielaniem wykonywano zdjęcie rentgenowskie próbek w systemie radiografii cyfrowej Di- gora (Soredex) (ryc. 1). Następnie plastry zębowe poddawano wybielaniu preparatem Bianco Supreme (Molteni Dental, Włochy) zawierają- cym 35% nadtlenek wodoru. Aplika- cja polegała na nałożeniu preparatu na połowę powierzchni próbki i po- zostawieniu go na 12 minut. Prepa- rat wybielający był cały czas miesza- ny w celu zapewnienia jego równo- miernego działania. Do wzmocnie-

no światło lampy plazmowej Apollo 95E Elite (Dental Medical Technolo- gy Systems). Procedurę powtarza- no trzykrotnie bez odstępu czasu.

Po usunięciu z próbki preparatu wy- bielającego za pomocą tamponu, jej aktywnym płukaniu i osuszeniu po- nownie wykonywano zdjęcie rentgenowskie.

Otrzymane zdjęcia rentgenowskie poddano analizie radiodensytometrycznej w oprogramowaniu systemu radiografii cyfrowej Digo- ra (Soredex). Przed rozpoczęciem pomiarów zdjęcia kalibrowano. Na obrazie rentgenowskim wybiera- no dwa obszary zainteresowania, w których dokonywano pomiarów gęstości optycznej tkanek. Jeden ob- szar pomiarowy wyznaczano w war- stwie szkliwa, drugi zaś – w war- stwie zębiny. Pomiarów dokonywano w ustalonych punktach na kolej- nych zdjęciach. Mierzono wartość średnią minimalną i maksymalną w określonym rejonie zainteresowa-

Ryc. 1. Przykładowe okno pomiaru gęstości optycznej w obrębie próbki zęba.

(3)

K ^liniKa

nia, a otrzymane dane zapisywano w arkuszach Microsoft Excel.

Analizę statystyczną przepro- wadzono w programie Statisti- ca for Windows 8.0 PL (nr licencji AXFP 903D031630). Za pomocą testu Shapiro ‑Wilka zbadano normal- ność rozkładu uzyskanych wyni- ków, analizy istotności różnic mię-

dzy grupami dokonano z użyciem testu t ‑Studenta i testu kolejności par Wilcoxona. Przyjęto typowy poziom istotności α = 0,05.

n

^Wyniki

W tabeli I przedstawiono statystyki opisowe dla różnic gęstości

optycznej (minimalnej, maksymalnej i średniej) odpowiednio szkliwa i zębiny, po wybieleniu i przed za- biegiem.

Na podstawie testu kolejności par Wilcoxona stwierdzono, że w całej badanej grupie próbek zębowych gęstość optyczna szkliwa i zębiny była znamiennie niższa po wybielaniu niż na zdjęciu wyjściowym przed wybielaniem. Zarówno dla szkliwa, jak i zębiny stwierdzono istotne zależności statystyczne dla gęstości optycznej minimalnej, śred- niej i maksymalnej (tab. II).

Gdy w analizie wzięto pod uwagę rodzaj badanego zęba (zęby przed- trzonowe, zęby trzonowe o zakoń- czonym rozwoju korzeni i zęby trzonowe o niezakończonym rozwoju),

istotne statystycznie różnice wystę- powały w większości przypadków (tab. III ‑VIII). W ostatecznej analizie statystycznej nie uwzględniono zę- bów przednich ze względu na zbyt małą liczebność tej grupy.

n

^Dyskusja

Istnieje wiele metod badań oceny stanu mineralizacji twardych struktur zęba, z których szeroko stosowane są badanie mikrotwardości, profilometria, mikroradiografia po- przeczna i podłużna, analiza che- miczna oraz skaningowa mikrosko- pia elektronowa, SEM (15). Użycie wszystkich tych metod wymaga od- powiedniego przygotowania ocenia- nych próbek, co może istotnie wpły- wać na możliwość ich wykorzysta- nia w badaniach in vivo. Uniwersal- na metoda powinna spełniać kilka warunków, takich jak: możliwość za- stosowania zarówno in vitro, jak i in vivo, powtarzalność analizy oraz do- kładne określenie ubytku lub przy- rostu składników mineralnych w ba- danym materiale.

Badanie mikrotwardości dostar- cza pośrednio informacji na temat zawartości związków mineralnych w ocenianej tkance, pokazuje wła- ściwości fizyczne powierzchni zęba.

Można je również wykorzystywać do ilościowej oceny demineralizacji i remineralizacji szkliwa. Meto- da ta wymaga w miarę płaskiej powierzchni i jej prostopadłego usta- wienia do analizatora. Wyklucza to jej zastosowanie na zębach w wa- runkach in vivo (10).

Ünlű i wsp. (22) prowadzili bada- nia in vitro nad wpływem wybiela- nia na mikrotwardość tkanek twardych zęba z użyciem testu Vicker- sa. Cytowani autorzy nie stwierdzili istotnej statystycznie różnicy mię- TABELA I. Statystyki opisowe dla różnic gęstości optycznej (minimalnej, maksymal‑

nej i średniej), odpowiednio szkliwa i zębiny, po wybielaniu i przed wybielaniem

Zmienna n M SD V min. maks. Q1 Me Q3

Różnica szkliwo wybielane min.

i szkliwo min. 65 ‑5,2 4,6 ‑88,4% ‑21,0 2,0 ‑7,0 ‑4,0 ‑2,0 Różnica szkliwo wybielane śr.

i szkliwo śr. 65 ‑5,3 4,5 ‑85,3% ‑21,0 0,0 ‑7,0 ‑4,0 ‑2,0 Różnica szkliwo wybielane maks.

i szkliwo maks. 65 ‑5,4 4,7 ‑85,6% ‑21,0 0,0 ‑7,0 ‑4,0 ‑2,0 Różnica zębina wybielana min.

i zębina min. 65 ‑5,8 5,3 ‑92,2% ‑22,0 12,0 ‑8,0 ‑5,0 ‑2,0 Różnica zębina wybielana śr.

i zębina śr. 65 ‑5,7 5,2 ‑91,2% ‑22,0 12,0 ‑8,0 ‑6,0 ‑2,0 Różnica zębina wybielana maks.

i zębina maks. 65 ‑6,6 7,9 ‑119,3% ‑54,0 12,0 ‑9,0 ‑6,0 ‑3,0 n – liczebność, M – średnia, SD – odchylenie standardowe, V – wariancja, min. – wartość minimalna, maks. – war‑

tość maksymalna, Q1 – pierwszy kwartyl, Me – mediana, Q3 – trzeci kwartyl

TABELA II. Wartości testu kolejności par Wilcoxona porównania poszczególnych roz‑

kładów przed wybielaniem i po wybielaniu dla minimalnych, średnich i maksymalnych wartości gęstości optycznej szkliwa i zębiny

Porównanie gęstości n

Test kolejności par Wilcoxona

T Z p

Szkliwo min. i szkliwo

wybielane min. 65 10,50 6,66 0,0000*

Szkliwo śr. i szkliwo

wybielane śr. 65 0,00 6,74 0,0000*

Szkliwo max. i szkliwo

wybielane max. 65 0,00 6,74 0,0000*

Zębina min. i zębina

wybielana min. 65 49,00 6,18 0,0000*

Zębina śr. i zębina

wybielana śr. 65 50,00 6,17 0,0000*

Zębina max. i zębina

wybielana max. 65 49,50 6,24 0,0000*

Zależności istotne statystycznie oznaczono gwiazdką; n – liczeb‑

ność; T – wartość testu; p – prawdopodobieństwo

(4)

dzy zębami poddanymi procesowi wybielania 10% i 15% nadtlenkiem karbamidu w porównaniu z zębami niewybielanymi, jak również ich wpływem na szkliwo i zębinę.

Kolejne prace dotyczące oddzia- ływania wybielania zębów na mi- krotwardość szkliwa przeprowa- dzili Maia i wsp. (14). W badaniu in situ wykorzystano 90 bloczków zębowych pochodzących z usunię- tych zębów trzonowych trzecich.

Trzydzieści spośród nich poddano procesowi wybielania za pomocą preparatu z 10% nadtlenkiem kar-

bamidu, 30 wybielano preparatem zawierającym 7,5% nadtlenku wodoru, a kolejne 30 próbek sta- nowiło grupę kontrolną. W badaniu uczestniczyło 10 ochotników, którzy przez 21 dni w ciągu całej doby nosili w jamie ustnej protezy z bloczkami zębowymi. Pomiaru twardości szkliwa dokonano przed procesem wybielania oraz bezpo- średnio po zabiegu wybielania za pomocą testu Knoopa. Także w tym materiale nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic między próbkami poddawanymi procesowi

wybielania w porównaniu z grupą kontrolną.

Analogiczne wyniki otrzymali Delfino i wsp. (6), poddając proce- sowi wybielania 10% i 16% nadtlenkiem karbamidu oraz 6,5% nadtlenkiem wodoru 45 bydlęcych zębów siecznych przez 21 dni. Również w tej pracy mikrotwardość określa- no, używając testu Knoopa.

Oddziaływanie wybielania na strukturę zębów badali również Oltu i Gurgan (16), posługując się oceną parametrów makroskopowych, takich jak twardość i gładkość po- szkliwa przed wybielaniem i po wybielaniu

Ząb N szkliwo min. szkliwo

wybielane min. t p

M ± SD M ± SD T Z p

Ząb przedtrzonowy 4 134,00 ± 21,86 128,50 ± 25,28 2,2299 0,1120 0,00 1,60 0,109 Ząb trzonowy o zakończonym rozwoju 48 138,96 ± 22,35 134,02 ± 23,56 8,1757 0,0000* 0,00 5,84 0,000*

Ząb trzonowy o niezakończonym rozwoju 11 ‑ ‑ ‑ ‑ 2,50 2,55 0,011*

Razem 65 137,92 ± 23,12 132,72 ± 24,20 9,1201 0,0000* 10,50 6,66 0,000*

Zależności istotne statystycznie oznaczono gwiazdką; n – liczebność; M – średnia; SD – odchylenie standardowe; t – wynik testu t ‑Studenta; T – wy‑

nik testu Wilcoxona; p – prawdopodobieństwo

TABELA IV. Wyniki testu t ‑Studenta i kolejności par Wilcoxona dla gęstości średniej szkliwa przed wybie‑

laniem i po wybielaniu

Ząb N szkliwo śr. szkliwo

wybielane śr. t p

Ząb przedtrzonowy 4 135,75 ± 19,87 129,50 ± 24,15 0,0000 1,6000 0,1088 0,00 1,600 Ząb trzonowy o zakończonym rozwoju 48 138,96 ± 22,35 134,02 ± 23,56 0,0000 5,8400 0,0000* 0,00 5,840 Ząb trzonowy o niezakończonym rozwoju 11 138,73 ± 26,45 134,18 ± 26,56 4,7979 0,0007* 0,0000 2,80 0,005*

Razem 65 138,34 ± 22,38 133,02 ± 23,80 9,4490 0,0000* 0,0000 6,74 0,000*

TABELA V. Wyniki testu t ‑Studenta i kolejności par Wilcoxona dla gęstości maksymalnej szkliwa przed wybielaniem i po wybielaniu

Ząb N szkliwo maks. szkliwo

wybielane maks. t p

Ząb przedtrzonowy 4 138,25 ± 17,08 130,50 ± 23,01 2,1581 0,1198 0,00 1,60 0,109 Ząb trzonowy o zakończonym rozwoju 48 138,96 ± 22,35 134,02 ± 23,56 8,1757 0,0000* 48,00 0,00 5,840 Ząb trzonowy o niezakończonym rozwoju 11 140,27 ± 24,22 135,55 ± 24,76 5,0037 0,0005* 0,00 2,80 0,005*

Razem 65 138,75 ± 21,88 133,31 ± 23,45 9,4215 0,0000* 0,00 6,74 0,000*

(5)

K ^liniKa

wierzchni szkliwa i zębiny. Wyni- ki ich prac wykazały, że stosowanie wysokich stężeń preparatów wy- bielających (35% nadtlenek mocz- nika) powoduje widoczne zmiany w strukturze i profilu powierzchni szkliwa. Nie stwierdzono natomiast istotnych zmian morfologii szkliwa po zastosowaniu niskich i umiarko- wanych stężeń preparatów wybie- lających.

Badania mikrotwardości szkliwa z użyciem testu Knoopa przeprowa- dzili Basting i wsp. (3). Analizowane próbki wybielali, stosując trzy pre-

paraty o odmiennych stężeniach.

Zarejestrowali niewielki spadek mi- krotwardości szkliwa dla wszystkich preparatów, łącznie z grupą kontro- lną, w porównaniu z pomiarami przed wybielaniem. Nie zauważy- li zaś istotnej statystycznie różnicy w mikrotwardości szkliwa między grupą stosującą preparaty a grupą kontrolną.

Rodrigues i wsp. (20) także bada- li mikrotwardość wybielanych zę- bów, stosując test Knoopa. Materiał podzielili oni na 4 grupy – w każdej było wykonywane wybielanie me-

todą in ‑office oraz metodą nakład- kową, jednak przy różnych kombi- nacjach nadtlenku karbamidu i pla- cebo. Analiza statystyczna ujawni- ła niewielki spadek mikrotwardo- ści szkliwa, nieistotny statystycznie między grupami.

Celem pracy Piątkowskiej i wsp.

(18) była ocena w warunkach in vi- tro zmian mikrotwardości szkliwa poddanego zabiegowi wybielania ga- binetowego 35% nadtlenkiem wodoru każdorazowo aktywowanym światłem. Pomiaru mikrotwardości metodą Vickersa dokonano przed TABELA VII. Wyniki testu t ‑Studenta i testu kolejności par Wilcoxona dla porównania średnich wartości gęstości zębiny przed wybielaniem i po wybielaniu

Ząb N zębina śr. zębina wybielana

śr. t p

Ząb przedtrzonowy 4 109,50 ± 22,88 101,50 ± 29,24 1,9308 0,1490 0,00 1,83 0,0679

Ząb trzonowy o zakończonym rozwoju 48 ‑ ‑ ‑ ‑ 0,00 5,58 0,000*

Ząb trzonowy o niezakończonym rozwoju 11 112,64 ± 25,83 106,18 ± 25,65 5,2427 0,0004* 0,00 2,80 0,005*

Razem 65 ‑ ‑ ‑ ‑ 50,00 6,17 0,000*

TABELA VIII. Wyniki testu t ‑Studenta i testu kolejności par Wilcoxona dla porównania maksymalnych war‑

tości gęstości zębiny przed wybielaniem i po wybielaniu

Ząb N zębina maks. zębina wybielana

maks. t p

Razem 65 ‑ ‑ ‑ ‑ 49,50 6,24 0,000*

TABELA VI. Wyniki testu t ‑Studenta i testu kolejności par Wilcoxona dla porównania minimalnych wartości gęstości zębiny przed wybielaniem i po wybielaniu

Ząb N zębina min. zębina wybielana

min. t p

Razem 65 ‑ ‑ ‑ ‑ 49,00 6,18 0,000*

(6)

ciego tygodnia wybielania. Badanie wykazało brak statystycznie istotnych różnic mikrotwardości szkliwa przed wybielaniem i po wybielaniu (18).

Lisiecka i wsp. (13) sprawdzali za pomocą testu Vickersa mikrotwar- dość szkliwa zębów poddanych wybielaniu preparatami zawierającymi nadtlenek karbamidu o stężeniach 10, 20 i 35%. Zabiegi wybielania zę- bów spowodowały w każdym przypadku zmniejszenie się mikrotwar- dości szkliwa średnio o ok. 22,9 HV.

Różnice istotnie statystycznie uzy- skano jedynie po zastosowaniu preparatu z 35% zawartością nadtlenku karbamidu.

Inną metodą oceny tkanek twardych zęba jest profilometria (ang.

profilometry). W badaniu wykorzy- stuje się rylec mechaniczny (styko- we metody pomiaru) bądź układ optyczny (bezstykowe metody pomiaru), poruszający się po natural- nej lub sztucznie wytworzonej powierzchni zęba (10). Za pomocą pro- filometrii bezdotykowej Cadenaro i wsp. (5) badali wpływ wybielania na zęby w materiale in vivo. Po za- biegu zęby poddano ocenie z wyko- rzystaniem profilometrii bezkontak- towej. Stwierdzono, że powierzchnia szkliwa wybielanego nie różniła się znacznie od powierzchni szkliwa niepoddawanego żadnym zabiegom, w przeciwieństwie do szkliwa zę- bów, na które działano kwasem or- tofosforowym.

Z kolei Engle i wsp. (9) badali wpływ wybielania nakładkowego zębów z użyciem profilometrii bezdotykowej. W tym celu użyli nadtlenku karbamidu, kwasu cytryno- wego oraz pasty RDA w ośmiu gru- pach. Nie stwierdzono istotnego statystycznie ubytku powierzchni

nadtlenkiem karbamidu.

Kusiak i wsp. (12) przeprowadzi- li badania oceny zmiany rozpusz- czalności szkliwa za pomocą testu CRT w warunkach in vitro po zasto- sowaniu preparatu wybielającego zawierającego 35% nadtlenek wodoru. Cytowani autorzy stwierdzili, że czas potrzebny do demineralizacji szkliwa na powierzchniach poddanych wybielaniu był istotnie krót- szy niż przed wybielaniem. Wyniki te potwierdziły kolejne badania tego samego zespołu – zabiegi wybielania w każdym przypadku zwiększa- ły istotnie rozpuszczalność szkliwa ocenianą testem CRT (11).

Pietrasz i wsp. (17) oceniali struk- turę szkliwa za pomocą skaningo- wego mikroskopu elektronowego (SEM). Wykazali, że istnieją różni- ce w wyglądzie powierzchni szkliwa zębów wybielanych 10% lub 35%

nadtlenkiem karbamidu i zębów nie- wybielanych. Powierzchnia zębów niepoddawanych procesowi wybielania nie była zniszczona, obra- zy zaś zębów wybielanych wykazy- wały uszkodzenia różnego stopnia, głównie pochodzenia chemicznego.

W zębach wybielanych preparatem 10% w porównaniu z zębami grupy kontrolnej stwierdzono wzrost po- rowatości oraz płytkie zagłębienia, dołki i rowki. Uszkodzenia te miały mniejsze zagęszczenie i łagodniej- szy charakter niż po zastosowaniu preparatu o stężeniu 35%.

Także Dudea i wsp. (7) badali po- wierzchnie zębów wybielanych 15%

nadtlenkiem karbamidu za pomocą SEM. Wykazali brak wpływu preparatu na strukturę szkliwa przy jed- norazowej aplikacji, niezależnie od czasu wybielania. W próbkach poddawanych działaniu preparatu przez 14 dni zauważono jedynie niewiel-

w przeciwieństwie do kwadrantów poddanych działaniu kwasu ortofos- forowego, w których były widoczne liczne bruzdy i nieregularności powierzchni, świadczące o poważnych zmianach w strukturze pryzmatów powierzchni szkliwa (7).

Pinto i wsp. (19) przeprowadzili doświadczenia związane z wybielaniem zębów 10% nadtlenkiem karbamidu. Badanie polegało na ana- lizowaniu mikrotwardości szkliwa zębów trzonowych trzecich testem Knoopa oraz obrazowaniu powierzchni szkliwa w skaningowym mikroskopie elektronowym. Stwier- dzono, że we wszystkich próbkach, zarówno wybielanych, jak i zdemi- neralizowanych, nastąpiła, na róż- nych poziomach, zmiana powierzchni oraz mikrotwardości szkliwa. Naj- mniejszy spadek mikrotwardości stwierdzono w próbkach wybielanych bez wcześniejszej demineralizacji. Największy spadek zaobserwo- wano w grupie zębów poddawanych zarówno procesom wybielania, jak i demineralizacji szkliwa.

Caballero i wsp. (4) oceniali w SEM wpływ wybielania zębów 3,5% nadtlenkiem wodoru oraz 10% nadtlenkiem karbamidu na powierzchnię szkliwa. Autorzy ci nie stwierdzili zmian w wyglądzie szkliwa przed procesem wybielania i po nim po zastosowaniu obu pre- paratów.

Sasaki i wsp. (21), wybielając pla- stry zębowe metodą walking bleach z użyciem 10% nadtlenku karbamidu oraz 7,5% nadtlenku wodoru, sprawdzali ich wpływ na tkanki twarde zęba w SEM oraz twardość tkanek testem Tukeya. Zauważyli, że zarówno 10% nadtlenek karbamidu, jak i 7,5% nadtlenek wodoru wpływają na zmianę obrazu tka-

(7)

K ^liniKa

nek w SEM, nie zaobserwowali natomiast oddziaływania tych prepara- tów na mikrotwardość tkanek poddanych badaniu (21).

Inną metodą diagnostyki tkanek twardych zęba jest mikrotomografia. Jest to stosunkowo nowa metoda pozwalająca zbadać rozkład mi- neralny tkanek zęba bez jego nisz- czenia (27). Metodą tą wpływ 10%

nadtlenku karbamidu na szkliwo ba- dali Efeoglu i wsp. (8). Stwierdzili oni, że istotne statystycznie różni- ce w budowie szkliwa poddanego wybielaniu sięgają na głębokość 50 µm. Nie zauważyli natomiast zna- miennego statystycznie wpływu pre- paratów wybielających w głębszych warstwach szkliwa (8). Należy jednak podkreślić, że mikrotomografia nie może być stosowana w prakty-

ce klinicznej z uwagi na długi czas badania i w konsekwencji wysoką dawkę promieniowania rentgenowskiego (27).

Do zalet radiografii cyfrowej nale- żą minimalizacja ekspozycji na szko- dliwe promieniowanie jonizujące, możliwość obróbki obrazów cyfrowych oraz ich archiwizacja. Liczne opcje oprogramowania zwiększają możliwości diagnostyczne, gdyż le- karz nie opiera się jedynie na wła- snej subiektywnej ocenie obrazu rentgenowskiego. Dzięki opcjom obrazowania w radiografii cyfrowej zmiany mineralizacji tkanek twardych zęba można wykryć wcześniej niż na konwencjonalnych zdjęciach rentgenowskich (28, 29). Wyniki ba- dań własnych są kontynuacją prac nad skutecznością diagnostyczną

pomiarów radiodensytometrycz- nych w stomatologii, a zarazem sta- nowią wstęp do badań nad możliwo- ścią zastosowania obiektywnej cyfrowej diagnostyki radiologicznej do oceny wpływu wybielania na tkanki twarde zęba – jako metody niede- strukcyjnej, możliwej do zastosowania w warunkach przyżyciowych.

n

Wnioski

1. Gęstość optyczna twardych struktur zęba zmniejszyła się znamiennie po zastosowaniu preparatu wybielającego.

2. Spadek gęstości optycznej za- leżał od rodzaju tkanki i był większy w przypadku zębiny niż szkliwa.

n

P

iśmiennictwo

1. Franchi I., Bortolini S., Concolo U.: Profesjonalne wybielanie zębów w gabinecie stomato- logicznym z zastosowaniem systemu Pola Office: wyniki 6 ‑miesięcznych obserwacji z analizą spektrofotometryczną. Porad. Stomatol., 2008, 6, 145 ‑152.

2. Paul ‑Stalmaszczyk M., Skale M.: Wybielanie żywych zębów przy użyciu preparatów opartych na nadtlenku wodoru i nadtlenku karbamidu – przegląd piśmiennictwa. e ‑Dentico, 2008, 18, 2, 96 ‑107.

3. Basting R.T., Rodrigues A.L. Jr., Serra M.C.: The effects of seven carbamide peroxide bleaching agents on enamel microhardness over time. J. Am. Dent. Assoc., 2003, 134, 10, 1335 ‑1342.

4. Cabalerro A.B., Navarro L.F., Lorenzo J.A.: In vivo evaluation of the effect of 10% carb- amide peroxide and 3,5 hydrogen peroxide on enamel surface. Med. Oral. Patol. Cir. Bu- cal., 2007, 12, 404 ‑407.

5. Cadenaro M. i wsp.: An in vivo study of the effect of a 38 percent hydrogen peroxide in‑

‑office whitening agent on enamel. J. Am. Dent. Assoc., 2010, 141, 4, 449 ‑454.

6. Delfino C.S. i wsp.: Effectivenes of home bleaching agents in discolores teeth and influ- ence on enamel microhardness. J. Appl. Oral Sci., 2009, 17, 4, 284 ‑288.

7. Dudea D. wsp.: The use of scaning electron microscopy in evaluating the effect of a bleach- ing agent on the enamel surface. Rom. J. Morphol. Embryol., 2009, 50, 3, 435 ‑440.

8. Efeoglu N., Wood D., Efeoglu C.: Microcomputerised tomography evaluation of 10% car- bamide peroxide applied to enamel. J. Dent., 2005, 33, 561 ‑567.

9. Engle K. i wsp.: Erosion and abrasion of enamel and dentin associated with at ‑home bleaching: An in vitro study. J. Am. Dent. Assoc., 2010, 14, 5, 546 ‑551.

10. Ganss C., Lussi A., Klimek J.: Comparison of calcium/phosphorus analysis, longitudinal microradiography and profilometry for the quantitative assessment of erosive demineralization. Caries Res., 2005, 39, 178 ‑184.

11. Kusiak A. i wsp.: Ocena rozpuszczalności szkliwa po ekspozycji na preparat wybiela- jący zawierający 22% nadtlenek karbamidu – badanie in vitro. Czas. Stomatol., 2005, 58, 8, 543 ‑550.

12. Kusiak A. i wsp.: Rate of enamel demineralization expose to 35 p.c. hydrogen peroxide bleaching agent – an in vitro preliminary report. Dent. Med. Probl., 2007, 44, 2, 167 ‑171.

13. Lisiecka K. i wsp.: Zmiana mikrotwardości szkliwa zębów stałych po zastosowaniu pre- paratów wybielających zawierających nadtlenek karbamidu o stężeniach 10, 20 i 35%. Czas.

15. Mielczarek A., Kwiatkowska A., Strużycka I.: Wpływ nowoczesnych środków wybiela- jących na mikrostrukturę szkliwa i zębiny w świetle piśmiennictwa. Stomatol. Współcz., 2003, 2, 31 ‑35.

16. Oltu U., Gurgan S.: Effect of three concentrations of carbamide peroxide on the structure of enamel. J. Oral. Rehabil., 2000, 27, 4, 332 ‑340.

17. Pietrasz M., Lisiecka K.: Wpływ nadtlenku karbamidu na powierzchnię szkliwa ludzkie- go ‑ badania w skaningowym mikroskopie elektronowym – doniesienia wstępne. Czas. Sto- matol., 2005, 58, 3, 176 ‑181.

18. Piątkowska D., Klimek L., Czubińska ‑Grodecka D.: Wpływ wybielania 35% nadtlenkiem wodo- ru na mikrotwardość szkliw zębów ludzkich. Badania in vitro. e ‑Dentico, 2010, 26, 2, 70 ‑81.

19. Pinto C.F. i wsp.: Effect of 10% carbamide peroxide bleaching on sound and artificial enamel carious lesions. Braz. Dent. J., 2009, 20, 1, 48 ‑53.

20. Rodrigues J.A. i wsp.: Microhardness evaluation of in situ vital bleaching on human den- tal enamel using a novel study design. Dent. Mater., 2005, 21, 1059 ‑1067.

21. Sasaki R.T. i wsp.: Micromorphology and microhardness of enamel after treatment with home ‑use bleaching agents containing 10% carbamide peroxide and 7,5% hydrogen peroxide. J. Appl. Oral Sci., 2009, 17, 6, 611 ‑616.

22. Unlu N. i wsp.: Effect of home bleaching agents on the microhardness of human enamel and dentin. J. Oral Rehabil., 2004, 31, 57 ‑61.

23. Michalska A., Kiciński M., Różyło T.K.: Radiografia cyfrowa. Mag. Stomatol., 2008;

XVIII, 4, 12 ‑16.

24. Czelej ‑Górski J., Różyło T.K., Różyło ‑Kalinowska I.: Zastosowanie radiografii cyfrowej i densytometrii do wykrywania resorpcji w przebiegu ostrych zmian około wierzchołkowych.

Mag. Stomatol., 2001 XI, 3, 40 ‑43.

25. Jańczuk Z. i wsp.: O możliwości dokładniejszej diagnostyki ubytków kostnych przyzębia z zastosowaniem pomiarów radiografii cyfrowej. Mag. Stomatol., 2010 XX, 5, 80 ‑92.

26. Krasny K., Sałacińska A., Markiewicz H.: Ocena skuteczności diagnostycznej radiografii cyfrowej w rozpoznawaniu ubytków próchnicowych. Nowa Stomatol., 2000, 3, 6 ‑8.

27. Różyło ‑Kalinowska I., Taras M.: Zastosowanie mikrotomografii w stomatologii. Mag.

Stomatol., 2009, XIX, 5, 44 ‑46.

28. Różyło T.K.: Radiodensytometryczne badania zębów in vitro. Stomatol. Współcz., 1996, 3, 6, 471 ‑474.

Ocena radiodensytometryczna gęstości optycznej szkliwa i zębiny przed wybielaniem i po wybielaniu w materiale in vitro

K liniKa