Jan MA:ZUR
Budowa geologiczna obszaru pomiędzy T omisławiem i Parowq na Dolnym Ślqsku
WSTĘP
Szczegółowe badania geologiczne wykonane w południowo-wschod
niej części niecki północnosudeckiej przez geologów z Dolnośląskiej Sta,cji Terenowej wyjaśniły zagadnienia stratygrafii i tektoniki oraz wza- jemny stosunek osadów trzeciorzędowych do formacji starszych. !Prace kartograficzne nie objęły j-ednak ,całego obszaru niecki. Część północno
-zachodnia tego obszaru nie posiada dotychczas szczegółowego opracowa- iIlIia"
W 19'57 r. podczas prowadzenia przez Dolnośląską Stację T·ereno-
wą I. G. prac ikal"tograficzno-poszukiwawczych w zakresie iłów -ceramicz- nych na o:bszarze niecki północnosude,ckiej, 'zebrałem dużą ilość no.wego
materiału, szczególnie z jej północno-zachodniej części, dOitychczas mało
poznanej. Wynilki tych badań oraz d.odatko'we wiercenia wykonane przy poszukiwaniu piasków szklarskich przez Przedsiębiorstwo Geo'logic~e
w Krakowie macznie poszerzają dotychczasowe wiadomości o budowie geol.ogicznej tej wielkiej jednostki.
Badania fizy.czne iłów wyk.onało lahoratorium Kapalń Surowców
M:-
neralnych w Bolesławcu, a badania chemicZ'Ile lahorato:rium I. G. we Wro-
cławiu. Zebrane pordczasprac terenowych okazy z florą oznaczone zostały
w Zakłald21ie Paleobotaniki I. G. przez doc. dr J. Bobrowską i mgr J. Ja-
kubowską·
OGÓLNA BUDOWA GEOLOGICZNA
Omawiany obszar położony jest po lewej stronie rzeki Kwisy, pomię
dzy miejscowościami Osiecznica - Tomisław na wschodzie i Pa~owa - Oł.obok na za~hodzie (fig. 1). Granica północna tego .obszaru biegnie
wzdłuż szosy Osiecznica - Parowa, południowa natomiast przebiega nieco na północ od Tomisławia.
Powierzchnia terenu jest mOl"fologicznie stosunkowo mało zróżnioo
wana. Wysokościhezwzględne wynoszą 167+218 m n.p.m., ,wysokości względne nielicznych pagbl"ków nie przekraczają kilku metrbw. Jedynym
158 Jan Ma'7JUr
211m
~-~--~
···5 ... ':-' . 6 ........... 7 - 8
~.::":.:::: .:.::::::::: ~""...""""
m
... .··· ·· · e
A---BiO
Fig. 1. Mapa geologiczna obszaru między Tomisławiem i Parową
Geologie map of the area between Tomisław and 'Parowa
Czwartorzęd nierozdzielony: 1 - gl1ny, żwiry, piaski; pliocen: 2 -
żwiry l piaski kwarcowo-skalenlowe oraz Iły; o II g o c e n: 3 - piaski I piaskowce krzemlo.nkowe(,kwarcyty); s e n o n: 4 - seria plaskowcowo-llasta; 5 - piaskowce;
k o n l a 'k: 6 - piaskowce kwa,cowe; c e n o m a n: 7 - piaskowce I zlepieńce; w iii p l e ń
muszlowy: 8 - wapienie margl1ste; piaskowiec ps,tirY: 9 - piaskowce; 1 0 - l1nla przekroju
Unsu'bdlvlded Quatell"nary: 1 - clays, gravels, san.ds; iPl1ocene: 2 - gravels, qU&rtz-febclspa:r sands, and clays; O 11 g o c e n e: 3 - sll1coous s!I.Ilds IIIIIJd sandstones (quartz1ltes); 8 e n o n I a n: 4 - arenaceous-clayey serles; 5 - sandstones;
C o n I a c I a n: 6 - quartz san.dstones; C e n o m a n I a n: 7 - san.dstones and conglo- merIlItes; Muschelkalk: 8 - marly l1mestones; Bun·tsandste1n: 9 - sand- stones; ·10 - l1ne o.f cross sectlon
elementem morfolOogicznym jest dolina Kwisy o stromych na tym od- .cinku zboczach i efektownym przełomie w k'warcytach.
Z geologicznego punktu widzenia obszar ten należy do, półno.cno
:-wschOod.niego skrzydła niecki północnosudeckiej. Jest to cn.ajdalej ku pół
nocnemu· zachodowi położony odcinek skrzydła niecki, na którym odsła
n:ają się jeszcze jej starsze poziomy. Dalej natomiast ku zachodowi przykry,te są one przez osady trzecio- i ,czwartorzędowe a. wzrastającej miąższości.
TRIAS
Do najstarszych utworów odsłaniających się w dolinie rzeki Kwisy we wschodniej części opisywanegOo dbszaru nale'żą osady triasu. Osady te wykształcone są w postaci piaskowców grubo- i średnioziarnistych,
BUKiQWia goolOigi:czna obszaru między TOIm'i;sławiem a Parową 159
szarych i szarobrunatnych dolnego triasu oraz szarych wapieni płytowych
z wkładkami szarozielonych margli ilastych. Warstwy wapienne repre-
zentują dolny wapień muszlowy i kontaktują tutaj te;ktonicznie z osa- dami cenomanu.
CENOMAN
Osady ,cenomanu wykształcone są jako grwboziarniste piaskowce i zle-
pieńce kwarcowe ze sporadycznymi ziarnami lidytu. Lepiszcze ich jest ilaste, n.a ogół ubogie. Osady cenomanu i warstwy wapienia muszlowego
kontaktują ze sobą na tym odcinku w~dłuż strefy uskoku, znanego w Uteraturze pod nazwą uskok Warta - Osiecznica. Jest to dość poważna
dysloka,cja szczegółowo opisana przez A. Grocholskiego i J. MHewicz,a (1958).
TURON
Osady 'turonu na obszarze niecki północnosudeckiej są dobrze roz-
winięte, na badanym terenie na'tomiast, mimo głębokiego wcięcia w cloo- linie Kwisy, osady te nie są znane. Prawdopodobnie wskutek zaburzeń
tektonicznych {zrzutu na uskoku) zostały one obniżone i przykryte osa- dami młodszymi, na co zwrócił uwagę A. Grocholski ('1955), obserwując
w' okolicy D{)brej koło Bolesł,awcaanalogiczne następstwo warstw. Autor 'ten zjawisko to tłumaczy przebiegiem linii tektonicznej rÓWlIloległej do ram niecki, wzdłuż kotórej osady turonu zostały obniżone. Interpr.etację tę potwierdza bezpośredni kontakt gruboziarnistych i zlepieńoowatych
piaskowców 'cenomanu z pi1a'Skowcami koniaku w zboczu doliny Kwisy w Osiecznicy (fig. 1).
K. Chmura (1956,) opisując hudowę geologiczną obszaru iKles'zcz{)wej, nie podaje w zamieszczonej tam tablicy 'stratygraficznej osadów turonu.
Fakt ten należy również tłumaczyć zdyslokowaniem terenu.
SENON
Na ohszarze niecki reprezentowane są dwa pozi{)my senonu: koniak (em.szer,) i s.anton. J. Milewicz (1957) wydziela w koniaku: iły margliste, margle piasz,czyste, piaskowce ilaste i wapniste oraz piask{)wce kwarcowe.
Na omawianym obszarze stwierdzono tylko ostatnie ogniwo t.ego poziomu - piaskowce kwarcowe. p.az·ostałe ogniwa, podobnie jak osady turonu, są zapewne zrzucone na usk{)ku. Piaskowce kiwarcowe pomimo swej niedużej miąższo,ści są bardzo dobrze zachowane tak na południow{)
-zachodnim, jak i północno-wschodnim skrzydle niecki. Wykazują one bardzo jednolity charakiter zarówno pod względem składu mineralnego, jak i pod względem wielkości ziarna. Są to pialsk{)wce dr{)bnoziarniste.
rzadko średnioziarniste, o skąpym spoiwie ilasto-krzemionkowym. 'Wiel-
kość ziarn waha się średni{)· w granicach 0,2 mm. Barwa piaskowca jest Jasnoszara, gdzieniegdzie z żółtawym lu.b 'brunatnym odcieniem. Wychod- nie piaskowca z po,wodu j,ego dużej odporności na czynniki denudacyjne
są. dobrze zaznac:wne w t.erenie. /Piaskowce te są bardzo silni.e spękane.
160 Jan Ma'2'JUT
przy czym zaz~a(!lza się w nich wyraźnie cios pokładowy. Na powierzch- niach spękań widoczne są czasami liczne nadeki· zelaziste. !Piaskowce te
odsłaniają się na południe od Oło/boku oraz w kilku punktach przy szo- sie Osiecznica - Parowa (iig. ą Wszystkie wychodnie tego poziom\!
wiązę z uskOikami, gdzie odsłaniają się one na wyniesionych skrzydłach
tych dyslokacji. .
Cykl sedymentacyj!ny górnej kredy na ohszarze niecki północno-Bu
deckiej kończą osady piaskowcowo-ilaste zaliczane do santonu. W kom- pleksie itym J. Milewi,cz i(19:57) wydziela: warstwę ilastą z wkładkami węgla brunatnego, wa.rstwy piaskowcowe morskie, serię piaskowcowo-
-ilastą z cienkimi warstwami w,ęgla brunatnego.
Dolny poziom tego kompleksu znany jest z kamieniołomu w ,Rakowi- ca,ch Małych i(na północ od Lwów~a), gdzie odsłaniają się piaskowce koniaku, w których stropie lezą iły fioletowoczerwone, niezbyt dUZej
miąźszości. WYZej występują ciemne, węgliste zapiaszczone iły, a w ich stropie ławice ilastego piaskowca kwarcowego IZ fauną. H. Scupin /(/19'12) na podstawie zespołu form stwierdwnego w tym odsłonięciu uwaza, ż.e
osady te są pochodzenia lagunowego, na ,co wskazuje brakiczny charak- ter fauny. Na odcinku Osiecznica - Parowa w odsłonięciu i otworach wiertniczy.ch .stwierdwnorówniez iły -iioletowoczerwone, 'który,ch położe
nie wskazuje na 'bliski kontakt z piaskowcami koniaku. Były:by więc one o.dpowiednikiem iłów leZących na piaskowcu koniaku w południowo-za
chodnim skrzydle niecki.
Po'ziorn piaskowcowy, jako drugie ogniwo. santonu ,występujące w po-
łudniowo-zachoooim skrzydle, nie wstał stwierdzony w strefie wychodni santonu. Jedynie wystąpienie pia.skowca zaznaczone przy uskoku (fig. 1) odpowiada litoll()gicznie znanym piaskowcom tego poziomu. Jest to pia- skowiec kwar.cowy, średnioziarnisty o spoiwie ilastym i ilasto-zelazistym, barwy szarej i szarozółtej.
Stropowa partia .santonu, zamykająca cykl sedymentacyjny osadów górnej kredy, zbudowana jest z serii piaskowcowo-ilastej z cienlkimi warstewkami węgla brunatnego.. Jest to najbardziej miązszy poziom kre- dowy, nie przewiercony dotychczas w centralnej partii niecki. Na 'bada- nym obszarze poziom ten przykryty jest osadami trzecio-i czwartorzędo
wymi i stwierdzony ZIOstał tylko wierceniami oraz ,w nielicznych wkopach.
W profilu mią:iSzościowym Itej serii zaznacza się -charakterystyczna cyk-
liczność d'Wóch typów litologicznych, polegająca na naprzemianległym ułozeniu warstw lub większych soczew piaskowcowych z więlkszymi lub mniejszymi soczewkami iłów.
Piaskowce wchodzące w skład tego. kompleksu są mvarcowe z nielicz- nymi ziarnami skaleni. Są one drobno-, średnio- i miejscami grubo- ziarniste. Spoiwo piaskowców jest ilaste, czasami i1ast~krzemioI'lkowe,
przy czym udział spoiwa jest bardw, rózny i niektóre ławice prze<:'ho.clzą
facjalnie poprzez silnie ilaste piaskowce w piaszczyste iły. Barwa pia- skowców Jest przewaŹDie jasnoszara z odcieniem zółtobrunatnym i sza- rym. Są one gruboławioowe i spękane w duze bloki. Piaskowce te nie są
zbyt zwięzłe, a niekiedy mocno ilaste, ławice rozpadają się na luźny piasek. :Ziarna kwarcu są na ogół średnioo,btocZ'on:e, przy czym ziarna d:ro:bne wykazują mniejszy stopień zaokrąglenia. .
BUidowa geologi'czna obslZall'll między Tamilsławiem a P,a'OOWą 161
Grubość ławic piaskowoowych jest zmienna i wynosi od kilku centy- metrów do kilku metrÓw.
Warstwy ilaste są zawsze w mniejszym luJb większym stopniu pia- szczyste. Barwa 'iłów .. jest różna, przeważnie jasnO'szara, sZara, czearola- dO'wa lub kremoOwa. W partii strO'powej tegoO koOmpleksu występują prze-
ważnie iły szare, ciemnoszare i brunatnawe. :ny obserwuje się tu w po- staci płaskich soczewek od 0,2 doO kilku metrówgrubości.Posrez:e.gólne
warstwy i soczewki iłów są dość zwięzłe i częstoO złupkbwane. SpotY!ka
się w nich sporadycznie cienkie warstewki margliste.
Opisany kO'mpLeks warstw santo,ńskich odznacza się przejściami facjal.., nymi od piaskowców doO iłów lub odwrotnie, przy czym zmiana ta zazna- cza się na małych iOdrcinkach, -tak że -bardzo trudnoO wykO'nać jest przekrój geolO'giczny pomiędzy dwoma wyrobiskami nawet bliskoO poło,żO!Ilymi.
W piaskowcowo-ilastym kompl'eksie spotyka się niedużej miąższości war- stewki węgla 'brunatnegO', ,występujące przeważnie ,w warstwach ilastych
Q barwie szarej lub ciemnoszarej. Są 'bo węgle Itwarde, S2lkliste, z dużą zawartością substancji żywicmyc'h oraz węgle miękkie,ziemiste,bru
natne. W tych ostatnich zachowały się pyłki i spory.
IPO'zycja stratygraficzna tego stO'SUJIlkoWoO dużej miąższości kompleksu warstw ,była przedmioOtem doŚĆ długiej i spornej dyskusji jtrl: wśród
geO'logów niemieckich. Kompleks ten zaliczanoO raz do kredy, raz do trze-
ciorzędu. PoOwO'dem tego dość dowolnegO' przydzielania był prawie zupeł
ny brak ,w istniejących od.kiywkach doOwodów paleonltoOlogicznych oraz
duże podO'bieństwo w wykształceniu Utologicznym santonu i trzecio-
rzędu.
W ostatnich latach z rejonu Osieczowa i NoOwogrodźca O'raz z terenów na północ od Brzeźnika oOznaCZoOnoO faunę z Cyrena cretacea.
W cza'sie prowadzenia wierceń w O'kolicy Tomisławia znalazłem rów-
nież okaoz Cyrena cretacea, oznaczoną przez nieżyjącego już dr E. lPanO'- wa. Zebrałem tu też oka1zy flory, która według oznaczenia dolkonanego w Zakładzie Paleobotaniki I.G. reprezentuje ,górną kredę.
Seria piaslwwcowo-ilasta santO'nu poza oltworami wieJ:ltniczymi stwier- dzona została w kilku punktach pomiędzy Tomisławiem i Parową. Są to
nieduże, odizolowane wystąpienia wymll"zające się spod trzecio- i czwarto-
rzędO'wej 'pokrywy (iig. 1).
'Z charakteru stwierdzonegO' tu osadu wynika, że O'bszar niecki pół
nocnosudeckiej w o:kresie santonu stanowił basen śródlądowy (duża ilość wkładek węglistych ,w tym poziomie), na który wkraczał okresowo płytki
zalew morski charakteru lagunowegO', Q czym świadczy spotykana tu fauna.
Na podstawie istniejących wyrohisk i otwo:r6w wiertniczych daje się stwierdzić wyraźną zmianę facjalną idącą z SE ku NW, mianowicie w po-
łudnio'Wo-wschodniej części niecki istnieje zdecydO'wana przewaga warstw piaskowcowych w stosunku dO' warstw ilastych. W kierwnku półno·cnO'
-za,chodnim ilość piaskowców w stosunIku doO iłów nie jest :tak duża-i już
na odcinku TO'misławia te dwa typy są bliskie równiowagi.
Bieg serii piaSkowcowo-ilastej jest z:godny z ogólną orienJtacją niecki, mniej więcej SE - NW, z upadem ku południowemu zachodowi.
Kwartalnik Geologiczny - 11
162
TĘZECIORZĘD l' ..
. Na utw()ra~h. sta,r,s?ych leżą ~iezgodn,ie uiw()ry: tr2:ecio~)czwaIto":'
-rzędowe. Osady tr.zeCioTzędowe na omawianymo:qszarze wYkształc'one. są
prawie wyłącznie W facji kOiIltynentalnej.:Mią'żs,zość 'oraz charakter lito':':
logiczny se.rii· trzędorzędowej.' są ściśle ; iWi4zanez.obniżenhl.rni przed":'
trzedorzędowymL' . ' .", " ": .' .,. "" " " . ' :. ... , . ' . . .... J. Milewkż i ..
A.
GrocholSkina
óhs.:zarze pomiędiy . Bolesławcem iWę":"gliń'cettnW'yróŻ'niają'
w
trzectorzędzię ·.cztery z,asadnicze serie różniące się wiekiem i wykształceniem litollOgiciń,ym. Są to serie: miopliocenska, mio":'ceńska, górno--i 'aolnooligoceńsk;a. , Nie', wymieniono() t-lltajser,ii ,gól11O~
E!IO'ceńskiej, ąy-gnalizowanej prżezA.Grocho'lskiegCJ'. (19'5:8) i
,J., .
Romano-:- wicz 1~1961!) .. W oparciu o'wyniki badan fl()rystycznychVvykg:hanychprzeżZakład Paleobota'niki LG. wydzielam ten pożiom, ,potWierdzony przeze Inn!ie, w dwóch dJa-IszyClh :punktach ':""":Ołólboikti i NOlWej Wsi!. .' .. ' .
W
Ołohpk;u,w otworze wiertniClzym nag1ębo'k.bści'3Lm, około160 m n.p.m.,bezpośręd:hio pod osada~l zalicZanymi do :rniopliocenu, wy-
stępują: .
.'!
Miąższość w Ul utwory,
0,8 ił ciemnoszary· węgl~sty
{l,5 węgielbrunat~y zę,riony :
0,5 ił, brunatny ł szary z wkładkami węgla brunatnego 3,'0 węgiel brunatny (nie' prżęwiercony)
. ' .
Drugie stanowisko z
:f1orą gó:meg~~en:u stwi~rd.zHein.
'w Nowej Wsi.l'rlOcfi1 tego wyrobiSka jest następujący:
~ąższość lV nn utwory
0,7 ~eiha i piaski ze -żwirem
0,8 ił jasnoszary z ż6łtytti oociemiem
0,6 ił czekoladowy !plastyczny . '
0,5 ił ,c2lekoLaJciowy z odc:ien'iem brunatnym, pl'astyc2ll1Y, z wkładkatm'i węgLa br1mliartIruelgo
Osady eocenu w okolicy Ołoboku (fig. 2) występują w obniżeniu tek...;
tonicznym, w Nowej Wsi natomiast stanowią prawdopodobnie nieduży płat. w.arstwy ilaste eocenu górnego przypominają wyglądem iły górn()- kredowe. Zasa,dini'cza różnica między nimi zaznacza się w ktonsystencjL Nie są one tak spoiste i złupko,wane oraz brak w m.iC'h jest wkładek
marglisty,ch.· Poza tym leżą one. pozi()mo, podc'zas g9Y wa~stwy ilaste kredy ,górnej ,wykazują zawsze pewien kąt upadu.
Osadów dolnego oligocenu reprezento,rW:anych prZlez iły pi,aszczys'te i żwiry, występujące w okolicy Bolesławca, nie stwierdzono na omawia-
nym obszarze. . . . '. . . , .
Seria górnooligoceńska na obszarze niecki wykazuje stosunk-owo, duż-e
rozprzestrzenienie oraz zróżnicowanie lito-logiczne (J; Milewicz, 19'62).
1 Ostatnio J. Bobrowska przystąpiła do rewizji dotychczasowych oznaczeń paleobotanicz- nych i zapowiada odmłodzenie wystąpień węgla. Być może, że przyjęty podział wiekowy tych osadów' ulegnie w przyszłości, zmianie.
Buidowa geologi!c:ma obsZJM'IU między TOIIDiJsŁawielm a Parową 163
Fig. 2. Przekrój geologiczny ,obszaru między Tomisławiem a Parową wzdłuż linii
A~B
Geological cro.ss section of the area between Tomisław .and Parowa along the line A - B
Czwartorzęd: .1 - plaski i żwiry; pl1ocen: 2 - .piaski, :!:wiry i iły; oligocen g 6 r n y: 3 - .piaski ·krwa,.rcowe; e o c e n g 6 r n y: 4 - węgiel brunatny I Iły; s e n o n:
5 - seria plBsloowcow.o-1liIIstilli; k o n 1 ak: l> -'- pll!lSlrowce;t u r iD n: 7 - p1J9skowce lJl8,l'-
gllste; 8. - uskoki
Q u a t e r n a r y: ,l - sands and gravels; ;p 110 c e n e: 2 - sand!\, grasvels and clays;
U.pper ·Ollgoce.ne: 3 - quartz ss.nds; Upper Eocene: 4 - brown coa1 aoo clays; S e n o n l a n: 5 - sandstone-clay.ey serles; C o n l a c l a n: 6 - sandstones;
T u r o n l a n: 7 - marly ss.ndstones; 8 - faults
Osady tego poziomu reprezentowane są przez żwiry, piaski, iły i węgiel
brunatny. Węgiel 'brunatny i iły tego poziomu' odsłaniają się w z·boczu doliny Kwisy i nie występują w sposób ·ciągły. Obejmują one mały 'zasięg
powierzchniowy i nieznaczną miąższość. Piaski tego poziomu wykazują
natomiast dość duże rozpr'Zlestrzenienie. Są to piaski czysto kwarcowe,
przewaŻin:ie drobnoziarniste i pylaste, miejscami z soczewkami czy war- stwami żwirowymi (Par-owa, KHczków). Barwa piasków jest przewa~nie
jasnoszara, rzadziej brunatna z nielicznymi smugami lub naciekami iŻela
zistordzawymi. 'W piaskach brak jest warstwowania, miejscami jedynie
można spotkać smugi 'brunatne czy rdzawe, przebiegające poziomo lub
też różnie :zoriento'wane. Wykona,ne ,wiercenia wskazują, że piaSki te na niektórych odcinkach występują wzdłuż wychodni piaskowców koniaku, które przynajmniej na tym odcinku wydają się być zasadniczą IbalZą dla powstania tych piasków. Skład chemiczny oraz granulometryczny tego piaskIowca jest bardiZo z,bliżony do tego poziomu. Pia:ski te uległy miej- scami sylifikacji i stanowią zwięzłe piaskowce krzemionkowe, zwane w przemyśle kwarcytami. Występują one w ipo·sta·ci wi~szych lub mniej- szych nieregularnych soczewek o wyraźnym p~lzejściu w p:ask:. Zlbudo- wane są olIle wyłącznie z ziarn kwarcu z drohnokrystalicznym spoiwem kwarcowym. Sporadycznie spotyka się w nich ziarna rutylu:, cyrkonu, oraz drobne slmpienia tlenków żelaza i substancji ilaistej.
,W sprawie genezy p:asko-wców krzem:onkowych nie ma jednolitego
poglądu. Istnieją dwa zasadnicze kierunki odnośnie do pochodzienia krze- mionki cementującej :ziarna piasków. Zwolennicy pierwszego kierunku
twierdzą, że krzemionka cementująca ziarna kwarcu dopro,wadrona była
z zewnątrz, reprerentanci drugiego kierunku natomiast pochodzenie krze- mionki łą"zą z powstaniem jej w obrębie sedymentu jalw wynik procesu
korozji ziarn. .
Szcz.egółowy przegląd teorii dotyczących genezy piasków krz.emion- kiowych tego rejonu podali J. Milewicz i A. Gro.cholski 1(1960), oraz K. Chmura i S. Lewow:cki (19'62). Poza tym temat ten był już !Iliejedno~
kro'tnie poruszany w innych oprac-o~aniach (J. Mazur, M. Chorowska, 1956). Na ogół przyjmuje się po-gl·ąd, że z powodu braku korozji ziarn kwarcu oraz obecności w piasklowcach pylastych partii kwarców, krz;e-
164 J,aIIl Ma'zur
mionka cementująca została doprowadzona z flewnątrz. Obszarem dostar-
czaj,ącym krzemionkę był rejon
Gór
Izerskich i Karkonoszy, gdzie wie-trzejące granity i gnejsy wyzwalały znaC2IDe ilości tego składnika.
O. Juskowiak (19'57) opisującpiaskowoe krzemilonkowe z rejonu Ostrzeszowa podaje, że krzemionka cementująca luźne osady piaszczyste pochodzi prawdopodobnie z wyługowania okrzemek, a nie z łu.gowania
ziarn kwarcu. Jest to w zasadzie nowy pogląd, który dotychczas uie był
poruszany przy omawianiu piaskowców tego tY'Pu.
W piaSkowcach 'krzemionkowych rejonu Bolesławca brak jest ziarn skorodowanych. W znacznej ilości płytek cienkich nie stwievdzono rów-
nież o:krzemek. Nie wiadomo jednak, czy uległy one całkowitemu roz- puszczeniu, czy .też nie 'brały udziału w powsta,waniu tego osadu. Z do- tychczasowy,ch badań wynika, że piaskowce krzemionkowe z rejonu Bo-
lesławca powstały raczej na drodze sylifikacji osadów piaszczysty,ch z do-
prowa,cLzoną z zewną!trz krzemionką.
Dotychczas nie wyjaśniono jednak, dlaczego cementa,cja objęła tylko pewne ograniczone partie w poziomie piasków kwarcowych. Powodem tego był, ,być może, reżny stopień uziarnienia tych piaiSków oraz pro- centowy udział substancji ilastej. WydaJe się, że partie 'Pylaste oraz ilaste stano.wiły przesZkodę w infiltracji i ich cementacji. W kierunku tym prowadZ!one są dalsze :bada.nia, które,być może, pozwolą ustalić istniejącą tu zależność.
Po'ziom piasków kwarcowy,ch na obszarze pomiędzy Osiecznicą i Pa-
rową stwierdzony został w postaci więk1szych lub mniejszych odizolowa- nych płatów w kilku punkta,ch.
Wychodnie piasków występują wzdłuż drogi Osiecznica-I'arowa jako
wydłużone ,wzniesienia o przebiegu SE - NW. Na południe od Oł<llboku występuje również większy płat o nieregularnym zasięgu. Poza tym na
północnym krańcu wsi !Parowa zachowało się nieznaozne wystąp:enie
tego poziomu (fig. 1). Nie we wszystkich stwierdzonych punktach poziomu piasków kwarcowych występują partie zsylifikowanych piaskowców, w niektórych miejsca,ch z,a,cho'wał się gruz kwarcyttowy lub niedużekon
krecyjne skupienia. Sylifikacji uległy również piaskowce koniaku. W str,o- powej pal'l'tii ściany kamieniołomu założonego w piaskowcach tego po- ziomu przy szosie Osiecznica - Parowa widać, jak silnie uległy one syli- fikacji. Szczególnie 'wyraźnie :zaznacz,a się ona na płaszczY'2!nach spękań.
Wi:doczne tu jest stopnio.we przejście do. piaskowców. !Partia zsylriiko- wana przypomina ,bardzo piaskowce krzemionkowe (kwarcY'ty) z poziomu piasków kwarcowych.
W trzeciorzędowych pi'as'kowcach krzemionkowych zachowały się szczątki fIbry w postaci odcisków pni, gałęzi, liści i owoców (Osieczów, Parowa, Czerna). J. Bobroyvska (1952) zalicza florę z Osieczowa i .czernej do gbrnego oligocenu z przejściem do akwitanu. W 1962 r. ta sama autor- ka w obszernej pracy potwierdza wiek występującej tu flory kopa'lnej, przy czym uważa, że najbardziej słuszne 'byłobypr.zyjęcie dla niej na:zwy flora oligoceńsko-mioceńska. Pokłady węgla 'brunamego w centralnej partii niecki l{Parzyce, Czerna, Kaławsk) wedł.ug ostatnich Ibadań zali- czane są do górnego oligocenu, a w każdym razie nie są one młodsze od szaItu-akwitanu i(J, Milewicz, A. Grocholski. 1960).
Na wschód od Osieczn:.cy w wyrobisku kwarcytu spotyka się odciski skorupek małżów. E. Woźny zalicza (1962) występującą tu faunę dlo ,ga- tunku Lima lima. Forma 'ta według tego autora pojawia się w akwitanie i żyje do dzisiaj. ,Fakt występowania w tej serii fauny morskiej świadczy
o krótkoitrwałym zalewie morskim. Na podstawie posiadanych materia-
łów trudno ustalić drogę tejltransgresji. '
Osadów miocenu lądoweg1o na omawianym obszarze nie stwierdzono.
Znane są one w południowej i centralnej ,partii niecki (S. Biernat, 1955).
Cykl sedymentacyjny utworów trzeciorzędowych kończążwirowo-pia
szczyste i ilaste osady, ,. z,aIicz,ane do mio-pliocenu. ,osady te występują
w postaci większych lub mniejszych płatów, przy czym miąższość ich wzrasta wyraźnie ku za,cho<IDwi.
Iły 'tego po,ziomu są szare i popielate z odcieniem żółtozielonym i smu- gami brunatnymi. Miejscami są one piaszczyste, a w partiach stropo- wych spotyka się sporadycznie większe ziarna kwarcu. Iły te nie tworzą większych regularnych płatów, lecz występują w postaci soczewek wśród
bard'ziej miąższej serii ,żwirowej. .
Zwiry mio-ploocenu są drohno- i średniozia.rniste, często 'z socww- kami czy warstwami piaszc,zy'Stymi. Sporadycznie występują w nich oto- czaki o średnicy powyżej 2 cm. Charakterystyczny jest ich skład liitolo- gi.czny. Zbudowane są one z ziarn kwarcu i skalenia, a jedynie bardzo rzadko spotyka się okruchy lidytu. Ziarna kwarcu są na ogół źle o'bto- czone. Skalenie natbmiast są dość silnie rozłożone i twor.zą mi,ejscami po prostu ilaste spoiwo skały. Grubość osadów mio-pliocenu jest dość
zmienna i wynosi od kilku do powyżej 5'0 m. Do tej bowiem głębokości
n:e została ona przewiercona. Wiek tej. serii przyjmuje się na mio-plio-
ceński, przy ,czym nie ma na to d,owodów paleontologieznye'h. Seria ta
leży na udokumentowanych piaszczysto-ilastych osadach śr,odkowomio
ceńskich (S. Bierna't, 1955). SedymeAtacja tej serii mog,ła się roz'Po,cząć
w górnym miocenie, a zakończyć w pliocenie.
CZWARTORZĘD
Osady czwartorzędu na przedpolu Sudetów są stbsunkowo dobrze roz-
win:ęte. Na omawianym" obszarze o'siągają one d~ść duże miąższości i pra- wie ciągłą warstwą pokrywają osady starsze. Ze'względu na ,pochornzenie i wykształcenie litologiczne wydzielić tu można:
UTWORY LODOiWCOWE I WODNOLODOWOOWE
Utwory lodowcowe wyksz!tałcone są w postaci gUny z okruchami i blo- kami kwarcu, granitu, p:askowców, łupków krzemtonkowych, kwarcy- tów północnych i miejscowych oraz gabra.
Utwory wodnolodowcowe ~ to żwiry i piaski zbudowane z ziarn kwarcu, skalenia, oraz łupków krzemionkowych, kwarcytów, krzemieni i skał północnych. Wykazują one warstwowanie rówrroległe oraz prze-
ką'tne.Bal"Wa ich jest prz€waźinie żółta i br~wa. W niektórych partiach
nhserwować można silne zażelaz'ienie w formie smug lub też całe ławice są scementowane tlenikami żelaza, tworząc partie piaskowcowo-z,lepieńco
wat e o rdzawobrunatnym zaharwtieniu.
166 Jan Ma'zur UTWORY RZECZNE
WzachodniejczęsCl omawianego obszaru, po obu stronach potoku Czerna 'Wielka, szeroko rozprzestrzenione są osady piaszczysbe. ZbudO'- wane one są 'ze średnio- i drobnoziarnistych, przeważnie żółtych piasków kwarcowych z ziarnami skalenia i' muskowitu. Rzadlko występują rw nich warstewki żwirowe z większymi otoczakami. Anal:ogiczne osady opisane
zostały przez S. Biernata C1955) z obszaru sąsiedniego - Czerwonej Wody i Wykrotów. Autor ten wią,że te osady z prado1iną Kwisy z okresu
stadiału Warty. Ostatnio J. Milewicz (1961) przyjmuje, że są to osady pradoliny założonej już w OIkresie zlodowacenia śr'Odkowopolskiego.
UTWORY DELU'WIA'LNE r ZWIETRZELINOWE
Osady Itej grupy pokrywają znaczną powierzchnię badanego oobsz,aru.
Skład mineralny tych osadów jest różny, a zarazem ściśle zależny od pod-
łoża, na którym się one utworzyły. W skład tych osadów wchodzą piaski zwietrzelinowe, gliny zboczowe, pylaste, oraz osady zbiorników okresowo
zamkniętych. .
Poza tym ,w półno'cnejczęści tego obszaru występują osady wydmowe,
tworząc wydłużone lub rogali'kowate wzniesienia.
TEKTONIKA
Omawiany obszar obejmuJe mały fragment północn~wschodni,ego skrzydła nieckii północnosudeckiej. Z powodu ,małej ilości odsłonięć
w utworach 'starszych, na obszarze tym dokonano jedynie kiJlku pomia- rów 'biegu i upadu warstw. W piaskowcach koniaku bieg warstw wynosi
około 300° z upadem 20° w kierunku południowo-'zachodnim. Pomiary w warstwach ,santonu wykazują również mniej więcej 'te same wartości.
Osady trz'eciorzędowe leżą po.ziomo lub prawie poziomo i tworzą rwyraźną dyskordancję !kątową z utworami starszymi. Z przeprowadzonych 'badań i obserwacji wynika, że obszar ten jest dość zaangażowany tektonicznie.
Oprócz znanejdyslokacjiWarta-Osieczn1ica stwierdziłem tu dw:,e dalsze dyslokacje, o biegu mniej więcej równoległym do niej oraz dyslokację prostopadłą do nich.
Uskok Warta-Osieczriica stanowi, główną linię tektoniczną ostwier- dzonym przebiegu ponad 30 km długości. ZalburzeIJJia tego uskoku obser-
wować można w starym wyrobisku górniczym w północnej partii wsi Osi ecUlica , skąd op:sali je A. Grocholski i J. Milewicz (1958). Jest to najdalej na żachód wysunięty punkt, w 'którymzaburzeIllia tego uskoku
można ohserwować. Dalej natomia'st ku północnemu zachodowi ter,eri jest zupełnie 'zakryty przez wzra,stającej miąższości osady Itrzecio- i czwar-
torzędowe. Jest to uskok od'wrócony. Powierzchnia jego w Osiecznicy zapada pod kątem 60° !ku północnemu wschodowi, przy ogblnym upadzie warstw ku po'łudniorwemu zaC'hodowi. Zaznacza się tu wyraźna niezgod-'
ność ką'towa pomiędzy warstwami kredy górnej, zapadającymi w gra- nicach 200° ku SW, a warstwami wapienia muszlowego, z upadem do 70°
w tym samym kierunku.
Budowagoologrc:zna I()bszal'uanięd~ TomiJsŁawiem a :Parową 167
. Od południa omawiany obszar ogranicza
tzw.
uskok Tomisławia, który ma przebieg nieoO' skośnyvr
stósunku" do uskoku Warta-osiecznica (fig. 1). Wzdłuż tego uskoku' skrzydło południowe zostało WJ7!lliesioIle do poziomu piaskowców koniaku, odSłaniających się około 3 km na południedo Ołoboku; Nie stwierdZOno tu jed'naik. kierunkll upadu płaszczyzny
uskokowej. Uskok wykazuje zmienną wielkośćzrzutu,O'czym śwriadczy
fakt, że w Oloboku odsłonięte zostały'piaskowce koniaku, a w Tomisła
wiu juz 'piaSkowce spągowej partii santonu. Stwi,erdzone wychodnie serii piasko'wcow<Klastej na półn'Ócoo. Tomisła\yia 'wSkazują, że w kierunku wschodnim amplituda zrzutu ma:leje i, 'być może, uskok. wygasa.
Trzecią dyslokacją o przebiegu 8E "":'-NW jest uskok Osiecznky, prze-
bi,egający pi:l1nię'dzy dwiema wymienionymi. Wzdłuż 'tej 1inlii te'ktonioznej piaskowce . koniaku zostały wyniesione i odsłaniEfją się dziś w postaci silnie zwietrzały,ch piasków kwarcowych. Konsi-rulkcja tegO' uskoku jest analogiczna, do dyslokacji Tomisławia. Tu również skrzydło pólnocne jest
obniżone. We wschodniej partii opisy'wanego obszaru przehiega uskok o kierunku N-S. Uskok ten powoduje listwowe przesunięcie warstw, wskutek czego osady cenomanu . konta/ktują tu z piaskowcami koniaku (fig. 1).
Piaskowce koniaku na południe Od OłO'boku zapadają pod kątem :około
20° ku SW. Są one silnie spękane z dobrze zaznaczonym ciosem pozio- mym. W niektórych partiach spękania są tak gęste i illieregularne, że
trudno odróżnd.ćpła.szczyznę wartstwod płaszczyżri spękań. Warstwy ilaste santonu w pobliżu uskoku są 'również silnie sprasowane i zlustro- wane, co wska:zuje na dość znaczny zasięg strefy uskdku. IWzdłuz strefy uskoku na południe odOłoboku zaznacza sięlQ'bniżenie wypełnione osa- dami trzeciorzędu ('fig. 2). .'
JeślJi chodzi 'O ustalenie wieku omawianych dyslokacji, to nie ma na to dowodów bezpośrednich. Dyslokacje te powsta:ły po senonie, o czym
świadczy zaburzenie osadów tego poziomu. Następne ogniwo. nie .biorące udz:.ału w :f'ałdowaniu ~ totQsady,. górnego eocenu. Jedynie w sposób
pośredni możemy ustalić okres czasu pomiędzy górną kredą a środkowym
e,ocenem, w którym 'te dyslokacje mogły powstać. Oprócz wymienionych linii tektonicznych istnieją tu 'zapewne inne dyslokacje, które, jak podaje K. Chmura {(956), w rejonie Kleszczowej są silnie rozwinięte.
W osadach trzeciorzędu nie obserwuje się zaburzeń tektonicznych.
Pewnym jednak dowodem wskazującym na istnJienie impulsów tektonicz- nych w trz.eciorzędzie mogą być bardzo wyraźnie zaznaczone ślizgi i lus- tra tektoniczne 'W zsylifikowanej stropowej partii piaskowców koniaku.
PoniJewa'ż proces sylifikacji miał miejsce w górnym oligocenie lub a'kwi- tanie, zaburzen~a te są więc młodsze i pochodzą, być może, z młodszego
miocenu.
SUROWCE MI!N'ERALNE
Prawie w każdym poziomie stratygraf,icznym niecki półnócn'Osudeokiej Występują mniej lub ba:fdziejcenne surowoeużyteczne. Na omawialIlym oocinku tJetenu eksploatowane były wapie:nie
z
okresu wapienia muszlo- wego, o czym świadczą załowhe tu kamieniołomy, obecnie nieczynne~168
Pilaskowce koniaku na obszarze tym sksploa'towano w dwóch pulllktach:
przy szosie Osiecznka - Parowa oraz na połudn~e od Ołoboku.
W
obu przypadkach stanowią one wychodnie Itego poziomu wzdłuż linii uskoko- wych. W piaskowcu tym na o·bszarze niecki :założonych jest dużo ł9mów(J. MilJewicz, 196'1a), przy czym niektóre z nich mają hardzo dogodne
warunki eksploatacyjne i komunikacyjne. .
Z gospodarczego punktu. widzenia ważnym poziomem są utwory san- tonu, wśród których występują iły, znane jako ho'lesławieckie glilllkice- ramiczne. Z dotychczasowy,ch badań wynika, że odmiany sz[achetne iłów
występują w spągówej serii santonu (J. Mazur, J. Milewicz, 19'58; J. Mi- lewicz, 1962). Wzdłuż tlej :strefy na południowym skr·zydle niecki zało
żonych jest szereg kopalń. Na skrzydle północnym są dwie nieczynne kopalnie podziemne - w Dohrej i Osieczo'Wie.
W
wyniku przeprowa- dzonych prac poszukiwawczych :stwierdzOno (J. Mazur, 19,58), że strefa ta przebiega: na pół!nocno-wschodnim skrzydle niecki, od Osieczowa w kie- runku Parowej. Wiercenia w rejonie, !Parowej potwierdziły występoWIanieserii piaswzysta-ilastej. StwU.erdzono tu odmiany iłów jasnoszarych, kre- mowych, fioletowych i szarych. Poszukiwania potwierdzają pogląd', że
stropolWa partia santonu zbudowana jest w większości z iłów szarych i derrmoszarych o znacznie gorszych właściwośC!iach użytkowych. OQsier- wacje terenowe oraz wyniki wierceń WiSkazują, że mamy tu do czynienia z sedymentacją deltową, wsku1tek czego istnieje dum nieregularność,
brak. ciągłości warstw na dłuższych odcinkach i występowanie jak gdyby od!i'zolowanych, większych, soczewkowo ułożonych warsliw piaskowoowo- -ilastych.
Skład chemiczny i właściwości fizyczne glinek santońskich pomiędzy Osiecznicą i !Parową przedstawia się następująco:
Skład chemiczny .w 0/0:
Si02 51,68-79,90 Al20s 10,30-25;00 Fe20S 0,67-5,67 CaO 0,00-0,57 MgO 0,13-4>,56 K20 0,45-3,16 Na200,15-1,2'5 H20 0,18-2,97
Strata prażenia 1,93-7,18
Własności fizyczne:
Ogniotrwa:łość Pozostalość na sicie
29--31 ISIS 0,0'6 2,1~56,fiO/c Skurczliwość -liniowa
po wYlpaleniu w temperaturze:
110° 5
1200° 8 .
125[)· 9
1300° 8
Analizy .glinek wykazują zmienną, a zarazem wysoką zawartość S~02
oraz małą A1I.:Pa. W przeważającej większości są to glinki piaszczyste (chude). W profilach otworów występują na przemian glinki ogniotrwałe,
odmiany tfajansowe, klinkierowe oraz niepTzydatI1le dla przemysłu. Na podstawie wyników analiz nie· da się wydzielić obszaru glinek jednego gatunku.
Ze wz,ględu na stosunkowo mały nadkład osadów trzecia- i czwarto-·
rzędowych oraz stosunkowo duży udział procentowy iłów w rejolnie Pa- rowej, obszar ten jest jednym z bard'ziej interesujących wystąpień iłów
szlachetnych na północnym skrzydle nieoki.
BOOtOlWia goologi'c:zna obs:zaru między Tottn'iiSławiem a Pa'I'Oiwą 169
Stwierdzone w kilku puriktach iły plioceńskie mogą być tylko w ma-
łym ,stopniu wykorzySlbane do wyrobów kam~oniklowych.
Drugim ważnym poziomem są piaski i piaSlkowce krzemionkiowe gór- nego oligocenu. N.a obszarze niecki założonych 'było kil.:kla lmpalń w pias- lrowcach krzemionkowych, zwanych kwarcytami, uŻYJWanymi do pro- dukcji materiałów ogniotrwałych. Pomiędzy Osiecznicą i Parową stwIer- dzono kilka punktów występowania kwarcY'tów. Poszc~egó1ne wystqpie- nia różnią się jednak znacznie pod względem ich przydatności przemysło
wej ze względu na róŻ/ny stopień sylifikacji
eJ.
Mazur, M. Chorowska,1956:). "
Chemiczno-fizyczne włarsnoścri kwarcytów z tego terenu przedstawiają się nalstępująco:
Skład chemiczny w Ufo:
Si02
A120S Fe20S Ti02
Strata prażenia Własności fizycme:
Olgn:otr/W!aiość !ZIWyilda S'S
Porowatość względna w G/o przed wypaleniem po wypaleniu w 1400°C
Ciężar objętościowy w G/eros przed wypaleniem
po wypaleniu w 1460°C
Ciężar właściwy prżed wypaleniem JPO wypaleniu w 1460°C
Rejon Parowej 98,50
~,43
0,40 0,20 0,25
34-35
7,0 14,75
2,38' 2,20
2,65 2,56
Rejon Obłoboku
97,60' 0,59 1,16 0,20 0,3,8
33-35
9,3'6 17,10
2,42 2,00
2,64 2.,50
Zestawilone wyni1ki analiz wykazują stosunkowo zbliżone wł'asności.
W rzeczywistości w poszczególnych ławicach kwarcytu występują znacz- ne wahania w składzie chemicznym. Z tego powodu trudno jest wy-
dzielić, Wli.ększe wystąpienia odpowiadające warunkom 'technicznym.
Dlatego też kiwarcyty z okolic Parowej i iQło!b~ku, pomimo ich dość du-
żych zasobów, nie mogą być wykorzystane ze względu lIl8. konieczność
stosowania daleko posuniętej ,selekcji w cza1sieeksploatacji.
Piaski kwail'cowe w kilku miejscach na obszarze niecki stanowiły bazy surowcowe do wyrobów formierskich. Na omawianym obsZiarze piaski te
występują w postaci mniejszych lub większych płatów. Największ,y z nich
występuje na południe od Ołioboku or:az wzdłuż drogi Osieczmica - Pa- rowa. Te ostatnie wystąpienia związane są bezpośred!nio z wychodniami piaskowców konialku. Ze względu na jednorodny skład Hto;logiczny tych piasków oraz odpowiedni sJkład gl'anulometryczny są one obiektem dal- szych poszukiwań dla przemysłu szklarskiego. Miąższość piasków jest
170 Jan Ma'zU/l"
dość zmieruia, a w przypadku występowania ich wzdłuż zwietrzałej wy- chodni koniaku wynosi ponad 50 m. . . .• .
Własności ,chemiczne piasków na podstawie kilku analiz przedStawiają się następująco:
Strata prazenia Si02 Ah0 3 Fe203
I
TiOi0,45 98,60 0,33 0,32
I
śladySkład granulometryczny przedsta wi.lono niżej:
I
Udział frakcji w procentach wagowych0,00- 0,1- 0,2- 0,3- 0,4- 0,5- 1,0
, 2,0
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 1,0 2,0
-
26,1 38,2 15,5 6,0 2,7 4,2 2,3 5,0
I
!Piaski związane z wychodniami koniaku wykaz,ują bardziej korzystne chemiczno-fizyczne własności, a tym samym stanowią lepsze kl.asy prze-
mysłowe. Biaski ikwa~oowe leżą horyzontalnie w postaci odizolowanych
płatów lub też, gdy są ·zwietrzałą wychodnią ,piaskowców koniaku, za··
chowują struktwrę tych warstw. Rozpoznanie ty,ch pia,sków 'ze względu na bezpośrednie wychodnie wzdłuż uskoków, lub nie głębokie ich wystę
powanie nie wymaga 2Jbyt dużych nakładów finlansowych. Ze względu
naaktuaolne zapotrzebowanie piasków s2'Jk:larskich w przemyśle, listnieje
konieczność zbadania poszczegó1nych punktów ich występowania, w ce'lu
ustalen~a własności chemicznyC'h i klas przemy,słowych. Geolog:czne pra- ce roozpoznawcze w tej części obszaru prowadzi Pil'zedsię:bi,orstwo Geolo- giczne z Krakowa.i w niedoalekiej przyszłości 0?szar ten zostanie całko-
wicie rozpoznany. .
Z fonrnacją .Itrzeciorzędu związane jest występowanie węgla ,brunat- nego. Węgiel· na omawianymodciriku występuje w· zagłębieniach ero- zyjnych i tektonicznych, i jak z hadań wynika, posiada bardzlo ograni-
czonyzasięg powierzchniowy oraz stosunkowo małą grubość.
Osady cZlWartorz.ędu,poza żwiil"ami i piaskami używanymi jako' nie najlepszy materioał drogowy, nie znajdą również większego zastosowania.
Dolnośląska Stacja Terenowa Instytutu Geologicznego
Wrocław, ul. Jaworowa 19
N!lidesłano dnia 117 września :1963 r.
PISMIENNICTWO
BERG G. (1:936) _ . Geologie .d€r Gegend von Bunzla'u und Lie.gnitz. Jłl~. Preuss.
Goo1. L.-A., 65, p. 11-25. Berlin.
BEYER K. (11933) - Die nordsudetische Ra'himenfaltung. Abh. Natur.for'sch. Ges . . Gorlitz., .32,z. 1, :p. :l1211~17i2. Gorlitz ..
Budowa gOOllogi~c2ina obs!zal'u między TaID'islawiettn 'a PJ.oową 171 BIERNAT S. G1'955) - Budowa ,geologiczna okolic WęgUńca na tle zewnętrznej
niecki sudeckiej. Biul. Inst. Gool., 95. Warszawa.
BOBROWSKA J. U952) -FLora kopalna. z Osieczowa. BiuJ. inf. Inst. Geo!., 2.
Warszawa.
BOBROWSKA J. ,61002) - Trzeciorzędowa flora z tOsieczowa nad Kwisą (:Dolny
iŚląsk). ,Pr. 'Inst. Geol., 30, cz. III, :p. 81-207. Warszawa.
CHMURA K. (1006) - Budowageo'lo,giczna okolicy Kleszc:rowaj na Dolnym Śląsk.u.
Prz. geol.., 4, p. 359-3'61, nr 8. Warszawa.
CHMURA !K., IJEWOWICKI S. 0119157) - Kwarcyty bolesławieckie i ich ekonomiczna
wartość. Prz. geol., 5, ;p. 264-2711, nr 6. Warszawa.
CHMURA K., LEWOWICI{I S. (,1002) - Kwarcyty trzeciorzędowe okolic Bolesławca
na 'Dolnym Śląsku. Biul. Inst. Geol., 173, p. 5-53. /Warszawa.
CHOROW.sKA M. (11956) - Sprawozdanie z prac poszukiwawczychzloża kwarcytu w Parowej. Arch. Inst. Geol. (maszynopis). Warszawa.
FRJEYBERG B.~l9126) - nie 'TerWirquarzite Mitteldeutschlands. IStuttgart.
GROCHOLSKI A. (19,55) - 'SpOSltrzeżenia g'eologi1czne· z 01oo11c Bolesławca. Arch.
Inst. Geol. (maszynopis). Warszawa.
GROCHOLSKI A., MILEWICZ J. (11958) - Uskok Warta~Osiecznica. Inst. GeoL Biul., 129. Warszawa.
JUSKOWlAiK O. (1957) - Piasloowce kwarcytowe Ostrzeszowa. Kwart. geol., l, p. ~35'9, nr 2~ Wars.zawa.
MAZUR J., CHOROWSKA M. (111900) - Dokumentacja geologiczna złoża kwarcytu w Ołoboku. Arch. Inst. Ge01. (maszynopis). Warsza'wa.
MAZUR J., MILEWICZ J. (1008) - Uwagi 'o Bach ceramicznych w rejonie Bole-
sławca. Prz. geol.,. '6, p. 3100-364, nr 8!'i9. Warszawa.
MILEWICZ J. ~1956) - Budowa geologiczna okolicy Zebrzy.dowej. Biul. Inst. G eol., 112, p. 11~OI1. Warszawa.
MILEWICZ J. (w druku) - Objaśnienia do mapy geologicznej arkusza Lw6wek.
Inst. Geo1. Warszawa.
MILEWICZ J., IGROCHOLSlKI A. (1!960) - Trzeciorzęd pomiędzy Bolesławcem a Wę
,glińcem. Biul. Inst. Geol., 151, p. 2'5-63. Warszawa.
MILEWICZ J. '~1'9I6ila) - Uwagi o piaskowcach budowlanych rejonu Bolesławca·
Lw6wka Slą'skieg'O. Prz. geol., 9, p. 186, nr 4. Warszawa.
MILEWICZ J. (11001'b) - Quaternary Fluvial and Glacial n~osits in the Region of Lwówek Śląski. Z. nauk. Uniw. Wrocł., 5, [ser. ,B], nr 8, p. 8'1-92.
,Wrocław.
MILEWICZ J. '1'962) - Perspektywy eksploatacji kwarcyt6wbolesławieckich. Prz.
,g·eol., 10, p. 79, nr 2. Warszawa.
ROMA'NOWICZ L 019(1) - Analiza sporowo-pyłkowa osad6w trzeciorzędowych
z okolic Bolesławca i Zebrzydowej .. Biul. Inst. Geol., 158, p. 325-393.
Warszawa.
SCUPlIiN H. 09110---<1913) - nie Loweoberger Kreide und ihre Fauna. Palaeonto- ,graphica, Suppl., 6. Stuttgart.
WOŹNY E. (:11900) - Fauna mioceńska z okolic Bolesławca (Dolny Śląsk). Pr. Inst.
Geol., 30, cz. III, p. 225-232'. Warszawa.
172 Stres.zC'zenie
~--- HH MA3'YP
I'EOJIOrHlIECKOE CTPOEHHE TEPPHTOPHH MElK.n;y TOMHCJIABEM H DAPOBOO
(HH2KHHH CHJIE3HH)
Pe3EOMe
B paooTe paCCMaTpHBaEOTCH pe3YJI'bTaTbI );!CCJIe~OBaH);!J1:, npO);!3Be~eHHbIX Ha Tep- PHTOP);!);! Me:m:~y TOM];!cJIaBeM 11 IIapoBoJ1:,. QXBaTbIBaEOIr(eJ1: ceBepo-BocroqHYEO qaCTb KpbIJIa CeBepocy~eTCKOJ1: MyJIb~bI.
Ha OCHOBaH);!);! ~aHHbIx naJIHHOJIOr);!qecK);!X );!CCJIe~OBaHHJ1: ObIJI nO~'l'Bep:m:~eH 0'1'-
.MeqeHHbm paHbWe HOBbIJ1: CTpaT);!rpaqmqeCK);!J1: ropH30HT - BepXHJ;!:/1: 30HeQ, He
BCTpeqaEOIQJ;!J1:CH ~O CHX nop B nOM pa:J1:0He MYJIb~I. Ha OCHOBaH);!H YCTaHOBJIeHHbIX Tpex HOBbIX TeKTOHH'lecK];!X JI);!HHJ1: 06cy:m:.I\aeTcH TeKTOHH'lecKaH CTPYKTypa 9Toro paJ1:0Ha. 'YKa3bIBaeTCH Ha reHeTH'lecKYK> CBH3b Tpern'iHbIX OTJIo:m:eHHJ1: C rJIaBHbIM);!
TeKTOH);!qeCK);!M);! 9JIeMeHTaMH. IIpHBo~);!TCH npOMbllUJIeHHaH oQeHKa pacnpoCTpaHeH- HbIX 3~ecb nOJIe3HbIX );!CKOnaeMbIX. Oc06oe BH);!MaH);!e 06paII\aeTCH Ha CBH3b Me:at-
~y TeKTOH);!qecK);!M CTpoeHHeM H pacnpOCTpaHeHHeM CTeKOJIbHbIX neCKOB, KOTopbIe 06pa3YK>T BbIXO~bI Ha npHnO~HHTbIX KPbIJIbHX YCTaHOBJ1eHHbIx C6pOCOB.
Jan MAZUR
GEOLOGICAL STRUCTURE OF THE AREA BETWEEN TOMISLAW AND PAROWA
(LOWER SILESIA)
Summary
The paper d-eals with the study made in the area between Tomislaw and Parowa, embracing the northeastern porti-on of the North-:Sudetic tr'ough flank.
On the results -of palyn-ological investigations, the rec-ently signalized new stratigraphical horizon ---, the Upper Eocene, so far un!m-own in this region of the trough, has been prOlVed. Taking into consideration the thre-e -established new tectonical lines, the author discusses the tecoonical structur-e of the area under study. MOreQlV-er, the gen-eii-calconnexion of the Tertiary deposits with the main t-ectonical elements has been taken into account, as well as th-e industrial cha- racteristics of the useful mineral raw materials occurring in the area considered were discussed. A particular attention was paid to the connexi-on of the t-ecoonics with the occurrence of glass-sands cropping out in the elevated fault side,s investigat-ed.
