wymienia elementy układu limfatycznego (2)człowieka

(1)

SCENARIUSZ ZAJĘĆ „UKŁAD KRĄŻENIA CZŁOWIEKA” BIOLOGIA, III ETAP EDUKACYJNY

Temat: Układ krążenia człowieka.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (6.5) [uczeń] opisuje budowę i funkcje narządów układu krwionośnego i układu limfatycznego;

przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym;

przedstawia rolę głównych składników krwi (krwinki czerwone i białe, płytki krwi, osocze) oraz wymienia grupy układu krwi AB0 oraz Rh; przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krążenia; przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa.

Cele zoperacjonalizowane

UCZEŃ definiuje pojęcia:

transfuzja;

nazywa elementy morfotyczne krwi i opisuje

ich rolę;

wyjaśnia działanie płucnego i ustrojowego

obiegu krwi;

wymienia elementy układu limfatycznego

(2)

człowieka;

wymienia funkcje układu krążenia człowieka;

wyróżnia grupy układu krwi AB0 oraz czynnik Rh;

zna budowę naczyń krwionośnych;

zna budowę serca człowieka;

zna budowę układu krwionośnego człowieka;

zna pozytywny wpływ aktywności fizycznej i prawidłowej diety na właściwe funkcjonowanie

układu krążenia;

Nabywane umiejętności

UCZEŃ

posługuje się mikroskopem;

potrafi porównać układ krwionośny i limfatyczny

człowieka;

potrafi rozróżnić na

(3)

preparacie

mikroskopowym tętnicę i żyłę;

potrafi wyjaśnić możliwości przetaczania różnych grup

krwi;

potrafi wyjaśnić związek pomiędzy budową naczyń

krwionośnych a ich funkcją;

potrafi wykazać, że układ krwionośny i limfatyczny stanowią integralną całość;

prezentuje postawę wyrażającą szacunek dla zdrowia własnego i innych;

rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na zdjęciu, ilustracji lub na

podstawie obserwacji mikroskopowej;

rozumie ważność krwiodawstwa i jego

społeczne znacznie;

wie, na czym polega transfuzja;

Kompetencje kluczowe

(4)

 myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne

 porozumiewanie się w języku ojczystym

 umiejętność uczenia się

Etapy lekcji 1) Wstęp:

Krótka pogadanka na temat roli układu krążenia w organizmie człowieka. Wyróżnienie układu krwionośnego i limfatycznego.

2) Przebieg zajęć:

Nauczyciel przedstawia na planszy/schemacie budowę układu krwionośnego człowieka i omawia jego działanie. W rozmowie kierowanej wyróżnia obieg płucny i ustrojowy.

Nauczyciel prezentuje model budowy serca człowieka i omawia jego budowę.

Uczniowie dokonują obserwacji.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Ściany tętnic są elastyczne i wytrzymałe na duże ciśnienie krwi.

Tętnica ma małą średnicę światła w stosunku do grubości ściany, a kontur światła jest pofałdowany. W budowie ściany tętnicy błona sprężysta zewnętrzna i wewnętrzna są dobrze wykształcone. Wewnętrzną powierzchnię tętnicy wyściela jednowarstwowy śródbłonek. Warstwę środkową błony tworzy tkanka mięśniowa gładka, a warstwę zewnętrzną sprężyste włókna tkanki łącznej.

Ściany żył są cieńsze ze względu na słabiej rozbudowaną warstwę mięśni. Żyła ma dużą średnicę

(5)

w stosunku do grubości ściany, a kontur światła jest gładki. Błona sprężysta wewnętrzna jest słabo wykształcona, zewnętrzna warstwa tkanki łącznej ma mniej włókien elastycznych. W żyłach obecne są zastawki, które uniemożliwiają cofanie się krwi która płynie pod mniejszym ciśnieniem.

Na rozmazie krwi widoczne są erytrocyty, leukocyty i płytki krwi. Krwinki czerwone (erytrocyty) są okrągłe i spłaszczone, z obustronnym wgłębieniem pośrodku, pozbawione jądra komórkowego. Transportują tlen z płuc do tkanek i częściowo dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Krwinki białe (leukocyty) są większe od erytrocytów, posiadają charakterystyczne ziarnistości i jądro otoczone cytoplazmą. Chronią organizm przed patogenami. Płytki krwi (trombocyty) są mniejsze od pozostałych składników krwi. Mają formę dyskowatych struktur otoczonych błoną, bez jądra komórkowego.

Uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest dostrzeżenie przez mikroskop różnic w budowie żyły i tętnicy oraz dostrzeżenie elementów morfotycznych krwi w rozmazie.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):

Obserwacje są prowadzone podczas zajęć w klasie.

Uczniowie posługują się mikroskopami oraz preparatami trwałymi.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach. Umieszczają preparat na stoliku, nastawiają oświetlenie i regulują ostrość obrazu.

Obserwują rozmaz krwi ssaka, przekrój przez żyłę i tętnicę.

5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie wykonują szczegółowe rysunki oglądanych preparatów.

Oznaczają elementy budowy żyły i tętnicy. Rozpoznają i oznaczają elementy morfotyczne krwi.

(6)

Nauczyciel przedstawia prezentację multimedialną „Grupy krwi”.

Podczas dyskusji uczniowie wykazują znaczenie czynnika Rh i grup krwi podczas transfuzji. Określają rolę krwiodawstwa w pozyskiwaniu krwi niezbędnej do transfuzji.

Uczniowie wraz z nauczycielem opracowują tabelę zgodności grup krwi z uwzględnieniem biorcy i dawcy krwi.

Uczniowie uzupełniają tabelę.

Nauczyciel odtwarza animację „Układ limfatyczny”.

Uczniowie odtwarzają animację na swoich komputerach.

Pogadanka na temat roli układu limfatycznego w organizmie człowieka.

3) Podsumowanie:

Nauczyciel prezentuje zdjęcia lub ilustracje głównych składników krwi. Uczniowie rozpoznają składniki krwi i określają ich rolę.

Zadanie domowe

Prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna są czynnikami decydującymi o zdrowiu człowieka. Korzystając z dostępnych źródeł informacji (podręcznik, encyklopedia, Internet) wykaż w jaki sposób uprawianie sportu i przestrzeganie zdrowej diety umożliwia właściwe funkcjonowanie układu krążenia.

Środki dydaktyczne

 komputer (komputery dla uczniów)

 materiały multimedialne: animacja „Układ limfatyczny”

 materiały multimedialne: prezentacja multimedialna

„Grupy krwi”

 mikroskop

 model serca człowieka

 plansza/schemat budowy układu krążenia człowieka

(7)

 zdjęcia/ilustracje głównych składników krwi

 notatnik, ołówek

 preparaty mikroskopowe (rozmaz krwi ssaka, przekrój przez żyłę i tętnicę)

Metody nauczania

 ćwiczenia laboratoryjne

 dyskusja

 obserwacja

 pogadanka

 pokaz

 rozmowa kierowana

Formy pracy

 indywidualna

 praca w parach

 zbiorowa

Dodatkowe propozycje wykorzystania

Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody.