6308/21 ADD 1 ms
RELEX.1.A
PL
Rada
Unii Europejskiej
Bruksela, 18 lutego 2021 r.
(OR. en)
6308/21 ADD 1
WTO 31 SERVICES 3 FDI 2
COMER 16 DEVGEN 27 RELEX 115 COMPET 114 AGRI 69 ENV 85 DIGIT 24 PISMO PRZEWODNIE
Od: Sekretarz generalna Komisji Europejskiej (podpisała dyrektor Martine DEPREZ)
Data otrzymania: 18 lutego 2021 r.
Do: Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, sekretarz generalny Rady Unii Europejskiej
Nr dok. Kom.: COM(2021) 66 final
Dotyczy: ZAŁĄCZNIK do KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU
EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Przegląd polityki handlowej – otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa
Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2021) 66 final.
Zał.: COM(2021) 66 final
PL PL
KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 18.2.2021 r.
COM(2021) 66 final ANNEX
ZAŁĄCZNIK do
KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW
Przegląd polityki handlowej – otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa
1 ZAŁĄCZNIK
REFORMA WTO: W KIERUNKU ZRÓWNOWAŻONEGO I SKUTECZNEGO WIELOSTRONNEGO SYSTEMU HANDLOWEGO
1. Dlaczego WTO jest ważne i dlaczego przechodzi kryzys?
1.1 Dlaczego WTO jest ważne?
Od powstania wielostronnego systemu handlowego w 1947 r.1 poziom handlu światowego zwiększył się 300-krotnie – obecnie odpowiada on za ponad 60 % światowego PKB oraz wspiera tworzenie miejsc pracy, wzrost gospodarczy i inwestycje na całym świecie. Jest to częściowo zasługą kolejnych obniżek taryf celnych wynegocjowanych w ramach wielostronnego systemu: w 1947 r. stosowane taryfy celne wynosiły od 20 % do 30 %, natomiast obecnie stosowane na świecie taryfy celne wynoszą średnio około 9 %. Ale jest to również zasługa stabilności, jaką zapewnia system. Zasada największego uprzywilejowania WTO ogranicza dyskryminację między towarami i usługami pochodzącymi od różnych partnerów handlowych. Stanowi ona stabilny fundament otwartości gospodarczej wspierającej konkurencję na rynkach światowych, a jej podstawą jest efektywność i innowacyjność. Na warunkach zasady największego uprzywilejowania odbywa się 60 % handlu UE, w tym handel ze Stanami Zjednoczonymi, Chinami, Rosją i Indiami. Zasady WTO chronią interesy wszystkich państw prowadzących wymianę handlową przed dyskryminacyjnymi działaniami wewnętrznymi i zapewniają, by podstawę warunkowej ochrony handlu stanowiły wielostronnie uzgodnione zasady. Ponadto ustalenie poziomu taryf celnych zmniejszyło prawdopodobieństwo, że państwa podniosą je w odpowiedzi na wstrząsy2, a system rozstrzygania sporów zapewnia przestrzeganie zasad i pozwala uniknąć eskalacji konfliktów handlowych.
Chociaż pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, WTO przyczynia się również do osiągania zrównoważonego rozwoju na świecie. Otwartość gospodarcza, którą zagwarantowała, pomogła zintegrować wiele krajów rozwijających się z gospodarką światową i doprowadziła
1 Z poprzedniego układu WTO, Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT).
2 Jakubik, A., Piermartini, R., „How WTO commitments tame uncertainty!” [Jak zobowiązania WTO łagodzą niepewność!], dokument roboczy służb WTO ERSD-2019-06, Światowa Organizacja Handlu (WTO), 2019.
2
do wydźwignięcia setek milionów osób z ubóstwa oraz zmniejszenia nierówności między państwami3.
1.2 Przyczyny kryzysu
Obecny kryzys ma wpływ na wszystkie trzy funkcje WTO: negocjacje nie doprowadziły do unowocześnienia zasad, system rozstrzygania sporów powrócił de facto do czasów GATT, kiedy to można było blokować sprawozdania panelu, a monitorowanie polityki handlowej jest nieskuteczne. Ponadto stosunkami handlowymi między Stanami Zjednoczonymi a Chinami, dwoma z trzech największych członków WTO, zarządza się obecnie w dużej mierze poza zasadami WTO.
Główną przyczyną kryzysu jest fakt, że przystąpienie Chin do WTO nie doprowadziło do przekształcenia tego państwa w gospodarkę rynkową. Poziom, na którym Chiny otworzyły swoje rynki, nie odpowiada ich znaczeniu w gospodarce światowej, a państwo nadal wywiera decydujący wpływ na chińskie środowisko gospodarcze, co w efekcie prowadzi do zakłóceń konkurencji, których nie można w wystarczającym stopniu uwzględnić w obecnych zasadach WTO. WTO nie była jednak w stanie wynegocjować nowych zasad w celu rozwiązania tego palącego problemu lub innych kwestii (np. handlu cyfrowego lub zrównoważonego rozwoju). Osiągnięcie konsensusu wśród 164 członków w kontekście dzisiejszej rozproszonej globalnej równowagi sił jest ogromnym wyzwaniem. Negocjacje wstrzymuje także brak porozumienia w sprawie elastyczności dla krajów rozwijających się. Nie da się utrzymać sytuacji, w której dwie trzecie członków – w tym niektóre z najważniejszych gospodarek świata – domaga się specjalnego i zróżnicowanego traktowania. Ponadto niewystarczająca przejrzystość przepisów i praktyk handlowych członków oraz fakt, że tematy takie jak degradacja środowiska, zmiana klimatu czy godna praca są uznawane za tabu, stanowią poważne wyzwanie dla funkcji WTO w zakresie monitorowania i debaty. Co więcej, nie mniej ważne jest to, że pod koniec 2019 r. system rozstrzygania sporów był zasadniczo sparaliżowany z powodu zablokowania przez Stany Zjednoczone nominacji członków Organu Apelacyjnego.
1.3 Pilna potrzeba reformy
3 Grupa Banku Światowego, Światowa Organizacja Handlu, The Role of Trade in Ending Poverty [Rola handlu w położeniu kresu ubóstwu], Światowa Organizacja Handlu, Genewa, 2015. Zob. również sprawozdanie Komisji z 2018 r. na temat wzrostu i rozwoju pt. „Sprawozdanie o wzroście: strategie zrównoważonego wzrostu i powszechnego rozwoju”.
3
Stabilne środowisko handlowe, w którego centrum znajduje się WTO, jest bardziej niż kiedykolwiek konieczne do tego, by sprostać nadchodzącym wyzwaniom, począwszy od ożywienia gospodarczego po kryzysie związanym z pandemią. Wyzwaniem jest kontekst organizacji, która sprawia wrażenie, jakby utraciła poczucie wspólnego celu. UE ma jednak podstawowy interes strategiczny w zapewnieniu skuteczności WTO. Handel jest niezbędny nie tylko dla gospodarki; promowanie współpracy międzynarodowej opartej na zasadach jest istotą projektu europejskiego. UE musi zatem odegrać wiodącą rolę w zwiększeniu dynamiki znaczącej reformy WTO.
4
2. Przywrócenie zaufania i poczucia wspólnego celu: wkład WTO w zrównoważony rozwój
Upadek dauhańskiej agendy rozwoju w 2008 r. był przykładem braku wspólnego celu wśród członków WTO. Pomimo sukcesu, jakim było zawarcie Porozumienia o ułatwieniach w handlu podczas 9. konferencji ministerialnej WTO na Bali oraz decyzji w sprawie konkurencji w eksporcie produktów rolnych podczas 10. konferencji ministerialnej WTO w Nairobi, członkowie WTO są coraz bardziej podzieleni w kwestii oczekiwań wobec WTO.
Podczas gdy część członków argumentowała, że „kluczowe znaczenie rozwoju” w WTO oznacza, że należy skupić się na wyjątkach i elastyczności w stosunku do uzgodnionych i przyszłych zobowiązań, inna część czuła coraz większą frustrację z powodu braku postępu w negocjacjach WTO i przeniosła swoją uwagę na dwustronne umowy handlowe. Bez poczucia wspólnego celu niezwykle trudno jest znaleźć drogę naprzód w stosunku do dowolnej inicjatywy oraz zapewnić, by WTO rozwijała się analogicznie do zmian w handlu światowym.
Zdecydowana większość członków pozostaje jednak wierna idei multilateralizmu i jest w pełni świadoma korzyści płynących z systemu opartego na zasadach dla światowego handlu i rozwoju. Niestabilność, jaką odnotowano w ciągu ostatnich kilku lat, kryzys klimatyczny i środowiskowy, zwiększone stosowanie środków jednostronnych, a obecnie pandemia COVID-19 sprawiły, że wyraźnie uświadomiono sobie, iż WTO jest istotnym elementem zdrowego globalnego zarządzania gospodarką, choć konieczna jest reforma.
Oświadczenie przywódców G-204 z Rijadu zawiera najpoważniejsze jak dotąd zobowiązanie do przeprowadzenia reform na najwyższym szczeblu politycznym.
W miarę mnożenia się globalnych wyzwań członkowie WTO powinni być w stanie skupić się wokół celu rozwiązania najbardziej palących problemów, z jakimi się borykają, do których należą: ożywienie gospodarcze i rozwój, wolne od zakłóceń konkurencji, a także zrównoważony rozwój środowiskowy i społeczny jako element zielonej transformacji gospodarek. Rozwiązanie tych problemów byłoby zgodne z celami zrównoważonego rozwoju ONZ, do których osiągnięcia zobowiązali się wszyscy członkowie WTO.
Skoncentrowanie się na tych działaniach mogłoby zapewnić poczucie wspólnego celu,
4 Oświadczenie przywódców G-20 ze szczytu w Rijadzie w dniach 21–22 listopada 2020 r.
5
którego brakowało WTO w ostatnich dziesięcioleciach, i odbudować zaufanie wśród członków. Mogłoby to wzbudzić poczucie pewności potrzebne do modernizacji zbioru zasad WTO w sposób odpowiadający wyzwaniom transformacji cyfrowej i ekologizacji, a także do zapobiegania konfliktom spowodowanym zakłócającą handel ingerencją państwa w gospodarkę i ich łagodzenia.
2.1 Przywrócenie poczucia wspólnego celu WTO: nacisk na zrównoważony rozwój
Wspomniane starania na rzecz przywrócenia poczucia wspólnego celu należy podejmować stopniowo, począwszy od krótkoterminowych środków budowy zaufania. Zakończenie negocjacji w sprawie dotacji dla rybołówstwa byłoby ważnym krokiem w kierunku ugruntowania wkładu WTO w zrównoważony rozwój. Porozumienie to ma znaczenie nie tylko jako pierwsze od lat porozumienie wielostronne, ale także jako pierwsze porozumienie, którego istotą jest osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju (cel zrównoważonego rozwoju 14.6). Nie będzie to łatwe zadanie, biorąc pod uwagę rozbieżności między stanowiskami członków WTO oraz wyzwania związane z osiągnięciem konsensusu w negocjacjach wielostronnych (w dużej mierze z powodu wspomnianej powyżej kwestii specjalnego i zróżnicowanego traktowania), ale negocjacje znajdują się na najbardziej zaawansowanym etapie w ich długiej historii. Przy wystarczającej woli politycznej istnieje możliwość osiągnięcia porozumienia przed 12. konferencją ministerialną WTO („KM12”).
UE przedstawiła wraz z Grupą Ottawską5 inicjatywę na rzecz handlu i zdrowia, obejmującą zasady w zakresie ograniczeń wywozowych oraz szereg środków ułatwiających handel i działań mających na celu zwiększenie przejrzystości. UE będzie nadal współpracować ze swoimi partnerami i nową dyrektor generalną z myślą o zagwarantowaniu, by system handlowy reagował na wyzwania związane z pandemią, w tym w odniesieniu do wdrażania elastycznych rozwiązań dostępnych w ramach porozumienia TRIPS.
Wiele celów zrównoważonego rozwoju odnosi się do ochrony środowiska. Nadrzędne znaczenie ochrony środowiska uznano już w momencie tworzenia WTO poprzez ustanowienie Komitetu ds. Handlu i Środowiska na potrzeby wspierania debat i wspólnych działań. Bieżąca potrzeba, aby w ramach polityki handlowej reagowano na wyzwania
5 W skład Grupy Ottawskiej wchodzą: Australia, Brazylia, Chile, Japonia, Kanada, Kenia, Korea Południowa, Meksyk, Norwegia, Nowa Zelandia, Singapur, Szwajcaria oraz Unia Europejska.
6
związane z klimatem i środowiskiem, jest obecnie jeszcze bardziej paląca; działania w tym zakresie popiera wielu członków WTO. Wbrew obawom wyrażanym w momencie tworzenia WTO żadnego państwa nie zmuszono do obniżenia pożądanego poziomu ochrony zdrowia lub środowiska z powodu orzeczenia wydanego w ramach systemu rozstrzygania sporów WTO. W przyszłości w międzynarodowych rozmowach dotyczących handlu i kwestii środowiskowych UE będzie wspierać wykładnię odpowiednich przepisów WTO, w której uznaje się prawo członków do skutecznego reagowania na ogólnoświatowe wyzwania związane ze środowiskiem, do których należą w szczególności zmiana klimatu i ochrona różnorodności biologicznej.
Unia Europejska postrzega zrównoważony rozwój jako element koniecznej zielonej transformacji gospodarek, co będzie musiało znaleźć odzwierciedlenie w pracach WTO na wszystkich płaszczyznach. Wkrótce na forum WTO przedstawiona zostanie inicjatywa na rzecz handlu i klimatu. We wstępnych refleksjach, przedstawionych w dokumencie roboczym6 udostępnionym członkom WTO i zainteresowanym stronom, skoncentrowano się na szeregu elementów składowych, w tym na liberalizacji wybranych towarów i usług;
przejrzystości (w tym pod względem środków w zakresie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2), wymianie informacji i analizie jako pierwszym kroku do opracowania zasad dopłat do paliw kopalnych; pomocy na rzecz ekologizacji dla handlu; oraz wzmocnieniu ram instytucjonalnych WTO dotyczących kwestii handlu i środowiska. UE współpracuje również z innymi członkami WTO, realizując równolegle inicjatywy środowiskowe związane z gospodarką o obiegu zamkniętym (w tym z tworzywami sztucznymi).
WTO ma również do odegrania rolę we wspieraniu osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju dotyczących godnej pracy i równouprawnienia płci, które to cele są niezwykle ważne zarówno poza UE, jak i w jej granicach. W odniesieniu do godnej pracy WTO powinna wspierać analizę i wymianę doświadczeń na temat tego, w jaki sposób polityka handlowa może przyczynić się do rozwoju społecznego, w jaki sposób silniejsza ochrona praw pracowniczych wpływa korzystnie na wzrost i rozwój oraz w jaki sposób zapewnić, aby – zarówno w UE, jak i poza jej granicami – korzyści z liberalizacji handlu dotarły do
6https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/november/tradoc_159117.pdf
7
wszystkich pracowników i społeczności znajdujących się w trudnej sytuacji. Działanie to można wspierać poprzez dalszą i bardziej aktywną współpracę między WTO a Międzynarodową Organizacją Pracy. UE powinna współpracować z partnerami w celu dalszego włączania tego socjalnego wymiaru globalizacji do prac WTO. Jeżeli chodzi o równouprawnienie płci, UE powinna odgrywać wiodącą rolę w zwiększaniu świadomości na temat tego, jak istotne jest zagwarantowanie, aby podejście uwzględniające problematykę płci było głównym elementem polityki handlowej, poprzez inicjatywy takie jak deklaracja z Buenos Aires dotycząca handlu i upodmiotowienia ekonomicznego kobiet.
2.2 Jak handel może przyczynić się do rozwoju: potrzeba przyszłościowego podejścia do specjalnego i zróżnicowanego traktowania
Jednym z celów założenia WTO było zapewnienie krajom rozwijającym się, a w szczególności krajom najsłabiej rozwiniętym, udziału w korzyściach z handlu międzynarodowego proporcjonalnych do potrzeb ich rozwoju gospodarczego. „Specjalne i zróżnicowane traktowanie” (SDT) ma na celu umożliwienie krajom rozwijającym się jak najlepszego wykorzystania możliwości rozwoju, jakie daje członkostwo w WTO.
UE jest zdecydowanym zwolennikiem SDT, ale uważa, że przy jego stosowaniu należy kierować się leżącą u podstaw rzeczywistością gospodarczą, zgodnie z którą handel jest motorem rozwoju, a nie zagrożeniem. Najbardziej stabilny wzrost odnotowano w przypadku tych gospodarek rozwijających się, w których skoncentrowano starania na integracji z gospodarką światową i stopniowym otwieraniu rynków na większą konkurencję. Wielkim wyzwaniem rozwojowym dla WTO jest to, w jaki sposób organizacja ta może skutecznie wspierać wysiłki tych krajów rozwijających się, które nie są jeszcze w wystarczającym stopniu zintegrowane z gospodarką światową.
Przywrócenie wiarygodności WTO jako forum negocjacyjnego wymaga również nowego podejścia do SDT. Takie podejście powinno łączyć w sobie bardziej ukierunkowany nacisk na sposoby wspierania integracji z systemem handlu, wraz z większym zróżnicowaniem między krajami rozwijającymi się na podstawie stwierdzonych potrzeb. Potrzeby te obejmują ograniczenia potencjału małych administracji publicznych. WTO może skutecznie przyczynić się do rozwoju jedynie pod warunkiem, że skoncentruje się na tym, jak ułatwić państwom przyjęcie zobowiązań sprzyjających integracji z gospodarką światową.
8
Jeżeli chodzi o proces, podejście „porozumienie po porozumieniu” wydaje się dawać największe prawdopodobieństwo osiągnięcia rzeczywistego postępu w zakresie SDT.
Chociaż byłoby pożądane, aby wszyscy członkowie WTO zgodzili się co do przekrojowych kryteriów SDT, bardziej realistyczne jest dążenie do osiągnięcia zbieżności w ramach konkretnych negocjacji. Niemniej o podejściu UE wciąż będą decydować pewne względy ogólne. UE zdecydowanie poparłaby przepisy dotyczące SDT, które umożliwiałyby skuteczną reakcję na ograniczenia mocy produkcyjnych znacznej większości krajów rozwijających się. Jednocześnie UE oczekuje pełnego zaangażowania w bieżące negocjacje i przyszłe porozumienia od a) członków OECD (w tym kandydujących do przystąpienia do OECD); b) krajów klasyfikowanych przez Bank Światowy jako kraje „o wysokich dochodach”; oraz c) krajów, które reprezentują wystarczająco wysoki udział ogółem w światowym eksporcie lub w sektorach, których dotyczą dane negocjacje. Ze względu na swoje znaczenie w systemie Chiny powinny dawać przykład i nie domagać się SDT w żadnych trwających negocjacjach.
3. Przywrócenie w pełni funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów WTO ze zreformowanym Organem Apelacyjnym
Wiążące rozstrzyganie sporów ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla ochrony interesów członków WTO przed środkami ograniczającymi prawa dostępu do rynku. Zapewnia również stabilność przedsiębiorstwom, które mogą inwestować i prowadzić wywóz ze świadomością, że zasady będą przestrzegane i że w przypadku ich naruszenia istnieją środki zaradcze.
Chroni ono zarówno dużych, jak i małych członków WTO przed jednostronnymi działaniami i zapobiega eskalacji sporów handlowych w konflikty polityczne. Chociaż niektóre aspekty działania i orzecznictwa Organu Apelacyjnego poddano krytyce, ważne jest także uznanie, że Organ Apelacyjny w znacznym stopniu wzmocnił legalność i przewidywalność systemu rozstrzygania sporów, w tym poprzez zwracanie bacznej uwagi na ochronę prawa członków WTO do wprowadzania regulacji z myślą o zdrowiu, środowisku lub innych uzasadnionych celach politycznych.
Najpilniejszą z reform WTO jest znalezienie uzgodnionej podstawy do przywrócenia funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów oraz przystąpienie do mianowania członków Organu Apelacyjnego. Zadanie to należy traktować priorytetowo i nie powinno być
9
powiązane z pozostałymi aspektami reformy WTO. Z uwagi na brak funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów trudno jest dostrzec, co mogłoby motywować państwa do modernizacji i wypełniania luk w przepisach.
Stany Zjednoczone zgłosiły szereg uzasadnionych zastrzeżeń co do niektórych podejść w orzecznictwie Organu Apelacyjnego, jak również co do konkretnych orzeczeń w wybranych sprawach. Unia Europejska zgadza się, że sędziowie powinni stosować zasadę ekonomii procesowej i że nie są ograniczeni „precedensem”, ale powinni uwzględniać wcześniejsze orzeczenia w zakresie, w jakim uznają je za istotne dla rozpatrywanego przez nich sporu. W systemie rozstrzygania sporów WTO to panele rozstrzygają fakty, a rola Organu Apelacyjnego powinna ograniczać się ściśle do zajmowania się kwestiami prawnymi poruszonymi w odwołaniu w zakresie, w jakim jest to niezbędne do rozstrzygnięcia sporu.
Niezależność paneli i Organu Apelacyjnego jest niezbędna, aby sprawy rozstrzygano wyłącznie na podstawie ich istoty. Jest to zgodne ze wzmocnieniem odpowiedzialności przed członkami pod względem wypełniania obowiązków. Należy ściśle przestrzegać obowiązkowych ram czasowych zarówno na etapie sporu przed panelem, jak i Organem Apelacyjnym – zwłoka wymiaru sprawiedliwości oznacza brak sprawiedliwości – oraz należy przyjąć odpowiednie środki, aby to umożliwić. Unia Europejska zgadza się zatem, że potrzebna jest znacząca reforma. W ramach takiej reformy należy utrzymać zasadę negatywnego konsensusu, niezależność Organu Apelacyjnego oraz centralną rolę rozstrzygania sporów w zapewnianiu bezpieczeństwa i przewidywalności wielostronnego systemu handlowego.
W szczególności, mimo że wiele z powyższych kwestii znalazło odzwierciedlenie w zasadach opracowanych w ramach nieformalnego postępowania dotyczącego kwestii związanych z funkcjonowaniem Organu Apelacyjnego i prowadzonego przez Przewodniczącego Organu Rozstrzygania Sporów, UE jest otwarta na rozważenie sposobu nadania im bardziej zdecydowanego brzmienia prawnego, jak również na rozważenie dodatkowych ulepszeń. Wczesne zasygnalizowanie przez Stany Zjednoczone gotowości do podjęcia negocjacji w dobrej wierze w celu wypracowania wielostronnego porozumienia w sprawie reform systemu rozstrzygania sporów znacznie zwiększyłoby zaufanie i powinno umożliwić osiągnięcie porozumienia w sprawie przywrócenia wiążącego systemu rozstrzygania sporów i funkcjonującego Organu Apelacyjnego.
10
4. W kierunku skuteczniejszej funkcji negocjacyjnej
U podstaw kryzysu w WTO leży niepowodzenie jej funkcji negocjacyjnej. Celem reformy WTO powinno być przywrócenie skuteczności i wiarygodności WTO jako forum do negocjacji zasad handlu i dalszej liberalizacji. Należy dostosować zasady WTO do realiów gospodarczych i handlowych XXI wieku. Co do istoty, priorytetem powinna być modernizacja zasad WTO dotyczących handlu elektronicznego, ułatwiania inwestycji, krajowych regulacji w zakresie usług oraz roli państwa w gospodarce, w tym w zakresie dotacji. Po zmodernizowaniu zasad można również rozważyć postęp liberalizacji w odniesieniu do towarów i usług w sposób zapewniający lepszą równowagę zobowiązań.
Jeżeli chodzi o metodę negocjacji, podejście oparte na jednolitym pakiecie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów, a postęp można osiągnąć najlepiej poprzez różne procesy, w szczególności otwarte porozumienia fakultatywne. Równolegle do negocjacji merytorycznych członkowie WTO powinni zastanowić się nad sposobami lepszego zintegrowania porozumień fakultatywnych z ramami WTO.
4.1 Modernizacja zasad WTO
A. Ustanowienie nowych zasad dotyczących handlu cyfrowego oraz cyfrowych usług i inwestycji
Trwają szeroko zakrojone negocjacje w sprawie krajowych regulacji dotyczących usług, handlu elektronicznego oraz ułatwiania inwestycji. Wszystkie trzy negocjacje mają zasadnicze znaczenie dla dostosowania zasad handlu międzynarodowego do transformacji cyfrowej gospodarki, rosnącego znaczenia usług oraz potrzeby ułatwienia inwestycji jako kluczowego czynnika rozwoju.
UE jest w pełni zaangażowana w te negocjacje. KM12 stanowi okazję do odnotowania znaczącego postępu w zakresie inicjatyw dotyczących handlu elektronicznego i ułatwiania inwestycji oraz do zawarcia porozumienia w sprawie krajowych regulacji dotyczących usług.
Zakończenie negocjacji w sprawie ambitnych i całościowych porozumień w tych trzech obszarach ma zasadnicze znaczenie dla wykazania znaczenia WTO dla głównych stron napędzających rozwój handlu i inwestycji w XXI wieku oraz dla ułatwienia integracji krajów rozwijających się w globalnych łańcuchach wartości. Pozwoliłoby ono również uniknąć fragmentacji światowego systemu handlowego, jeżeli takie kwestie można rozwiązać wyłącznie w ramach porozumień dwustronnych lub fakultatywnych poza ramami WTO.
11
B. Ustanowienie nowych zasad w celu uniknięcia zakłóceń konkurencji spowodowanych ingerencją państwa w gospodarkę – neutralność konkurencyjna
Zasady WTO nie są wystarczająco skuteczne w zwalczaniu negatywnych skutków ubocznych ingerencji państwa w gospodarkę. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy ingerencja państwa zakłóca konkurencję na rynku krajowym, a nawet na rynkach światowych. Częsty brak przejrzystości takich ingerencji jeszcze bardziej pogłębia problem. Problemem nie jest rola państwa jako takiego. Interwencja publiczna może być potrzebna do osiągnięcia uzasadnionych celów, a WTO powinna uwzględniać różne stopnie własności publicznej w gospodarce. Chodzi raczej o skuteczne przeciwdziałanie tym interwencjom, które wywołują negatywne skutki uboczne, zakłócają konkurencję poprzez faworyzowanie krajowych przedsiębiorstw, towarów lub usług w stosunku do zagranicznych, ograniczają dostęp do rynków lub wywierają wpływ na rynki światowe.
Nowe zasady dotyczące dotacji przemysłowych są niezbędne, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom znaczącego subsydiowania w handlu międzynarodowym, które może powodować zakłócenia konkurencji zarówno w sektorach tradycyjnych, jak i w sektorze nowych technologii. Dotacje mogą również powodować nadwyżki mocy produkcyjnych.
Ważnym celem bardziej rygorystycznych zasad byłoby osiągnięcie znacznie większej przejrzystości i określenie dodatkowych kategorii zakazanych dotacji, jak również kategorii dotacji, co do których istnieje domniemanie, że są szkodliwe. Wraz z dyskusjami na temat kategorii „czerwonej” i „bursztynowej” należy również rozważyć „kategorię zieloną”, obejmującą te dotacje, które wspierają uzasadnione cele publiczne, a jednocześnie wywierają minimalny zakłócający wpływ na handel. Dotyczyłoby to w szczególności niektórych rodzajów dotacji na ochronę środowiska oraz na badania i rozwój, pod warunkiem że podlegałyby one pełnej przejrzystości i uzgodnionym zasadom.
W wielu państwach przedsiębiorstwa państwowe są instrumentem, za pomocą którego państwo wywiera decydujący wpływ na gospodarkę, czasami ze skutkami zakłócającymi funkcjonowanie rynku. Jednak znaczeniu przedsiębiorstw państwowych nie towarzyszą wystarczające zasady, aby wychwycić wszelkie zachowania zakłócające rynek. W nowych międzynarodowych zasadach dotyczących przedsiębiorstw państwowych należy skoncentrować się na zachowaniu tych przedsiębiorstw w ramach działalności handlowej, zgodnie z zasadami już uzgodnionymi w kilku umowach o wolnym handlu i inwestycjach.
Poza zasadami dotyczącymi dotacji przemysłowych i przedsiębiorstw państwowych należy zastanowić się, jakie inne elementy mogłyby stanowić część nowych zasad WTO mających
12
na celu zapewnienie zasady „neutralności konkurencyjnej” i promowanie równych szans.
Powinny one obejmować na przykład rygorystyczne zasady zapobiegające praktykom wymuszającym na przedsiębiorstwach transfer innowacji i technologii do państwa lub swoich konkurentów (przymusowy transfer technologii) oraz zasady zapewniające, aby przepisy krajowe były przejrzyste i wspierały konkurencyjność. Ogólnym celem powinno być to, by wszelkie ingerencje państwa w gospodarkę odbywały się z zachowaniem pełnej przejrzystości i nie zakłócały konkurencji na korzyść niektórych przedsiębiorstw. UE zamierza dalej poruszać te kwestie – najpierw w ramach trójstronnej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią, ale także z każdym zainteresowanym członkiem WTO, z myślą o rozpoczęciu prac nad opracowaniem zasad WTO, które pozwolą skutecznie reagować na zakłócenia konkurencji.
C. Rozwiązanie problemu braku równowagi między zobowiązaniami członków w zakresie dostępu do rynku
Od czasu zakończenia Rundy Urugwajskiej nie miała miejsca aktualizacja zobowiązań w zakresie dostępu do rynku, które stają się coraz bardziej oderwane od realiów gospodarczych XXI wieku. Obecna struktura zobowiązań WTO w zakresie dostępu do rynku towarów i usług nie odpowiada rzeczywistemu poziomowi otwartości wielu państw i nie odzwierciedla istotnych zmian w znaczeniu w gospodarce światowej niektórych najważniejszych państw prowadzących wymianę handlową (np. Chin).
Chociaż zapewnienie lepszej struktury ogólnych zobowiązań w zakresie taryf celnych jest ważne, głównym celem wszelkich starań na rzecz reformy WTO powinna być modernizacja zasad dotyczących neutralności konkurencyjnej: dotacji, przedsiębiorstw państwowych, przymusowych transferów technologii oraz regulacji krajowych. W chwili gdy dotacje prowadzą do sztucznego obniżania cen towarów, przedsiębiorstwa państwowe nadużywają swojej pozycji dominującej na rynku lub przedsiębiorstwa są zmuszane do dzielenia się swoją technologią z konkurentami, obniżenie taryf celnych nie skoryguje braku równowagi między członkami. Niemniej w perspektywie krótko- i średnioterminowej oraz w celu dalszego budowania pewności w ramach systemu UE wspiera inicjatywy sektorowe, w przypadku których liberalizacja przynosi szersze korzyści, jak ma to miejsce w przypadku liberalizacji taryf celnych na wybrane towary związane ze zdrowiem i wybrane towary związane z łagodzeniem skutków zmiany klimatu lub liberalizacji usług ekosystemowych.
Jeżeli chodzi o handel usługami, priorytetem powinno być zakończenie negocjacji w sprawie zasad dotyczących gospodarki cyfrowej. Po zakończeniu tych negocjacji można by rozważyć
13
rozpoczęcie negocjacji w sprawie usług. Negocjacje takie powinny być otwarte na udział zainteresowanych członków WTO i powinny być ugruntowane w WTO, a jednocześnie opierać się na postępach poczynionych w negocjacjach dotyczących porozumienia w sprawie handlu usługami.
D. Wkład rolnictwa
Przywrócenie wiarygodności WTO jako forum negocjacyjnego wymagałoby również od jej członków zajęcia się negocjacjami w sprawie rolnictwa, które pozostają w dużej mierze zablokowane pomimo pozytywnych wyników konferencji ministerialnej w Nairobi.
Rolnictwo nadal stanowi ważny, a nawet kluczowy interes dla znacznej części członków WTO, a brak postępów może negatywnie wpłynąć na szerszy program reform WTO.
Zobowiązania w zakresie wsparcia wewnętrznego w sektorze rolnictwa powinny być priorytetem w negocjacjach, biorąc pod uwagę mnożenie się polityk i środków zakłócających handel. Aby jednak takie negocjacje zakończyły się sukcesem, potrzebny byłby wkład wszystkich, a przynajmniej wszystkich najważniejszych członków. Patrząc w przyszłość, UE opowiada się za znacznym ograniczeniem wsparcia wewnętrznego zakłócającego handel.
W ciągu ostatnich 30 lat UE zreformowała swoją politykę rolną, odchodząc od wsparcia zakłócającego handel na rzecz wsparcia niezakłócającego handlu. Inni członkowie WTO nie dokonali jeszcze podobnych reform.
Wznowienie negocjacji w sprawie dostępu do rynku rolnego, czy to w odniesieniu do redukcji taryf celnych, czy innych elementów, nie wydaje się na razie prawdopodobne.
Stanowią one część szerszego zestawu negocjacji w sprawie dostępu do rynku, w tym w sprawie produktów przemysłowych, w przypadku których nie wydaje się, aby istniały warunki do osiągnięcia równowagi.
W negocjacjach w perspektywie krótkoterminowej należy zatem skupić się na kwestiach, które nabrały znaczenia w czasie pandemii i w odniesieniu do których istnieje pewna możliwość osiągnięcia zbieżności. Podczas 12. konferencji ministerialnej UE skoncentruje się na ograniczeniach wywozowych i poprawie przejrzystości.
Co więcej, istnieje potrzeba uwzględnienia aspektów zrównoważenia środowiskowego w negocjacjach w sprawie rolnictwa, analogicznie do konieczności zielonej transformacji gospodarek.
4.2 Włączenie otwartych porozumień fakultatywnych do WTO
14
Chociaż WTO nie może odzyskać wiarygodności i skuteczności bez unowocześnienia swoich zasad, po 25 latach jest zupełnie jasne, że takiej modernizacji nie można osiągnąć poprzez wielostronne porozumienia na podstawie jednolitego pakietu. Równolegle negocjowanych jest wiele dwustronnych lub regionalnych umów handlowych, w tym dotyczących kwestii, w przypadku których WTO nie udało się jak dotąd osiągnąć wielostronnych rezultatów, np.
w sprawie handlu cyfrowego lub przedsiębiorstw państwowych. Najbardziej pozytywnym zjawiskiem w ostatnich latach było zainteresowanie coraz większej liczby państw opracowaniem takich zasad w ramach WTO w drodze otwartych, fakultatywnych negocjacji.
Jeżeli nie uda się znaleźć skutecznej formuły włączenia porozumień fakultatywnych do WTO, nie pozostanie nic innego, jak opracowanie takich zasad poza ramami WTO.
W Porozumieniu ustanawiającym Światową Organizację Handlu przewidziano włączenie porozumień fakultatywnych do struktury prawnej WTO w art. X ust. 9, na podstawie którego konferencja ministerialna może zdecydować w drodze konsensusu, aby załączyć porozumienia handlowe zawarte przez grupę członków WTO do wykazu porozumień fakultatywnych WTO w załączniku 4. Art. X ust. 9 nie stosowano jednak od czasu ustanowienia WTO. Osiągnięcie konsensusu w sprawie dodania inicjatywy fakultatywnej do załącznika 4 jest postrzegane jako trudność nie do pokonania, nawet jeżeli fakultatywne zobowiązania podjęte przez grupę członków WTO nie ograniczały praw stron nieuczestniczących. Metodyka stosowana dotychczas w celu włączenia porozumień fakultatywnych do struktury WTO polega na tym, że każdy uczestnik jednostronnie włącza dodatkowe zobowiązania do swojego harmonogramu zobowiązań, tak jak miało to miejsce w przypadku Porozumienia w sprawie zobowiązań w usługach finansowych i dokumentu referencyjnego w dziedzinie telekomunikacji. Ma to jednak swoje wady. Nie każde dodatkowe zobowiązanie pasuje idealnie do harmonogramu zobowiązań. Ponadto strony nieuczestniczące mogą wszcząć postępowanie rozstrzygające spór przeciwko uczestnikowi w związku z naruszeniem tych dodatkowych zobowiązań, nawet jeżeli jako nieuczestniczący nie są nimi związani.
W znaczącej reformie WTO należy uwzględnić te realia, a Komisja wezwie do zastanowienia się, w jaki sposób stworzyć łatwiejszą drogę do włączenia porozumień fakultatywnych do wielostronnej struktury. UE opowiedziałaby się za integracyjnym podejściem do otwartych porozumień fakultatywnych, które ułatwia uczestnictwo krajom rozwijającym się i pozwala im zdecydować, czy chcą przystąpić do porozumienia, pozostawiając im otwartą drogę do przystąpienia w przyszłości. Nie oznacza to, że WTO powinna przyjąć wszystkie
15
porozumienia fakultatywne. W ramach dyskusji można by określić pewne zasady, których należałoby przestrzegać w stosunku do porozumień fakultatywnych, aby mogły być włączone do ram WTO. Zasady te mogłyby nawiązywać do otwartości na uczestnictwo i przyszłe przystąpienie dowolnego członka WTO, ułatwiania uczestnictwa krajów rozwijających się, przejrzystości procesu negocjacyjnego, a także środków ochrony istniejących praw stron nieuczestniczących przy jednoczesnym unikaniu niewłaściwej działalności rynkowej.
5. Poprawa funkcjonowania systemu WTO
5.1 Wzmocnienie funkcji WTO w zakresie monitorowania i debaty
Prace w stałych radach i komitetach WTO odgrywają zasadniczą rolę w zabezpieczaniu opartego na zasadach wielostronnego systemu handlowego poprzez m.in. prowadzenie bieżącej działalności technicznej, monitorowanie polityki handlowej członków, rozstrzyganie kwestii związanych z handlem oraz zapewnianie członkom forum do dyskusji na temat zmian w handlu. Przy praktycznie zerowych wynikach w zakresie tworzenia zasad w ostatnich latach i sparaliżowanym systemie rozstrzygania sporów skuteczne monitorowanie i debaty polityczne są coraz ważniejsze dla utrzymania WTO jako wiarygodnej podstawy stosunków handlowych. Niestety szereg nieskutecznych procedur, braki w przestrzeganiu obowiązków w zakresie przejrzystości oraz powszechny brak zaufania często utrudniają skuteczne zaangażowanie.
W ostatnich latach UE dążyła do poprawy sytuacji, w szczególności w zakresie przejrzystości i kwestii związanych z handlem. Wraz ze Stanami Zjednoczonymi, Japonią i innymi członkami UE przedstawiła wniosek dotyczący poprawy przejrzystości i przestrzegania obowiązków w zakresie powiadamiania w obszarze handlu towarami. We wniosku proponuje się zachęty oraz środki administracyjne jako odpowiedź na znaczne opóźnienia w powiadamianiu, co od dawna stanowi problem wpływający na przejrzystość. Jest nadzieja, że ten horyzontalny wkład zapoczątkuje również konieczne dyskusje na temat poprawy przejrzystości w konkretnych obszarach, takich jak rolnictwo. UE, wraz z inną grupą członków, przedstawiła sugestie dotyczące usprawnienia prac w stałych organach WTO we wniosku dotyczącym wytycznych dla organów WTO rozstrzygających kwestie związane z handlem. Wniosek ten ma służyć ułatwieniu rozstrzygania kwestii związanych z handlem między członkami, zanim dojdzie do eskalacji tych kwestii do etapu rozstrzygania sporów
16
lub zajmą one czas w porządkach obrad na kolejne lata. Celem pozostaje przyjęcie tych wniosków podczas KM12.
Oprócz wspomnianych wniosków konieczna jest dalsza praca w celu poprawy funkcji WTO w zakresie monitorowania i debaty. Terminowe wywiązywanie się z obowiązków w zakresie powiadamiania jest jednym z aspektów przejrzystości, podobnie jak jakość przekazywanych informacji. Ogólnie rzecz biorąc, istnieje potrzeba skuteczniejszego monitorowania polityki handlowej członków na poziomie komitetów. Mogłoby to obejmować zbadanie przez komitety WTO, w jaki sposób zwiększyć skuteczność przeglądów powiadomień. Można by również rozważyć kwestie, w odniesieniu do których Sekretariat powinien być w stanie sporządzać sprawozdania monitorujące na podstawie różnych publicznie dostępnych źródeł informacji.
Przydatne byłoby również przeanalizowanie działalności organów WTO w celu określenia, które z nich potrzebują więcej zasobów/uwagi, a które należałoby zredukować lub dezaktywować. Pozwoliłoby to WTO skoncentrować zasoby na tych komitetach, które są aktywniej i skuteczniej wykorzystywane przez członków, podczas gdy inne komitety mogłyby zostać zawieszone, chyba że zwołano by je na wyraźny wniosek członka (tak jest już w przypadku większości organów pomocniczych Rady ds. Handlu Usługami). Niektóre komitety można by zrewitalizować poprzez zwiększenie ich wkładu w debaty polityczne, jak na przykład Komitet ds. Handlu i Środowiska. Ponadto można by wzmocnić rolę Rady Generalnej w zakresie przeglądu zmian mających wpływ na system handlowy lub w zakresie omawiania analiz przygotowanych przez dyrektor generalną we współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.
5.2 Rola dyrektora generalnego i Sekretariatu WTO
Mianowanie nowej dyrektor generalnej to szansa na nowy początek. Aby reforma WTO przyniosła efekty, dyrektor generalna musi być zaangażowana w sposób proaktywny i widoczny. Członkowie mogą ufać dyrektor generalnej i powinni zachęcać ją do wspierania ich w rozwiązywaniu kluczowych wyzwań wobec WTO. Powinni oni aktywnie wspierać ją w podejmowaniu inicjatyw na rzecz realizacji celów WTO i proponować rozwiązania, które będą przedmiotem obrad członków. Chociaż często podkreśla się, że to członkowie są odpowiedzialni za ustalanie programu prac WTO, taka ułatwiająca rola dyrektor generalnej jest zgodna z charakterem organizacji wynikającym z potrzeb członków.
17
Dyrektor generalna, a w szczególności Sekretariat, mogą wzmocnić funkcje WTO w zakresie monitorowania i debaty. Po pierwsze, aby skutecznie wnosić wkład w debaty członków, Sekretariat powinien móc polegać na zaufaniu członków w zakresie przygotowywania sprawozdań analitycznych na odpowiednie tematy i pogłębiania współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi bez konieczności wcześniejszych uzgodnień z członkami.
Po drugie wzmocnienie działań monitorujących Sekretariatu wpłynęłoby korzystnie na przejrzystość polityki handlowej członków.
Chociaż współpraca między WTO a organizacjami międzynarodowymi, w tym organami ONZ, układa się zasadniczo dobrze, dyrektor generalna powinna dążyć do bardziej ukierunkowanej współpracy z myślą o wspólnym przyczynianiu się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
5.3 Skuteczniejsze zaangażowanie zainteresowanych stron: biznes i społeczeństwo obywatelskie
Już w 1996 r. członkowie WTO uznali „rolę, jaką mogą odegrać organizacje pozarządowe w zwiększaniu świadomości opinii publicznej w odniesieniu do działań WTO”, i zgodzili się
„poprawić przejrzystość i rozwinąć komunikację z organizacjami pozarządowymi” poprzez powierzenie Sekretariatowi WTO zarządzania bezpośrednimi kontaktami ze społeczeństwem obywatelskim. Główne kanały zaangażowania to doroczne Forum Publiczne, udział społeczeństwa obywatelskiego w konferencjach ministerialnych, briefingi Sekretariatu, a także możliwość przedstawiania stanowisk oraz dyskusje tematyczne. Przedstawiciele biznesu także biorą udział w dyskusjach tematycznych, jak również w cyklu dialogów w dziedzinie handlu od 2016 r.; na specjalnej stronie w ramach strony internetowej WTO gromadzone są informacje dostosowane do zainteresowań przedsiębiorstw.
Możliwe jest zmodernizowanie i dalsze rozwinięcie zasad konsultacji z przedsiębiorstwami i społeczeństwem obywatelskim w celu ożywienia zaangażowania tych zainteresowanych stron w debatę na temat handlu. Po pierwsze, chociaż spotkania informacyjne dla organizacji pozarządowych organizowane przez Sekretariat są obecnie zarezerwowane dla zarejestrowanych organizacji pozarządowych z siedzibą w Genewie i okolicach, środki elektroniczne oraz platformy wirtualne umożliwiłyby rozszerzenie uczestnictwa na akredytowane organizacje pozarządowe z całego świata, w szczególności umożliwiając udział organizacjom pozarządowym z krajów rozwijających się, które mają ograniczone środki. Po drugie, można by utworzyć komitet konsultacyjny lub doradczy ze zrównoważonym składem, obejmującym przedstawicieli biznesu i społeczeństwa
18
obywatelskiego, który zbierałby informacje od zainteresowanych stron na temat ważnych wydarzeń mających wpływ na wielostronny system handlowy i przekazywał je z myślą o trwających negocjacjach i debatach. Po trzecie, zaangażowanie w konkretne tematy można by wzmocnić poprzez organizowanie dyskusji dotyczących zagadnień przekrojowych związanych na przykład z aspektami zrównoważonego rozwoju lub regionalnymi umowami handlowymi. Po czwarte, członkowie powinni zbadać, w jaki sposób można zwiększyć przejrzystość, otwierając posiedzenia lub ich części dla publiczności za pomocą środków wirtualnych.
6. Przeprowadzenie reformy WTO 6.1 Tworzenie sojuszy na rzecz reformy WTO
Realizacja elementów reformy WTO przedstawionych w niniejszym załączniku będzie wymagała zaangażowania i akceptacji ze strony znacznej liczby członków. Przeprowadzenie reformy wymaga tworzenia sojuszy, unikania polaryzacji i gotowości członków do zaangażowania się w stopniowy proces, który ostatecznie doprowadzi do kompromisu. UE, jako główna potęga gospodarcza, która mocno wierzy w wielostronny handel oparty na zasadach, musi nadal być liderem tych działań.
Przykładem współpracy UE z innymi partnerami o podobnych poglądach jest inicjatywa na rzecz handlu i zdrowia opracowana w ramach Grupy Ottawskiej. Podobnie UE wspólnie z grupą FAST (Friends of Advancing Sustainable Trade) opracowuje sposoby zrewitalizowania prac WTO w zakresie handlu i środowiska7.
Chociaż grupy podobnie myślących państw, takie jak Grupa Ottawska i grupa FAST, są ważne dla pozyskania początkowego wsparcia z myślą o dążeniu do szerszego zaangażowania ze strony członków WTO, zasadniczym elementem reformy WTO jest wysoki stopień zbieżności programu reform między Stanami Zjednoczonymi a UE.
Z perspektywy historii współpraca między UE a Stanami Zjednoczonymi była główną siłą napędową postępu osiągniętego w negocjacjach w sprawie GATT/WTO. UE współpracuje ze Stanami Zjednoczonymi w ramach trójstronnej inicjatywy z Japonią. Wybór nowego
7 Inicjatywa ma 23 współwnioskodawców – Australię, Chile, Czad, Czarnogórę, Fidżi, Gambię, Islandię, Japonię, Kanadę, Kinmen i Matsu, Koreę, Kostarykę, Liechtenstein, Macedonię Północną, Malediwy, Meksyk, Mołdawię, Norwegię, Nową Zelandię, Peskadory, Senegal, Szwajcarię, Tajwan, Unię Europejską oraz Zjednoczone Królestwo.
19
prezydenta USA opowiadającego się za instytucjami wielostronnymi stanowi okazję do ścisłej współpracy transatlantyckiej w zakresie wszystkich aspektów reformy WTO, w tym reformy systemu rozstrzygania sporów WTO. Byłoby to znacznie ułatwione dzięki wczesnemu zasygnalizowaniu przez nową administrację Stanów Zjednoczonych zamiaru pełnego zaangażowania się w negocjacje w celu osiągnięcia porozumienia w kwestii reformy uzgodnienia w sprawie rozstrzygania sporów oraz zniesienia blokady dotyczącej mianowania członków Organu Apelacyjnego. W okresie poprzedzającym KM12 UE i Stany Zjednoczone mogłyby zintensyfikować swoje zaangażowanie we wszystkie aspekty reformy WTO w celu osiągnięcia maksymalnej zbieżności stanowisk, w tym w kwestii ewentualnych wspólnych wniosków. Należy również zintensyfikować prace w ramach grupy trójstronnej z Japonią z myślą o przedstawieniu wspólnego wniosku dotyczącego sposobu rozwinięcia zasad WTO w celu lepszego radzenia sobie z zakłóceniami konkurencji wynikającymi z ingerencji państwa.
UE zamierza również nadać szczególny priorytet zaangażowaniu w dialog z państwami afrykańskimi na temat programu reform WTO. Mogłoby to obejmować rozważenie, w jaki sposób lepiej zintegrować cele zrównoważonego rozwoju z pracami WTO, a także jak zapewnić, by wszelkie otwarte inicjatywy fakultatywne miały charakter integracyjny i uwzględniały ograniczenia potencjału krajów rozwijających się z niewielkimi administracjami. Dyskusje mogłyby również dotyczyć kwestii specjalnego i zróżnicowanego traktowania oraz sposobu, w jaki WTO może wspierać integrację poprzez Afrykańską Kontynentalną Strefę Wolnego Handlu. W tym kontekście UE podtrzymuje swoje poparcie dla uzyskania przez Unię Afrykańską statusu obserwatora w odpowiednich organach WTO.
UE będzie nadal angażować się w dyskusje z Chinami i Indiami na temat poszczególnych aspektów programu reform WTO. PKB na mieszkańca Chin wzrósł dziesięciokrotnie od czasu ich przystąpienia do WTO. Państwo to stało się też największym eksporterem w ramach WTO w ciągu zaledwie dwóch dekad. Wielu członków WTO jest zdania, że dostęp do rynku i inne zobowiązania Chin nie odzwierciedlają w wystarczającym stopniu ich wzrostu oraz że dalsza liberalizacja ze strony Chin wzmocniłyby legalność ich roli w tej organizacji. Indie mają bardzo dynamiczną gospodarkę i są wiodącym podmiotem w G-20, chociaż nie można porównywać ich ogólnego poziomu rozwoju i konkurencyjności z poziomem Chin. Oba te państwa są nieodzownymi partnerami w dyskusjach na temat reformy WTO. Rozmowy z Chinami i Indiami powinny pomóc w lepszym zrozumieniu
20
odpowiednich punktów widzenia, w tym w kwestiach, w których należy poczynić postępy w ramach KM12 i później.
6.2 Co można osiągnąć w ramach KM12 – dalsze kroki
Program reform WTO musi być ambitny, ale zarazem realistyczny. Należy odpowiednio uporządkować poszczególne aspekty reformy WTO. Nie wszystkie elementy można lub powinno się wprowadzać jednocześnie; różne elementy będą podlegać różnym procesom i będą wprowadzane w różnych konfiguracjach – czy to wielostronnych, czy fakultatywnych – oraz z udziałem różnych grup członków. Następna konferencja ministerialna WTO będzie miała kluczowe znaczenie dla procesu reformy WTO, zarówno pod względem dostarczenia potencjalnego pakietu wyników, jak i uruchomienia nowych procesów i obszarów prac, które mogą służyć jako punkt wyjścia dla programu reform.
Trzy obszary, w których należy zintensyfikować prace przed KM12, to handel i zdrowie, dotacje dla rybołówstwa oraz reforma systemu rozstrzygania sporów.
Ponadto w ramach KM12 można osiągnąć następujące wyniki:
1. należy osiągnąć porozumienie w sprawie ożywienia prac WTO w zakresie handlu i środowiska z myślą o włączeniu kwestii zrównoważonego rozwoju do prac WTO. Zgodnie z optymalnym scenariuszem powinno się to odbywać wielostronnie, chociaż niektóre elementy mogą realizować jedynie podgrupy zainteresowanych członków WTO, np. liberalizację wybranych towarów łagodzących skutki zmiany klimatu oraz usługi ekosystemowe;
2. wśród zainteresowanych państw należy rozpocząć prace nad opracowaniem zasad neutralności konkurencyjnej, w tym unowocześnionych zasad dotyczących dotacji przemysłowych;
3. należy poczynić znaczące postępy w zakresie inicjatyw fakultatywnych dotyczących handlu elektronicznego i ułatwiania inwestycji. Podczas KM12 można zakończyć inicjatywę dotyczącą wspólnego oświadczenia w sprawie krajowej regulacji usług;
4. podczas KM12 należy zapewnić odnowienie wielostronnych moratoriów dotyczących handlu elektronicznego oraz TRIPS;
5. należy usprawnić funkcję stałych prac WTO poprzez porozumienia w sprawie horyzontalnej przejrzystości powiadomień i wniosków dotyczących kwestii związanych z handlem;
21
6. jeżeli chodzi o rolnictwo, podczas KM12 można by uzgodnić pakiet środków służących poprawie przejrzystości we wszystkich dziedzinach oraz w zakresie ograniczeń wywozowych. Częścią takiego rezultatu mogłaby być również inicjatywa dotycząca zwolnienia zakupów humanitarnych w ramach Światowego Programu Żywnościowego z ograniczeń wywozowych. UE jest otwarta na dyskusję o tym, jak osiągnąć postępy po KM12 w odniesieniu do głównych aspektów negocjacji, w szczególności w zakresie wsparcia krajowego zakłócającego handel.
Oprócz tych wyników istotnym dodatkowym elementem wspierającym przyszłe prace byłaby deklaracja ministerialna wyrażająca polityczne zobowiązanie do reformy. W deklaracji tej można by skoncentrować się na takich kwestiach jak usprawnienie funkcji WTO w zakresie negocjowania, monitorowania i debaty oraz przyjrzeć się usprawnieniom instytucjonalnym w funkcjonowaniu organizacji. W deklaracji ministerialnej można by ustanowić grupę roboczą ds. reformy WTO w celu rozważenia tych kwestii i pokierowania członkami z myślą o osiągnięciu wyników. W ramach KM12 należy zatem ustalić program dalszych prac nad średnio- i długoterminowymi obszarami reformy, z których część należy zakończyć przed kolejną konferencją ministerialną (KM13).
