Tadeusz Urbaniak
III Studencka Sesja Naukowa na
temat filozoficznych koncepcji
szczęścia
Studia Philosophiae Christianae 10/2, 233-237
W p o d su m o w an iu K. K łósak, jesz c z e ra z p o d k re ślił, że p u n k te m w y jśc ia d la filozofii d z ia ła n ia i c e lu p o w in n o b y ć to, co n a jle p ie j znam y, czyli em p i ry c z n a fe n o m e n o lo g ia d z ia ła n ia ty p u lu d zk ieg o . P o n iew aż p o d k re ś la n e w d y s k u s ji u k ie ru n k o w a n ie bio lo g iczn e n ie m ów i o fin alizm ie p rz y ro d y .
W zak o ń c z e n iu se s ji ks. d z ie k a n K. K łó sak p o d z ię k o w a ł p re le g e n to m , b io rą c y m ży w y u d ział w d y s k u s ji i liczn ie z e b ra n y m gościom ze w sz y stk ic h stro n Polski.
TADEUSZ URBANIAK
III STUDENCKA SESJA N A U K O W A N A TEMAT FILOZOFICZNYCH KONCEPCJI SZCZĘŚCIA
ATK, 27— 28. V. 1973
W d n ia c h 27— 28 m a ja 1973 r. o d b y ła się w A TK trz e c ia stu d e n c k a se s ja filozoficzna, z o rg a n iz o w a n a przez N a u k o w e K oło F ilozofów . T em atem sesji b y ły filozoficzne k o n c e p c je szczęścia. O b rad o m p rzew o d n iczy ł k u ra to r K oła doc. d r M. G ogacz, a d y s k u s je p ro w ad zili czło n k o w ie Z arząd u K oła. W sy m pozju m ty m oprócz p ra c o w n ik ó w n a u k o w y c h i stu d e n tó w A TK u c z e s tn i czyli zap ro szen i g o ście: stu d e n c i z in n y c h śro d o w isk a k a d e m ic k ic h , alum ni S em in ariu m D u ch o w n eg o w K rak o w ie oraz czło n k o w ie KIK z T o ru n ia.
S ym pozjum m iało n a celu p rz e d s ta w ie n ie n a jb a rd z ie j re p re z e n ta ty w n y c h sta n o w isk d o ty c z ą c y c h szczęścia, a p o ja w ia ją c y c h · się w d zie ja c h filozofii.
N a sesji w y g ło szo n o osiem re fe ra tó w , p rz y g o to w a n y c h przez stu d e n tó w W y d z ia łu filozoficznego — członków N a u k o w e g o K oła F ilozofów ATK. R e fe ra ty p rz e d s ta w io n e n a se s ji b y ły n a jp ie rw d y s k u to w a n e n a z e b ra n ia c h K oła w ciągu ro k u ak ad em ick ieg o .
W p ierw szy m d n iu o b ra d re f e r a ty w y g ło sili: T. R o d o w i c z , S tu d e n c i i p ra c o w n ic y n a u k o w y A T K o sz c z ę ś c iu ; J. B ą k o w s k i , I n d y js k i id ea ł szczęścia ; M. M ł o c z k o w s k a , K o n c e p c ja szczęścia w e d łu g E ty k i N i- k o m a c h e js k ie j, M. Ż y ł k i e w i c z ; K o n c e p c ja szczęścia u B oecjusza.
W dru g im d n iu : T. U r b a n i a k , K o n cep cja szczęścia na p o d sta w ie S u m y teo lo g ii św . T o m asza z A k w i n u ; A. M i s z c z u k , K o n c e p c je szczęścia w e w s p ó łc z e s n y m to m iź m ie ; A. J a b ł o ń s k a , C zas a szc zę śc ie w e d łu g R om ana Ingardena; J. S i d o r e k , S zc z ę śc ie w u ję c iu W ł. T a ta rk ie w ic za .
P ie rw sz y re f e ra t sta n o w ił w p ro w a d z e n ie w p ro b le m a ty k ę sesji. T. R odo w icz bow iem p rz e d s ta w ił w y n ik i a n k ie ty , p rz e p ro w a d z o n e j w śró d p ra c o w n ik ó w n a u k o w y c h i stu d e n tó w ATK n a te m a t: C zy m je s t szczęście? A n k ie to w an i w sk a z y w a li n a ró żn ice m ięd zy ro z w iązan iam i te o re ty c z n y m i a szczę
ściem w y stę p u ją c y m w życiu, n a su b ie k ty w n o ść szczęścia i su b iek ty w izm zw ią z a n y z dążen iem do szczęścia. In n ą g ru p ę s ta n o w iły o d p o w ied zi n a te m a t czy n n ik ó w , k tó r e k o n s ty tu u ją szczęście. Są to: re la c je m ię d zy lu d z k ie, re a liz a c ja p ra g n ie ń i m iłość. R eferen t u w z g lę d n ił „ o b cią żen ia a n k ie to w a n y c h ", k tó rz y w w ięk szo ści re k r u to w a li się z osób, k tó re z e tk n ę ły się z ro zw iązan iam i filozoficznym i.
W d y sk u s ji p o ru szan o p ro b le m re la c ji m ię d zy lu d zk ich o raz m ięd zy czło w iek iem a Bogiem . W sk a z a n o , że szczęście je s t ro z w o je m w ła s n e j osoby i że sta n o w i s y tu a c ję społeczną. P o d ję to ta k ż e p ro b lem tru d n o śc i m eto d o lo g iczn y c h ro z w a ż a ją c re la c ję m iędzy w ied zą a szczęściem , o raz m ięd zy w a r to ściam i i szczęściem . P o w ied zian o , że je s te ś m y szczęśliw i n a m ia rę z ro zu m ien ia szczęścia, z czego w y n ik a , że w y s tę p u je tu u w ik ła n ie te j p ro b le m a ty k i w w iedzę. T ru d n ie jsz e je s t z a g a d n ie n ie w a rto ś c i n iez a le ż n y c h od n as, albow iem są w łasn o ściam i b y tu . P ro b le m a ty k a w a rto ś c i ja w i się w teo lo g ii, a k sjo lo g ia je s t teo lo g ią. Z teg o stw ie rd z e n ia w y n ik a problem , czy szczęście n a le ż y do te o lo g ii czy filozofii.
J . B ąkow ski w re f e ra c ie p t. I n d y js k i id ea ł szc zę śc ia w sk a z a ł n a p ra k ty - cyzm filozofii in d y jsk ie j, zw ią z a n ie je j z życiem , d u ż ą to le ra n c y jn o ś ć i ró ż n ic e p o m ięd zy sp o so b em m y ś le n ia ludzi W sc h o d u i Z achodu. W re fe ra c ie om ów ił c h a ra k te ry s ty c z n e c e c h y filozofii in d y js k ie j: p ra w o K a im a n a , k tó re m u p o d le g a ją w sz y stk ie b y ty w e w szech św iecie, sansarę (re in k arn ację) czy li k o ło w ró t w c ie le ń i p ro b lem m o k s z y - w y zw o len ia, k tó re m oże d o k o n ać się albo przez p o łą c z e n ie z a b so lu te m lub przez o sią g n ię c ie a b so lu tn e j sa- m ości (ka jw a lji). D roga do w y z w o le n ia je s t d ro g ą do o sią g n ię c ia szczęśli w ości, k tó ra d o k o n u je się przez o d d a le n ie od rz e c z y w isto śc i p rzed m io to w ej i o sią g n ię c ie n a jg łę b sz e g o ja, s k ą d k ró tk a d ro g a d o w y zw o len ia. Szczęście w filozofii in d y jsk ie j n ie p o sia d a p rz e c iw ie ń stw a . S tan szczęścia to nie p o d le g a ją c e p ra w u K a im a n a i b y c ie w o ln y m od k rę g u sa n sa ry.
W d y s k u s ji w sk a z a n o n a zbieżność in d y jsk ie g o id e a łu szczęścia z filo zofią m isty c z n ą T o m asza a K em pis i J a n a od K rzyża. P o d k re ś la n o je d n a k , że w ed łu g m isty k ó w c h rz e ś c ija ń sk ic h Boga i sieb ie p o z n a je m y in te le k tu a ln ie. Je s te ś m y w ięc a k ty w n i w p rz e c iw ie ń stw ie do m isty k ó w W sch o d u . W filozofii in d y js k ie j b ra k p oza ty m ro z w ią z a ń osobow ych.
M. M ło czk o w sk a o m a w ia ją c k o n c e p c ję szczęścia w ed łu g E ty k i N ik o m a - c h e js k ie j A ry s to te le s a p rz e d s ta w iła n a jp ie rw zn aczen ie te rm in ó w arete i h e x is , od k tó ry c h A ry s to te le s p rzech o d zi do p ro b le m u e u d a im o n ii czyli szczęśliw ości. P ro b le m a ty k a szczęścia u A ry s to te le s a o p ie ra się na jeg o te o lo g ii n a tu ra ln e j, w e d łu g k tó re j lu d zie d ążą do n a jw y ż sz e g o d o b ra, k tó ry m je s t szczęście. D ążen ie to z a w ie ra się w n a tu rz e czło w ie k a, a w y ra ż a się w lu d zk im d ziałan iu . W ła ś n ie zg o d n o ść w d z ia ła n iu d u szy i ro zu m u jest, p o d sta w ą ż y c ia d o sk o n ałeg o , k tó r e je s t szczęściem . N a stę p n ie r e f e re n tk a om ów iła c n o ty ety cz n e, k tó re sp e c y fik u ją d z ia ła n ia lu d zk ie. R efe ra t z a k o ń c z y ła stw ierd zen iem , że szczęśliw y w ed łu g A ry s to te le s a je s t te n , k to działa
z g o d n ie z n a k a z e m rozum u, a szczęście je s t rzeczą d o sk o n a łą i g o d n ą u w ie l bienia.
D y sk u sja n a d p o w y ższy m re fe ra te m o d b y ła się po w y słu c h a n iu re f e ra tu M . Ż y łk iew icz pt. K o n c e p c ja szczęścia u B o e c ju sza na p o d sta w ie tra k ta tu
0 p o c ie s ze n iu p rze z iiio zo iię,
M. Ż y łk iew icz ro zp o c z ę ła re f e ra t od p rz e d s ta w ie n ia ż y c io ry su B oecjusza 1 g en e z y tra k ta tu , n a p o d sta w ie k tó re g o o p ra c o w a ła p o g lą d y d o ty c z ą c e szczęścia. R e fe ru ją c p o g lą d y B o ecju sza u sta liła , że sw ą k o n c e p c ję szczęścia o p ie ra on n a p o z n a n iu i d z ia ła n iu , k tó ry c h p rz y c z y n ą je s t dobro. A szczęś cie z a w ie ra się w dobru. P o n iew aż czło w iek p o sia d a z a c h ła n n ą n a tu rę , sięg a po co raz to n o w e d o b ra, a g d y zgrom adzi w szelk ie d o b ra, b ęd zie p o sia d a ł s ta n d o sk o n a ły czyli szczęście. Szczęście je s t w ięc n a g ro m a d z e n ie m w sz e l k ic h d óbr. Do ta k ie g o w n io sk u czło w ie k m oże d o jść d ro g ą ro zu m o w an ia. Rozum w sk a z u je n am ta k ż e d o b ro d o sk o n a łe czy li Boga, w k tó ry m się m ieści szczęście. L udzie m ogą by ć w ięc szczęśliw i p rzez u cz e stn ic tw o w bos- kości.
W d y s k u s ji n a d o b y d w o m a re fe ra ta m i stw ierd zo n o , że są to d w ie p ro p o z y c je ro z u m ie n ia szczęścia w ety c e , o b ie o p a rte n a d z ia ła n iu zm ierza ją c y m do d o b ra. R ozw ażając d z ia ła n ie m o żn a u s ta lić je g o o n ty c z n ą s tru k tu rę. Z a sta n a w ia n o się je d n a k , czy szczęście ta k ą s tru k tu r ę p o sia d a . U stalono, że je j n ie p o sia d a . Je ż e li w y ło n iła się ta k a tru d n o ść , to o n a im p lik u je n a s tę p n ą . G dzie n a le ż y u m ieścić p ro b le m a ty k ę szczęścia? C zy w filozofii, czy w teo lo g ii? W zw iązk u z tym , że szczęście z w iązan e je s t z m o raln o ścią, p ro b le m a ty k ę tę w łącza się do e ty k i, a ro z w ią z a n ia e ty c z n e są k o n se k w e n c ją ro z w ią z a ń te o re ty c z n y c h , co z re fe ro w a ły o b ie p re le g e n tk i.
T. U rb a n ia k z a p re z e n to w a ł k o n c e p c je szczęścia w u ję c iu św. T om asza z A k w in u n a p o d sta w ie je g o Sum y teo lo g ii. A u to r re f e ra tu p rzy p o m n iał, że św. T om asz u to ż s a m ia szczęście z cele m o sta te c z n y m . O m ów ił c e l o s ta te c z n y , k tó ry o d d z ia łu je n a ży cie czło w iek a, g d y ż czło w ie k zaw sze d ziała celow o. D ziała n ie celo w e z w iązan e je s t z w o ln ą w o lą czło w ie k a i je g o in te le k te m . C złow iek p o ż ą d a celu o sta te c z n e g o , g d y ż w nim je s t dobro, a w d o b ru je s t szczęście. D alej re f e re n t w y ja śn ił, że szczęście w ed łu g św. T om asza p o le g a n a trw a ło śc i je g o p o s ia d a n ia i to je s t p raw d ziw y m d o brem . T rw ały m d o b rem je s t Bóg i stą d szczęśliw o ść p o le g a n a k o n te m p la c ji Boga. C zym ś to w a rz y s z ą c y m szczęśliw o ści je s t ra d o ś ć , a le sam a ra d o ś ć n ie m oże dać szczęścia. Szczęśliw ość m ożem y o siąg n ąć ty lk o tam , gdzie n ie p rz e m ija ją i n ie d e w a lu u ją się d o b ra, tzn. w ży ciu przy szły m . C zło w iek n ie m oże w ięc za p o m o cą sw y ch sił p rz ÿ ro d z o n y c h o sią g n ą ć p e łn e j szczęśli w ości. P e łn a szczęśliw o ść je s t n a g ro d ą za g o d ziw e życie. W z ak o ń czen iu re f e re n t stw ierd ził, że u św ia d o m ie n ie so b ie b y tu , od k tó re g o p ochodzi szczęście, i d ąż e n ie do n ieg o , je s t re c e p c ją n a szczęście.
A. M iszczuk w re fe ra c ie pt. K o n c e p c ja szc zę śc ia w e w s p ó łc z e s n y m to- _m iźm ie p rz e d s ta w ił a n a liz y d o ty c z ą c e szczęścia u J. A. O e ste rle g o , T. S lip
k i i St. O le jn ik a . P re le g e n t u J. A. O e ste rle g o w sk a z a ł n a trz y ro d z a je d ó b r sz c z ę śc io d a jn y c h : d o b ra c ielesn e, z e w n ę trz n e i d u ch o w e. W te j k o n c e p c ji o sią g n ię c ie szczęścia u w a ru n k o w a n e je s t ży ciem zg o d n y m z cn o tą, a d o p iero w tó rn ie przez d o b ra c ie le sn e i ze w n ę trz n e . R ozw ażan ia O e ste rle g o są p o w tó rzen iem n a u k i św . T o m asza o celu o stateczn y m , co w k o n k lu z ji p ro w adzi do stw ie rd z e n ia , że d o św iad czen ie p o u cza ludzi, iż szczęście d o sk o n a łe je s t o sią g a ln e w ży ciu p rzy szły m .
K o n c e p c ję T. S lipki re f e re n t tr a k tu je ja k o u z u p e łn ie n ie sta n o w is k a t r a d y c y jn e g o , g d y ż o p ie ra on sw e ro z w a ż a n ia n a p rz e ż y c iu szczęścia i fr u stra c ji. S ta w ia ją c p y ta n ie , czy w lu d z k ie j e g z y ste n c ji są d o b ra re k o m p e n su ją c e p rz e ż y c ie fru s tra c ji, o d p o w iad a, że n ie i że ty lk o Bóg m oże to u c z y nić, g d y ż p o sia d a w szelk ie d o sk o n a ło śc i bytów .
St. O le jn ik in te rp re tu je szczęście a k sjo lo g ic z n ie m ów iąc, że w a rto ś ć ja k o w łasn o ść b y tu n ie je s t z a le ż n a od czło w iek a, a le je s t z w iązan a ze szczęś ciem . W y ró ż n ia w a rto ś c i d u ch o w e, s e n s y ty w n e , w ita ln e i m a te ria ln e . N a j w y ższą w a rto ś c ią je s t w a rto ś ć sacru m . S zczęście u rz e c z y w is tn ia się, g d y c zło w iek o siąg n ie w a rto ś ć n a jw y ższą, a o d b y w a się to p rzez sto p n io w e p rz e ch o d zen ie do n ie j w o b ie k ty w n e j h ie ra rc h ii w a rto śc i.
W p o d su m o w an iu re f e re n t p o w ied zia ł, że szczęście w tom iźm ie m a c h a r a k te r o b ie k ty w n y , a k o n c e p c je szczęścia są s p iry tu a lis ty c z n e .
W d y s k u s ji po o bu re f e ra ta c h zw ró co n o u w ag ę, że szczęśliw o ść j e s t s y tu a c ją p sy ch o lo g iczn ą, a szczęście je s t re a liz a c ją p o d m io tu . A n a liz a d o b ra p ro w a d z i do w y ja ś n ie n ia ty c h te rm in ó w . W sk a z a n o n a o d ręb n o ść r e fe ra tó w , m im o że p re z e n to w a ły on e p o g lą d y św . T o m asza i je g o w sp ó ł cz esn y ch zw o len n ik ó w . D y sk u to w a n o tu ta k ż e n a d m o żliw o ścią tw o rz e n ia n o w y c h in te rp re ta c ji je g o n au k i.
A. Ja b ło ń s k a w y g ło s iła re f e r a t p t. C zas a szc zę śc ie w e d łu g R o m a n a In g ardena. R o zw ażan ia sw e p o p ro w a d z iła ro z ró ż n ia ją c d w a ro d z a je p rz e ż y w a n ia czasu: re la ty w is ty c z n e g o , gdzie o d czu w am y to żsam o ść sw o je g o ja i id e a lis ty c z n e g o , g d zie c zło w ie k u św ia d a m ia so b ie n is z c z y c ie lsk ą ro lę czasu. P rzy id e a lis ty c z n y m d o św ia d c z a n iu czasu czło w ie k je s t zag ro żo n y n ico ścią. C hcąc ją p rz ezw y cięży ć tw o rz y dzieła z a p e w n ia ją c e m u p o z o sta n ie w czasie. C zło w iek p rz y jm u ją c ja k ie ś ro z u m ie n ie czasu, p rz y jm u je ja kiś sposób istn ie n ia . R e fe re n tk a o p ie ra szczęście n a re a liz o w a n iu siebie- w p e łn i i ży ciu p e łn ią czło w ie czeń stw a. C zło w iek ch cąc żyć szczęśliw ie m usi tw ó rczo b u d o w ać się w czasie.
W d y sk u s ji p o d ję to p ro b le m ro z u m ie n ia c zasu w sp o só b re la ty w is ty c z n y i id e a lis ty c z n y . Z w ró co n o u w ag ę, że szczęście p rz e d s ta w io n e w ty m re f e ra c ie je s t u ję c ie m p sy ch o lo g iczn y m .
O sta tn i re f e ra t se s ji w y g ło sił J. S id o rek pt. S zc z ę śc ie w u ję c iu W . T atar k ie w ic za . W p o g lą d a c h W . T a ta rk ie w ic z a m o żn a w y ró żn ić tr z y w a rstw y : L. h is to ry c z n ą w k tó re j W . T a ta rk ie w ic z z b ie ra p o g lą d y n a te m a t szczęś cia, ja k ie p o ja w iły się w h isto rii, 2. w a rstw ę s y s te m a ty z u ją c ą p o g lą d y h i
s to ry c z n e i 3. p o g lą d y W . T a ta rk ie w ic z a . R e fe re n t p rz e d s ta w ia ją c o sta tn ią w a rs tw ę a n a liz u je se m a n ty c z n ie szczęście i za W . T a ta rk ie w ic z e m p o d a je je g o d efin icję. S zczęście je s t to p e łn e , trw a łe i o b ie k ty w n ie u z a sa d n io n e z a d o w o le n ie z cało ści życia. R e fe re n t p rz e d s ta w ił an a liz ę te j defin icji, z w ró c ił u w a g ę n a czy n n ik i szczęścia, ta k ie ja k : p rzy jem n o ść , z k tó r ą zw ią z a n a je s t p ra c ą , z a b a w a i tzw . s ta n trzeci, w a ru n k i ży cia, czas przeszły , k tó r y d e te rm in u je n a sz ą te ra ź n ie jsz o ść i p rzy szło ść. D alej m ów ił, że szczęś cie je s t o sią g a ln e ja k o re a ln e , a ja k o id e a ł je s t n ie do o siąg n ięcia. D o k o n u ją c m o ra ln e j o c e n y szczęścia u W . T a ta rk ie w ic z a re f e re n t m ów ił, że szczęście n ie je s t tu dobrem , lecz ty lk o zad o w o len iem z ży cia. W z a k o ń czen iu p rz e d s ta w ił m ożliw ość szczęścia o sta te c z n e g o , gdzie — ja k m ów i W . T a ta rk ie w ic z — lu d zie szczęśliw i b ę d ą d o b rzy .
W d y s k u s ji zw ra c a n o u w a g ę n a o g ro m n ą e la sty c z n o ść u ję ć W . T a ta r kie w ic z a d o ty c z ą c y c h szczęścia, o raz n a h e d o n is ty c z n y a s p e k t je g o k o n cep cji.
W p o d su m o w an iu se s ji p rz e d s ta w ic ie l N K F p o d z ię k o w a ł z e b ra n y m za u c z e stn ic tw o w sym pozjum , w sk a z a ł n a o g ó ln e p ro b le m y p rz e w ija ją c e się w d y sk u s ji, u z a sa d n ił k o le jn o ść re fe ra tó w w p ro g ra m ie s e s ji i z a p ro sił na n a s tę p n ą se s ję stu d e n c k ą , k tó r a b ęd zie z o rg a n iz o w a n a p rzez N KF w ro k u przyszłym .
